"Τρεις Πόλεις Μία Ιστορία, Λίντιτσε-Δίστομο-Οραντούρ"

Aνοιξε χθές Πέμπτη, 01 Ιουνίου 2017 στον σταθμό του μετρό στο Σύνταγμα η έκθεση αρχειακού και φωτογραφικού υλικού «Τρεις Πόλεις Μία Ιστορία, Λίντιτσε-Δίστομο-Οραντούρ».

Πρόκειται για μία επετειακή έκθεση του υλικού του Μουσείου Θυμάτων Ναζισμού Διστόμου, σε παράλληλη παρουσίαση με τις κινητές εκθέσεις του Κέντρου Μνήμης της πόλης του Oradour-sur-Glane, της Γαλλίας, με τίτλο «Souviens-toi» και του Μουσείου της πόλης του Lidice, της Τσεχίας με τίτλο «Lidice Tragedy».

Η έκθεση περιλαμβάνει, κατά κύριο λόγο, τεκμήρια από τα αρχεία των τριών μουσείων, φωτογραφικά στιγμιότυπα από τη ναζιστική θηριωδία που έπληξε αυτές τις τρεις ευρωπαϊκές πόλεις στις 10 Ιουνίου.

Η έκθεση παρουσιάζεται μέχρι και την Κυριακή 4 Ιουνίου 2017 στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων στο Σταθμό Μετρό «Σύνταγμα»

Το κεντρικό μήνυμα της έκθεσης αυτής προβάλει διττό.
Αφενός, μήνυμα προς τις σύγχρονες και τις επόμενες γενιές -μέσα από τα τραγικά γεγονότα της κοινής ευρωπαϊκής μας ιστορίας- να αναστοχαστούν και να υποστηρίξουν πανανθρώπινες αξίες των οποίων η Ευρώπη υπήρξε το λίκνο και σήμερα κινδυνεύουν.
Αφετέρου, μήνυμα προς τη σύγχρονη Γερμανία να αναλάβει τις ιστορικές της ευθύνες και τα χρέη της απέναντι στη χώρα μας, με ευθύτητα και σοβαρότητα χωρίς αστήρικτες -νομικές, πολιτικές και διπλωματικές- υπεκφυγές.

«Μένουμε πιστοί στο μετερίζι της ανθρωπιάς και στης τιμής το χρέος».

73 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την Τετάρτη 6 Οκτωβρίου 1943 και την πυρπόληση ζωντανών 12 γυναικών και ενός ηλικιωμένου άντρα στην Καλή Συκιά Ρεθύμνου από τα όργανα του Γ' Ράιχ. Πρόκειται για ένα φρικιαστικό μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, σε συνέχεια του φοβερού Ολοκαυτώματος της Βιάννου.

 

Τα χωριά της μαρτυρικής ανταρτομάνας Βιάννου και η Καλή Συκιά του Δήμου Αγίου Βασιλείου συνδέονται με ισχυρούς, ακατάλυτους δεσμούς: πρώτα απ' όλα ιστορικούς, δεδομένου ότι οι τόποι μας είχαν κοινή μοίρα και μετά το Ολοκαύτωμα της Βιάννου η Καλή Συκιά πλήρωσε κι αυτή το τίμημα του δολοφονικού σεληνιασμού των οργάνων του Γ’ Ράιχ και την απόφασή τους να εκδικηθούν τον ανυπότακτο λαό μας. Οι πολίτες της Καλής Συκιάς και του Ροδάκινου, οι 12 ηρωίδες γυναίκες και ο ηλικιωμένος άντρας που μαρτύρησαν και ολοκαυτώθηκαν μη δεχόμενοι να προδώσουν τους άντρες τους και τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, έχουν γραφτεί με κεφαλαία γράμματα στην Ιερή Βίβλο των Ηρώων και Εθνομαρτύρων. Πέραν όμως των ιστορικών δεσμών των δύο μαρτυρικών τόπων, μας συνδέουν και ισχυροί ανθρώπινοι δεσμοί, που σφυρηλατήθηκαν μέσα από τον αγώνα για την υπεράσπιση της Ιστορίας μας και την απόδοση Δικαιοσύνης στο Λαό μας. Αυτό απέδειξε άλλωστε η μαζική συμμετοχή πολιτών από την Καλή Συκιά στις φετινές μας εκδηλώσεις, για την οποία τους ευχαριστούμε θερμά!




Μετά από δύο βδομάδες εκδηλώσεων μνήμης και διεκδίκησης τόσο στα χωριά του Δήμου Βιάννου όσο και στο Ηράκλειο και την Αθήνα, όπου ζουν πολλές χιλιάδες συνεπαρχιωτών μας, παρουσιάζουμε ένα συνοπτικό απολογισμό όχι μόνο ως αναγκαία ιστορική καταγραφή αλλά και ως παρακαταθήκη των νέων αγώνων που έρχονται. Οι φετινές, πολύ επιτυχημένες, εκδηλώσεις για το Ολοκαύτωμα των χωριών της Βιάννου ξεκίνησαν την επέτειο της τριήμερης Σφαγής, 14 - 16.9, σε κλίμα συγκίνησης, με επιμνημόσυνη δέηση στις εκκλησίες των χωριών μας για τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας και σύντομες ομιλίες από το Δήμαρχο Βιάννου κ. Παύλο Μπαριτάκη και τον Πρόεδρο της Ένωσης Θυμάτων Αριστομένη Συγγελάκη.
 Από τις 14.9 ξεκίνησε και η προβολή ενός βίντεο 55’ για το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, σε όλους τους σταθμούς του ΜΕΤΡΟ και του ΗΣΑΠ, στέλνοντας το μήνυμα για τη δικαίωση της Θυσίας του Λαού μας σε εκατομμύρια πολίτες. 



