Η Γεωργία Παΐζη χορογράφος και μέλος του Σωματείου Εργαζομένων στο Χώρο του Χορού περιγράφει τη δική της σκληρή εμπειρία έμφυλης κακοποίησης.
Όταν ξεπήδησε το ελληνικό metoo, αρκετοί φανεροί ή καμουφλαρισμένοι πολέμιοι, πόνταραν στη γρήγορη αποδυνάμωση του. Θεωρούσαν ότι συνιστά ένα, ακίνδυνο για την πατριαρχική τάξη, trend που θα ξεθυμάνει ή θα απονευρωθεί μέσω της τηλεοπτικοποίησης του.
Της Μαρίας Λούκα για το NEWS 24/7:
Για πολλές γυναίκες, όμως, θηλυκότητες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που είχαν μεγαλώσει σε συνθήκες κανονικοποιημένης και μη ομολογημένης βίας, ήταν σαφές πως επρόκειτο για μια τομή που θα έχει διάρκεια, ένταση και αποτύπωμα. Κι έτσι είναι. Παρά τις προσπάθειες υποτίμησης, τις ανοιχτές επιθέσεις από τις λεγόμενες «ομάδες δικαιωμάτων των ανδρών», τις θεσμικές παλινωδίες και απογοητεύσεις, ανοίχτηκε ένας χώρος. Τον άνοιξαν οι επιζώσες και τα επιζώντα άτομα με τα χέρια τους, με τους λυγμούς τους, με τις ιστορίες τους, απαλύνοντας το αίσθημα μοναξιάς και ντροπής που βίωνε η καθεμία ξεχωριστά γι’ αυτό που κουβάλαγε. Βέβαια, μένουν πολλά ακόμα να ειπωθούν, πολλές πληγές να επουλωθούν, πολλοί κακοποιητές που νομίζουν ότι μπορούν χωρίς καμία αυτοκριτική και καμία επανόρθωση να σουλουπώσουν το προφίλ τους, καπηλευόμενοι τους φεμινιστικούς αγώνες, να αποκαθηλωθούν. Δεν υπάρχει κατάλληλος χρόνος. Ο κατάλληλος χρόνος είναι εκείνος, όπου μια γυναίκα επιζώσα έμφυλης βίας, αποφασίζει ότι θέλει να μιλήσει. Μπορεί να μην το αποφασίσει και ποτέ. Δεν έχει καμία τέτοια υποχρέωση. Αν, όμως, και όταν αποφασίσει να μιλήσει είναι υποχρέωση της κοινωνίας και της Πολιτείας να την ακούσουν.
Η Γεωργία Παΐζη είναι εκπαιδεύτρια κίνησης, χορογράφος και μέλος του Σωματείου Εργαζομένων στο Χώρο του Χορού. Η δική της εμπειρία έμφυλης κακοποίησης είναι πολύ σκληρή, συνέβη πριν αρκετά χρόνια μ’ ένα γνώριμο μοτίβο που ανακυκλώνονταν για δεκαετίες στους καλλιτεχνικούς και όχι μόνο χώρους και που παρέμενε αποσοβημένο στο πλαίσιο της «καλλιτεχνικής ιδιοτροπίας». Μετά από μακροχρόνιες προσωπικές και συλλογικές διεργασίες και με έναυσμα το metoo εκμυστηρεύτηκε αυτό που της είχε συμβεί σε προσωπικούς και επαγγελματικούς κύκλους. Πρόσφατα ανακάλυψε ότι ο άνδρας που κακοποίησε την ίδια (και άλλες γυναίκες) εξακολουθεί όχι απλά να είναι αμετανόητος και δραστήριος στον κλάδο αλλά επιχορηγήθηκε κιόλας από το Υπουργείο Πολιτισμού για να εκπονήσει ένα πρόγραμμα κατά της έμφυλης βίας για παιδιά και εφήβους.
Η Γεωργία ενημέρωσε το Υπουργείο με επιστολή και κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά στην εισαγγελία, έχοντας προφανώς υπόψη της ότι το αδίκημα νομικά είναι παραγεγραμμένο, ωστόσο κοινωνικά και ηθικά παραμένει επιλήψιμο, ελλοχεύοντας κινδύνους για άλλες νεαρές γυναίκες. Σήμερα αποφασίζει να μιλήσει δημόσια, σαν ένα διάβημα έγνοιας προς την κοινότητα, σαν έναν ακόμα μικρό και πολύτιμο κρίκο στην χειραφετητική αλυσίδα του metoo.
