Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, έγινε οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, η Refugee Support Aegean (RSA) δημοσίευσε σήμερα την ιστορία των Belal T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού, με βάση τις συνεντεύξεις που διενήργησε τόσο με τη σύζυγο του Belal, όσο και με τον ίδιο τον δεύτερο τραυματία και τη σύζυγό του, που ήταν επίσης στη βάρκα.

Αναλυτικά το δημοσίευμα της RSA:

«Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό δείχνει ότι κάτι πάει λάθος.»
Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal που τραυματίστηκε θανάσιμα από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ

«Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, όταν συνειδητοποίησα ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος, πραγματικά συγκλονίστηκα.»
Μ.Α., υπέστη σοβαρό τραυματισμό στον ώμο μετά από πυροβολισμό από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα

«Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, το περιστατικό εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.»
N.T., σύζυγος του Μ.Α., που βρισκόταν επίσης στη βάρκα μαζί με την κόρη τους

Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, κατέστη οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, δημοσιεύουμε σήμερα την ιστορία των B.T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού.

Ψέριμος, 22 Σεπτεμβρίου 2014.

Δώδεκα πρόσφυγες βρίσκονται μέσα σε μια βάρκα για να περάσουν τα σύνορα από την Τουρκία στην Ελλάδα. Στις 6.45 το πρωί, η βάρκα μπαίνει στον κόλπο της Βασιλικής, βορειοανατολικά του νησιού της Ψερίμου. Εντοπίζεται από σκάφος του ελληνικού λιμενικού, με πλήρωμα δύο ατόμων, που έκανε περιπολία στην περιοχή. Το πλοιάριο φέρεται να μην σταματά μετά την εντολή των λιμενικών. Οι λιμενικοί πυροβολούν συνολικά 20 (!) φορές, ρίχνοντας 7 προειδοποιητικές βολές στον αέρα, και στη συνέχεια, άλλες 13 φορές κατευθείαν στη μηχανή του πλοιαρίου.

Λίγο αργότερα, το λιμενικό έχει ακινητοποιήσει την προσφυγική βάρκα. Ο απολογισμός από την εξαιρετικά δυσανάλογη χρήση βίας από το λιμενικό είναι τραγικός: Ένας πρόσφυγας από τη Συρία, ο Belal Tello, έχει πυροβοληθεί στο κεφάλι, και άλλος ένας έχει πυροβοληθεί σοβαρά στον ώμο.

B.T. – Θανάσιμος τραυματισμός στο κεφάλι: Επαφή «μόνο με τα μάτια»

Ο Belal μεταφέρεται με ελικόπτερο στο νοσοκομείο της Ρόδου, ενώ βρίσκεται σε κώμα με βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση από τον πυροβολισμό. Οι υπόλοιποι πρόσφυγες μεταφέρονται στην Κάλυμνο. Μπαίνει κατευθείαν στην εντατική του νοσοκομείου, διασωληνώνεται, και τους επόμενους μήνες υποβάλλεται σε τουλάχιστον 7 νευροχειρουργικές επεμβάσεις. Η κατάσταση της υγείας του είναι κρίσιμη. Έξι μήνες αργότερα βγαίνει από την εντατική αλλά αναπνέει με τραχειοστομία και τρώει με γαστροστομία, παραμένει κλινήρης, χωρίς να μπορεί να κινηθεί, δεν μιλαει και δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον – παρά μόνο «μπορεί να παρακολουθεί το βλέμμα». Η κατασταση της υγείας του παραμένει επισφαλής και χρήζει συνεχούς και καθημερινής φροντίδας από την οικογένειά του και περαιτέρω αποκατάστασης. Η επαφή του Belal με το περιβάλλον λοιπόν, γίνεται «μόνο με τα μάτια».

Στο μεταξύ, η γυναίκα του με τα δύο ανήλικα παιδιά τους, ηλικίας τότε 3 και 2 ετών, βρίσκονται στη Συρία. Ο Belal Tello ήταν πρόσφυγας που διέφυγε από τη χώρα λόγω της πολιτικής κατάστασης και του εμφυλίου πολέμου, που έθεταν τη ζωή του σε ισχυρό κίνδυνο. Για τον λόγο αυτόν, σκόπευε να αιτηθεί διεθνούς προστασίας στην Ευρώπη. Η οικογένεια του φοβάται ότι ο Belal θα πεθάνει, λόγω της σοβαρότητας του τραυματισμού του, και θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα, να τον δουν και να τον φροντίσουν.

Οι ελληνικές αρχές δεν διευκολύνουν την οικογένεια να επανενωθεί στην Ελλάδα. Το ελληνικό προξενείο του Λιβάνου χορηγεί άδεια εισόδου για λίγες μόνο μέρες στη σύζυγο, ενώ απορρίπτει επανειλημμένα (παρά τις παρεμβάσεις των δικηγόρων) την άδεια εισόδου των παιδιών. Η σύζυγος αναγκάζεται να έρθει μόνη στην Ελλάδα και να αφήσει τα δύο παιδιά της σε συγγενικό πρόσωπο, σε εξαιρετικά επισφαλές περιβάλλον. Η ίδια μας είπε σήμερα για εκείνη την περίοδο:

«Το γεγονός ότι δεν μπόρεσα να πάρω χαρτιά για να έρθω στην Ελλάδα είναι αυτό που έχει επηρεάσει περισσότερο εμένα και τα παιδιά μου. Ήμουν υποχρεωμένη να ταξιδεύω μόνη, χωρίς αυτά, για πολύ καιρό. Αυτό τα τραυμάτισε – είχαν χάσει τον πατέρα τους, δεν ήξεραν πού ήταν και μετά από αυτό, έχασαν και τη μητέρα τους. Δεν ήξεραν πού βρισκόμουν, πίστευαν ότι τους είχα αφήσει και αυτό μας έχει επηρεάσει πολύ. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ο γιος μου, που ήταν πολύ μικρός, 4 ετών, αρνιόταν να μου μιλήσει, νομίζοντας ότι τον είχα αφήσει σαν τον πατέρα του. Είχε δει τον πατέρα του να ταξιδεύει και μετά να χάνεται, και μετά με είδε να ταξιδεύω και σκέφτηκε ότι θα τον άφηνα κι εγώ.

Αν οι αρχές μας είχαν δώσει έγγραφα, θα είχα ταξιδέψει με τα παιδιά μου, θα ήμασταν μαζί, θα αλληλοβοηθιόμασταν. Αυτό θα ήταν πολύ πιο εύκολο συναισθηματικά και τα παιδιά θα ένιωθαν ασφαλή, τουλάχιστον μαζί μου. Αλλά δεν έγινε έτσι, και αυτή ήταν η πιο δύσκολη περίοδος στη ζωή μου. Επίσης, τα παιδιά δεν μπόρεσαν να δουν τον πατέρα τους πριν πεθάνει. Κατά τη γνώμη μου, η ελληνική κυβέρνηση πυροβόλησε τον άντρα μου. Το πρώτο τους έγκλημα είναι ότι πυροβόλησαν τον άντρα μου και το δεύτερο είναι ότι απαγόρευσαν στα παιδιά μου να έρθουν και έμεινα μόνη. 9 χρόνια μετά την υπόθεση, η κόρη μου εξακολουθεί να φοβάται ότι θα με χάσει».

Ο Belal βρίσκεται σε μόνιμη αδυναμία να επιμεληθεί τις υποθέσεις του και έχει ανάγκη διαρκούς προστασίας και 24ωρης φροντίδας, ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν από το σύστημα υγείας στην Ελλάδα χωρίς τη συνδρομή της οικογένειάς του. Η κατάστασή του είναι αδιέξοδη.

Κατόπιν αίτησης της συζύγου του, τίθεται σε δικαστική συμπαράσταση καθώς βρίσκεται, φυσικά, σε μόνιμη αδυναμία να επιμεληθεί τις υποθέσεις του, και ορίζεται ως δικαστικός συμπαραστάτης ο αδερφός του, κάτοικος ΕΕ. Υποβάλλεται, δια του δικαστικού συμπαραστάτη του, αίτημα ασύλου για λογαριασμό του, και στη συνέχεια αίτημα επανένωσης (Δουβλίνο ΙΙ) με την οικογένειά του που στο μεταξύ βρίσκεται στη Σουηδία. Στο πλαίσιο της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης και μέσα σε έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο, μεταφέρεται τελικά στη Σουηδία με μια πρωτοφανή και κοστοβόρα διαδικασία μεταφοράς, συνοδεία ιατρού και νοσηλευτή. Τα έξοδα της παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής σε όλα τα στάδια της διαδικασίας καθώς και της μεταφοράς καλύπτονται από το γερμανικό ίδρυμα PRO ASYL.

Η μεταφορά αυτή λαμβάνει χώρα στις 20 Αυγούστου 2015 και ο Belal εντάσσεται στη Μονάδα Νευρο-Αποκατάστασης στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Karolinska της Στοκχόλμης. Σύμφωνα με ιατρική βεβαίωση του νοσοκομείου στις 19 Νοεμβρίου 2015, είχε πρακτικά πλήρη έλλειψη συνείδησης. Παραμένει εκεί μέχρι τον θάνατο του λίγους μήνες αργότερα, στις 17 Δεκεμβρίου 2015.

M.A. Μόνιμη αναπηρία στο χέρι

Ο Μ.Α. βρισκόταν στην ίδια βάρκα με τη γυναίκα και την κόρη του, και δέχτηκε επίσης πυροβολισμό στον ώμο που τον τραυμάτισε σοβαρά. Σήμερα, αντιμετωπίζει πλέον μόνιμο πρόβλημα κινητικότητας στο ένα χέρι. Μιλήσαμε ξανά μαζί του και μας είπε για το περιστατικό:

«Δεν περίμενα τέτοια μεταχείριση όταν διέφυγα από τον πόλεμο στη Συρία προς την ευρωπαϊκή επικράτεια, που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Αυτό είναι πολύ σοκαριστικό για μένα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, η συνειδητοποίηση ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος ήταν πραγματικά συγκλονιστική. Κάτι τέτοιο είναι πραγματικά λυπηρό και ήταν πολύ σκληρό ότι το λιμενικό αντιμετωπίζει ανθρώπους και πρόσφυγες με τέτοιο τρόπο. Ήταν πολύ ξεκάθαρο στο λιμενικό ότι στη βάρκα υπήρχαν μόνο άοπλοι και αβοήθητοι άνθρωποι που απλώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και να βρουν κάπου ασφάλεια. Αυτό τους ήταν πολύ προφανές. Ήμουν με τη σύζυγό μου και την κόρη μου μαζί με άλλους και, δυστυχώς, συγκλονιστήκαμε πραγματικά όταν είδαμε έναν άντρα να πυροβολείται στο κεφάλι. Το πρόσωπό του ήταν γεμάτο αίμα. Τα δυσάρεστα αυτά γεγονότα έγιναν πολύ γρήγορα, ήταν τρελά και τρομακτικά».

Η γυναίκα του Μ.Α., N.T., μας είπε από την πλευρά της:

«Εγώ και η κόρη μου ήμασταν επίσης σε αυτή τη βάρκα μαζί με τον σύζυγό μου. Έτσι, το περιστατικό δεν επηρέασε μόνο αυτόν, έχει επηρεάσει ολόκληρη την οικογένεια. Η κατάσταση και το περιστατικό ήταν τρομερή και τρομακτική. Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.»

Για τη σημερινή κατάσταση της υγείας του, ο Μ.Α. μας είπε:

«Κάποιες φορές, δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένα τέτοιο απαίσιο γεγονός μου συνέβη στ’ αλήθεια, αλλά αρκεί να κοιτάξω τον ώμο μου για να συνειδητοποιήσω ότι ήταν εντελώς πραγματικό. Αυτό το περιστατικό δεν άλλαξε απλώς τη ζωή μου, κόντεψα να χάσω τη ζωή μου. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχω μια μόνιμη αναπηρία στη ζωή μου. Μετά από πολύωρες διαβουλεύσεις και πολλές επισκέψεις σε ιατρικά κέντρα, οι γιατροί μου επιβεβαίωσαν ότι δεν μπορούσα να βάλω τεχνητή άρθρωση, αφού η σφαίρα όχι μόνο είχε συνθλίψει την κεφαλή του οστού, αλλά κατέστρεψε και όλους τους μύες που μπορούσαν να το υποστηρίξουν και να το κινήσουν. Έτσι, δυστυχώς, η περίπτωσή μου δεν θεραπεύεται και έχω χάσει την κίνηση του αριστερού μου χεριού για πάντα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μερικές φορές νιώθω ότι το αριστερό μου χέρι είναι πιο κρύο από το υπόλοιπο σώμα μου και δεν το νιώθω καθόλου. Όλοι και όλες ξέρουμε ότι το να έχεις δύο χέρια δεν είναι σαν να έχεις ένα.

Αυτή η κατάσταση που προκλήθηκε από τον τραυματισμό, με κάνει να νιώθω αβοήθητος, τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά, και έχει επηρεάσει απίστευτα τη ζωή μου. Καθώς δεν μπορώ να κινηθώ όπως θέλω, δεν μπορώ ούτε να κοιμηθώ στην αριστερή μου πλευρά, δεν μπορώ να κάνω ντους ή να φορέσω τα ρούχα μου μόνος μου. Πρέπει να βασιστώ σε κάποιον να με βοηθήσει, κάτι που είναι επίσης δύσκολο για μένα. Επιπλέον, δεν μπορώ να κολυμπήσω, να οδηγήσω ποδήλατο ή να αθληθώ! Δεν μπορώ να οδηγήσω ούτε αυτοκίνητο χωρίς ένα ειδικό εργαλείο που μου επιτρέπει να το ελέγχω, που είναι πολύ άβολο. Όλες αυτές οι αναπηρίες είναι επιβεβαιωμένες από ιατρικές αναφορές. Ακόμα και σε αυτές τις λίγες καλές στιγμές που περνάω χρόνο με τα εγγόνια μου, δεν μπορώ να τα σηκώσω ή να παίξω μαζί τους όπως θέλω. Δυστυχώς, αυτό είναι μόνιμο, χωρίς να αναφέρουμε τον τρόπο που φαίνεται ο ώμος μου, που είναι πραγματικά άσχημος για τους ανθρώπους που με κοιτάζουν. Πρέπει πάντα να φοράω μακριά πουκάμισα και βαριά εσώρουχα για να κρύβω τον παραμορφωμένο μου ώμο, ώστε να φαίνεται φυσιολογικός. Επειδή για να το πούμε σύντομα και όπως είναι ακριβώς: έχω μόνο μισό ώμο!».

Ο Μ.Α. δέχτηκε πυροβολισμό στον ώμο που τον τραυμάτισε σοβαρά. Σήμερα, αντιμετωπίζει πλέον μόνιμο πρόβλημα κινητικότητας στο ένα χέρι

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) που εκπροσωπεί τον Μ.Α., είχε καταθέσει εκ μέρους του αίτημα αποζημίωσης για τον μόνιμο τραυματισμό του ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Δικαστηρίου. Σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, το αίτημα αυτό απορρίφθηκε. Αναμένεται η απόφαση επί της έφεσης που ασκήθηκε.