Στην παγκρήτια συνάντηση στο Μουσείο Ολοκαυτώματος Βιάννου, το Σάββατο 17.9.2016,συμμετείχαν εκπρόσωποι φορέων από πολλούς μαρτυρικούς τόπους και από τους τέσσερις νομούς της Κρήτης αλλά και από τους Κρήτες της διασποράς. Ενδεικτικά συμμετείχαν εκπρόσωποι από την Καλή Συκιά και άλλους μαρτυρικούς τόπους του Δήμου Αγίου Βασιλείου (πολυμελής αντιπροσωπεία), τους οποίους και ευχαριστούμε θερμότατα, τα Ανώγεια (με το Δήμαρχο και αντιπροσωπεία), τα Μισίρια και Περιβόλια Ρεθύμνου και την Ένωση Πληγέντων Ν. Ρεθύμνης, την Κάνδανο (την Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου και τον Αντιδήμαρχο), την Κίσσαμο, την Ιεράπετρα, τον Άγιο Νικόλαο, τα Βορίζια του Δήμου Φαιστού, τη Δαμάστα (Πολιτιστικός Σύλλογος και Ένωση Θυμάτων) και το Σάρχο του Δήμου Μαλεβιζίου, τον Σοκαρά, το Ηράκλειο, καθώς επίσης εκπρόσωποι του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, της Παγκρητικής Ομοσπονδία Ευρώπης (ο Πρόεδρός της), της Παγκρήτιας Ένωσης Πολιτιστικών Συλλόγων (ο Πρόεδρός της), την Ομάδα «AKDistomo» από το Αμβούργο και βέβαια τα μαρτυρικά χωριά της Βιάννου. Αποφασίστηκε η συγκρότηση Παγκρήτιου Δικτύου Ιστορικής Μνήμης και Διεκδίκησης και υιοθετήθηκε η Διακήρυξη της Βιάννου, που σημειώνει τον ενιαίο και αδιαίρετο χαρακτήρα των δίκαιων και απαράγραπτων ελληνικών αξιώσεων, προτάσσει την εθνική στρατηγική και την ομοψυχία για την αποτελεσματική διεκδίκηση, καλεί την κυβέρνηση να προχωρήσει, χωρίς άλλη αναβολή, στις ενέργειες εκείνες που είναι αναγκαίες για την αποτελεσματική προώθηση του θέματος (επίδοση ρηματικής διακοίνωσης, εκτέλεση αμετάκλητων δικαστικών αποφάσεων, περαιτέρω διεθνοποίηση του θέματος κ.α.) και τονίζει τη σημασία της ανάπτυξης ενός ισχυρού κοινωνικού κινήματος, που θα δώσει ώθηση στο ζήτημα των γερμανικών οφειλών.

Τις εκδηλώσεις τίμησαν με την παρουσία τους εκπρόσωποι της πολιτικής ζωής (μεταξύ των οποίων ο Υπουργός Εσωτερικών Παναγιώτης Κουρουμπλής κι ο Πρόεδρος της Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης κι ο Αντιπεριφερειάρχης Ηρακλείου Ευρυπίδης Κουκιαδάκης, εκπρόσωποι των περισσότερων πολιτικών κομμάτων και βουλευτές, Δήμαρχοι, Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι), της Εθνικής Αντίστασης  (ο επίτιμος Βιαννίτης και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Μανώλης Γλέζος, οι Πρόεδροι και εκπρόσωποι των τριών Πανελλήνιων Αντιστασιακών Οργανώσεων Στέλιος Ζαμάνος, Χρήστος Τσιντζιλώνης, Βασίλης Μπρακατσούλας, ο αντιστασιακός Δημοσθένης Ραπτόπουλος, γιος του πρωτοπόρου της Εθνικής Αντίστασης και ιδρυτή της Κρητικής Εθνικής Επαναστατικής Επιτροπής Αλέξανδρου Ραπτόπουλου και άλλοι), της επιστήμης (με ομιλίες οι καθηγήτριες Ελένη Σαββάκη, Μαρία - Ντανιέλα Μαρούδα και Λυδία Παπαδάκη, καθώς  και ο Γιώργος Καλογεράκης), ο Πρόεδρος του ΟΛΗ κ. Απόλλων Φιλιππής, ο Αντιπρόεδρος της ΣΤΑΣΥ κ. Μιχ. Μακεδονόπουλος.

Το παρών έδωσαν επίσης, πέραν των αντιστασιακών, και άλλοι εκπρόσωποι του κινήματος διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών (Δαμιανός Βασιλειάδης, Γιάννης Σταθάς, Νότης Μαριάς, Κέλλυ Σταμούλη, Αλέξανδρος Κουτσομητόπουλος, Λουκάς Δημάκας, καθώς και δεκάδες εκπρόσωποι μαρτυρικών δήμων και ενώσεων θυμάτων, τους οποίους και θερμά ευχαριστούμε). Και μαζί τους εκατοντάδες απλοί πολίτες, που αγωνίζονται για Μνήμη, Δικαιοσύνη και Αποζημίωση! Σημαντική ήταν η ομιλία του δασκάλου και αντιπροέδρου της Ένωσης Θυμάτων  Ολοκαυτώματος Δ. Βιάννου Γιάννη Διακάκη, που συγκίνησε ιδιαίτερα όταν αναφέρθηκε στον στρατιώτη του εκτελεστικού αποσπάσματος, Γερμανό ή, πιθανώς, Αυστριακό, που πλήρωσε με τη ζωή του το γεγονός ότι δεν έριχνε στο ψαχνό εναντίον αθώων ανθρώπων. Λίγα μέτρα πιο πέρα άκουγαν συγκλονισμένοι την ομιλία οι συναγωνιστές μας από τη Γερμανία (“AK Distomo” από το Αμβούργο)και την Αυστρία που, όχι τυχαία, συμμετείχαν ενεργά στις εκδηλώσεις μνήμης και διεκδίκησης. Μήνυμα απέστειλε ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος ενώ παρόντες στις εκδηλώσεις ο Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου κ.κ. Ανδρέας και άλλα σεβαστά μέλη της Εκκλησίας.