(Προειδοποίηση περιεχομένου: Στη συνέντευξη υπάρχουν περιγραφές διάφορων μορφών έμφυλης βίας)
– Γεωργία έχεις βιώσει μια ιστορία κακοποίησης στον καλλιτεχνικό χώρο. Είσαι έτοιμη να τη μοιραστείς δημόσια;
Ναι, είχα κάνει ήδη μια ανάρτηση το 2021 στο προφίλ μου στο facebook, την έχω καταθέσει και μέσω της φόρμας καταγγελιών στο σωματείο μου και τώρα συντρέχουν αρκετοί λόγοι ώστε να τη μοιραστώ και δημόσια. Θεωρώ μάλιστα πως υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά της που είναι άκρως αντιπροσωπευτικά για τις παραβιαστικές – κακοποιητικές συμπεριφορές που επικρατούσαν για χρόνια στο συγκεκριμένο κλάδο. Τον γνώρισα όταν ήμουν σπουδάστρια, σε ηλικία 19 ετών. Εκείνος ήταν 44 ετών, ήδη γνωστός χορογράφος και εκπαιδευτής. Ξεκίνησε γρήγορα από την πλευρά του ένα χειριστικό σκωτσέζικο ντους που αργότερα έμαθα ότι γενικά εφάρμοζε σε κορίτσια τέτοιων ηλικιών στα εκπαιδευτικά και επαγγελματικά περιβάλλοντα που κινούνταν. Μου καλλιεργήθηκε η ιδέα ότι με ενδιαφέρει η δουλειά του μέσα από διάφορες στρατηγικές. Έτσι βρέθηκα σύντομα να είμαι βοηθός του. Ένα πράγμα που αξίζει να ειπωθεί εδώ είναι ότι αυτό, η μαθητεία, είναι ούτως ή άλλως προβληματική. Είναι ο τρόπος με τον οποίο νεαρά άτομα βρίσκονται συχνά να δουλεύουν χωρίς θεσμικό πλαίσιο, χωρίς όρους εργασίας, χωρίς ωράριο δίπλα σε ανθρώπους έμπειρους και με εξουσία που εναπόκεινται εντελώς στην ηθική τους πως θα τους φερθούν. Επιπλέον, οι τεχνικές χορού που διδάσκει περιλαμβάνουν στα εργαλεία τους το άγγιγμα και την επαφή, τα οποία και εκμεταλλεύεται συνειδητά. Ήταν ένας άνθρωπος στα 44 του. Κι εγώ ήμουν 19. Σήμερα που είμαι 37 καταλαβαίνω πολύ καλά τη διαφορά ηλικίας που έχω από τα παιδιά, στις δραματικές στις οποίες εργάζομαι, που είναι γύρω στα 19. Είναι συγκεκριμένοι οι τρόποι με τους οποίους οφείλω να έχω τη συναίνεση τους στο μάθημα, και μου είναι σαφή τα όρια του τι είναι οκ και τι δεν είναι οκ. Μου είναι πολύ σαφές λοιπόν πλέον, ότι αυτό που μου συνέβαινε το 2005 ήταν grooming. Χειραγώγηση. Εξημέρωση.
Οπότε μέσω αυτής της μεθοδολογίας του grooming, που είναι από τις πλέον διαδεδομένες για άτομα με τέτοια διαφορά ηλικίας και ισχύος, η σχέση σας μετεξελίχθηκε;
Κάπως έτσι. Άρχισε μέσα σε αυτό το ανεπίσημο πλαίσιο εργασίας που δεν ξέρεις, δεν γράφει κάπου, τι ώρα σχολάς και τι περιλαμβάνει η δουλειά σου, η πρόβα να επεκτείνεται προς διάφορες δραστηριότητες. Όπως να πάμε να δούμε μια παράσταση και να τη συζητήσουμε ή να πάμε να συζητήσουμε την πρόβα σπίτι του, ή να πάμε για φαγητό. Έτσι συνέβη τις πρώτες φορές που έμεινα εκεί. Να προσθέσω εδώ ότι έχω πάρα πολλά κενά στις αναμνήσεις μου, ότι ο οργανισμός μου, μετά από αρκετά χρόνια ψυχοθεραπείας, κατάλαβα ότι κάποια στιγμή ανέπτυξε έναν μηχανισμό επιβίωσης που είναι σαν να έχουν σβηστεί ολόκληρα κομμάτια από τη ζωή μου, μόνο και μόνο επειδή ήταν πάνω τους προσκολλημένα τα γεγονότα αυτής της σχέσης, η οποία περιείχε από την αρχή τακτικές ελέγχου, επιβράβευσης και τιμωρίας. Υπήρχε μια ένταση διαρκώς συνεχώς. Η αίσθηση ότι κάνω κάτι λάθος και θα τον εκνευρίσω. Το λάθος μπορεί να ήταν ότι χαμογέλασα σε κάποιον, ότι κάπου θέλω να πάω ή απλά ένα τηλεφώνημα.
