Σχεδόν όλη της τη ζωή πέρασε μόνη της η Μάλι, ένας θηλυκός ελέφαντας που πέθανε αυτή την εβδομάδα στον ζωολογικό κήπο της Μανίλα στις Φιλιππίνες.
Είχε φτάσει από τη Σρι Λάνκα στις Φιλιππίνες το 1981 ως δώρο προς την τότε πρώτη κυρία των Φιλιππινών, Ιμέλντα Μάρκος.
Αρχικά ζούσε στον ίδιο χώρο με τον ελέφαντα Σίμπα, αλλά μετά τον θάνατό του το 1990 ήταν ολομόναχη, κάτι εξαιρετικά δύσκολα για ένα κοινωνικό ζώο όπως ο ελέφαντας.
Την περασμένη Παρασκευή, αναφέρει η New York Post, η Μάλι είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια δυσφορίας. Έτριβε μάλιστα την προβοσκίδα της στον τοίχο, μια ένδειξη ότι πονούσε. Το πρωί της Τρίτης την βρήκαν ξαπλωμένη και να ανασαίνει βαριά. Παρά την αγωγή που της έδωσαν οι κτηνίατροι, ως το απόγευμα είχε πεθάνει.
Ο θάνατός της αποδόθηκε σε καρδιακή ανεπάρκεια. Στην νεκροτομή βρέθηκε ότι η αορτή της ήταν φραγμένη και ότι είχε καρκινικούς όγκους.
Εμφάνιζε ακόμη προβλήματα στα πόδια και τις αρθρώσεις τα οποία είναι συνηθισμένα σε ελέφαντες σε αιχμαλωσία που ζουν σε χώρους με τσιμέντο στο έδαφος.
Η Μάλι ήταν περίπου 45-50 ετών. Οι ελέφαντες που ζουν στη φύση φτάνουν περίπου στα 70 έτη, ενώ σε αιχμαλωσία μέχρι και στα 80 χρόνια. Οι ασιατικοί ελέφαντες, πάντως, όπως η Μάλι, ζουν περίπου 55 χρόνια.
Τον θάνατο ανακοίνωσε ο δήμαρχος της Μανίλας Χάνεϊ Λακούνα, ο οποίος είχε αρκετές χαρούμενες παιδικές αναμνήσεις από τον ζωολογικό κήπο και τη Μάλι.
Για τον ελέφαντα είχαν παρέμβει η ανθρωπολόγος Τζέιν Γκούνταλ (η οποία έχει εργαστεί για δεκαετίες δίπλα σε χιμπατζήδες στην Αφρική), αλλά και ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ, ο οποίος είχε ζητήσει το 2013 από τις αρχές να μεταφερθεί η Μάλι σε ένα κέντρο για ζώα.
«Μάλι, λυπόμαστε, άξιζες κάτι καλύτερο», ανέφερε στην ανακοίνωσή της η οργάνωση PETA για την προστασία των ζώων. Προσθέτει ότι πολλές φορές είχε ζητήσει από τους υπευθύνους του ζωολογικού κήπου να φροντίσουν τα προβλήματα στα πόδια της Μάλι, αλλά τους αγνόησαν. Η απάντηση του ζωολογικού κήπου ήταν ότι η Μάλι έπρεπε να παραμείνει στην αιχμαλωσία, γιατί δεν γνώριζε πώς να ζήσει ελεύθερη.
Ο δημοσιογράφος Πέτρος Κατσάκος, με τη στήλη του «Ιστορίες Χωρίς Φωνή», στην εφημερίδα ΑΥΓΗ, ασχολείται με θέματα που αφορούν την καταπάτηση των δικαιωμάτων των ζώων. «Άλλη μια στερεοτυπική αρθρογραφία για τα δικαιώματα των ζώων;». Όχι, οι «Ιστορίες Χωρίς Φωνή» δεν μοιάζουν με τίποτα απ’ όσα έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε σχετικά.
Το 1985 ο νεογέννητος Κάαβαν υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τα δάση της Σρι Λάνκα και την οικογένειά του γιατί κάποιος σκέφτηκε ότι ένας μικρός ασιατικός ελέφαντας θα ήταν ένα πολύ ωραίο δώρο για την κόρη τού τότε Προέδρου του Πακιστάν.
Γρήγορα ο μικρός Κάαβαν έπαψε να είναι δώρο και έγινε πρόβλημα για τους ιδιοκτήτες τους, που, για να τον ξεφορτωθούν, τον δώρισαν στον ζωολογικό κήπο του Ισλαμαμπάντ αδιαφορώντας για το μέλλον του.