Τα θύματα του Ολοκαυτώματος της Βιάννου τίμησε με την ανιδιοτελή και απολύτως αφιλοκερδή συμμετοχή του ο μεγάλος καλλιτέχνης Βασίλης Σκουλάς και το συγκρότημά του, που συγκίνησαν ιδιαίτερα το κοινό του Ηρακλείου. Μια βραδιά γεμάτη συγκίνηση στο Πανδημοτικό Ηρώο στο Σελί Αμιρών μας χάρισε επίσης η χορωδία της Βιάννου «Στάθης Μάστορας», η οποία έλαβε το όνομά της από τον καθηγητή, που δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς στον Άγιο Βασίλειο Βιάννου τον μαύρο Σεπτέμβρη του 1943, υπό τη διεύθυνση του Άρη Σφακιανάκη.  Στην εκδήλωση της Αθήνας, τέλος, κέρδισαν το χειροκρότημα του κοινού η Χορωδία «Αρόλιθος» του Παύλου Δασκαλάκη και το ανδρικό χορευτικό συγκρότημα της Ένωσης Κρητών Βριλησσίων.



Σε μια εποχή δραματικής έλλειψης πόρων, η ανιδιοτελής προσφορά πολλών και η εθελοντική εργασία ακόμη περισσότερων κατέστησε δυνατή την πραγματοποίηση των σημαντικών αυτών εκδηλώσεων. Ευχαριστούμε θερμά τους χορηγούς και υποστηρικτές, τους εθελοντές, τους εισηγητές και όσους συμμετείχαν στις εκδηλώσεις Μνήμης και Διεκδίκησης. Η άριστη συνεργασία του Δήμου Βιάννου και της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δ. Βιάννου, του «Διαβάτη», του «Πατούχα» και των άλλων φορέων, η ύπαρξη ενός καλαίσθητου και λειτουργικού Μουσείου Ολοκαυτώματος, το φιλότιμο και η υπερηφάνεια των ανθρώπων, αλλά κυρίως η απήχηση της Θυσίας της Βιάννου, που συγκινεί και συνεγείρει τους πάντες, αποτελούν την εγγύηση ότι το μέλλον θα είναι ακόμη καλύτερο.

Η Βιάννος υπέφερε όσο λίγοι τόποι αλλά δεν κάμφθηκε, παρέμεινε ανυπότακτη έως το τέλος, όπως ολόκληρη η Κρήτη. Μαζί με τους όλους μαρτυρικούς τόπους της χώρας μας και τον ελληνικό Λαό αγωνιζόμαστε για Δικαιοσύνη, Δημοκρατία και Εθνική Ανεξαρτησία και «μένουμε πιστοί στο μετερίζι της ανθρωπιάς και στης τιμής το χρέος».



Με ιδιαίτερη εκτίμηση

 Παύλος Μπαριτάκης, Δήμαρχος Βιάννου

Αριστομένης Συγγελάκης, Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου

Εμμανουήλ Καρακωνσταντάκης, Πρόεδρος του Συλλόγου Βιαννιτών Ηρακλείου «ο Πατούχας»

Γιώργος Διακάκης, Πρόεδρος του Συλλόγου Βιαννιτών Αττικής «Ο Διαβάτης»

Αριστομένης Ι. Συγγελάκης, Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα 

Σταύρος Μαλαγκονιάρης

Κοκκινιά. Στην πλατεία Οσίας Ξένης ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει σε εκείνη τη μαύρη μέρα. 17 Αυγούστου του 1944.

Χρειάστηκε να κυλήσουν ακόμα 56 εικοσιτετράωρα για να ξημερώσει η 12η του Οκτώβρη και να διαλυθεί το σκοτάδι της γερμανικής κατοχής.

Ομως στη μαρτυρική Κοκκινιά ήταν για πολλές μέρες «και τα χαλίκια της ακόμα, βαμμένα με αγνό ελληνικό αίμα», όπως έγραφε, στις 3 Οκτωβρίου 1944, ο «Ριζοσπάστης».

Αλλωστε η προσφυγούπολη είχε ζήσει «το μεγαλύτερο και αιματηρότερο μπλόκο που έγινε σε ελληνική συνοικία» («Ριζοσπάστης», φ. 18/8/1945), με περισσότερους από 200 εκτελεσμένους και 3.000 -κατ’ άλλους 5.000- συλληφθέντες!

«Θάτανε γύρω στις 4 τα χαράματα όταν πάνω από 4.000 Γερμανοί, τσολιάδες και χαφιέδες πιάσανε όλα τα περάσματα. Κύκλωσαν την Κοκκινιά», θυμόταν ο αγωνιστής Μανόλης Βαφείδης σε ένα συγκλονιστικό αφιέρωμα μνήμης που είχε δημοσιεύσει στον «Ριζοσπάστη» (φ. της 24ης Αυγούστου 1980, σελ. 14) ο αξέχαστος δημοσιογράφος αντιστασιακός Νίκος Καραντηνός.

Το Μπλόκο της Κοκκινιάς στις 17 Αυγούστου 1944 ήταν μια οργανωμένη στρατιωτική επιχείρηση.

Είχε προηγηθεί, τον Μάρτη του 1944, μια τριήμερη μάχη στην Κοκκινιά, στην οποία οι μαχητές του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, παρά τις δυσκολίες συντονισμού και την απελπιστική έλλειψη πυρομαχικών, «απεδείχθησαν άριστοι οδομάχοι» (Ι. Χανδρινός, «Το τιμωρό χέρι του λαού», εκδόσεις Θεμέλιο, σελ. 204).