Η μνημονική απώθηση είναι ένας μηχανισμός διαχείρισης του τραύματος και εικάζω ότι η ανάκληση είναι επώδυνη και αποκαλυπτική μαζί;
Είναι συγκλονιστικό το πώς θυμήθηκα τον ξυλοδαρμό του 2005. Βρίσκομαι στο Λονδίνο το 2015. Δέκα χρόνια μετά. Είμαι σε ένα μάθημα χορού, και στο στούντιο έχουν κάτι τεράστια ηχεία πάνω σε ρόδες για να τα αλλάζουν θέσεις. Και δεν έχω καταλάβει ότι ή εγώ ή το ηχείο έχει μετακινηθεί και βρίσκομαι ξαφνικά να χορεύω δίπλα του. Στο μάθημα μιας τεχνικής που έχει μια τέτοια, ψυχοφυσική όπως λέμε στην εκπαίδευση του χορού, λειτουργία. Και μια λειτουργία ανασκαφής. Κάτι άνοιξε δηλαδή μέσα μου, ή κάτι έσπασε. Κάποιος μηχανισμός με τον οποίο είχα καταφέρει να κρύβω τι μου είχε συμβεί πριν χρόνια, διαλύθηκε επειδή βρέθηκα στην ίδια θέση, στην ίδια σχέση, στην ίδια απόσταση στον χώρο με ένα ηχείο στη διαπασόνδιαπασών. Και θυμήθηκα. Και ξαφνικά ξεκινάω να κλαίω. Και έρχεται όλη η ανάμνηση. Από εκείνη την πρώτη φορά που με έσπασε στο ξύλο.
Ο τρόμος μου είναι πιο μεγάλος από τον σωματικό πόνο. Θυμάμαι να φωνάζω η μύτη μου, η μύτη μου και εκείνος να το επαναλαμβάνει κοροϊδευτικά. Θυμάμαι τις φωνές μου. Θυμάμαι ότι μένω στο πάτωμα.
Η οποία είναι η εξής: Εγώ κάθομαι σε μια πολυθρόνα. Έχω μείνει έγκυος ύστερα από πιέσεις για επαφές χωρίς προφυλάξεις, καθώς επέμενε ότι είναι «στείρος», μια λέξη που τη χρησιμοποιεί για τον εαυτό του συστηματικά σε διάφορα πλαίσια. Μια αφήγηση για την οποία δεν ξέρω αν έχει προσπαθήσει να παγιδεύσει και άλλες γυναίκες με αυτήν. Ότι αυτός είναι στείρος, αλλά μπορεί να συμβεί ένα θαύμα… και παράλληλα μια ρομαντικοποίηση της δικής μου γονιμότητας αφού είμαι μόλις 20 χρονών. Και μένω έγκυος προφανώς, σε ελάχιστο χρόνο. Μου διαλέγει εκείνος γυναικολόγο. Πάμε κι εγώ κλαίω, έχω τρομάξει, δεν ξέρω καθόλου τι να κάνω. Κάποια στιγμή, παρόλα αυτά επικρατεί η κοινή λογική. Αποφασίζω ότι θα κάνω έκτρωση και αποφασίζω να του το πω. Είμαστε λοιπόν στο σαλόνι του, κάθομαι σε μια πολυθρόνα. Και εκείνος είναι στην άλλη μεριά του δωματίου, δίπλα στο ηχείο και στέκεται. Του λέω ότι θα κάνω έκτρωση και μου κάνει ένα νεύμα, από το οποίο εγώ συμπεραίνω ότι με φωνάζει να με αγκαλιάσει. Αισθάνομαι ότι είναι πολύ φυσικό αυτό, θα έκανα μια επέμβαση, οπότε περίμενα κάπως αντανακλαστικά ότι με φωνάζει να με παρηγορήσει. Σηκώνομαι και τον πλησιάζω στο ηχείο. Και εκείνος με το ένα χέρι δυναμώνει τη μουσική για να μη με ακούνε οι γείτονες και με το άλλο αρχίζει να με χτυπάει. Δεν πιστεύω αυτό που μου συμβαίνει.
Ο τρόμος μου είναι πιο μεγάλος από τον σωματικό πόνο. Θυμάμαι να φωνάζω η μύτη μου, η μύτη μου και εκείνος να το επαναλαμβάνει κοροϊδευτικά. Θυμάμαι τις φωνές μου. Θυμάμαι ότι μένω στο πάτωμα.