Δικαστική διερεύνηση: Υπόθεση στο αρχείο στην ελληνική δικαιοσύνη – Προσφυγή στο ΕΔΔΑ

«Είναι πολύ σημαντικό για εμάς που κερδίσαμε, γιατί, πρώτα απ’ όλα, αποδόθηκε δικαιοσύνη για εμένα και τα παιδιά μου, αλλά και για τον σύζυγό μου που πέθανε, τον Belal, που πυροβολήθηκε. Δεύτερον, αυτό αποδεικνύει ότι υπήρξε βία όχι μόνο εναντίον αυτού του ανθρώπου, αλλά εναντίον πολλών ανθρώπων. Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό είναι δείκτης ότι κάτι πάει λάθος».
Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ

Στις 23 Δεκεμβρίου 2014 ο εισαγγελέας του Ναυτοδικείου Πειραιά διέταξε τη διενέργεια προκαταρκτικής έρευνας για την ενδεχόμενη ποινική ευθύνη των λιμενικών που εμπλέκονται στο εν λόγω περιστατικό. Διενεργήθηκε πειθαρχική έρευνα (ΕΔΕ) η οποία, με πόρισμά της, κατέληξε ότι οι λιμενικοί δεν είχαν καμία ευθύνη. Με βάση το πόρισμα αυτό, στις 30 Ιουνίου 2015, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου ανακοινώνει ότι δεν θα ασκηθεί ποινική δίωξη κατά των εμπλεκόμενων λιμενικών και θέτει την υπόθεση στο αρχείο. Ετσι, η υπόθεση δεν έφτασε ποτέ να δικαστεί ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης για το ζήτημα αυτό.

Στις 28 Δεκεμβρίου 2015, μετά την αρχειοθέτηση της υπόθεσης, η οικογένεια του Belal Tello κατέθεσε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ. Το ΕΔΔΑ στις 16 Ιανουαρίου 2024, δέκα χρόνια μετά το περιστατικό, εξέδωσε την απόφαση Alkhatib and others v. Greece, No 3566/16 με την οποία καταδίκασε την Ελλάδα αφενός για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή εξαιτίας του θανάσιμου τραυματισμού του Belal, και αφετέρου για αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών. Τη νομική εκπροσώπηση της υπόθεσης έχουν αναλάβει δικηγόροι εκ μέρους της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και του Ιδρύματος PRO ASYL.

Σε ό,τι αφορά την παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή (άρθρο 2 της ΕΣΔΑ), στην απόφαση περιλαμβάνονται:

• Η «εξαιρετικά επικίνδυνη» και «ξεκάθαρα δυσανάλογη» χρήση βίας, με τη ρίψη 13 βολών κατευθείαν στη μηχανή του σκάφους. Το δικαστήριο διαπιστώνει ότι η χρήση αυτή βίας ήταν «δυνητικά θανατηφόρα» αφού οδήγησε, τελικά, στον θάνατο του Belal.
• Η έλλειψη θέσπισης σαφών κανόνων για την οπλοχρησία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού, καθώς οι λιμενικοί επικαλέστηκαν αδημοσίευτους, παρωχημένους και ανεπαρκείς “κανόνες εμπλοκής” του 1992 για τη χρήση όπλων κατά της προσφυγικής βάρκας. Ταυτόχρονα, όχι μόνο δεν έγινε χρήση του Κανονισμού του 2004 για την επιτρεπόμενη χρήση βίας από το λιμενικό (Απόφαση 1141.1/04/2004, Κύρωση του Κανονισμού οπλοκατοχής, οπλοφορίας και οπλοχρησίας προσωπικού Λιμενικού Σώματος, ΦΕΚ 663/Β/ 07.05.2004), αλλά επίσης οι λιμενικοί, μέσα από τις καταθέσεις τους, φάνηκε να μην γνωρίζουν καν τον Κανονισμό αυτόν, πόσο μάλλον να ενεργήσουν βάση αυτού. Ως αποτέλεσμα, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν πληρούται η απαίτηση της ύπαρξης ενός νομικού πλαισίου που να παρέχει επαρκείς και αποτελεσματικές εγγυήσεις κατά της αυθαιρεσίας και της χρήσης βίας, αναγκαίες για μια δημοκρατική κοινωνία.
• Η έλλειψη επαρκούς σχεδιασμού και προετοιμασίας για τη συγκεκριμένη επιχείρηση του Λιμενικού, η οποία περιλαμβάνει και το γεγονός ότι οι λιμενικοί δεν διαπίστωσαν πέραν κάθε αμφιβολίας και «παρά τις πολύ ισχυρές αποδείξεις» περί του αντιθέτου, ότι δεν υπήρχαν επιβάτες στην προσφυγική βάρκα πριν πυροβολήσουν στη μηχανή του και δεν λειτούργησαν με στόχο να ελαχιστοποιήσουν τη θανάσιμη χρήση βίας και τους πιθανούς κινδύνους στις ζωές των επιβατών.

Σε ό,τι αφορά την αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών, συμπεριλαμβάνονται στην απόφαση του Δικαστηρίου τα εξής:

• Η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο ενόψη της ελληνικής δικαιοσύνης, ενώ το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι ο εισαγγελέας «δεν είχε τεκμηριώσει επαρκώς» το συμπέρασμά του, καθώς αυτό δεν προέκυψε από πλήρη διερεύνηση του περιστατικού.
• Οι καταθέσεις των 10 μαρτύρων, επίσης προσφύγων, ήταν πανομοιότυπες, περιλαμβάνοντας «πρακτικά στερεοτυπικές απαντήσεις». Επιπλέον, οι δύο τραυματίες πρόσφυγες ή συγγενείς τους δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν.
• Διάφορα μέτρα για την αποτελεσματική και σε βάθος διερεύνηση δεν ελήφθησαν ποτέ, όπως ιατροδικαστική έκθεση για τον τραυματισμό του Belal, βαλλιστική έκθεση για την τροχιά των βολών, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που είχε χτυπήσει τον Belal, λεπτομερής έκθεση εμπειρογνωμόνων και για τα δύο σκάφη, για να διαπιστωθεί αν υπήρχε πραγματικός και άμεσος κίνδυνος για το πλήρωμα του λιμενικού.
• Ο εισαγγελέας δεν έλαβε υπόψη του την απόφαση του Κακουργιοδικείου Ρόδου της 15ης Μαΐου 2015, η οποία είχε αθωώσει τον οδηγό του μηχανοκίνητου πλοιαρίου από τις κατηγορίες για απόπειρα πρόκλησης ναυαγίου και κίνδυνο ανθρώπινης ζωής, εκθέτοντας άλλα άτομα σε κίνδυνο για τη ζωή τους και σοβαρή σωματική βλάβη.

Με βάση τα παραπάνω, το Δικαστήριο συμπέρανε ότι «η διερεύνηση που διεξήχθη από τις εθνικές αρχές περιείχε πολυάριθμες ελλείψεις που είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων αδυναμιών, την απώλεια αποδεικτικών στοιχείων και οι οποίες κατέστησαν τη διερεύνηση ακατάλληλη».

Το Δικαστήριο, με την απόφασή του αυτή που ήρθε με σοβαρή καθυστέρηση δέκα ετών, διέταξε την Ελλάδα να πληρώσει αποζημίωση 80,000 ευρώ στην οικογένεια του Belal Tello, για ηθική βλάβη.

Η τότε σύζυγος του Belal, Douaa Alkhatib, που έκανε την προσφυγή, μας είπε μετά την απόφαση:

«Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά μας να ξέρουν τι συνέβη στον πατέρα τους και ποιο ήταν το πρόβλημα, ποιοι ήταν οι ένοχοι. Αυτή είναι μια κάποια αποζημίωση για όσα έχασαν. Φυσικά, αυτό δεν μας αποζημιώνει πλήρως. Αυτή η απόφαση δεν φέρνει πίσω τον πατέρα τους, αλλά τουλάχιστον τώρα ξέρουν τι συνέβη. Αποδείξαμε ότι η έρευνα από τις αρχές ήταν ανεπαρκής και ότι απλώς κατασκεύαζαν ιστορίες για τον Belal».

Μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ, ο Μ.Α., ο οποίος ακόμα αναμένει την απόφαση του Εφετείου σχετικά με την αποζημίωσή του, μας είπε:

«Αν και η απόφαση του δικαστηρίου απέδωσε μια κάποια δικαιοσύνη στην άλλη οικογένεια, ας συμφωνήσουμε ότι, δυστυχώς, τίποτα δεν μπορεί να αποζημιώσει για την απώλεια ζωής. Ο Belal άφησε πίσω του, δυστυχώς, τα μικρά του παιδιά, και μια διαλυμένη οικογένεια. Το ποσό της αποζημίωσης ήταν πολύ μικρό και δεν αντικαθιστά πραγματικά το γεγονός ότι χάθηκε η ζωή ενός ατόμου. Ελπίζω τουλάχιστον να είναι δίκαιοι απέναντί μου. Ελπίζω ότι, τουλάχιστον, αυτός που πήρε αυτή την απερίσκεπτη απόφαση και πυροβόλησε αυτές τις σφαίρες, θα τιμωρηθεί δίκαια γιατί επηρέασε αρνητικά τη ζωή μου για τα καλά και με έκανε να υποφέρω όλο αυτό το διάστημα για το τίποτα. Δεν κάναμε τίποτα σε αυτούς τους ανθρώπους για να πάρουμε μια τέτοια σκληρή απάντηση. Ελπίζουμε λοιπόν ότι η τιμωρία θα είναι δίκαιη».

Πόσα «μεμονωμένα περιστατικά» συνιστούν ένα συστημικό πρόβλημα;

Αναμφισβήτητα, η ιστορία αυτή συνιστά μια εξαιρετικά τραγική περίπτωση, που οδήγησε στον θάνατο του Belal Tello, και τον σοβαρό τραυματισμό του Μ.Α.. Οδήγησε επίσης σε μια αβάσταχτη περιπέτεια της οικογένειας του Belal, τόσο όσο ο άνθρωπός τους βρισκόταν στην Ελλάδα σε κωματώδη κατάσταση για έναν χρόνο, όσο φυσικά και μετά τον θάνατό του που επήλθε λόγω του αρχικού τραυματισμού του. Το βαθύ τραύμα της οικογένειας, όχι μόνο δεν έτυχε καμίας υποστήριξης από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που έφεραν και την αποκλειστική ευθύνη για τον θανάσιμο τραυματισμό του Belal, αλλά αντίθετα, επιβαρύνθηκε από έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο και διαρκή προβλήματα σε κάθε βήμα, ακόμα και στην άφιξη της οικογένειας στην Ελλάδα.

Ωστόσο, ταυτόχρονα, η ιστορία αυτή δυστυχώς δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «ένα τραγικό, μεμονωμένο περιστατικό». Σε πολλές πλευρές της, επιβεβαιώνει ένα επικίνδυνο μοτίβο από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που οδηγεί σε παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και, σε πολλές περιπτώσεις, στον θάνατο. Η υπόθεση αυτή καταδεικνύει για άλλη μία φορά τις αυθαίρετες πρακτικές και τις καταγεγραμμένες συστημικές ελλείψεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων του Λιμενικού κατά την παράτυπη είσοδο προσφύγων στην ελληνική επικράτεια, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται ως προτεραιότητα η ασφάλεια των επιβαινόντων μεταφερόμενων ατόμων κατά τα στάδια της κλιμάκωσης των θαλάσσιων επιχειρήσεων. Επιπλέον, η υπόθεση αυτή καταδεικνύει περαιτέρω τη μη αποτελεσματική και σε βάθος διερεύνηση των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη θάλασσα από τις δικαστικές αρχές και τη μη αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων εγχώριων ένδικων μέσων σχετικά με παραβιάσεις ειδικά των άρθρων 2 και 3 της ΕΣΔΑ (δείτε αναλυτικότερα την πρόσθετη παρέμβαση από τις ECCHR, PRO ASYL & RSA το 2022 και την ετήσια έκθεση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα το 2023).

Η συγκεκριμένη υπόθεση δεν έφτασε καν σε δίκη στα ελληνικά δικαστήρια – τέθηκε στο αρχείο από τον Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου Πειραιά. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την απόφαση του ΕΔΔΑ, μια σειρά κρίσιμων αποδείξεων, δε συλλέχθηκαν καθόλου ή συλλέχθηκαν ανεπαρκώς, ενώ οι μαρτυρίες των ανθρώπων παρουσιάστηκαν πανομοιότυπες ή δεν ελήφθησαν. Μια σειρά άλλων υποθέσεων παρουσιάζουν αντίστοιχα μοτίβα.

Πιο εμβληματική από ανάλογες υποθέσεις ήταν αυτή του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι, που έλαβε χώρα στις 20 Ιανουαρίου 2014, και για το οποίο η Ελλάδα επίσης καταδικάστηκε από το ΕΔΔΑ, με απόφασή του στις 7 Ιουλίου 2022 (υπόθεση Safi κατά Ελλάδας). Το ναυάγιο συνέβη κατά τη διάρκεια επιχείρησης του ελληνικού λιμενικού σώματος, μιας προσπάθειας επαναπροώθησης σύμφωνα με τους επιζώντες, η οποία οδήγησε στον θάνατο 11 ανθρώπων (8 παιδιών και 3 γυναικών), συμπεριλαμβανομένων των συζύγων και των παιδιών των επιζώντων, όλων προσφύγων από το Αφγανιστάν. Στην Ελλάδα, η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης επίσης τέθηκε στο αρχείο πολύ σύντομα. Η καταδίκη του ΕΔΔΑ αφορούσε και πάλι την παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στη ζωή), καθώς και του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης). Πρόκειται για ακόμα μια υπόθεση όπου το Δικαστήριο συμπεριλαμβάνει στην απόφασή του την έλλειψη ενδελεχούς και αποτελεσματικής έρευνας από τις ελληνικές αρχές.

Μετά τη συγκεκριμένη απόφαση του Δικαστηρίου για το περιστατικό στο Φαρμακονήσι και για την εκτέλεσή της, το Συμβούλιο της Ευρώπης δέχτηκε έντονες πιέσεις για τον έλεγχο των συστημικών κενών στις επιχειρήσεις του Λιμενικού Σώματος και τη διερεύνηση των ποινικών ευθυνών του. Η υπόθεση αυτή όμως, αν και εμβληματική, δεν είναι σε καμία περίπτωση η μόνη. Την τελευταία δεκαετία, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL έχουν εκπροσωπήσει πρόσφυγες που καταγγέλλουν ανάλογες σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους στο πλαίσιο επιχειρήσεων του Λιμενικού Σώματος, συμπεριλαμβάνοντας και επιχειρήσεις άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (επαναπροωθήσεων /pushbacks). Μετά και την παρούσα απόφαση για την Ψέριμο, τρεις από αυτές εκκρεμούν ακόμα ενώπιον του ΕΔΔΑ: Almukhlas κατά Ελλάδας (υπόθεση Σύμης), Alnassar κατά Ελλάδας (υπόθεση Ρόδου) και F.M. κατά Ελλάδας (υπόθεση Αγαθονησίου).