Εκείνες τις ημέρες άρχισαν και τα «μπλόκα», που όπως γράφει ο Μαρκ Μαζάουερ στο βιβλίο του «Η Ελλάδα του Χίτλερ» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια) έμελλε να γίνουν ο μόνιμος εφιάλτης πολλών Αθηναίων ώς την Απελευθέρωση (σελ. 371).

Σύμφωνα πάντα με τον Μαζάουερ, εξέχοντα ρόλο στα μπλόκα έπαιζε το τμήμα της Ειδικής Ασφάλειας του Λάμπου, που το καλοκαίρι του 1944 είχε στην ουσία ξεφύγει από κάθε πολιτικό έλεγχο. Και μόνο η εμφάνιση των μονάδων της Ειδικής Ασφάλειας προκαλούσε πανικό στους κατοίκους της Αθήνας.

Πάντως, μετά τη μάχη του Μάρτη και παρότι μπλόκα γίνονταν σχεδόν καθημερινά σε γειτονιές της Αθήνας, δεν είχε γίνει κάποια σοβαρή επίθεση στην Κοκκινιά, που δεν ήταν παρά ένας λαβύρινθος από βρόμικα δρομάκια και παράγκες που είχαν ξεφυτρώσει στον Μεσοπόλεμο στα νοτιοδυτικά της πόλης για να στεγάσουν τους πρόσφυγες από τη Μικρασία.

Με τους ανοιχτούς υπονόμους της, τους σωρούς σκουπιδιών και τις βρομερές καλύβες, ήταν τυπικό παράδειγμα προσφυγικής συνοικίας (Μ. Μαζάουερ, ό.π., σελ. 370).

Ομως, από τις αρχές Αυγούστου διάφορα μικροεπεισόδια, κυρίως με ευζώνους και χωροφύλακες, είχαν δημιουργήσει μια ανησυχητικά ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.

Ο Μανόλης Βαφείδης μιλώντας στον Νίκο Καραντηνό («Ριζοσπάστης», 24/8/1980, ό.π.) είχε πει ότι από πολλές μέρες κυκλοφορούσαν φήμες πως θα γινόταν μπλόκο στην Κοκκινιά. Ετσι ο κόσμος είχε σκορπίσει. Αλλοι στην Αθήνα, άλλοι στον Πειραιά. Κι άλλοι σε άλλες γειτονιές. Τράβηξαν όμως οι μέρες. Κι ο κόσμος ξαναγύρισε στα σπίτια του.

Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο γίνεται μια πρώτη προσπάθεια Ταγμάτων Ασφαλείας και αστυνομικών της Ειδικής Ασφάλειας Πειραιά να μπουν στην Κοκκινιά από τα Μανιάτικα του Πειραιά.

Τα παιδιά του ΕΛΑΣ Κιλικιανών πιάνουν τα όπλα και τους αντιμετωπίζουν δυναμικά.

Στην οδό Τζαβέλλα, στην Π. Ράλλη, οι μάχες ανάβουν για καλά. Ο λαός σύσσωμος βοηθάει τους μαχητές Ελασίτες που κυνηγούν τους τσολιάδες στα στενά.

Η μάχη κράτησε μέχρι το μεσημέρι (Δημ. Λιάτσος, εφημ. «Ριζοσπάστης», 17/8/1978, σελ. 4).

Οι μάχες συνεχίστηκαν σποραδικά το απόγευμα της ίδιας μέρας και την επομένη.

Ομως, τα ξημερώματα της 17ης Αυγούστου ξεκίναγε ο εφιάλτης.

«Πέφτουν φωτοβολίδες. Ακούγονται ριπές πολυβόλων. Η Κοκκινιά ξυπνάει βαθιά χαράματα. Αυτοί που λόγω της δουλειάς τους είχαν νωρίς ξεκινήσει γυρίζουνε πίσω γιατί οι δρόμοι ήταν μπλοκαρισμένοι», είχε πει ο Μ. Βαφείδης («Ριζοσπάστης», 24/8/1980, ό.π.).

Δεκάδες οχήματα, καμιόνια και μοτοσικλέτες είχαν περικυκλώσει την Κοκκινιά από τα βόρεια του Κορυδαλλού, πίσω από το Γ’ Νεκροταφείο και κατά μήκος της οδού Θηβών μέχρι τους ΣΕΚ, κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής.

Τα οχήματα μετέφεραν ισχυρές δυνάμεις του Ι Τάγματος του 1ου Συντάγματος Ευζώνων με επικεφαλής τον ταγματάρχη Γεώργιο Σγούρο, Γερμανούς οπλίτες της 11ης Αεροπορικής Μεραρχίας Εδάφους και μια γερμανική μηχανοκίνητη διμοιρία.

Οπως σημειώνει στο βιβλίο του ο Ι. Χανδρινός (Υποσημείωση 65, σελ. 247) σύμφωνα με τις περισσότερες γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, στο μπλόκο πρωτοστάτησαν τόσο ο συνταγματάρχης Ι. Πλυτζανόπουλος όσο και ο ταγματάρχης Σγούρος μαζί με τον γιο του, που ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Μπέμπης».

«Υστερα από λίγο ακούγονται τα χωνιά που μ’ αυτά οι Γερμανοί και οι τσολιάδες καλούσανε όλους τους Κοκκινιώτες, τους άντρες από 14 ώς 60 χρόνων, να παρουσιαστούνε με τις ταυτότητές τους στην πλατεία της Οσίας Ξένης. Για όσους δεν θα παρουσιάζονταν και θα τους έβρισκαν στο σπίτι απειλούσαν να κάψουν το σπίτι και να τους εκτελέσουν. Η πλατεία γέμισε “φίσκα”. Κάτι τέτοιο οι Γερμανοί και οι προδότες με τον Πλυτζανόπουλο δεν το περίμεναν. Φυσικά πολλοί αγωνιστές δεν πήγαν, κρύφτηκαν όπως μπορούσαν. Η Οργάνωση είχε δώσει εντολή να μην πάνε», είχε πει ο Μ. Βαφείδης («Ριζοσπάστης», 24/8/1980, ό.π.).