Ένα μέλλον που αποδείχθηκε εφιαλτικό, αφού ο ελέφαντας πέρασε 35 χρόνια καταδικασμένος στη μοναξιά, αφού όλο αυτό το διάστημα έζησε ολομόναχος, χωρίς τη συντροφιά άλλων ζώων και η μοναδική επαφή που είχε ήταν κάποιος φύλακας που περνούσε κάποιες φορές από το κλουβί του για να του δώσει τόση τροφή όση χρειαζόταν για να κρατιέται στη ζωή και να μην πεθάνει.
Για 35 ολόκληρα χρόνια ο Κάαβαν βίωσε την απόλυτη μοναξιά της φυλακής.
Όπως πολλοί αιχμάλωτοι ελέφαντες, ο Κάαβαν υπέφερε σε βαθμό που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί. Έγινε παχύσαρκος και ανέπτυξε παθολογικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές - στην περίπτωσή του, ένα αδιάκοπο λίκνισμα με το σώμα του να πηγαίνει προς μία κατεύθυνση και το κεφάλι του προς την άλλη, δείχνοντας ότι ο ελέφαντας βυθιζόταν χρόνο με τον χρόνο σε μια βαθιά ψυχολογική απόγνωση που κάποια στιγμή εκδηλώθηκε και ως επιθετικότητα προς τους φύλακες που τον πλησίαζαν για να του δώσουν τροφή.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Κάαβαν να αλυσοδεθεί από τους υπεύθυνους της φυλακής του, ενώ κάποιοι τότε πρότειναν τη θανάτωσή του.
Απελευθέρωση
Το 2015, ο Σαμάρ Χαν, ένας πακιστανικής καταγωγής κτηνίατρος από τις ΗΠΑ που είχε βρεθεί στο Ισλαμαμπάντ για να επισκεφθεί συγγενείς του, πέρασε μια βόλτα από τον ζωολογικό κήπο της πόλης και εκεί αντίκρισε τον Κάαβαν.
Η εικόνα του ελέφαντα σόκαρε τον κτηνίατρο, που, όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ, ξεκίνησε μια καμπάνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να απελευθερώσει τον φυλακισμένο γίγαντα. Η καμπάνια του Σαμάρ Χαν συγκέντρωσε σε μόλις λίγες ημέρες πάνω από 400.000 υπογραφές και ο Κάαβαν έγινε αμέσως διάσημος.
Ανάμεσα στις υπογραφές ήταν και αυτή της διάσημης τραγουδίστριας και ηθοποιού Σερ, η οποία ανέλαβε με τη βοήθεια φίλων της να συγκεντρώσει τα απαραίτητα χρήματα για την απελευθέρωση και τη μεταφορά τού πέντε τόνων Κάαβαν από το Ισλαμαμπάντ σε ένα καταφύγιο ελεφάντων στην Καμπότζη.
Παρά τις προσπάθειες, τις υποσχέσεις αλλά και τις επισκέψεις της διάσημης φίλης του Κάαβαν, χρειάστηκαν τελικά 5 ολόκληρα χρόνια ώστε ο ζωολογικός κήπος να απελευθερώσει τον ελέφαντα και να δώσει το πράσινο φως για την αερομεταφορά του στην Καμπότζη. Κάτι που έγινε τελικά πραγματικότητα τον Νοέμβριο του 2020 και κόστισε 400.000 δολάρια.
Ψυχοθεραπεία
Σήμερα ο Κάαβαν ζει ανάμεσα σε άλλους ελέφαντες και απολαμβάνει την ελευθερία του έπειτα από 35 χρόνια μοναξιάς. Με τη βοήθεια επιστημόνων προσπαθεί να ξεπεράσει το τραυματικό παρελθόν από το οποίο δυσκολεύεται να απαλλαγεί, ενώ η ιστορία του μεταφέρθηκε πριν μερικούς μήνες στις κινηματογραφικές οθόνες των ΗΠΑ και του Καναδά προκαλώντας ένα τεράστιο κύμα συγκίνησης αλλά και ευαισθητοποίησης απέναντι σε ένα είδος που έχει βιώσει με κάθε μορφή την ανθρώπινη αγριότητα.
Σήμερα στο Πακιστάν εξακολουθούν να ζουν τέσσερις αφρικανικοί ελέφαντες αλυσοδεμένοι σε έναν ζωολογικό κήπο στο Καράτσι χωρίς κανείς να ενδιαφέρεται για τις συνθήκες κράτησής τους. Αυτή είναι μια ιστορία που οι πρωταγωνιστές της δεν μπορούν να μας την πουν γιατί δεν έχουν φωνή να την πουν. Ας γίνουμε η φωνή τους.