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL καταθέσαμε ένα σχετικό υπόμνημα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο πλαίσιο της παρακολούθησης της εκτέλεσης της απόφασης για το Φαρμακονήσι, με βάση έναν ενδεικτικό κατάλογο υποθέσεων που εκπροσωπούμε. Οι υποθέσεις σχετίζονται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απορρέουν από πλημμέλειες και καθυστερήσεις σε επιχειρήσεις διάσωσης, επιχειρήσεις σύλληψης κατά τη διάρκεια επιχειρούμενων άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (επαναπροωθήσεων /push backs), μεταχείριση επιζώντων ναυαγίων και μη καταγραφή αγνοουμένων.

Στην πραγματικότητα, είναι χιλιάδες οι προσφυγές και εκατοντάδες οι καταδίκες της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στο σύνολο των αποφάσεων του ΕΔΔΑ για την Ελλάδα μέχρι τον Ιανουάριο 2023, όπως φαίνεται και από την έκθεσή του Δικαστηρίου «ΕΣΔΑ και Ελλάδα: Γεγονότα και Αριθμοί», οι 969 αποφάσεις από τις 1,082 υποθέσεις που τελικά εκδικάστηκαν στο Δικαστήριο, ήταν καταδικαστικές για την Ελλάδα, εντοπίζοντας τουλάχιστον μια παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με βάση την ΕΣΔΑ. Από τις αποφάσεις αυτές, άνω του 10% αφορά παραβιάσεις: του άρθρου 2 (προστασία του δικαιώματος στη ζωή) σε ποσοστό 0,98% και του αρ. 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ σε ποσοστό 9,70%.

Στα ελληνικά σύνορα, οι ζωές των ανθρώπων βρίσκονται σε κίνδυνο, ως συνέπεια των συστηματικών πρακτικών αποτροπής, της απουσίας νόμιμων και ασφαλών διόδων για όσους και όσες θέλουν να αιτηθούν άσυλο και των διαρκών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται για πρακτικές που πρέπει να τερματιστούν δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην προστασία της ανθρώπινης ζωής.

Στην υπόθεση της Ψερίμου, ο Belal Tello, ένας εκ των τραυματιών, τελικά οδηγήθηκε στον θάνατο ως αποτέλεσμα της βάναυσης και παράνομης επιχείρησης του ελληνικού λιμενικού, και η οικογένειά του υπέστη την τραγική απώλεια του αγαπημένου τους προσώπου, ενώ ο Μ.Α., έτερος τραυματίας, ζει πλέον με μόνιμα κινητικά προβλήματα στο χέρι. Η δικαίωση της οικογένειας του Belal από το ΕΔΔΑ δεν αναπληρώνει φυσικά τον θάνατο και το τραύμα, δίνει όμως ένα μήνυμα, μίας έστω καθυστερημένα, δικαιοσύνης. Αυτή η απόδοση δικαιοσύνης θα έπρεπε να είναι συστατικό στοιχείο ενός κράτους δικαίου σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ λόγω του θανάσιμου τραυματισμού πρόσφυγα από πυροβολισμούς ανδρών του Λιμενικού το 2014 ανοιχτά της Ψερίμου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιδίκασε 80.000 ευρώ σε τρεις Σύρους πρόσφυγες για το αιματηρό περιστατικό του 2014 όταν το Λιμενικό πυροβόλησε 13 φορές κατά της βάρκας. Η καταδίκη αφορά και την απόπειρα συγκάλυψης, δεδομένου ότι η υπόθεση είχε αρχειοθετηθεί στο Ναυτοδικείο Πειραιά, με τους πρόσφυγες που πυροβολήθηκαν και εν τέλει επέζησαν να μην έχουν κληθεί ποτέ να καταθέσουν.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) καταδίκασε σήμερα, Τρίτη 16/1/2024, την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, λόγω του θανάσιμου πυροβολισμού ενός επιβάτη από δεκατρείς πυροβολισμούς του Λιμενικού Σώματος στη μηχανή σκάφους που μετέφερε πρόσφυγες κοντά στο νησί της Ψερίμου το 2014, κατά τη διάρκεια επιχείρησης προστασίας των θαλάσσιων συνόρων, με στόχο την ακινητοποίηση του σκάφους και τη σύλληψη του οδηγού.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι οι ελληνικές αρχές δεν είχαν θεσπίσει σαφείς κανόνες για την (εν δυνάμει θανάσιμη) οπλοχρησία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού, με τους λιμενικούς να επικαλούνται ξεπερασμένους και ανεπαρκείς ”κανόνες εμπλοκής” του 1992 για τη ρίψη πυροβολισμών κατά του σκάφους.

Στην απόφαση του Δικαστηρίου αναφέρεται επίσης ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση του Λιμενικού Σώματος δεν είχε σχεδιαστεί και προετοιμαστεί επαρκώς και ότι η ”εξαιρετικά επικίνδυνη” ρίψη δεκατριών (13) πυροβολισμών κατά της μηχανής του σκάφους ισοδυναμεί με δυσανάλογη χρήση βίας και κίνδυνο για τη ζωή των επιβατών που θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί από τους λιμενικούς.

Πλέον, η χώρα μας καλείται να πληρώσει και 80.000 ευρώ στους τρεις πρόσφυγες από την Συρία, Douaa Alkhatib, Nourredin Tello και Lana Tello, οι οποίοι προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Στο αρχείο είχε μπει η υπόθεση στην Ελλάδα – Δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν οι πρόσφυγες που πυροβολήθηκαν

Η καταδίκη αφορά επίσης την αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού εκ μέρους των ελληνικών αρχών. Η υπόθεση είχε αρχειοθετηθεί στην Ελλάδα από τον Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου και τον Εισαγγελέα του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου. Κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, οι δύο πρόσφυγες που τραυματίστηκαν από τους πυροβολισμούς δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν. Οι καταθέσεις των μαρτύρων που ελήφθησαν κατά την προκαταρκτική ανάκριση φαίνεται να είναι πανομοιότυπες και προσαρμοσμένες στις καταθέσεις των λιμενικών. Ωστόσο, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου δεν ζήτησε νέα κατάθεση από τους μάρτυρες. Επίσης, δεν εξέτασε διεξοδικά σημαντικά στοιχεία, όπως την ιατροδικαστική έκθεση του θύματος και τις ελλείψεις της βαλλιστικής έκθεσης, και κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα με την Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) και την εκδοχή του Λιμενικού Σώματος για το περιστατικό.

Φωτεινή Λαμπρίδη

Τουλάχιστον 2.157 άτομα έπεσαν θύματα  παράνομης επαναπροώθησης από τις ελληνικές αρχές  μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Δεκεμβρίου 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία του Μηχανισμού Καταγραφής Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών  (Εθνικός Θεσμός για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην Ελλάδα) για το 2022.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το συνολικό πλήθος των φερόμενων θυμάτων σε αυτά τα περιστατικά ανέρχεται κατ’ ελάχιστον σε 2.157 άτομα. Μεταξύ αυτών βρίσκονται 214 γυναίκες και 205 παιδιά, καθώς και 103 άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες, όπως άτομα με ιατρικά προβλήματα, άτομα με αναπηρία, υπερήλικες, οι οποίοι καταγγέλλουν διάφορες μορφές κακοποίησης αλλά και απώλεια ζωών.

Σημειώνεται ότι τα συμπεράσματα της έκθεσης της  επιβεβαιώνουν διεθνή και εγχώρια ρεπορτάζ και διαψεύδουν τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης, η οποία αρνείται επίμονα τις καταγγελίες. Και έρχονται από έναν ανεξάρτητο εθνικό θεσμό, που το ίδιο το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής καλωσόρισε το 2023 με τον τότε υπουργό να δηλώνει «ειδικά μετά τα αποδεδειγμένα fake news εις βάρος της χώρας μας και των δεκάδων καταγγελιών που τελικά δεν έχουν αποδεικτικά στοιχεία, είναι κρίσιμο να υπάρξει ένας αξιόπιστος μηχανισμός καταγραφής», όπως σημείωνε σε σχετική ανακοίνωση.

Η πλειονότητα των φερόμενων θυμάτων είναι από χώρες καταγωγής, από τις οποίες προέρχεται σημαντικό ποσοστό ατόμων που αναγνωρίζονται ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας, σύμφωνα με στοιχεία της περιόδου αναφοράς από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές. Ανάμεσα στα φερόμενα θύματα υπάρχουν πέντε άνθρωποι που είχαν αναγνωριστεί στην Ελλάδα ως πρόσφυγες και άλλοι πέντε που είχαν καταγραφεί από τις ελληνικές Αρχές ως αιτούντες/σες άσυλο και το αίτημά τους εκκρεμούσε.

Καταγγελίες για σωματική – λεκτική βία, απειλές για τη ζωή τους

Στις μαρτυρίες τα φερόμενα θύματα περιγράφουν πράξεις που συνδέονται με εξαιρετικά σοβαρές παραβιάσεις της αρχής της μη-επαναπροώθησης και του δικαιώματος στο άσυλο, όπως ορίζονται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, καθώς και παραβιάσεις της απαγόρευσης της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης και του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία, όπως ορίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και αποτελούν πράξεις που, κατά το ελληνικό Δίκαιο, είναι ποινικά αδικήματα.

Τα φερόμενα θύματα ανέφεραν ότι έχουν υποστεί σωματική βία, λεκτική βία και απειλές για τη ζωή τους και τη σωματική τους ακεραιότητα πολλές φορές με τη χρήση όπλων, σεξουαλική παρενόχληση, εξευτελιστική μεταχείριση, αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων και ταυτοποιητικών εγγράφων, άτυπη κράτηση σε χώρους υπό εξευτελιστικές συνθήκες, διαχωρισμό οικογενειών, ενώ αναφέρθηκαν και απώλειες ανθρώπινων ζωών.

Στις μαρτυρίες που έχει καταγράψει ο Μηχανισμός Καταγραφής αναφέρεται ότι συμμετείχαν ως δράστες τόσο ένστολοι όσο και άτομα με πολιτικά ρούχα. Σε κάποιες μαρτυρίες αναφέρθηκε ότι κατά το στάδιο της απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια συμμετείχαν ως δράστες και πολίτες τρίτων χωρών που μιλούσαν τη γλώσσα των φερόμενων θυμάτων.

Τι είναι ο Μηχανισμός Καταγραφής

Ο Μηχανισμός Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών δημοσιοποίησε σήμερα, Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου 2023, την ετήσια έκθεσή του για το 2022.

Ο Μηχανισμός εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2023 από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), που είναι ο Εθνικός Θεσμός για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην Ελλάδα και το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας σε θέματα προώθησης και προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) είναι μέλος του Μηχανισμού Καταγραφής μαζί με άλλες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο και προσφέρουν δωρεάν νομικές, ιατρικές, ψυχοκοινωνικές ή άλλες υπηρεσίες σε πολίτες τρίτων χωρών.

Ο Μηχανισμός Καταγραφής αποσκοπεί στην παρακολούθηση, καταγραφή και ανάδειξη του φαινομένου των άτυπων αναγκαστικών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών από την Ελλάδα σε άλλες χώρες. Επιδιώκει την προώθηση και εμπέδωση του σεβασμού της αρχής της μη-επαναπροώθησης και τη διασφάλιση των εγγυήσεων και των νόμιμων διαδικασιών. Έχει ως στόχο την ενίσχυση της λογοδοσίας για τις δηλούμενες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναφέρεται ότι συντελούνται κατά τη διάρκεια εξέλιξης περιστατικών άτυπων αναγκαστικών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών από την Ελλάδα σε άλλες χώρες.

Πηγή: tvxs.gr

Ρεπορτάζ-κόλαφος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Aegean Boat Report με έδρα τη Νορβηγία έφερε στο φως της δημοσιότητας βίντεο ντοκουμέντο το οποίο κατέγραψε την βίαιη επαναπροώθηση 23 προσφύγων ανοιχτά της Λέσβου από άνδρες του ελληνικού λιμενικού.

Το περιστατικό έγινε στις 13 Νοεμβρίου και κατέληξε σε επαναπροώθηση 23 Αφγανών προσφύγων.

«Μασκοφόροι τραυμάτισαν αρκετούς επιβαίνοντες, ανάμεσά τους έναν ηλικιωμένο και ένα παιδί»

Συγκεκριμένα, όπως γράφει το ρεπορτάζ με τίτλο “23 Afghans Beaten, Tortured and Pushed Back Outside Lesvos”, «Τα ξημερώματα της Δευτέρας 13 Νοεμβρίου, στις 07.30, ένα σκάφος που μετέφερε 23 Αφγανούς, κυρίως οικογένειες με παιδιά, ανακόπηκε 100 μέτρα από τη στεριά ανατολικά του Κόρακα της Λέσβου, βόρεια, από σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής».

«Στο βίντεο, που τράβηξε ένας από τους επιβάτες, διακρίνουμε καθαρά τα βράχια του Κόρακα στη δεξιά πλευρά. Μπορούμε επίσης να δούμε ένα μικρό λευκό κτήριο στα αριστερά στα πρώτα 10 δευτερόλεπτα του βίντεο, είναι το ξωκλήσι «Άγιος Θεοδώρας». Δεν υπάρχει απολύτως καμία αμφιβολία πού τραβήχτηκε αυτό το βίντεο, οποιοσδήποτε ντόπιος μπορεί να επιβεβαιώσει ότι αυτό είναι ανατολικά του Κόρακα, στη βόρεια Λέσβο».

Το ρεπορτάζ που υπογράφει ο Tommy Olsen, γράφει στη συνέχεια «Μασκοφόροι χρησιμοποίησαν γάντζους σκάφους με σιδερένιες άκρες για να καταστρέψουν τον κινητήρα, χτυπώντας και τραυματίζοντας αρκετούς επιβαίνοντες, ανάμεσά τους έναν ηλικιωμένο και ένα παιδί. Οι μασκοφόροι αξιωματικοί της ακτοφυλακής δεν το πρόσεχαν και συνέχισαν να χτυπούν δυνατά προς την εύθραυστη λαστιχένια βάρκα μέχρι να καταστραφεί η μηχανή».

Δείτε το βίντεο ντοκουμέντο:

Ολόκληρο το ρεπορτάζ εδώ.

Με ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα ο Ιάσονας Αποστολόπουλος καταγγέλλει πως κουκουλοφόροι άνδρες του Λιμενικού χρησιμοποιώντας κοντάρια προσπαθούν να καταστρέψουν τη μηχανή σκάφους προσφύγων. Σημειώνει πως στο βάθος φαίνονται οι ακτές της Βόρειας Λέσβου αλλά και το εκκλησάκι του Αγίου Θεοδώρου.

