Πριν ένα και κάτι χρόνο, (Δεκέμβριος 2020), η ανάπτυξη των εμβολίων κατά του SARS-CoV-2 θεωρήθηκε ως ο επιστημονικός θρίαμβος της χρονιάς. Στην πορεία όμως, η επιτυχία εκείνη μετατράπηκε σε απίστευτη απογοήτευση. Τι πήγε στραβά; Πολλοί οι παράγοντες. 

Η ταχύτητα ανάπτυξης των εμβολίων ήταν μεγάλη. Η αποτελεσματικότητα τους σε κλινικές δοκιμές υπερέβη τα όνειρα της επιστήμης - 95% προστασία από νόσηση για τα mRNA εμβόλια. Ωστόσο, όταν άρχισε η χρήση τους στην πράξη, και σε πραγματικές συνθήκες, η κατάσταση μεταβλήθηκε. Η τεράστια παραγωγή και διανομή (δισεκατομμύρια δόσεις) έθεσε και τεράστια υλικοτεχνικά εμπόδια. Το αρχικά υψηλό ποσοστό προστασίας του εμβολίου άρχισε να μειώνεται ταχέως. Ο ιός αποδείχθηκε εξαιρετικά προσαρμοστικός,  έπρεπε να επιβιώσει από τη δεχόμενη πίεση, και ταχύτατα άρχισαν να εμφανίζονται μεταλλάξεις. Ο μέχρι τότε λαμπρός θρίαμβος της επιστήμης καταδύθηκε στις σκοτεινές διαδρομές της πολιτικής, του εμπορίου και των θεωριών συνωμοσίας. Το αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί σύγχυση στον επιστημονικό (και μη) κόσμο και η αρχική απόλυτη επιτυχία να οδηγηθεί σε μία κατάσταση που ήταν μισή θρίαμβος και μισή «τραγωδία». 

                ΠΟΙΟΙ ΕΛΑΒΑΝ ΤΙΣ 10 δις ΔΌΣΕΙς ΕΜΒΟΛΊΩΝ?

Παγκοσμίως έχουν χορηγηθεί σήμερα πάνω από 10 δις δόσεις εμβολίων. Ποιοι έλαβαν τις δόσεις αυτές; Όσοι τις χρειαζόντουσαν επειγόντως (υγιειονομικοί, πάσχοντες από χρόνια υποκείμενα νοσήματα, άτομα μεγάλης ηλικίας), ή όχι; Οι δόσεις θα επαρκούσαν για να εμβολιαστούν πλήρως όλοι οι παραπάνω, σε όλον τον πλανήτη.  Όμως συνέβη το αντίθετο. Για μια ακόμη φορά επικράτησε η διπλή ηθική. Ο πλούτος έναντι της φτώχειας. Ανισομερής κατανομή εμβολίων. Σε πολλές χώρες εμβολιάστηκαν ακόμη και έφηβοι (μη άμεση προτεραιότητα), ενώ σε άλλες χώρες άτομα υψηλού κινδύνου για βαριά νόσηση ή θάνατο, περιμένουν ακόμη για την πρώτη δόση. Δύο πολιτικές. Όμως ο πλανήτης είναι ένας. Η πανδημία είναι μία. Οι άνθρωποι είναι όλοι ίδιοι. Στοχεύοντας τους υψηλού κινδύνου σε ολόκληρο τον κόσμο, θα ήταν πιο δίκαιο και θα είχε αποτρέψει και περισσότερους θανάτους. Αν οι πλούσιες χώρες διέθεταν ολιγότερες δόσεις, δεν θα έφταναν στο σημείο να χαλαρώσουν τα μέτρα δημόσιας υγείας, και έτσι παρά τον μικρότερο αριθμό δόσεων θα μπορούσαν να έχουν ολιγότερα κρούσματα. Η αίσθηση (ψευδής όπως φάνηκε) ότι με τα εμβόλια τα χειρότερα έχουν παρέλθει, έκανε κακό, οδήγησε στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμβολιασθέντων και συγχρόνως μείωσε πιθανόν την πίεση για αύξηση της παραγωγής και ταχείας παράδοσης σε περισσότερα μέρη. 