Οι συγκεντρωμένοι υπολογίζεται ότι ήταν 6.000-8.000. Χωρίζονται σε πεντάδες με κενά μεταξύ τους, έτσι ώστε οι κουκουλοφόροι να υποδεικνύουν ποιος θα θανατωθεί.

Η εντολή είναι να κάθονται γονατιστοί με ψηλά το κεφάλι μες στον καυτό αυγουστιάτικο ήλιο. Αρκετοί λιποθυμούν και εναγωνίως ζητούν λίγες σταγόνες νερό.

Στην πλατεία οι κουκουλοφόροι ξεδιαλέγουν τους μελλοθάνατους.

Περιφέρονται ανάμεσα στους κρατούμενους και υποδεικνύουν στους Γερμανούς αγωνιστές, κομμουνιστές και μη, προς εκτέλεση (πηγή: Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη).

Ο τόπος της εκτέλεσης είναι κοντά στην πλατεία της Οσίας Ξένης, στη μάντρα ενός ταπητουργείου, στη συμβολή των οδών Κιλικίας και Θείρων.

Πρώτος που έπεσε νεκρός ήταν ο παλαίμαχος αγωνιστής Αντώνης Χατζηευστρατίου (Δ. Λιάτσος, ό.π.).

Ακολούθησαν καθ’ υπόδειξιν των καταδοτών όλα τα στελέχη των ένοπλων οργανώσεων: ο λοχαγός του ΕΛΑΣ και γραμματέας της ΚΟΒ Κιλικιανών Απόστολος Χατζηβασιλείου, ο γραμματέας της ΚΟΒ Κοκκινιάς (και αρχηγός της ΟΠΛΑ) Παναγιώτης Ασμάνης, ο Θόδωρος Περιβνόλας, οι μαχήτριες Διαμάντω Κουμπάκη και Αθηνά Μαύρου, που ήταν μόλις 17 χρόνων κ.ά.

Ολοι βασανίστηκαν «κανιβαλικά» πριν οδηγηθούν προπηλακιζόμενοι στην περίφημη μάντρα για να εκτελεστούν με πολυβόλα από γερμανικό τμήμα συνολικά 78 άτομα (Ι. Χανδρινός, ό.π., σελ 248).

Η πλατεία της Οσίας Ξένης σπαρμένη με πτώματα στις 24 Σεπτεμβρίουτου 1944, ημέρα του μνημοσύνου | 

Οι εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, οι λεηλασίες σπιτιών -πάνω από 170 σπίτια καταστράφηκαν- και οι συλλήψεις συνεχίστηκαν όλη τη μέρα σε διάφορες γειτονιές, με αποτέλεσμα πολλοί να λένε ότι είχε σχηματιστεί ένα ματωμένο ποτάμι από την πλατεία Οσίας Ξένης μέχρι το Γ’ Νεκροταφείο, όπου ετάφησαν 72 από τα θύματα σε ένα κενοτάφιο στο 18ο τμήμα.

Αλλοι είχαν ταφεί στο παλαιό νεκροταφείο της Νεάπολης.

Περίπου στις 6 το απόγευμα το μακελειό είχε σταματήσει και μια τεράστια φάλαγγα ομήρων πήρε τον δρόμο προς το Χαϊδάρι, ενώ στην πόλη είχε ξεσπάσει ένας απέραντος θρήνος αυτών που είχαν μείνει πίσω.

Από όσους μεταφέρθηκαν στο Χαϊδάρι, 1.800 θα οδηγηθούν την επόμενη μέρα στο Ρουφ και από εκεί στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μανχάιμ, Μπούχενβαλντ, Νταχάου, Αουσβιτς, Μπίμπλις.



Πηγές της Αντίστασης υπολόγισαν περισσότερους από 200 εκτελεσμένους, σε αντίθεση με τη γερμανική αναφορά της Ομάδας Στρατιών Ε που αναφέρει 104 «νεκρούς εχθρούς» και 3.000 συλληφθέντες (Ι. Χανδρινός, ό.π., σελ. 249).

Ομως, η αιματοχυσία δεν είχε τέλος. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1944, στο 40ήμερο μνημόσυνο για τους εκτελεσθέντες, χιλιάδες λαού είχαν συγκεντρωθεί, μετά την επιμνημόσυνη δέση, στην πλατεία Οσίας Ξένης, όταν δέχτηκαν τα γερμανικά πυρά από πολυβολείο που έστησαν στον Καραβά.

«Σε μια τέτοια ιερή στιγμή τα κτήνη του Χίτλερ ρίχτηκαν με πολυβόλα πάνω στο λαό. Σκότωσαν 10 και τραυμάτισαν 35! Τα κενοτάφια γέμισαν με νέους νεκρούς», έγραψε στις 3 Οκτωβρίου 1944 ο «Ριζοσπάστης».

Ενα έγκλημα χωρίς τιμωρία

«Ριζοσπάστης» 18/8/1946 | 

Η δίκη για το Μπλόκο της Κοκκινιάς έγινε -κατά τραγική ειρωνεία- τη δεύτερη επέτειο της αιματοχυσίας, στις 17 Αυγούστου 1946, στο Δικαστήριο Δωσιλόγων Πειραιά.

Βασικός κατηγορούμενος ήταν ο Γ. Σγούρος, ταγματάρχης της χωροφυλακής, ο γιος του, που δικάστηκε ερήμην καθώς υπηρετούσε στον εθνικό στρατό, και άλλα τρία άτομα, που αθωώθηκαν λόγω αμφιβολιών.