Γράφει ο Ιάσονας Αποστολόπουλος στην ανάρτησή του στο Facebook:

? Κουκουλοφόροι του ελληνικού λιμενικού στο σκάφος ΛΣ-144 επιτίθενται σε πρόσφυγες με κοντάρια για να τους καταστρέψουν την μηχανή. Μωρά ουρλιάζουν πανικόβλητα. Φαίνονται οι ακτές της βόρειας Λέσβου (Κόρακας) και το εκκλησάκι του Αγίου Θεόδωρου στα αριστερά.
▪️ Σύμφωνα με την οργάνωση Aegean Boat Report, το περιστατικό έγινε στις 13 Νοέμβρη και κατέληξε σε επαναπροώθηση 23 Αφγανών προσφύγων. Τους κατέστρεψαν την μηχανή, τους μετέφεραν στα τουρκικά ύδατα και τους παράτησαν εκεί.
Αυτό συμβαίνει καθημερινά από τον Μάρτιο 2020.
▪️ Ποιος άνθρωπος μπορεί να ξυλοκοπεί οικογένειες και να τις εγκαταλείπει στην μέση του Αιγαίου;
▪️ Ως πότε θα ανεχόμαστε αυτές τις κτηνωδίες;
Να συλληφθούν άμεσα οι δράστες και οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι

Μία πρωτοφανής πολιτική κυβερνητική αθλιότητα κρύβεται πίσω από την καρατόμηση που είχε ανακοινώσει ο πρώην Υπουργός Ε.Ν Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης αμέσως μετά (προηγήθηκε ΕΔΕ) το δολοφονικό σπρώξιμο του Αντώνη Καρυώτη από τον καταπέλτη του "Blue Horizon" με κύριο πρωταγωνιστή τον Ύπαρχο του πλοίου», καταγγέλλει η Πανελλήνια Ένωση Ναυτών Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΝΕΝ), κάνοντας λόγο για την «καρατόμηση που είχε γνωστοποιηθεί και αφορούσε τον πρώην Κεντρικό Λιμενάρχη Πειραιά (Ευαγγελίδη Σπυρίδωνα)» που, «όχι μόνο δεν έγινε ποτέ, αλλά αμέσως μετά την εγκληματική ενέργεια στην οποία αναμειγνύονταν 4 μέλη του πληρώματος και αντίστοιχος αριθμός Λιμενικών, ο Κεντρικός Λιμενάρχης αναβαθμίστηκε και του ανατέθηκε η νευραλγική θέση του Αναπληρωτή Διευθυντή στον Κλάδο Ασφάλειας του Αρχηγείου του Λιμενικού Σώματος!!!».

Μάλιστα, η ΠΕΝΕΝ επισημαίνει ότι: «Η νέα θέση που μετατέθηκε, άκουσον - άκουσον, αφορά την εποπτεία για την εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας στα λιμάνια όλης της χώρας!!!», ενώ κάνει λόγο για «επικοινωνιακή μπαρούφα της κυβέρνησης για μια εγκληματική ενέργεια»:

«Υπενθυμίζουμε ότι το σχετικό πόρισμα της ΕΔΕ απέδιδε σοβαρές ευθύνες σε 4 Λιμενικούς και τον Κ.Λ. Πειραιά. Αποδεικνύεται ότι το ξήλωμα του πρώην Λιμενάρχη ήταν επικοινωνιακή μπαρούφα για μία εγκληματική ενέργεια η οποία συγκλόνισε το πανελλήνιο και είχε ως αποτέλεσμα τον φρικτό θάνατο του 36χρονου Αντώνη! Αποτελεί προσβολή και ασέβεια στη μνήμη του αδικοχαμένου Αντώνη και πρόκληση στη κοινωνία μια τόσο άθλια συμπεριφορά..»

Ακόμη, η Ένωση αναφέρει: «Η πρωτάκουστη ενέργεια του ΥΕΝ, στην οποία έχει εμπλοκή και ο Αρχηγός του Λ.Σ, θέτει σοβαρά ερωτηματικά για την προαγωγή του πρώην Λιμενάρχη, πώς το ανώτατο Συμβούλιο Μεταθέσεων κύρωσε και ενέκρινε την μετάθεση του ελεγχόμενου και απομακρυσμένου με υπουργική απόφαση σε μία τόσο σημαντική θέση....

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ανάμεσα σε αυτούς που καρατομήθηκαν περιλαμβάνεται και ο Διοικητής του Α΄ Λιμενικού Τμήματος ο οποίος, όπως είχε δημοσιοποιηθεί την ημέρα του τραγικού περιστατικού, ήταν σε άδεια....»

Τέλος, καλεί την πολιτική ηγεσία του Ναυτικού και του Λιμενικού να αναλάβει τις ευθύνες της: «Υποθέτουμε ότι μετά την δημοσιοποίηση αυτής της σκανδαλώδους μετάθεσης, ο Υπουργός Ε.Ν και ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος θα πράξουν τα αυτονόητα...

Διαφορετικά η ευθύνη τους θα είναι τεράστια!».

Σε καταγγελία προχώρησε ο Δήμαρχος Αλίμου, κ. Ανδρέας Κονδύλης, μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ «Prime», λέγοντας ότι το Λιμενικό βάζει πρόστιμα στο Δήμο και όχι στις ξαπλώστρες. «Πράγματι έχουμε ένα θερινό κινηματογράφο που ανήκει στο Δήμο. Υπήρχε παλιότερα ένα πρωτόκολλο από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου που έβγαζε δήθεν αυθαίρετα κάποια στοιχεία του κινηματογράφου ως κατασκευές, τη φύτευση των γκαζόν δηλαδή που έχουμε και εμείς βεβαίως προσφύγαμε δικαστικά και ακυρώσαμε το πρωτόκολλο αυτό. Παρόλα αυτά ήρθε το Λιμενικό, ενώ πια δεν υπάρχει το πρωτόκολλο, λειτουργώντας ως αστυνομική αρχή του αιγιαλού και της παραλίας – διότι κινηματογράφος βρίσκεται σε χώρο αιγιαλού και παραλίας – και μας επέβαλε πρόστιμο για το γκαζόν και για τη φύτευση».

Συνέχισε τονίζοντας ότι «την ίδια ώρα, δίπλα, στα εκατό μέτρα έχουμε μία ανοιχτή ακτή στην οποία ένας επιχειρηματίας έχει εγκαταστήσει εκατοντάδες ξαπλώστρες και ομπρέλες και ο οποίος επίσης έχει μία αυθαίρετη κατασκευή εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων,(…) ενώ έχουμε εγγράφως απευθυνθεί στην Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου και στο Λιμενικό. Εκεί μας λέει το Λιμενικό ότι δεν έχει αρμοδιότητα να κάνω τίποτα».

Λιμενικό:  Τραπεζοκαθίσματα, ομπρέλες και ξαπλώστρες δεν είναι δικιά μας αρμοδιότητα

Ο κ. Νίκος Αλεξίου, εκπρόσωπος τύπου του Λιμενικού Σώματος, ανέφερε για το συγκεκριμένο ζήτημα ότι «επειδή εγώ δε γνωρίζω ποια είναι καταγγελία έκανε ο δήμαρχος θα σας αναφέρω αυτό για το οποίο με καλέσατε να σας μιλήσω, την αρμοδιότητα δηλαδή του Λιμενικού όσον αφορά στη θάλασσα, στα λιμάνια και στην χερσαία ζώνη λιμένα. Στις παραλίες οι οποίες δεν είναι χαρακτηρισμένες ως χερσαία ζώνη λιμένα, το Λιμενικό δεν έχει αρμοδιότητα. Όσον αφορά παράνομα έργα όπως κτίσματα και πέργκολες σε αιγιαλό και παραλία, σύμφωνα με το νόμο 2971 του 2001 έχουμε αρμοδιότητα και επιβάλλουμε το διοικητικό μόνο πρόστιμο. Τα τραπεζοκαθίσματα, ομπρέλες και ξαπλώστρες δυστυχώς δεν είναι δικιά μας αρμοδιότητα».

Τους ισχυρισμούς περί συγκάλυψης των ευθυνών για το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο ενισχύει το δημοσίευμα αναφορικά με το οπτικοακουστικό υλικό από 20 κινητά επιζώντων που βρέθηκαν «ξεχασμένα» σε σκάφος του Λιμενικού και παραδόθηκαν στις δικαστικές αρχές 25 μέρες μετά την προσφυγική τραγωδία.

Ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε στα «Νέα» στις 31 Ιουλίου, αναφέρει ότι «20 κινητά είχαν κρατηθεί από λιμενικούς μετά την επιχείρηση υποβοήθησης των ναυαγών, είχαν παραμείνει στο σκάφος διάσωσης, παραδόθηκαν στις αρχές Ιούλιου σε λιμενικούς στα… Κύθηρα και προ μερικών ημερών στους αρμόδιους δικαστικούς λειτουργούς».

Εδώ και βδομάδες, επιζώντες του ναυαγίου καταγγέλλουν ότι οι άνδρες του Λιμενικού τους αφαίρεσαν τα κινητά τους.

Θεωρείται εξαιρετικά πιθανό, τα κινητά τηλέφωνα να περιέχουν βίντεο που να πιστοποιούν την απόπειρα ρυμούλκησης του αλιευτικού Adriana από σκάφος του Λιμενικού, δεδομένου ότι στις αρχικές ανακοινώσεις του το Λιμενικό «παρέλειψε» να δημοσιοποιήσει τη χρήση σχοινιού από το πλήρωμα του πλοίου «920» που προσέγγισε το αλιευτικό πριν βυθιστεί. Την πρόσδεση του Λιμενικού στο αλιευτικό επιβεβαίωσε στην ένορκη κατάθεσή του ο κυβερνήτης του «920», ενώ δεκάδες διασωθέντες έχουν μιλήσει για απόπειρα ρυμούλκησης του Adriana που προκέλεσε επικίνδυνους κλυδωνισμούς και οδήγησε στην τραγωδία της 14ης Ιουνίου.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα των Νεων, οι υπεύθυνοι του Λιμενικού παρουσίασαν έγγραφα ότι το ισραηλινό σύστημα καταγραφής από τις κάμερες του εν λόγω περιπολικού πλοίου του Λιμενικού δεν λειτουργούσε λόγω τεχνικών προβλημάτων.

Υπενθυμίζεται ότι το «920» έχει υπερσύγχρονες ημερήσιες, νυχτερινές και υπέρυθρες κάμερες που βλέπουν σε ακτίνα ακόμα και 10 χιλιομέτρων. Συνεπώς, όπως έχει τονίσει η Πρωτοβουλία Δικηγόρων και Νομικών για το ναυάγιο της Πύλου, το πλήρωμά του μπορούσε να δει το υπερφορτωμένο με εκατοντάδες ανθρώπους αλιευτικό ακόμα και στο εσωτερικό του, επί ώρες πριν αυτό βυθιστεί.

Επιπλέον, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, δηλώνεται ότι δεν υπάρχουν και δεδομένα από τηλεφωνικές επικοινωνίες των στελεχών του Λιμενικού τις κρίσιμες ώρες. Κι αυτό ενώ ήδη έχουν αρχίσει οι καταθέσεις στο Ναυτοδικείο Πειραιά των μελών του πληρώματος του εν λόγω πλοίου της Ακτοφυλακής. Σύμφωνα με ορισμένες αρχικές πληροφορίες που επικαλείται ο δημοσιογράφος Β. Λαμπρόπουλος, όλοι θα αρνηθούν ότι υπήρχε προσπάθεια ρυμούλκησης τις επίμαχες ώρες της ανατροπής και ότι υπήρχε απλώς εποπτεία του από απόσταση 80 μέτρων.

Στον εντοπισμό και τη διάσωση οκτώ μεταναστών προέβησαν στελέχη του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής, στην θαλάσσια περιοχή αεροδρομίου Λέσβου.

Παράκτιο περιπολικό σκάφος Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ, ευρισκόμενο σε προγραμματισμένη περιπολία, εντόπισε ημιβυθισμένη λέμβο, με οκτώ επιβαίνοντες, τέσσερις άνδρες, δύο γυναίκες και δύο παιδιά, τους οποίους και περισυνέλλεξε από τη θάλασσα, όπως αναφέρει η ΕΡΤ.

Οι άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο λιμάνι της Μυτιλήνης, ενώ μία γυναίκα εξ’ αυτών μεταφέρθηκε προληπτικά στο νοσοκομείο Μυτιλήνης από όπου και εξήλθε, ενώ οι υπόλοιποι εφτά μεταφέρθηκαν στο ΚΥΤ Μαυροβουνίου.

Προανάκριση διενεργείται από το Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης.

Με μία ανοιχτή επιστολή «καταπέλτη» περισσότεροι από 300 ακαδημαϊκοί διεθνούς εμβέλειας επικεντρώνονται στο τραγικό ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου, το οποίο στοίχισε τη ζωή σε εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες.

Οι ακαδημαϊκοί που υπογράφουν την επιστολή θέλοντας να διορθώσουν, όπως αναφέρουν, τις ανακρίβειες που έχουν ειπωθεί δημοσίως σχετικά με τις υποχρεώσεις των ελληνικών αρχών.

Τονίζουν μάλιστα ότι το περιστατικό αυτό αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι συστηματικές πρακτικές επαναπροωθήσεων και καθυστερημένης ή μη παροχής βοήθειας στη Μεσόγειο. Οι πρακτικές αυτές όχι μόνο υπονομεύουν τις καθιερωμένες νομικές υποχρεώσεις, αλλά θέτουν επίσης υπό αμφισβήτηση θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου.Στην επιστολή αυτή ακαδημαϊκοί εμπειρογνώμονες σε θέματα μετανάστευσης, ασύλου, προσφυγικού δικαίου και δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημόσιου διεθνούς δικαίου, δικαίου της θάλασσας και διεθνούς ποινικού δικαίου θέτουν σημαντικά νομικά ερωτήματα σχετικά με το περιστατικό και ζητούν τη συνολική εξέτασή του.

Οι εθνικές αρχές προσπαθούν να αποφύγουν την ευθύνη τους
Η Δρ. Μαριάννα Γκλιάτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Δικαίου Μετανάστευσης και του Ασύλου (Πανεπιστήμιο του Τίλμπουργκ, Ολλανδία), μία από τις συντάκτριες της επιστολής αυτής, δηλώνει: «Οι εθνικές αρχές προσπαθούν να αποφύγουν την ευθύνη τους παρερμηνεύοντας ριζοσπαστικά τις υποχρεώσεις του βάσει του Διεθνούς Δικαίου. Στην παρούσα ανοικτή επιστολή, αποσαφηνίζουμε τις ισχύουσες νομικές υποχρεώσεις. Αποφασίσαμε να παρέμβουμε για να δείξουμε ότι ορισμένες βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου δεν επιδέχονται αμφισβήτησης».