Θεωρείται ότι εκατομμύρια άνθρωποι σώθηκαν σήμερα επειδή εμβολιάστηκαν. Όμως και εκατομμύρια αρνήθηκαν τη λήψη εμβολίου. Εκατοντάδες χιλιάδες πέθαναν άσκοπα. Οι αμφισβητήσεις είχαν αρχίσει από νωρίς. Η επιχείρηση υποχρεωτικής επιβολής του εμβολίου ήταν καίριο λάθος των αρχών στην προσπάθεια περιορισμού του ιού. Οι όποιες ελπίδες ότι το εμβόλιο θα παρεμπόδιζε τη μετάδοση, τη νόσηση αλλά και τον θάνατο (έστω και στα μικρά ποσοστά), αποδείχτηκαν αβάσιμες. Σήμερα, ένα χρόνο μετά, πληθαίνουν τα στοιχεία ότι η μετάλλαξη Omicron μπορεί να διαφύγει των εμβολίων και να μειώσει περαιτέρω την προστασία τους. Για οποιοδήποτε φάρμακο ή εμβόλιο, οι προσδοκίες βοηθούν πολύ στη διαμόρφωση της άποψης εάν το φάρμακο θεωρείται επιτυχία. Για τα συγκεκριμένα εμβόλια, οι επιστήμονες από την αρχή εκτίμησαν ότι θα υπήρχε προστασία της τάξης του 50% περίπου. Σύμφωνα με αυτές τις εκτιμήσεις, τα εμβόλια υπεραπέδωσαν. Ωστόσο, το κοινό, ο μη ιατρικός κόσμος, περίμενε κάτι άλλο. Κάτι σαν το εμβόλιο πχ., της ιλαράς, το οποίο προσφέρει σχεδόν πλήρη προστασία από τη λοίμωξη. Αυτό βέβαια, ήταν μια μη ρεαλιστική ελπίδα, για ένα εμβόλιο που παρασκευάσθηκε τόσο γρήγορα. Ίσως φταίνε βέβαια και οι αισιόδοξες θεωρίες των ΜΜΕ.

Ένα άλλο πρόβλημα, που αποδείχθηκε στην πορεία, ήταν η ελπίδα ότι ο μαζικός εμβολιασμός θα δημιουργούσε ανοσία της αγέλης. Η ανοσία δεν επιτεύχθηκε και αυτό μεγάλωσε την απογοήτευση. 

 ...ΠΕΡΙΕΣΡΓΕΣ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ...

Φυσικά υπήρξε και το μείζον θέμα της ασφάλειας. Tα έναντι του κορωνοϊού εμβόλια θεωρήθηκαν και διαφημίστηκαν ως ασφαλή. Σε γενικές γραμμές αποδείχθηκαν σχετικά ασφαλή. Όμως στην εφαρμογή επί του πεδίου άρχισε η εμφάνιση περίεργων ανεπιθύμητων ενεργειών, σπάνιων αρχικά αλλά βαθμιαία αυξανόμενων. Αυτό οδήγησε στην απόσυρση ουσιαστικά κάποιων εμβολίων. Σιγά-σιγά άρχισε και η καταγραφή παρενεργειών αλλά και θανάτων σε ποσοστά μεγάλα για εμβόλια. Παρά το ότι έπρεπε να καταπολεμηθεί μια πανδημία (άρα θα χανόντουσαν και κάποιοι από τα εμβόλια), τα ποσοστά αυτά δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά. Πρόκειται για εμβόλια. Και τα εμβόλια είναι πρόληψη, όχι θεραπεία. Όλα αυτά έπληξαν την εμπιστοσύνη όχι μόνο στα συγκεκριμένα προϊόντα αλλά στα εμβόλια γενικώς.