Την επόμενη μέρα (18/8/1946), ο «Ριζοσπάστης» έγραφε για «απόφαση-πρόκληση», καθώς στον Γ. Σγούρο, αφού του αναγνωρίστηκαν ελαφρυντικά, του επιβλήθηκε ποινή 11 ετών πρόσκαιρων δεσμών.

Στον γιο του, στον οποίο επίσης αναγνωρίστηκαν ελαφρυντικά, επιβλήθηκε ειρκτή 7 ετών.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, στη διάρκεια της δίκης οι μάρτυρες Τσουκαλάς, που εκτελέστηκε ο γιος του, Μισαηλίδης, γυναίκες συγγενείς θυμάτων κι άλλοι κατέθεσαν επιβαρυντικά για τους κατηγορούμενους και περιέγραψαν δραματικές σκηνές από το μπλόκο της 17ης Αυγούστου 1944.

Ωστόσο, ο Σγούρος και ο γιος του απαλλάχτηκαν από την κατηγορία ότι ήταν πράκτορες του εχθρού και ότι διέπραξαν πράξεις βίας.

Ομως, κηρύχτηκαν ένοχοι «ότι εκ του ότι εκ συστάσεως τον Μάρτιο και τον Αύγουστο 1944 εγένοντο παραίτιοι της συλλήψεως και εκτελέσεως του αστυνόμου Σαββαΐδου και της γυναικός του και των Περγάμαλη, Δανιηλίδη και Τσουκαλά με καταλογισμόν μετρίας συγχύσεως (…)».

Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 1947 (5/3/1947), το Γ' Δικαστήριο Δωσιλόγων αθώωσε τον Πλυτζανόπουλο και τον Σγούρο από κάθε κατηγορία.

Λίγο αργότερα, ο Πλυτζανόπουλος είχε προαχθεί φτάνοντας στον βαθμό του υποστράτηγου και ο Σγούρος είχε γίνει διοικητής του 3ου Τάγματος στο Μακρονήσι με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη…

Αγέρωχη ώς το τέλος

Κατά τη διάρκεια των εκτελέσεων, ομάδα ΕΛΑΣιτών κρύβεται σε σπίτια στο βόρειο τμήμα της πόλης, στη συνοικία του 4ου Καραβά. Επικεφαλής της ομάδας είναι η αντάρτισσα Διαμάντω Κουμπάκη, από τα Ταμπούρια του Πειραιά.

Οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους, αναζητώντας την Κουμπάκη, βάζουν φωτιά σε όλα τα σπίτια, με τη συνοικία να καίγεται ολοσχερώς. Εκτοτε η περιοχή ονομάζεται Καμένα.

Λίγο μετά, το κρησφύγετο της Κουμπάκη στη Νεάπολη αποκαλύπτεται και η ξακουστή ΕΛΑΣίτισσα συλλαμβάνεται και κακοποιείται.

Τη στιγμή που οι φρουροί την οδηγούν στη μάντρα, εκείνη φωνάζει: «Προδότες σαν κι εσάς εγώ έφαγα 65!» (πηγή: Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη).

Η Αθηνά της θυσίας

Η Αθηνά Μαύρου δεν είχε κλείσει καλά καλά τα 17 της χρόνια.

«… Θάταν 6.30 το πρωί σαν ο προδότης με τους Γερμανούς χτύπησε την πόρτα του σπιτιού της. Ποια είναι η Αθηνά; μούγκρισε ο προδότης με τη μάσκα. “Εγώ είμαι” αποκρίθηκε η αδελφή της.

Μα η Αθηνά πετάχτηκε στη μέση κι αγέρωχη φώναξε στους δήμιους, που καρτερούσαν. “Οχι, εγώ είμαι, τι θέλετε;”. 

Ζητάνε να την πάρουν καθώς είναι μισοντυμένη. Μα εκείνη αντιστέκεται. Δεν τους αφήνει να πλησιάσουν ώσπου να ντυθεί.

Σαν φτάνει στη μάντρα κάποιοι συναγωνιστές της της λένε πως μπορεί να φύγει. Η Αθηνά δεν δέχεται.

“Θα μείνω εδώ μαζί σας με τ’ άλλα παιδιά. Κι ό,τι γίνει ας γίνει για όλους”» (Ν. Καραντηνός, «Ριζοσπάστης», ό.π.).

Οι εκδηλώσεις

Σειρά εκδηλώσεων τιμής και μνήμης για το Μπλόκο της Κοκκινιάς 1944 διοργανώνει ο Δήμος Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη.

Εκτός από τις εκδηλώσεις της 17ης Αυγούστου, με την κατάθεση στεφάνων σε σημεία της πόλης όπου έγιναν μάχες και υπήρχαν θύματα κατά το Μπλόκο της Κοκκινιάς, θα γίνουν και άλλες τον Σεπτέμβριο στη μάντρα του Μπλόκου Κοκκινιάς (Ηλιουπόλεως & Κιλικίας), στην επέτειο του επίσης αιματοβαμμένου 40ήμερου μνημόσυνου των θυμάτων.

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων έχει διαμορφωθεί ως εξής:

■ Τετάρτη 21/9 και Πέμπτη 22/9: 20.00 1ο Φεστιβάλ Κιθάρας Μπλόκου Κοκκινιάς.

■ Παρασκευή 23/9: 19.00 Κεντρική εκδήλωση στην πλατεία 17ης Αυγούστου '44 / 20.00 Εκδήλωση-συζήτηση με θέμα «Ο Πειραιάς από την προσφυγιά στην Αντίσταση».

Συντονιστής θα είναι ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, υπεύθυνος στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, και ομιλητές οι Νίκος Μπελαβίλας, αναπληρωτής καθηγητής του ΕΜΠ, και Ελένη Κυραμαργιού, ιστορικός ΙΙΕ/ΕΙΕ

■ Σάββατο 24/9: 20.00 Θεατρική παράσταση «Από άλλο τόπο…» από το θεατρικό εργαστήρι του δήμου «Ρενδία Λέξις».