Η Δρ. Ελισάβετ Μαυροπούλου, Λέκτορας Διεθνούς Δικαίου (Πανεπιστήμιο του Westminster) σχολιάζει: «Ενώ η διερεύνηση του τραγικού περιστατικού βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι σημαντικό να αποφύγουμε οποιαδήποτε σκόπιμη ή ακούσια παραποίηση της τρέχουσας κατάστασης του διεθνούς δικαίου σχετικά με την έρευνα και τη διάσωση. Για τους σκοπούς της έρευνας και διάσωσης, η ανοικτή θάλασσα ή τα διεθνή ύδατα χωρίζονται σε ζώνες μεταξύ κρατών. Στην προκειμένη περίπτωση, το κινδυνεύον μεταναστευτικό σκάφος βρισκόταν εντός της ζώνης έρευνας και διάσωσης της Ελλάδας και, ως εκ τούτου, η Ελλάδα είχε νομική υποχρέωση διάσωσης».

Η ανοιχτή επιστολή τονίζει ότι η Ελλάδα είχε όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να επέμβει, να βοηθήσει και να διασώσει τους επιβαίνοντες, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως παράτυπων μεταναστών ή διακινητών, ανεξάρτητα από το αν ζήτησαν ή αρνήθηκαν τη βοήθεια, και παρόλο που το περιστατικό έλαβε χώρα στην ανοιχτή θάλασσα.

Ολοκληρωμένη έρευνα για το περιστατικό ζητούν οι ακαδημαϊκοί
Επιπλέον, σύμφωνα με το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το προσφυγικό δίκαιο, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβιάζει το δικαίωμα στη ζωή και, ενδεχομένως, την απαγόρευση της επαναπροώθησης και της συλλογικής απέλασης. Η ανοιχτή επιστολή ζητά τη διεξαγωγή ολοκληρωμένης έρευνας για το περιστατικό, τονίζοντας την ανάγκη για ενδελεχή και αποτελεσματική ποινική έρευνα, ώστε να διασφαλιστεί η απόδοση ευθυνών για την απώλεια ανθρώπινων ζωών.

Η ποινική έρευνα βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη, αλλά μπορεί ήδη να εκτιμηθεί ότι θα υπολείπεται των προδιαγραφών για μια αποτελεσματική έρευνα, εάν δεν κρίνει καταλλήλως ζητήματα δικαιοδοσίας, παρουσιάζει αδυναμίες που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τα πραγματικά περιστατικά και δεν καλύπτει την εξέταση της ποινικής ευθύνης του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος.

Οι υπογράφουσες/οντες εκφράζουν επίσης ανησυχίες σχετικά με τη συμμετοχή της Frontex και τις νομικές της υποχρεώσεις σχετικά με έρευνα και διάσωση. Η μη τήρηση των υποχρεώσεών της όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα μπορεί να οδηγήσει στη νομική ευθύνη του οργανισμού και της ΕΕ. Θα πρέπει να διεξαχθεί ανεξάρτηση έρευνα για το εάν η Frontex έλαβε όλα τα ευλόγως αναμενόμενα μέτρα μετά την πρώτη παρατήρηση του σκάφους για την προστασία της ζωής των επιβατών. Επιπλέον, η εσωτερική έρευνα που διενεργείται από τον οργανισμό πρέπει να εξετάσει όχι μόνο πιθανά σφάλματα της Ελλάδας αλλά και της Frontex.

Οι υπογράφοντες/ουσες παροτρύνουν τις αρμόδιες αρχές να αναλάβουν άμεσα δράση, εξετάζοντας τις νομικές υποχρεώσεις και ευθύνες που σχετίζονται με αυτό το τραγικό περιστατικό. Τονίζουν ότι η μη τήρηση αυτών των υποχρεώσεων μπορεί να οδηγήσει σε νομική ευθύνη των εμπλεκόμενων μερών.

Ολόκληρη η επιστολή με όλες τις υπογραφές
Ανοιχτή επιστολή για την τραγωδία του πλοίου στην Ελλάδα: Ζητήματα Διεθνούς Δικαίου

Η παρούσα επιστολή υπογράφεται από ακαδημαϊκούς διεθνώς που ειδικεύονται στους τομείς της μετανάστευσης, ασύλου, προσφυγικού δικαίου και δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημόσιου διεθνούς δικαίου, δικαίου της θάλασσας και διεθνούς ποινικού δικαίου.

Στις 14 Ιουνίου 2023, ένα ακόμη σκάφος μεταναστών βυθίστηκε στην προσπάθειά του να διασχίσει τη Μεσόγειο Θάλασσα. Υπολογίζεται ότι 650 επιβάτες χάθηκαν στη θάλασσα. Το σκάφος χωρίς σημαία είχε αναχωρήσει από τη Λιβύη και κατευθυνόταν προς την Ιταλία όταν εντοπίστηκε στα διεθνή ύδατα, 87 χιλιόμετρα από τις ελληνικές ακτές. Το Alarm Phone και η Frontex ξεχωριστά ειδοποίησαν τις ελληνικές αρχές. Δεν ξεκίνησε καμία προσπάθεια διάσωσης. Σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές, το σκάφος ήταν αξιόπλοο όταν έφτασε στο σημείο το σκάφος του Λιμενικού Σώματος και οι επιβαίνοντες απέρριψαν την προσφορά των λιμενικών αρχών για βοήθεια.

Οι ελληνικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι, εφόσον το σκάφος βρισκόταν σε διεθνή ύδατα, το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα δεν είχε δικαιοδοσία να επέμβει, ειδικά από τη στιγμή που η προσφορά τους για βοήθεια είχε απορριφθεί. Η ανατροπή του σκάφους φέρεται να προκλήθηκε από τις πράξεις των διακινητών, χωρίς καμία ανάμειξη του Λιμενικού Σώματος. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, το Λιμενικό Σώμα επιχείρησε να ρυμουλκήσει το σκάφος, πρακτική που υποδηλώνει πιθανή προσπάθεια επαναπροώθησης, η οποία τελικά προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους. Τις ημέρες που ακολούθησαν το ναυάγιο, εννέα επιζώντες συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για παράνομη διακίνηση μεταναστών. Η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Οι συστηματικές επαναπροωθήσεις και η πρακτική της καθυστερημένης ή μη παροχής βοήθειας στη Μεσόγειο υπονομεύουν τις καθιερωμένες νομικές υποχρεώσεις. Επιπλέον, η συζήτηση στο εθνικό πλαίσιο γύρω από αυτές τις πρακτικές, όπως δείχνει το πρόσφατο ναυάγιο, επιχειρεί να θέσει υπό αμφισβήτηση βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Ως εκ τούτου, με την παρούσα ανοικτή επιστολή, αποσαφηνίζουμε τις εφαρμοστέες νομικές υποχρεώσεις βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, του Δικαίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, του Δικαίου της ΕΕ και του Πρωτοκόλλου για τη Λαθραία Διακίνηση Μεταναστών.

Διάσωση και Δίκαιο της Θάλασσας

Η υποχρέωση διάσωσης ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα αποτελεί βασική αρχή του εθιμικού διεθνούς δικαίου. Κωδικοποιείται επίσης σε διεθνείς συνθήκες και σε άλλες νομικές πράξεις, συμπεριλαμβανομένου του άρθρου 98 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), της Διεθνούς Σύμβασης για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS), της Διεθνούς Σύμβασης για τη Θαλάσσια Ερευνα και Διάσωση (SAR) και των Κατευθυντήριων Οδηγιών του Διεθνούς Οργανισμού Ναυσιπλοΐας (ΙΜΟ).

Κίνδυνος

Ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο εάν “υπάρχει εύλογη βεβαιότητα ότι το σκάφος απειλείται από σοβαρό και άμεσο κίνδυνο και χρειάζεται άμεση βοήθεια” (Σύμβαση SAR, άρθρο 1). Η διατύπωση υπονοεί ότι κατάσταση κινδύνου δεν υφίσταται μόνο σε περίπτωση επιβεβαιωμένου επικείμενου κινδύνου (π.χ. βυθιζόμενο σκάφος) αλλά και όταν υπάρχει απειλή τέτοιου κινδύνου (π.χ. λόγω του μη αξιόπλοου του σκάφους).
Στο ίδιο πνεύμα, ο Κανονισμός 656/2014 της ΕΕ (Κανονισμός για τις Θαλάσσιες Επιχειρήσεις του Frontex), ο οποίος κωδικοποιεί τους κανόνες του διεθνούς δικαίου που αφορούν τις επιχειρήσεις στη θάλασσα, ορίζει ότι ο προσδιορισμός μιας κατάστασης αβεβαιότητας, συναγερμού ή κινδύνου βασίζεται στους ακόλουθους δείκτες: την αξιοπλοΐα του σκάφους και την πιθανότητα να μην φτάσει στον τελικό προορισμό του, τον αριθμό των επιβατών επί του σκάφους, τη διαθεσιμότητα επαρκών εφοδίων, όπως καύσιμα, νερό και τρόφιμα, τη διαθεσιμότητα ειδικευμένου πληρώματος και πλοιάρχου και την παρουσία παιδιών επί του σκάφους. Η αξιολόγηση της υποχρέωσης παροχής βοήθειας είναι αντικειμενική και πρέπει να λαμβάνει υπόψη όλες τις σχετικές πληροφορίες. Η ύπαρξη αιτήματος συνδρομής είναι σχετική αλλά όχι καθοριστική.

Διακίνηση και παράνομη είσοδος

Η υποχρέωση παροχής βοήθειας στη θάλασσα υφίσταται ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή το (νομικό) καθεστώς των προσώπων που κινδυνεύουν. Αυτό ισχύει και για τους μετανάστες που ενδέχεται να μην πληρούν τις προϋποθέσεις για νόμιμη είσοδο. Ένα από τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν στην συζήτηση σε εθνικό πλαίσιο είναι ότι η UNCLOS δεν συντάχθηκε με γνώμονα τα μεταναστευτικά σκάφη, αντανακλώντας την ανησυχία ότι τα δίκτυα λαθραίας διακίνησης καταχρώνται τις υποχρεώσεις με βάση τη SAR. Η Σύμβαση δεν περιορίζει τις υποχρεώσεις διάσωσης σε “νόμιμη” ή “κανονική ναυσιπλοΐα” και δεν περιλαμβάνει καμία εξαίρεση από την υποχρέωση διάσωσης. Το άρθρο 98 UNCLOS αναφέρει ρητά ότι το καθήκον καλύπτει “κάθε πρόσωπο” που βρίσκεται στη θάλασσα και κινδυνεύει να χαθεί, με άλλα λόγια, ανεξάρτητα από το καθεστώς μετανάστευσης, τους σκοπούς του ταξιδιού ή άλλα κίνητρα.

Δικαιοδοσία στα διεθνή ύδατα

Τα κράτη έχουν πρωτίστως δικαιοδοσία να σταματούν ή να αναχαιτίζουν σκάφη και να επιβάλλουν τους νόμους τους εντός των χωρικών τους υδάτων. Στα διεθνή ύδατα, τα σκάφη απολαμβάνουν ελευθερία ναυσιπλοΐας και υπόκεινται στη δικαιοδοσία εφαρμογής της νομοθεσίας του Κράτους εθνικότητας του σκάφους (κράτος σημαίας).

Ενώ η εξωεδαφική δικαιοδοσία είναι αντικείμενο συζήτησης όσον αφορά την αναχαίτιση και κατάσχεση πλοίων στα διεθνή ύδατα, η αβεβαιότητα αυτή δεν ισχύει για την Έρευνα και Διάσωση. Όταν ένα σκάφος βρίσκεται σε κίνδυνο, το καθήκον παροχής βοήθειας υπερισχύει των περιορισμών δικαιοδοσίας. Η υποχρέωση διάσωσης ισχύει εξίσου στα χωρικά ύδατα και στα διεθνή ύδατα.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοϊας (IMO) εξασφαλίζει τη δημιουργία περιοχών έρευνας και διάσωσης (ζώνες SAR), οι οποίες περιλαμβάνουν επίσης τμήματα των διεθνών υδάτων. Τα κράτη οφείλουν να παρέχουν (και να συντονίζουν την παροχή) βοήθεια σε πλοία που βρίσκονται σε κίνδυνο εντός της ζώνης SAR τους. Η υποχρέωση δεν είναι υποχρέωση αποτελέσματος (δηλαδή επιτυχία διάσωσης όσων βρίσκονται σε κίνδυνο), αλλά υποχρέωση δέουσας επιμέλειας, δηλαδή το κράτος οφείλει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να υποστηρίξει τις ενέργειες διάσωσης.Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το πλοίο βρισκόταν εντός της ελληνικής ζώνης SAR.

Προκύπτει έτσι ότι, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και το δίκαιο της ΕΕ, η Ελλάδα είχε όχι μόνο το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να επέμβει, να βοηθήσει και να διασώσει τους επιβαίνοντες, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως παράτυπων μεταναστών ή διακινητών, ανεξάρτητα από το αν ζήτησαν ή αρνήθηκαν βοήθεια, και παρόλο που το περιστατικό έλαβε χώρα στα διεθνή ύδατα.

Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Προσφυγικό Δίκαιο

Το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή (άρθρο 2 ΕΣΔΑ, άρθρο 2 Χάρτη της ΕΕ, άρθρο 6 ΔΣΑΠΔ). Τα Κράτη δεν έχουν μόνο την αρνητική υποχρέωση να απέχουν από την παράνομη αφαίρεση της ζωής, αλλά και τη θετική υποχρέωση να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία της ζωής εντός της δικαιοδοσίας τους (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Centre for Legal Resources για λογαριασμό του Valentin Câmpeanu κατά Ρουμανίας, αριθ. προσφυγής 47848/08). Ειδικότερα, το δικαίωμα στη ζωή μπορεί επίσης να παραβιάζεται όταν πράξεις κρατικών οργάνων θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή του προσφεύγοντος, ακόμη και όταν ο τελευταίος καταφέρνει να επιβιώσει (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Μακαρατζής κατά Ελλάδας, αριθ. προσφυγής 50385/99). Οι θετικές υποχρεώσεις των Κρατών περιλαμβάνουν την υποχρέωση να εκτελούν επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα όταν ενημερώνονται για πρόσωπα ή σκάφη που βρίσκονται σε κίνδυνο και υπάγονται στη δικαιοδοσία τους.

Σε περιπτώσεις απώθησης (pushback), μπορεί επίσης να διακυβεύεται η αρχής της απαγόρευσης επαναπροώθησης, η οποία αποτελεί βασική αρχή προστασίας στο Διεθνές Προσφυγικό Δίκαιο, στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στο διεθνές εθιμικό δίκαιο. Άλλα ανθρώπινα δικαιώματα που διακυβεύονται κατά τη διάρκεια απώθησης (pushback) περιλαμβάνουν την απαγόρευση συλλογικής απέλασης, το δικαίωμα στο άσυλο, το δικαίωμα αποτελεσματικής νομικής προστασίας και τα δικαιώματα του παιδιού.