Στη συνέχεια κυκλοφόρησαν φήμες πολλές για τους κινδύνους των εμβολίων. Μισές αλήθειες και μισά ψέματα. Κυκλοφόρησαν υποσχέσεις για θεραπείες, πολλές φορές ανορθόδοξες. Όλα δημιούργησαν μια σύγχυση, η εκμετάλλευση της οποίας οδήγησε σε καταστάσεις όπου δεν ξεχώριζες που αρχίζει η αλήθεια και που τελειώνει το ψέμα. Απίστευτη ροή πληροφοριών διαδικτυακά από ειδικούς και μη. Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν το σωστό ή το λάθος. Το εμβόλιο, το φάρμακο, η νόσος, τα μέτρα; Και στο τέλος ήρθε και ο εμβολιασμός των μικρών παιδιών. Χρειαζόταν; Ήσαν τα παιδιά ομάδα υψηλού κινδύνου; Γιατί να εμβολιαστούν τα παιδιά, όταν εκατομμύρια εκατομμυρίων ενηλίκων περιμένουν ακόμη το εμβόλιο; Μια πανδημία δεν χρειάζεται οχύρωση και βελτίωση του τοπικού μικρόκοσμου των ανθρώπων. Χρειάζεται ευρεία αντίληψη των γεγονότων και ενιαία αντιμετώπιση. 

Τέλος, αγνοήθηκαν βασικά σημεία που έπρεπε να ερευνηθούν. Γιατί υπάρχει άρνηση εμβολίων, με τι τρόπους οι άνθρωποι λαμβάνουν ιατρικές αποφάσεις, πώς διαδίδεται η παραπληροφόρηση ή πως αυτή μπορεί να καταπολεμηθεί; Οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας τα αμέλησαν πλήρως. 

Η πανδημία σήμερα μαίνεται παρόλα τα μέτρα. Ο ιός εκδικείται ακόμη και χώρες με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη. Η συνεχιζόμενη εξάπλωση του ιού τού δίνει την ευκαιρία να ελιχθεί, να εξελιχθεί και να βρει καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσει την άμυνα του ανθρώπου. Η ανοσία από τα εμβόλια φθίνει συνεχώς και οι αναμνηστικές δόσεις φαίνεται ότι θα αναχαιτίσουν τη κατάσταση προσωρινά μόνο. Και αυτό βασικά στις πλούσιες χώρες. Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος δεν έχουν τη δυνατότητα συνεχούς προμήθειας χωρίς να καταστρέψουν τους προϋπολογισμούς τους για την υγεία. 
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι τα τρέχοντα εμβόλια ουσιαστικά απέτυχαν του βασικού τους στόχου. Μεσομακροπρόθεσμα χρειαζόμαστε νέας γενιάς εμβόλια, που θα επάγουν και τοπική ανοσία (πχ ρινοφάρυγγας), θα έχουν ευρύτερο προφίλ προστασίας, θα καλύπτουν ευρύ φάσμα κορωνοϊών, θα προστατεύουν από τις μεταλλάξεις (τρέχουσες και μελλοντικές) και φυσικά θα απαιτούν ολιγότερες δόσεις. Το βασικό βέβαια είναι να βρούμε και τρόπους για να τα χρησιμοποιήσουμε καλύτερα, πιο δίκαια και πιο ορθά. 

Στην πανδημία που ταλαιπωρεί τον πλανήτη, αυτός που κέρδισε μέχρι στιγμής ήταν ο ιός και όχι ο άνθρωπος. Ο ιός, ήταν αυτός που κατάφερε να προσαρμοσθεί και να εξελιχθεί. Ευτυχώς (σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε), που μέσω της εξέλιξης αυτής ο ιός θα αποδυναμωθεί βαθμιαία και θα παραμείνει μεταξύ μας σε πολύ πιο αθώα μορφή. Η ανθρωπότητα στην πανδημία αυτή κατάφερε απλά να αναδείξει τις μόνιμες παθογένειες της. 

Δρ Ιωάννης Θ. Καβαλιώτης
Παιδίατρος  -  Λοιμωξιολόγος
τέως Διευθυντής Παιδιατρικής Κλινικής 
Νοσοκομείου Λοιμωδών Θεσσαλονίκης

www.loimoxi.blogspot.com
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.