Έχουν ανάγκη από κοινωνική ζωή και κίνηση
Υπολογίζεται πως περίπου 16.000 ασιατικοί ελέφαντες ζουν σήμερα σε αιχμαλωσία σε διάφορες χώρες του κόσμου.
Όσον αφορά την Ασία, οι ελέφαντες χρησιμοποιούνται για εργασία και μεταφορές, ενώ στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη ζουν φυλακισμένοι σε ζωολογικούς κήπους ή κακοποιούνται για την ανθρώπινη ψυχαγωγία σε διάφορα τσίρκο.
Οι ασιατικοί ελέφαντες που προορίζονται για τσίρκο και ζωολογικούς κήπους συνήθως απάγονται σε πολύ μικρή ηλικία, καταδικασμένοι να ζουν στερούμενοι τη φυσική τους ανάγκη για μετακίνηση και κοινωνικότητα, που είναι απαραίτητα για το είδος.
Η Μοζαμβίκη είναι μια μεγάλης έκτασης χώρα στις νοτιοανατολικές ακτές της Αφρικής με περίπου 31 εκατ. κατοίκους.
Μετά την ανεξαρτητοποίηση της από τους Πορτογάλους το 1975 η χώρα έγινε Λαϊκή Δημοκρατία και εγκαθιδρύθηκε σοσιαλιστικό κράτος.
Oμως πολέμιοι του νέου καθεστώτος δημιούργησαν ένα κίνημα που πήρε την μορφή ένοπλου αγώνα. Από το 1977 μέχρι το 1995 η χώρα βίωσε ένα σκληρό αιματηρό ανταρτοπόλεμο που κόστισε τη ζωή σε περίπου 1 εκατ. ανθρώπους και οδήγησε στην εξορία άλλους τόσους. Για να συντηρηθούν οικονομικά οι αντιμαχόμενες πλευρές εξόντωναν συστηματικά τους ελέφαντες για να εμπορεύονται το ελεφαντόδοντο. Υπολογίζεται ότι στο χρονικό διάστημα που υπήρχε ο πόλεμος εξοντώθηκε το 90% του πληθυσμού των ελεφάντων της Μοζαμβίκης.
Oπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η βρετανική εφημερίδα Telegraph η κατάσταση αυτή προκάλεσε ένα εξελικτικό φαινόμενο στους εναπομείναντες ελέφαντες. Οι νεότερες γενιές ελεφάντων γεννιούνται χωρίς χαυλιόδοντες. «Είναι μια αχτίδα φωτός σε μια καταιγίδα αρνητικών ειδήσεων για την βιοποικιλότητα» αναφέρει ο Ρόμπερτ Πρινγκλ, του Πανεπιστημίου Πρίνστον και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που μελετά το φαινόμενο. Υπάρχει όμως και ένα ανησυχητικό σημείο σε αυτή την εξελικτική διαδικασία. Το φαινόμενο παρατηρείται σχεδόν αποκλειστικά στους θηλυκούς ελέφαντες οι οποίοι περνούν τα επίμαχα γονίδια στα παιδιά τους και ειδικά στα θηλυκά. Επιπλέον παρατηρείται ότι τα δύο τρίτα των νεογέννητων ελεφάντων στη Μοζαμβίκη τα τελευταία χρόνια είναι θηλυκοί γεγονός που περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Οι ερευνητές λένε ότι οι γονιδιακές αναλύσεις που έχουν κάνει δείχνουν ότι υπάρχει μια μετάλλαξη στο χρωμόσωμα Χ η οποία μπορεί να δημιουργεί θανατηφόρες επιπλοκές στα αρσενικά έμβρυα ελεφάντων. Αυτό σημαίνει ότι από την μια πλευρά οι ελέφαντες μπορεί να γλιτώσουν από τους λαθροκυνηγούς που δεν θα έχουν πλέον κάποιο λόγο για να εξοντώνουν τα συμπαθή θηλαστικά αλλά από την άλλη η έλλειψη αρσενικών θα συνεχίσει να συρρικνώνει τους πληθυσμούς τους. Στο Εθνικό Πάρκο Gorongosa της Μοζαμβίκης έχουν απομείνει μόλις 700 ελέφαντες. Η Μοζαμβίκη είναι πατρίδα επίσης και του ζώου που βρίσκεται στην κορυφή της λίστας εκείνων που κινδυνεύουν άμεσα με εξαφάνιση: του λευκού ρινόκερου. Eχει απομείνει πλέον μόνο ένα θηλυκό και γίνεται μάχη για να μπορέσει το είδος αυτό να συνεχίσει να υπάρχει.