Αναδημοσίευση από efsyn

Καλάβρυτα- Δίστομο- Κομμένο. Να αναγνωρισθεί η σφαγή και να δοθούν αποζημιώσεις», έγραφε σε γερμανικά και ελληνικά το πανό, που Γερμανοί ακτιβιστές άπλωσαν, το 2003, μέσα στο Μουσείο Περγάμου που βρίσκεται στο τέως Ανατολικό Βερολίνο.

Κι αν ίσως οι αναφορές στα Καλάβρυτα και το Δίστομο είναι πιο συχνές, η ναζιστική θηριωδία και στο Κομμένο, ένα μικρό χωριό στην άκρη του Αμβρακικού, στις εκβολές του ποταμού Αράχθου, ήταν η ίδια. Ένα χωριό, ισοπεδωμένο, 20 οικογένειες ξεκληρίστηκαν, 317 νεκροί κάθε φύλου και ηλικίας -ανάμεσά τους 97 νήπια και παιδιά ηλικίας έως 15 ετών και 119 γυναίκες- κι ένας αιματοβαμμένος γάμος, με τη νύφη, τον γαμπρό και όλους τους καλεσμένους (περίπου 30 άτομα) να τυλίγονται στις στάχτες μίσους, άλλοι 20 πνίγηκαν στον ποταμό Άραχθο, προσπαθώντας να ξεφύγουν.

Τη μνήμη των 317 θυμάτων της σφαγής από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής τιμούν κάθε χρόνο με εκδηλώσεις στο μαρτυρικό Κομμένο.

Στις φετινές εκδηλώσεις, στις 16 Αυγούστου, που διοργανώνουν ο Μορφωτικός Σύλλογος Κομμένου, ο δήμος Νικολάου Σκουφά και η τοπική κοινότητα Κομμένου, θα παραστεί και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, «πρώτη φορά πρωθυπουργός της χώρας τιμά με την παρουσία του έναν από τους μαρτυρικότερους τόπους της Ελλάδας και του κόσμου», όπως επισημαίνεται στην ιστοσελίδα «Αη Κομμένο» (martiriko-kommeno.gr). Οι εκδηλώσεις έχουν σύνθημα «Δεν τους ξεχνάμε» και αίτημα να καταβληθούν στην Ελλάδα οι οφειλές του γερμανικού κράτους και να αποδοθεί δικαιοσύνη στους μαρτυρικούς τόπους.

Στο Κομμένο, στις 15 Αυγούστου του 1943, ημέρα της Κοίμησης της Παναγίας Θεοτόκου, γιόρταζαν το πανηγύρι τους. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 12 Αυγούστου, ο διοικητής του 98ου Συντάγματος Γιόζεφ Ζάλμινγκερ ενημέρωνε ψευδώς με σήμα του τις προϊστάμενες Aρχές ότι το Κομμένο βρίσκεται στα χέρια συμμοριτών. Το Σάββατο 14 Αυγούστου ήρθε η διαταγή για μια αιφνιδιαστική επιχείρηση θανάτου στο χωριό, που ανατέθηκε στον υπολοχαγό Ρέζερ, που ήταν στέλεχος της νεολαίας του Χίτλερ, φανατικός Ναζί και αποκαλούμενος «Νέρων».

Χαράματα της 16 Αυγούστου εκατό άντρες, κατά τον Άγγλο ιστορικό Μαρκ Μαάουερ, 400 κατά τον Κομμενιώτη γυμνασιάρχη Στέφανο Παππά, του 12 λόχου του 98 γερμανικού συντάγματος, το οποίο έδρευε στην περιοχή της Φιλιππιάδας, μια μικρή κωμόπολη 10 περίπου χιλιόμετρα Βόρεια της Άρτας, σταθμεύουν έξω από το Κομμένο. Αποστολή τους, με το πρόσχημα ότι Γερμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν στο Κομμένο, η εξόντωση των ανταρτών που δρούσαν στην περιοχή και η εξαφάνιση του χωριού που τους υποστήριζε και τους προμήθευε με τρόφιμα και άλλα απαραίτητα για την αντίστασή τους εναντίον των Γερμανών.

Διαβάζουμε στον ιστότοπο «Αη Κομμένο»:

«Με την ανατολή του ήλιου, αφού πρώτα πήραν το πρωινό τους και κύκλωσαν το χωριό, οι μονάδες εφόδου έλαβαν με δύο φωτοβολίδες το σύνθημα και άρχισαν να βάλλουν με όπλα, με πολυβόλα, χειροβομβίδες και όλμους. Δεν άφηναν τίποτε όρθιο. Έκαιγαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους και σκότωναν με μιαν απερίγραπτη αγριότητα άντρες, γέροντες, γυναίκες και παιδιά. Ακόμη και μωρά. Ολόκληρες οικογένειες κάηκαν ζωντανές μέσα στα σπίτια τους, πριν ακόμη ξυπνήσουν και καταλάβουν τι γίνεται γύρω τους. Άλλοι έτρεχαν στους δρόμους να σωθούν και έπεφταν από τις σφαίρες που θέριζαν το χωριό. Ανθρώπινα σώματα κόπηκαν στα δυο ή διαλύθηκαν και δε βρέθηκαν ποτέ. Φαίνεται πως η διαταγή ήταν σαφής: να μη μείνει τίποτε ζωντανό σ' ένα χωριό που αποτελούσε φωλιά των ανταρτών.

Έξι ώρες κράτησε η σφαγή. Δρόμοι, αυλές, καμένα σπίτια, κήποι, χαντάκια, η πλατεία, ολόκληρο το χωριό γέμισε πτώματα, που μερικά έμεναν άθαφτα για αρκετές μέρες, αφού δεν απέμεινε κανείς ζωντανός απ' τους συγγενείς για να τους θάψει. Πρόχειρα και στον τόπο ακριβώς της σφαγής άνοιξαν λάκκους κι έριξαν τους νεκρούς μέσα, για να μην τους φάνε τα σκυλιά και τα όρνια και να μην πέσουν αρρώστιες αγιάτρευτες στο χωριό. Όσοι σώθηκαν έπρεπε ν' αντέξουν και ν' αφήσουν γι' αργότερα τα δάκρυα και τον πόνο.