Εξωεδαφική δικαιοδοσία

Ο πρωταρχικός κανόνας δικαιοδοσίας στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η εδαφική δικαιοδοσία (άρθρο 1 ΕΣΔΑ, άρθρο 1 Χάρτη ΕΕ, ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Bankovic και λοιποί κατά Βελγίου (απόφαση επί παραδεκτού), αριθ. προσφυγής 52207/99), που σημαίνει ότι ένα Κράτος μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνο για παραβιάσεις που συμβαίνουν στην επικράτειά του. Ωστόσο, η δικαιοδοσία μπορεί επίσης να ισχύει εξωεδαφικά υπό ορισμένες συνθήκες. Η δικαιοδοσία μπορεί να θεμελιωθεί σε ξένο έδαφος ή διεθνή ύδατα όταν ένα κράτος ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο επί προσώπων (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Medvedyev και λοιποί κατά της Γαλλίας, αριθ. προσφυγής 3394/03) ή όταν ασκεί επίσημη δημόσια εξουσία ή αποτελεσματικό έλεγχο επί εδαφικής περιοχής (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, Al-Skeini και λοιποί κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. προσφυγής 55721/07).

Στην υπόθεση Hirsi Jamaa κατά Ιταλίας (ΕΔΔΑ, Τμήμα Ευρείας Συνθεσης, Hirsi Jamaa και λοιποί κατά Ιταλίας, αριθ. προσφυγής 27765/09), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δέχθηκε ότι μια τέτοια εξωεδαφική δικαιοδοσία καθιερώθηκε, τόσο de jure όσο και de facto, όταν οι ιταλικές αρχές αναχαίτισαν ένα σκάφος στα διεθνή ύδατα, μετέφεραν τους επιβάτες σε δικά τους σκάφη και τους επέστρεψαν στη Λιβύη.Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έκρινε περαιτέρω ότι η εξωεδαφική δικαιοδοσία υφίσταται επίσης όταν το σκάφος σε κίνδυνο βρίσκεται εντός της ζώνης SAR, για την οποία ένα κράτος έχει αναλάβει επίσημα την ευθύνη συντονισμού των επιχειρήσεων διάσωσης (Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, AS και λοιποί κατά Μάλτας, CCPR/C/128/D/3043/2017).

Εξωεδαφική δικαιοδοσία μπορεί επίσης να προκύψει όταν ένα κράτος, χωρίς να έχει τυπική αρμοδιότητα (de jure), συμμετέχει ωστόσο στην πράξη (de facto) σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, για παράδειγμα, παραμένοντας σε επικοινωνία και επαφή με το σκάφος που κινδυνεύει (Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, AS και λοιποί κατά Ιταλίας, CCPR/C/130/D/3042/2017.).
Έτσι, σύμφωνα με το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το προσφυγικό δίκαιο, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ότι παραβίασε το δικαίωμα στη ζωή και, ενδεχομένως, την απαγόρευση της επαναπροώθησης και της συλλογικής απέλασης (ανάλογα με τη διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών σχετικά με τη ρυμούλκηση του πλοίου). Η εξωεδαφική δικαιοδοσία της Ελλάδας όσον αφορά τις υποχρεώσεις της για τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να διαπιστωθεί με βάση τον αποτελεσματικό έλεγχο που άσκησε επί του μεταναστευτικού σκάφους.

Ποινική έρευνα

Παράλληλα με το ουσιαστικό σκέλος του, το δικαίωμα στη ζωή έχει και ένα διαδικαστικό σκέλος, δηλαδή την υποχρέωση διεξαγωγής αποτελεσματικής έρευνας για να διασφαλιστεί η απόδοση ευθυνών για την απώλεια ζωής και η παροχή αποτελεσματικής έννομης προστασίας στα θύματα και τις οικογένειές τους (ΕΔΔΑ, Armani Da Silva κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. προσφυγής 5878/08). Η σχετική έρευνα πρέπει να διεξάγεται με πρωτοβουλία των αρμόδιων αρχών, να είναι επαρκής, άμεση, ταχεία και εμπεριστατωμένη και να επιτρέπει τον δημόσιο έλεγχο. Πρέπει επίσης να προβλέπει τη συμμετοχή των συγγενών των θυμάτων για τη διασφάλιση των συμφερόντων τους (Al-Skeini και άλλοι κατά Ηνωμένου Βασιλείου, όπ.π.).

Κατά κανόνα, μια απλή διοικητική, πειθαρχική διαδικασία ή μια αστική αγωγή με στόχο την αποζημίωση των θυμάτων και των οικογενειών τους δεν πληροί τα πρότυπα αυτής της υποχρέωσης. Μια αποτελεσματική έρευνα για τη διασφάλιση του δικαιώματος στη ζωή πρέπει να λάβει τη μορφή ποινικής έρευνας (Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Γενικό Σχόλιο 6; Μακαρατζής κατά Ελλάδας (οπ.π.)). Η έρευνα πρέπει να διασφαλίζει τη λογοδοσία των κρατικών φορέων για τους θανάτους που προκλήθηκαν από αυτούς. Δεδομένου ότι πολύ συχνά, “οι πραγματικές συνθήκες του θανάτου είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστές μόνο στα κρατικά όργανα ή στις κρατικές αρχές, η κίνηση των κατάλληλων διαδικασιών σε εθνικό επίπεδο, όπως η ποινική δίωξη και η πειθαρχική διαδικασία, εξαρτάται από τη διεξαγωγή μιας επαρκούς επίσημης έρευνας, η οποία πρέπει να είναι ανεξάρτητη και αμερόληπτη. Αν υποτεθεί ότι η έρευνα χαρακτηρίζεται από ελαττώματα που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τις συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα το περιστατικό ή να επιτύχει τον εντοπισμό των δραστών, στην περίπτωση αυτή, η έρευνα δεν θα πληροί το κριτήριο της αποτελεσματικότητας (Μακαρατζής κατά Ελλάδας, οπ.π.).

Σε ένα παρόμοιο περιστατικό στα ανοικτά του Φαρμακονησίου στην Ελλάδα το 2014, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 11 ανθρώπων, διαπιστώθηκε παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή ως προς το διαδικαστικό σκέλος, καθώς το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εθνικές αρχές δεν είχαν διενεργήσει ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα (ΕΔΔΑ, Safi και άλλοι κατά Ελλάδας, αριθ. προσφυγής 5418/2015). Στην υπόθεση αυτή, το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης πρόσθετη παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή στο ουσιαστικό σκέλος του, λόγω της μη λήψης από την Ελλάδα όλων των ευλόγως αναμενόμενων μέτρων για την προστασία των προσφευγόντων (υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας) και μη τήρηση της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης. Επιπλέον, το 2022 η Επιτροπή του ΟΗΕ για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις εξέφρασε την ανησυχία της για την έλλειψη αποτελεσματικής διερεύνησης και ποινικής δίωξης των αναγκαστικών εξαφανίσεων μεταναστών, μεταξύ άλλων σε σχέση με τις επαναπροωθήσεις ατόμων που φθάνουν δια θαλάσσης ή μέσω του ποταμού Έβρου (ΟΗΕ, Επιτροπή για τις Αναγκαστικές Εξαφανίσεις, Καταληκτικά Συμπέρασμα σχετικά με την αναφορά που υποβλήθηκε από την Ελλάδα σύμφωνα με το άρθρο 29(1) της Σύμβασης, 12 Μαΐου 2022, CED/C/GRC/CO/1).

Ως συμβαλλόμενο μέρος στο Πρωτόκολλο για τη Λαθραία Διακίνηση Μεταναστών, η Ελλάδα υποχρεούται να θεσπίσει τη λαθραία διακίνηση μεταναστών με σκοπό το οικονομικό ή άλλο υλικό όφελος ως ποινικό αδίκημα και να θεωρήσει τις καταστάσεις που απειλούν τη ζωή ως επιβαρυντικές περιστάσεις (Αρθρο 6). Ο ελληνικός νόμος έχει υιοθετήσει μια ακόμη ευρύτερη προσέγγιση που ποινικοποιεί τη διευκόλυνση της παράνομης εισόδου ή παραμονής, ανεξάρτητα από το υλικό όφελος (Ν. 5038/2023, Άρθρο 24). Σε παρόμοια υπόθεση το 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ελλάδας έκρινε ότι δεν είχε δικαιοδοσία να ασκήσει δίωξη κατά των φερόμενων ως διακινητών, καθώς αυτοί συνελήφθησαν σε διεθνή ύδατα και το σκάφος κατευθυνόταν προς την Ιταλία (ΑΠ 2070/2017).

Η έρευνα βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη, αλλά μπορεί ήδη να εκτιμηθεί ότι θα υπολείπεται των προδιαγραφών μιας αποτελεσματικής έρευνας, εάν διαχειριστεί εσφαλμένα ζητήματα δικαιοδοσίας, παρουσιάσει ελλείψεις που υπονομεύουν την ικανότητά της να προσδιορίσει τα πραγματικά περιστατικά, και δεν καλύπτει την εξέταση τυχόν ποινικής ευθύνης οργάνων της Ελληνικής Ακτοφυλακής.

Θέματα σχετικά με τη συμμετοχή της Frontex

Η εντολή της Frontex καλύπτει κυρίως την επιτήρηση των συνόρων και τις επιχειρήσεις επιστροφής. Ωστόσο, μπορεί να προκύψει κατάσταση έρευνας και διάσωσης στο πλαίσιο των επιχειρήσεων επιτήρησης των θαλασσίων συνόρων της Frontex. Στην περίπτωση αυτή, ενδέχεται να προκύψουν σχετικά ζητήματα σε σχέση με τις νομικές υποχρεώσεις του οργανισμού. Ο ρόλος της Frontex είναι συμπληρωματικός προς εκείνον του κράτους μέλους υποδοχής, το οποίο έχει την κύρια ευθύνη για τον έλεγχο του τμήματος των εξωτερικών συνόρων του και την κύρια αρμοδιότητα για την κοινή επιχείρηση. Ο Οργανισμός, που λειτουργεί βάσει του Κανονισμού 2019/1896 και του Κανονισμού 656/2014, έχει την εντολή να παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή βοήθεια για την υποστήριξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα και έχει την υποχρέωση να παρέχει βοήθεια σε συντονισμό με το εθνικό Κέντρο Συντονισμού Διάσωσης.
Ο Οργανισμός, ανεξάρτητα από τα Κράτη Μέλη, δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως κατοχυρώνονται στους Κανονισμούς 2019/1896 και 656/2014 και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν την απαγόρευση της μη επαναπροώθησης, της συλλογικής απέλασης και του δικαιώματος στη ζωή. Ως εκ τούτου, ο Οργανισμός πρέπει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας στο πλαίσιο των επιχειρήσεών του, επίσης όταν αυτές αφορούν καταστάσεις κινδύνου στη θάλασσα. Επιπλέον, ο Οργανισμός έχει σημαντικά καθήκοντα παρακολούθησης, τα οποία πρέπει να διεξάγονται ιδίως από τους Επιτηρητές Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Οργανισμού και τον Υπεύθυνο Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, ενώ ο Εκτελεστικός Διευθυντής έχει ρητή υποχρέωση να αναστέλλει ή να τερματίζει τις επιχειρήσεις σε περίπτωση σοβαρών παραβιάσεων που ενδέχεται να συνεχιστούν (άρθρο 46 του Κανονισμού 2019/1896).

Η Frontex ανακοίνωσε ότι ετοιμάζει Έκθεση Σοβαρού Περιστατικού σχετικά με το ναυάγιο της Πύλου. Επιπλέον, ο Υπεύθυνος Προστασίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex συνιστά την αναστολή των επιχειρήσεων της στην Ελλάδα.

Παράλειψη τήρησης των υποχρεώσεων προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων μπορεί να οδηγήσει στη νομική ευθύνη της Frontex. Θα πρέπει να διεξαχθεί ανεξάρτητη έρευνα για το αν η Frontex έλαβε όλα τα εύλογα αναμενόμενα μέτρα μετά τον πρώτο εντοπισμό του σκάφους για την προστασία της ζωής των επιβαινόντων. Επιπλέον, η εσωτερική έρευνα οφείλει να εξετάσει όχι μόνο πιθανά σφάλματα της Ελλάδας αλλά και της Frontex.

Ακολουθούν οι μέχρι τώρα υπογραφές:

Dr. Mariana Gkliati, Assistant Professor (Tilburg University)
Dr. Lilian Tsourdi, Assistant Professor (Maastricht University)
Dr. Danai Angeli, Human Rights Trainer, Attorney (Athens Bar Association)
Dr. Elizabeth Mavropoulou, Lecturer (University of Westminster)
Dr. Niovi Vavoula, Associate Professor (Queen Mary University of London)
Prof. Dr. Marie-Laure Basilien-Gainche, Professor of Law (University Jean Moulin Lyon 3, senior member of the Institut Universitaire de France)
Dr. Özlem Gürakar Skribeland, Postdoctoral researcher (University of Oslo)
Dr. Jean-Pierre Cassarino, College of Europe, Warsaw
Prof. Dr. Henk van Houtum, Nijmegen Centre for Border Research (Radboud University)
Orcun Ulusoy, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
Dr. Chloë Gilgan, Senior Lecturer (University of Lincoln)
Dr. Sjarai Lestrade, Associate Professor (Radboud University)
Dr. David Fernandez-Rojo, Associate Professor (University of Deusto)
Dr Adel-Naim Reyhani, Senior Researcher (Ludwig Boltzmann Institute of Fundamental and Human Rights)
Irina Fehr, PhD candidate (Tilburg University)
Dr. Zeynep Kaşlı, Assistant Professor (International Institute of Social Studies, Erasmus University Rotterdam)
Shepherd Mutsvara, PhD Researcher (Pedagogical University of Kraków)
Prof. Sarah Singer (School of Advanced Study, University of London)
Dr. Didem Doğar, Postdoctoral researcher (Tilburg University)
Rory Sugrue, PhD Researcher (Tilburg University)
Prof. Dr. Violeta Moreno-Lax, Full Professor of Law (Queen Mary University of London) & Ramón y Cajal Professorial Research Fellow (University of Barcelona)
Dr. Salvatore Fabio Nicolosi, Senior Lecturer (Utrecht University)
Dr. Saara Pellander, Director (Migration Institute of Finland)
Dr. Catherine Briddick, Assistant Professor (University of Warwick)
Revd Fleur Houston, Independent Scholar
Dr. Alice Dejean de la Bâtie, Incoming Assistant Professor (Tilburg University)
Dr. Alan Desmond, Associate Professor (University of Leicester)
Dr. Magdalena Kmak, Professor (Åbo Akademi University)
Dr. Mukesh Chiman Bhatt, Researcher (Law, Birkbeck, University of London)
Dr. Paola Minoia (University of Turin and Helsinki)
Dr. Aleksandra Jolkina (Vrije Universiteit Amsterdam)
Dr. Linda Bäckman, Research Fellow (Migration Institute of Finland)
Dr. Amanda Klekowski von Koppenfels, Reader in Migration and Politics (Kent)
Berivan Hosiyar, Lecturer (Tilburg University)
Prof. Dr. Nuno Ferreira (University of Sussex)
Dr. Leila Giannetto (European University Institute, Florence)
Dr. Stefanie Jansen-Wilhelm (assistant professor of international law, Radboud University Nijmegen))
Dr. Annick Pijnenburg, Assistant Professor (Radboud University Nijmegen)
Dr. Katja Swider, Assistant Professor (Vrije Universiteit Amsterdam)
Imen El Amouri, PhD candidate (Tilburg University)
Dr. Maria Frick, University lecturer (University of Oulu)
Dr. Almamy Sylla, Senior Lecturer, Université des Lettres et des Sciences Humaines de Bamako (Mali)
Dr. Chiara Raucea, Assistant Professor (Tilburg University)
Inka Söderström, PhD candidate (University of Helsinki)
Prof. Dr. Daniela DeBono, Associate Professor, University of Malta
Dr. Sara Miellet, Postdoctoral researcher, (Utrecht University)
Eila Isotalus, PhD candidate (University of Eastern Finland)
Prof. Dr. Bulent Cicekli (Solicitor in England and Wales)
Dr. Eva Rieter, assistant professor international law (Radboud University Nijmegen)
Dr. Maja Grundler, Lecturer in Law (Royal Holloway, University of London)
Dr. Ciara Smyth, Irish Centre for Human Rights, University of Galway, Ireland
Dr. Sarah Thin, Assistant Professor of International Law (Radboud University)
Claire Tan Sze Eng, PhD Researcher (Tilburg University)
Prof. Dr. Nando Sigona, University of Birmingham, UK
Senuri de Silva, PhD candidate (Tilburg University)
Dr. Kaisu Koskela, postdoctoral researcher (Radboud university)
Dr. Luisa Marin (European University Institute / University of Insubria, IT)
Laura Odasso (College de France, URMIS/French Institute on Migrations)
Dr. Ben Hudson, Lecturer in Law (University of Exeter)
Susan Reardon-Smith, Manager (University of London Refugee Law Clinic)
Kristina Wejstål, PhD candidate (University of Gothenburg)
Prof. Dr. Audrey Macklin, Professor of Law and Chair in Human Rights (University of Toronto, Canada)
Ashley B. Armstrong, Assistant Clinical Professor of Law (University of Connecticut School of Law)
Agostina Pirrello, PhD Candidate (Utrecht University)
Ulrich Stege, Faculty Member, Director of the IUC’s Migrants’ Rights Clinic (International University College of Turin, IUC)
Dr. Nicolette Busuttil, Lecturer in Law (SOAS, University of London)
Dr. Annika Lindberg, Postdoctoral researcher (University of Gothenburg)
Dr. Sílvia Morgades-Gil, Serra Hunter Associate professor (Pompeu Fabra University, Barcelona).
Dr. Dalia Malek (University of Edinburgh)
Sanna Ryynänen, PhD researcher (University of Jyväskylä)
Isabel Arce Zelada, PhD Researcher (University of Hull)
Dr. Jeff Handmaker, Associate Professor (Erasmus University Rotterdam)
Dr. Thanos Zartaloudis, Reader (Kent Law School, University of Kent)
Emilio De Capitani, Visiting Professor (Queen Mary University of London), Former Secretary of the EP Civil Liberties Committee
Susan M. Akram, Clinical Professor (Boston University School of Law)
Ulrich Sonn Berlin, Program Coordinator Peace Center Martin Niemoeller Centre
Dr. Eleni Karageorgiou, Senior Researcher (Lund University)
Dr. Karine Abderemane, Assistant Professor (University Paris-Saclay)
Dr. Carlo Caprioglio, Roma Tre University
Dr. Daniela Vitiello, Tuscia University (Viterbo, Italy) and Academy of Law and Migration (ADiM)
Catriona Jarvis, Co-Founder, The Last Rights Project
Syd Bolton, Co-Founder, The Last Rights Project
Dr. Zvezda Vankova, Senior Researcher (Lund University)
Dr. Mervi Leppäkorpi, Postdoctoral Researcher (University of Turku)
Felix Peerboom, PhD Candidate (Maastricht University)
Laura Salzano, Ph.D. Candidate (University of Barcelona)
Dr. Izabella Majcher, independent consultant
Jessica Klüger, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
Dr. Annkatrin Meyerson (University of Gothenburg)
Prof. Karen Musalo (University of Law, San Francisco)
Prof. Erin B. Corcoran (Keough School of Global Affairs, University of Notre Dame)
Marta Minetti, Lecturer (Royal Holloway University of London)
Dr. Meltem Ineli Ciger (European University Institute/ Suleyman Demirel University)
Dr. Anna Fazzini, Postdoctoral Researcher (University of Naples L’Orientale)
Sana Khan, Lecturer (School of Law, University of Karachi, Pakistan)
Syed Muaz Shah, Former Director Centre for Human Rights (Ziauddin University)
Maddalena Avon, independent researcher, Trieste, Italy
Susan Smith, Muslim Peace Fellowship, USA
Dr. Latife Akyuz, European University Viadrina, Frankfurt (Oder), Germany
Dr. H.Nese Ozgen. Osnabrück University, IMIS, Osnabrück, Germany
Dr. Melehat Kutun, Kassel University, Kassel, Germany
Silvia M. Muñoz, Instituto Jesuita Pedro Arrupe, Miami, Florida, USA
Prof. Maria Isabel Medina (Loyola University New Orleans College of Law)
Dr. Hakan Altun, Co-Founder, Beyond All Borders, Germany
Kate Jastram, Christopher Edley, Jr. Lecturer (University of California, Berkeley, School of Law)
Prof. Lisa Mullenneaux, University of Maryland Global Campus
Prof. Niels W. Frenzen (University of Southern California, Gould School of Law)
Prof. Jennifer Moore (University of New Mexico School of Law)
Dr Clara Della Croce (Senior Lecturer in law, SOAS, University of London)
Prof. Kirsi Pauliina Kallio (Tampere University, Finland)
Dr. Marielle Zill (Utrecht University, the Netherlands)
Prof. Luigi Ferrara, University of Naples Federico II
Dr. Phillip Paiement (Tilburg University, the Netherlands)
Dr. Minna Seikkula (Tampere University, Finland)
Prof. Dr. Anne-Laure Amilhat Szary (Univ. Grenoble Alpes, France)
Prof. Dr. Maja Janmyr (University of Oslo)
Prof. Dr. Catherine Wihtol de Wenden (CERI – CNRS, France)
Dr. Michiel Bot (Tilburg University, Netherlands)
Prof. Dr. Sari Pöyhönen (University of Jyväskylä, Finland)
Dr. Maili Malin (Helsinki University Finland)
Prof. Alice Riccardi (Roma Tre University)
Dr. Paula García Andrade, Associate Professor (Comillas Pontifical University, Madrid)
Serde Atalay, PhD Candidate (Lund University)
Dr. Ulrike Brandl (University of Salzburg)
Dr. Richard Wild (University of Greenwich, UK)
Prof. Dr. Vincent Chetail (Graduate Institute of International and Development Studies, Geneva)
Dr. Francesco Luigi Gatta (Université Catholique de Louvain, University of Tuscia)
Dr. Chiara De Capitani (Università di Napoli “L’Orientale”, Italy)
Dr. Caia Vlieks, Assistant Professor (Utrecht University)
Dr. Zeynep Kıvılcım, Associate Professor (Bard College Berlin)
Mahima Rai (Humboldt University of Berlin)
Dr. Siobhán McGuirk (Goldsmiths University of London)
Dr. Sergio Carrera, Senior Research Fellow, Head of Justice and Home Affairs unit (CEPS), Visiting Fellow (European University Institute)
Philip Collins, Esq., Immigration Attorney & Independent Scholar
Vassilis Pergantis, Assistant Professor of International Law, Faculty of Law, Aristotle University of Thessaloniki
Isabella Leroy, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
Samuel Ballin, PhD Candidate (Radboud University)
Lindsay M. Harris, Professor of Law, University of San Francisco School of Law (United States)
Nicole Phillips, Adjunct Professor, University of California College of the Law (United States)
Dr. Audrey Hudgins, Clinical Professor (Seattle University)
Prof. Francesco Maiani (University of Lausanne)
Laurel E. Fletcher, Chancellor’s Clinical Professor of Law, Berkeley Law, UC Berkeley (United States)
Carolyn Patty Blum, Clinical Professor of Law, Emerita (Berkeley Law, UC Berkeley)
Salma Waheedi, Lecturer on Law (Harvard Law School)
Hiroko Kusuda, Clinic Professor (Loyola University New Orleans College of Law, United States)
Dr Cristiano d’Orsi (SARCIL/University of Johannesburg, South Africa)
Dr. Věra Honusková, Ph.D. (Charles University, Czech Republic)
Tayyiba Bajwa, Clinical Supervising Attorney, International Human Rights Clinic, Berkeley Law, UC Berkeley (U.S.A.)
Prof. Jean-Paul De Lucca, Associate Professor of Political and Legal Philosophy, University of Malta
Haydar Öztürk, PhD Candidate (Leuphana University Lüneburg)
Prof. Dr. Mario Savino (Academy of Law and Migration (ADiM), University of Tuscia)
Prof. Dr. Kira Kosnick (Europa-Universität Viadrina, Germany)
Cristina Milano, PhD Candidate (University of Tuscia)
Dr. Lorenzo Bernardini, Postdoctoral Researcher (University of Luxembourg)
Prof. Dr. Marco Balboni (University of Bologna)
Silvia Rizzuto Ferruzza, PhD Researcher (University of Luxembourg)
Maria Vittoria Forte, PhD candidate (University of Naples Federico II)
Prof. Dr. Massimo Starita (Università di Palermo)
Marianna Lunardini (Sapienza University)
Dr. Carmelo Danisi (University of Bologna)
Dr. Marianna Vivitsou (University of Helsinki)
Dr. Francesca Rondine, Postdoctoral Researcher (University of Naples l’Orientale)
Emine Neval, PhD Candidate (University of Helsinki)
Dr. Luca Galli (University of Milan)
Andrea Maria Pelliconi, PhD candidate (City Law School, University of London)
Dr. Michela Tuozzo, Postdoctoral Researcher (University of Tuscia)
Prof. Dr. Serena Forlati (University of Ferrara)
Veronica Botticelli, PhD Candidate (University of Padua)
Prof. Antonio Marchesi (University of Teramo)
Dr. Ruvi Ziegler, Associate Professor in International Refugee Law (University of Reading, UK)
Greta Albertari, PhD Candidate (Vrije Universiteit Amsterdam)
Dr. Giulia Del Turco (University of Tuscia)
Prof. Dr. Gabriele Della Morte (Università Cattolica, Milan)
Prof. Dr. Marco Benvenuti (University of Rome “La Sapienza”)
Prof. Dina Francesca Haynes (New England Law Boston)
Associate Professor Boldizsár Nagy (Central European University, Vienna, Austria)
Prof. Simona D’Antonio (University of Teramo)
Dr. Giulia Raimondo, Postdoctoral Researcher (University of Luxembourg)
Andreina De Leo, PhD Researcher (University of Maastricht)
Marguerite Arnoux Bellavitis, PhD Candidate (University of Palermo/University of Salzburg)
Dr. Tamas Molnar (Corvinus University of Budapest / Senior Research Associate, Refugee Law Initiative, SOAS University of London)
Dr. Andrea Longo, Research Associate (One Ocean Hub, University of Strathclyde)
Prof. Stefano Montaldo (University of Torino)
Ruben Tans, PhD candidate (Maastricht University)
Francesca Sironi De Gregorio, PhD Candidate (University of Palermo)
Anna Tagliabue, PhD Candidate (University of Palermo/University of Paris Nanterre)
Dr. Lize Glas, Associate professor of international and European law (Radboud University)
Prof. Dr. Irini Papanicolopulu, British Academy Global Professor of International Law (SOAS University of London)
Eleonora Frasca, PhD Candidate (UCLouvain)
Eugénie Delval, PhD Candidate ( Free University of Brussels)
Dr. Pau de Vílchez Moragues, Lecturer in International Public Law (University of the Balearic Islands)
Dr. Tamas Adany, Associate Professor of international law (Budapest – signing the text as it was on July 10, 10:48AM)
Zoé Crine, PhD Candidate (UCLouvain)
Marthe Engedahl, PhD Candidate (University of Bergen)
Prof. Dr. Sarah Progin-Theuerkauf (University of Fribourg)
Dr. Margaretha Wewerinke-Singh, Associate Professor (University of Amsterdam)
Dr. Valentina Milano, Lecturer in Public International Law (University of the Balearic Islands)
Jan-Phillip Graf, PhD Candidate (Ruhr-University Bochum)
Emiliya Bratanova, PhD Candidate (Lund University)
Marco Gerbaudo, PhD Researcher (Bocconi University)
Carlos Espaliú Berdud, Full Professor of Public International Law and European Law (University of Antonio de Nebrija, Spain), Visiting Professor of the CFCI (Coventry University, UK)
Dr. Sarah Ganty (Yale University and Ghent University)
Prof. Dr. Dimitry Vladimirovich Kochenov (CEU Democracy Institute, Budapest and CEU Legal Studies, Vienna)
Dr. Margalida Capellà, Senior Lecturer in Public International Law (University of the Balearic Islands)
Prof. Dr. Wolfgang Benedek (Institute of International Law, University of Graz)
Prof. Dr. Itamar Mann (University of Haifa, Faculty of Law)
Dr. Paul Linden-Retek, Associate Professor of Law (University at Buffalo School of Law, The State University of New York)
Juan Ruiz Ramos, PhD Candidate (Universidad de Granada / Vrije Universiteit Amsterdam)
Dr. Carmen MOLDOVAN Associate Professor, Public International Law (Alexandru Ioan cuza University of Iasi, Romania, Faculty of Law)
Francesca De Vittor (Università Cattolica del Sacro Cuore, Milan, Italy)
Sumedha Choudhury, PhD candidate (Melbourne Law School)
Dr Aphrodite Papachristodoulou, Post-Doctoral Researcher, Lawyer (Irish Centre for Human Rights, School of Law, University of Galway)
Spyridoula Katsoni, PhD Candidate (Ruhr-University Bochum)
Dave-Inder Comar (Just Atonement Inc.; PhD candidate at the Grotius Centre for International Legal Studies, Leiden University)
Prof. Caterina Fratea, Associate professor of EU Law (University of Verona, Italy)
Clara Van Thillo, PhD candidate (KU Leuven, Belgium)
Maëlle Noir, PhD candidate and research assistant (University of Galway, Ireland)
Dr. Mihaela Aghenitei, Dunarea de Jos University Galati, Romania
David Hammond Esq., CEO, Human Rights at Sea (UK)
Dr Elisheva Cohen, Indiana University
Dr. Michelle Lokot, Assistant Professor, London School of Hygiene and Tropical Medicine
Prof. Dr. Gilles Reckinger (Institut supérieur de l’économie Luxembourg & Karl Franzens Universität Graz, Austria)
Dr. Papa SOW Nordic Africa Institute, Uppsala, Sweden
Dr. Sunday E.O. Peter, International Human Rights Law (Advocate/Consultant, UK)
Dr. Tazreena Sajjad, SIS, American University
Serdar M. Değirmencioğlu (Goethe University Frankfurt a.M.)
Dr. Lisa Richlen, Lecturer (University of British Columbia)
Petra Molnar (Berkman Klein Center for Internet and Society, Harvard; Refugee Law Lab, York University)
William Gomes, Director, The William Gomes Podcast
Markella Papadouli, The AIRE Centre on behalf of the AIRE Centre legal team
Dr. Christina Clark-Kazak, Associate Professor (University of Ottawa)
Bernhard Streitwieser, Associate Professor of International Education and International Affairs; Director, Refugee Educational Advancement Laboratory (REAL)
Dickson Ntwiga, Diplomatic Training Program Alumnus, UNSW/Institute of Human Rights and Peace Studies, Mahidol University; CEO and Founder, Solidarity International Trust
Dr. Caterina Mazzilli, ODI
Dr. Eslam ElBahlawan (University of Milano-Bicocca)
Dr. Mawa Mohamed (University of Milano-Bicocca)
Prof. Ima Jackson (Glasgow Caledonian University)
José Henríquez Leiva, Researcher, Irish Centre for Human Rights, School of Law (University of Galway)
Paolo Novak (SOAS University of London)
María José Barajas de la Vega, PhD candidate (Universidad Pontificia Comillas)
Dr Stefano Marinelli, independent researcher
Prof. Dr. Vicki Squire (University of Warwick, UK)
Dr. Alfredo Dos Santos Soares, Associate Professor (Comillas Pontifical University)
Diana Volpe, PhD Candidate (University of Oxford, UK)
Marcella Cometti, PhD Candidate (University of Ferrara)
Lore Roels, PhD researcher (Ghent University, Belgium)
Gezy Schuurmans, PhD Researcher (Tilburg University)
Dr. Lara Gautier, Assistant professor
(University of Montreal, Canada)
Dr. Glenda Santana de Andrade (CRESPPA-GTM, IC Migrations, France)
Siobhan Allen, Senior Lawyer (Global Legal Action Network)
Dr. Penny Koutrolikou, Associate Prof (National Technical University of Athens)
Saniya Amraoui, PhD candidate, (European University Institute, Florence)
George Kandylis, Researcher (National Centre for Social Research, Athens)
Dr. Carmen Pérez González (Universidad Carlos III de Madrid, Spain)
Natalie Gruber (Co-Founder Josoor)
Prof. Dr. Maja Savić-Bojanić (Sarajevo School of Science and Technology, Bosnia and Herzegovina)
Ismini Mathioudaki, Ph.D. Candidate (Scuola Normale Superiore, Florence)
Dr. Panos Hatziprokopiou, Associate Professor (Aristotle University of Thessaloniki)
Prof. Dr. Malgosia Fitzmaurice (Queen Mary, University of London)
Amanda Danson Brown, PhD researcher (Queen Mary University of London)
Andrew Pitt, PhD Candidate (Queen Mary University of London)
Dr. Ana Nikodinovska Krstevska, Associate professor (University Goce Delcev, Stip)
Angelo Tramountanis, Researcher (National Centre for Social Research – EKKE, Greece)
Dr. Olga Koshevaliska, Associate professor, University Goce Delcev, Stip)
Amanda Musco Eklund, PhD Candidate (Umeå University)
Dr. Elena Maksimova, Assistant professor (University Goce Delcev, Stip)
Jonathan Slagter, PhD Candidate, Queen Mary University of London
Ludivine Stewart, PhD Candidate, European University Institute
Dr. Evelien Brouwer, Senior Lecturer (Utrecht University)
Dr. Amy Foerster, Professor of Sociology (Pace Universit, New York)
Claude Calame, Directeur d’études (Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris)
Dr. Grażyna Baranowska, Postdoctoral Researcher (Hertie School, Berlin), Assistant Professor (Institute of Law Studies, Polish Academy of Sciences)
Emily Frank, PhD Candidate (Hertie School & Humboldt-Universität zu Berlin)
Dr. Michael Gordon, Postdoctoral Fellow (Wilfrid Laurier University, Canada)
Vicky Skoumbi, directrice de programme au Collège International de Philosophie
Prof. Dr. Simon Parker (University of York, UK)
Grace Cooper, PhD Candidate (University of York, UK)
Rebecca Bevington, PhD Candidate (University of York, UK)
Prof. Dr. Claire Chambers (University of York, UK)
Prof. Dr. Ilse Derluyn (Ghent University, Belgium)
Dr. Nancy Rios-Contreras (Chapman University)
Dr. Andreas Dimopoulos (Alfaisal University, KSA)
Dr. Sara de Jong (University of York, UK).
Dr. Deborah Casalin (University of Antwerp, Belgium)
Prof. Dr. Eleni Kosta (Tilburg University, The Netherlands)
Dr. Blair Peruniak, University Lecturer (McGill University)
Lerato Islam, PhD Candidate (University of Auckland)
Dr. Kiara Neri, Associate Professor (University of Lyon)
Megan Denise Smith, PhD Candidate (Pompeu Fabra University, Spain)
Prof. Dr. Galina Cornelisse (Vrije Universiteit Amsterdam)
Prof. Dr. Jorrit Rijpma (Leiden University)
Prof. Dr. Prem Kumar Rajaram (Central European University)
Dr. Lidia Kuzemska (Forum Transregionale Studien, Berlin)
Prof. Dr. Martin Jones, Professor of International Human Rights Law (University of York)
Dr. Nadia Kornioti (University of Central Lancashire – Cyprus, Cyprus)
Dr. Sarah Tas, Assistant Professor (Maastricht University)
Dr. Kiri Santer (University of Bern, Switzerland)
Dr. Alessandro Spena, Professor of Criminal law (Università degli Studi di Palermo, Italy)
Dr. Melanie Fink, Assistant Professor (Leiden University / Central European University)
Flavia Patane, PhD Candidate (Maastricht University)
Dr. Lorenzo Vianelli, Junior Assistant Professor (University of Bologna)
Prof. Dr. Elisa Cavasino, Full professor of Constitutional law (Università degli studi di Palermo, Italy)
Prof. Licia Siracusa, Professor of Criminal Law (Università degli Studi di Palermo)
Prof. Dr. Alberto di Martino, Full Professor of General Criminal Law (Sant’Anna School of Advanced Studies, Pisa, Italy)
Dr. Flavio Valerio Virzì, Postdoctoral Researcher (University of Rome “La Sapienza”)
Dr Sarah Walker, Visiting Research Fellow (University of Bologna)
Abubakar Koroma, PhD Candidate (University of Palermo)
Prof José A. Brandariz (University of A Coruna)
Stephen Phillips, researcher, Institute for Human Rights, Åbo Akademi
Vasiliki Apazidou, PhD Candidate, Queen Mary University of London
Dr. Kathryn Allinson (University of Bristol)
Dr. Eli Auslender (University of York)
Dr. Henning Lahmann, Assistant Professor (Leiden University)
Prof. Dr. Martina Caroni (University of Lucerne)
Dr. Angeles Cano Linares (Universidad Rey Juan Carlos, Spain)
Ellen Allde, PhD Candidate (Queen Mary University of London)
Dr. Olga Lafazani, National Hellenic Research Foundation
Porf. Luca Masera (Ordinario di diritto penale, Università di Brescia)
Dr. Gaja Maestri, Lecturer, (Aston University, Birmingham, UK)
Prof. Dr. Nicos Trimikliniotis (University of Nikosia)
Dr. Maurice Stierl (University of Osnabrück)
Gaia Romeo, PhD candidate (Vrije Universiteit Brussel)
Prof. Dr. Rosario Huesa Vinaixa, emeritus professor, University of Balearic Islands
Amélie Poméon, PhD researcher (Radboud University Nijmegen, NL)
Dr. Christina Bache, Associate Researcher (Brussels School of Governance, Brussels, Belgium)
Prof. Dr. Nina Perkowski, Assistant Professor (Universität Hamburg, Germany)
Prof. Dr. Florian Trauner (Vrije Universiteit Brussel)
Zina Weisner, PhD Candidate (Department for Migration and Globalisation, Danube University Krems, AT)
Dr. Erkan Akdoğan, Assistant Professor (Ankara University Law Faculty, TR)
Jakob Junghans, LL.M.oec, PhD candidate (MLU university Halle/Saale)
Shaddin Almasri, PhD Candidate (Department for Migration and Globalisation, Danube University Krems, AT) 