Στο σπίτι του Θόδωρου Μάλλιου γινόταν ο γάμος τη κόρης του Αλεξάνδρας με το Θεοχάρη Καρίνο από τον Παχυκάλαμο, χωριό κοντά στο Κομμένο. Χάθηκαν όλοι. Τους έκαψαν και τους σκότωσαν. Τριάντα με τριάντα πέντε άτομα. Από τα 12 μέλη της οικογένειας του οικοδεσπότη Θόδωρου Μάλλιου σώθηκαν εκείνο το πρωινό μόνο δύο, ο Αλέξανδρος και η Μαρία, που είχαν φύγει μόλις πριν λίγα λεπτά για να φροντίσουν στο χωράφι τα ζώα. Οι ναζί δεν σεβάστηκαν και δεν λογάριασαν τίποτε και κανέναν. Σκότωσαν και τη νύφη την Αλεξάνδρα και το γαμπρό τον Θεοχάρη.

Όσοι πρόλαβαν και πετάχτηκαν έξω απ' τα σπίτια τους, έτρεχαν να σωθούν στα χωράφια ή να κρυφτούν χωμένοι στα βαθιά χαντάκια. Μόνη σωτηρία απέμεινε για πολλούς το ποτάμι. Πλήθος κόσμου έτρεχε κατά εκεί. Άλλοι ρίχνονταν στα νερά του για να περάσουν απέναντι και να σωθούν. Άλλοι κρέμονταν απ' τις βάρκες και τρέμοντας πάλευαν να γλιτώσουν απ' τον εφιάλτη. Κι εκεί πνίγηκαν σχεδόν όλοι όσοι μπήκαν στη βάρκα του Σπύρου Βλαχοπάνου, σχεδόν είκοσι άτομα. Κι ο θρήνος κι οι κραυγές του πνιγμού έσμιγαν με τη βουή της φωτιάς και των όπλων που αφάνιζαν το Κομμένο».


πηγή ΑΠΕ

Το Μουσείο Ολοκαυτώματος Βιάννου ανοίγει την  Κυριακή 31/1/2016 σε ειδικά διαμορφωμένο ισόγειο χώρο στη θέση Σελί Αμιρών.

Οι επισκέπτες του θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τα αξιόλογα εκθέματά του και να αντλήσουν πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες, για την Κατοχή και την Αντίσταση στη Βιάννο.

Μεταξύ των στόχων του μουσείου είναι η γνώση και η ανάδειξη της ιστορικής περιόδου της Κατοχής και της Αντίστασης γενικότερα, αλλά και η μελέτη της τοπικής ιστορίας και της συμβολής των τοπικών κοινωνιών κατά την περίοδο αυτή, ειδικότερα.

Επίσης, η διάσωση υλικών αντικειμένων, αρχειακών και άλλων πηγών και τεκμηρίων της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου, ώστε να προάγεται η συνειδητοποίηση της σημασίας των πηγών για τη γνώση της Ιστορίας και την έγκυρη και τεκμηριωμένη ανάπλαση του παρελθόντος.

Ακόμη στους στόχους εστιάζεται η αναθέρμανση του ερευνητικού και ιστορικού ενδιαφέροντος γύρω από τη σημαντικότατη αυτή περίοδο, τόσο για την Ελλάδα όσο και παγκοσμίως και η ενίσχυση του εκπαιδευτικού χαρακτήρα της ιστορικής συλλογής του μουσείου μέσα από την εκπόνηση και εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ειδικών ξεναγήσεων, προβολών, χρήση νέων τεχνολογιών, παιχνιδιού και κατασκευών, για κάθε ηλικιακή ομάδα όπως και η διοργάνωση συνεδρίων Ιστορίας, με θέμα τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Αντίσταση, με μετάκληση ειδικών επιστημόνων και τη συνεργασία πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ερευνητικών κέντρων και άλλων φορέων.

Τέλος, το μουσείο στοχεύει και στην πραγματοποίηση εκδόσεων, αφιερωμάτων και εκδηλώσεων, που διατηρούν ζωντανή την ιστορική γνώση και αφυπνίζουν την εθνική συνείδηση καθώς και η δημιουργία βιβλιοθήκης με βιβλία και έντυπα, σχετικά με την περίοδο του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και της Αντίστασης.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ

Κυριακή 31/01/2016

12:00 Τελετή Αγιασμού
12:10 Χαιρετισμός του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου Καστελίου και Βιάννου κ.κ. Ανδρέα
12:15 Χαιρετισμός του Δημάρχου Βιάννου κ.Παύλου Μπαριτακη
12:20 Ομιλία του Υπουργού Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης κ. Παναγιώτη Κουρουμπλή
12:35 Χαιρετισμός του Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρου Αρναουτάκη
12:45 Χαιρετισμός του Προέδρου της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Βιάννου κ. Αριστομένη Συγγελάκη
12:50 Κόψιμο Κορδέλας εγκαινίων του Μουσείου Ολοκαυτώματος Βιάννου
12:50 Παρουσίαση του Μουσείου Ολοκαυτώματος Βιάννου από τον Δήμαρχο Βιάννου κ. Παύλο Μπαριτάκη και προβολή ταινίας με μαρτυρίες επιζώντων των εκτελέσεων
13:05 Μουσική εκδήλωση από την Χορωδία Βιάννου "Στάθης Μάστορας"
13:20 Μικρή δεξίωση με παραδοσιακά εδέσματα
14:00 Λήξη τελετής εγκαινίων