Ράπισμα στις ελληνικές Αρχές, σχετικά με το πολύνεκρο ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου, αποτελεί η τοποθέτηση της ειδικής εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ για θέματα υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Μαίρη Λόλορ.

Σε άρθρο της η Μαίρη Λόλορ, στο Social Europe, επισημαίνει ότι η τραγωδία στην Πύλο που στοίχησε τη ζωή τόσων ανθρώπων, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.

Η ειδική εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, ότι «το ναυάγιο ήταν προϊόν πολιτικών αποφάσεων. Ενώ η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, μεταξύ άλλων μέσω της Frontex, της υπηρεσίας συνόρων και ακτοφυλακής της, έχουν ρίξει την ευθύνη για την καταστροφή στους λαθρεμπόρους, δεν είναι ο λόγος που οι άνθρωποι επιλέγουν να ξεκινήσουν εξαιρετικά επικίνδυνες διαδρομές με την ελπίδα να φτάσουν στην ΕΕ.

Εφόσον δεν υπάρχουν ασφαλείς, νόμιμες και προσβάσιμες διαδρομές για τους ανθρώπους όταν ξεφεύγουν από τις συγκρούσεις ή όταν επιδιώκουν να επαννενωθούν με τους αγαπημένους τους ή να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή, θα υπάρχει μια επιχείρηση για λαθρέμπορους. Μόνο τα κράτη μπορούν να ανοίξουν αυτές τις διαδρομές. Επιλέγουν να μην το κάνουν.»

Αναλυτικά το άρθρο που υπογράφει η Μαίρη Λόλορ:

“Στις 14 Ιουνίου, στα ανοιχτά της Ελλάδας, βυθίστηκε ένα αλιευτικό σκάφος που μετέφερε εκατοντάδες ανθρώπους που ήθελαν να έρθουν στην Ευρώπη. Κατά τη στιγμή που γράφονται αυτές οι πληροφορίες, 104 άνθρωποι έχουν διασωθεί, 81 πτώματα έχουν βρεθεί και έως και 500 άνθρωποι παραμένουν αγνοούμενοι.

Το τι ακριβώς συνέβη εξακολουθεί να αποκαλύπτεται—από ερευνητές δημοσιογράφους και υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (HRD)—αλλά ορισμένα πράγματα είναι ήδη ξεκάθαρα.

Είναι σαφές ότι αυτή η τραγωδία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Οι ελληνικές αρχές ειδοποιήθηκαν για τον κίνδυνο του σκάφους από την ομάδα ακτιβιστών Alarm Phone ώρες πριν ανατραπεί.

Η Ελληνική Ακτοφυλακή βρισκόταν σε επαφή με τους επιβάτες του πλοίου και είχε υποχρέωση βάσει του διεθνούς δικαίου να επέμβει, δεδομένου του ξεκάθαρου συνωστισμού και του μη αξιόπλοου του πλοίου.

Είναι σαφές ότι η καταστροφή ήταν προϊόν πολιτικών αποφάσεων. Ενώ η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, μεταξύ άλλων μέσω της Frontex, της υπηρεσίας συνόρων και ακτοφυλακής της, έχουν ρίξει την ευθύνη για την καταστροφή στους λαθρεμπόρους, δεν είναι ο λόγος που οι άνθρωποι επιλέγουν να ξεκινήσουν εξαιρετικά επικίνδυνες διαδρομές με την ελπίδα να φτάσουν στην ΕΕ.

Εφόσον δεν υπάρχουν ασφαλείς, νόμιμες και προσβάσιμες διαδρομές για τους ανθρώπους όταν ξεφεύγουν από τις συγκρούσεις και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ή όταν επιδιώκουν να επανενωθούν με τους αγαπημένους τους ή να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή, θα υπάρχει μια επιχείρηση για λαθρέμπορους. Μόνο τα κράτη μπορούν να ανοίξουν αυτές τις διαδρομές. Επιλέγουν να μην το κάνουν.

Είναι σαφές ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι διατεθειμένα να δεχτούν τους θανάτους ανθρώπων στα σύνορα της Ευρώπης. Αυτό δεν είναι το πρώτο ναυάγιο στην άκρη της ΕΕ. Τον Οκτώβριο του 2013, τουλάχιστον 400 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν δύο πλοία βυθίστηκαν στα ανοικτά των ακτών της Λαμπεντούζα της Ιταλίας. Σε απάντηση, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, είπε ότι «πιστεύουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να δεχτεί να πεθαίνουν χιλιάδες άνθρωποι στα σύνορά της.

Η ιταλική κυβέρνηση ξεκίνησε το Mare Nostrum, μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης που διέσωσε περισσότερους από 150.000 ανθρώπους, αλλά τερματίστηκε μετά από μόλις ένα χρόνο. Από τότε, περισσότεροι από 24.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο, 18.380 κατά μήκος της κεντρικής διαδρομής της”.

Καμία λογοδοσία
“Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ικανότητα έρευνας και διάσωσης της ΕΕ έχει μειωθεί και η αλληλεγγύη, μεταξύ άλλων μέσω της έρευνας και διάσωσης πολιτών, έχει κατασταλεί. Ενώ οι λεγόμενοι λαθρέμποροι διώκονται, δεν υπάρχει καμία ευθύνη για αυτές τις μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτά δεν είναι ατυχήματα. Παράλληλα με τις συστηματικές απωθήσεις, είναι εγκλήματα που διαπράττονται ατιμώρητα.

Σε ολόκληρη την ΕΕ και στα σύνορά της, οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αρνούνται να αποδεχθούν αυτήν την κατάσταση αναλαμβάνουν εδώ και χρόνια δράση σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους μετανάστες, τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο. Το έργο τους σώζει ζωές και προστατεύει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ωστόσο καταστέλλεται, υπονομεύεται και παρεμποδίζεται από τα κράτη, ενώ οι ίδιοι ποινικοποιούνται, σπιλώνονται και απειλούνται”.

Γιατί συμβαίνει αυτό;
“Η ΕΕ έχει τοποθετήσει τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία σε ένα παράδειγμα ασφάλειας και ελέγχου, με ελάχιστο ή καθόλου χώρο για εξέταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Αυτό είναι σαφές στην πρόσφατη συμφωνία των κρατών μελών για το νέο κανονισμό σχετικά με το άσυλο, η οποία, εάν γίνει νόμος, θα παγιώσει ορισμένες από τις πιο προβληματικές πτυχές του υφιστάμενου συστήματος ασύλου της ΕΕ—ιδίως τους κανόνες του Δουβλίνου που συνδέουν τα αιτήματα ασύλου με τον τόπο εισόδου και τη χρήση διαδικασιών στα σύνορα—προσθέτοντας παράλληλα νέους κανόνες που αποσκοπούν να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να έρθουν στο μπλοκ και να διευκολύνουν τις επιστροφές”. Πηγή: www.rosa.gr