Εκείνος βγαίνει από το σπίτι και ακούω τη μηχανή του που φεύγει. Εγώ σηκώνομαι και πηγαίνω μέσα στο δωμάτιό του και κοιμάμαι. Θυμάμαι ότι φευγαλέα μου περνάει από το μυαλό ότι ίσως πρέπει να πάω στην αστυνομία. Αλλά σκέφτομαι ότι είμαι μικρή, δεν είμαι σίγουρη αν μπορώ να πάω για κάτι τέτοιο. Μου λείπει δηλαδή η ενημέρωση, που έλειπε γενικά εκείνα τα χρόνια. Επίσης δεν είναι κάτι που μπορώ να μοιραστώ με τους δικούς μου. Και σίγουρα ντρέπομαι να το πω οπουδήποτε.
Ντρεπόσουν γι’ αυτό που σου είχε συμβεί, σαν να έφταιγες εσύ ή σα να σου άξιζε;
Ναι. Όταν άρχισα να τον συναναστρέφομαι αρκετοί άνθρωποι προσπάθησαν να με αποτρέψουν. Και δασκάλες μου και άσχετοι άνθρωποι. Που μου έλεγαν να προσέχω. Όμως ήταν ένας άνθρωπος που μου ασκούσε γοητεία σε εκείνη την ηλικία. Που ασχολούταν με πράγματα που αγαπώ και που εξαιτίας της εμπειρίας μου μαζί του άφησα ύστερα για πολλά χρόνια. Για χρόνια μετά κουβάλαγα μια ντροπή ότι είμαι γνωστή στην κοινότητά μου ως η δαρμένη η πιτσιρίκα που έμπλεξε με τον χορογράφο και καλά να πάθει. Βλακείες. Αλλά για πάρα πολλά χρόνια δεν έπαιρνα πρωτοβουλίες εξαιτίας όλων αυτών. Σα να είχα εξευτελιστεί σε μια περιοχή και τώρα απαγορευόταν να ξαναμπώ. Στα πράγματα που αγαπώ. Έλειψα έτσι για κάποια χρόνια στο εξωτερικό και γύρισα ένας καινούργιος άνθρωπος για να ξεκινήσω να δουλεύω και να δραστηριοποιούμαι στο χώρο.
Το γεγονός ότι δε μπορούσες να μιλήσεις πουθενά για την κακοποίηση που βίωνες νιώθεις ότι επέτεινε τον εγκλωβισμό σου σε μια τέτοια σχέση;
Λέμε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε αλλά αυτό δεν είναι απολύτως αληθές. Μπορεί, αλλά μέχρι να συμβεί οι άνθρωποι αυτοί επενδύουν χρόνο για να σε απομονώσουν, να σε κάνουν να μην πιστεύεις την κρίση και τη μνήμη σου, να σε εξαρτήσουν από την αποδοχή τους, να σε αποδομήσουν, να είσαι κομμάτια από δω κι από κει. Για να είναι σίγουροι ότι θα δυσκολευτείς να τα μαζέψεις και να σηκωθείς να φύγεις. Αν μπορέσεις. Να πω εδώ ότι εκτός από τον ξυλοδαρμό του 2005, για τον οποίο σας μίλησα, έχω φωτογραφίες από τον ξυλοδαρμό μου το 2007, ενώ υπήρξαν κι άλλα περιστατικά βίας. Δεν έφυγα από αυτή τη σχέση γιατί ήμουν ένας διαλυμένος άνθρωπος. Δεν είχα πουθενά να μιλήσω κι από πουθενά να κρατηθώ. Τις περισσότερες φορές που με έδερνε ήταν γιατί προσπαθούσα να χωρίσω. Ο άνθρωπος με πλάκωνε στο ξύλο, με διέλυε, μου έπαιρνε ό,τι δύναμη είχα μαζέψει για να καταφέρω να τον αφήσω. Στο τέλος παρακαλούσα να μείνω. Το ότι με έδερνε ήταν ο τρόπος με τον οποίο κατάφερνε να θέλω να μείνω στη σχέση. Μετά ερχόταν η συγνώμη, δεν θα το ξανακάνω κλπ. Η απολογία που συνήθως περιελάμβανε και ονόματα άλλων γυναικών τις οποίες είχε χτυπήσει.
Τι ήταν αυτό που σε βοήθησε να αποδεσμευτείς από το κακοποιητικό περιβάλλον;
Η σχέση πρέπει να κράτησε δύο χρόνια. Κατάφερα να τον αφήσω, όμως, εντελώς όταν έγινε η κατάληψη στη Λυρική το Γενάρη του 2009. Είχε συμβεί η δολοφονία Γρηγορόπουλου. Τότε δεν τα είχαμε ακριβώς πια αλλά βλεπόμασταν. Δούλευα πάλι σε μια παράσταση του βοηθός. Μετά τη δολοφονία η κοινότητα των χορευτριών συζητούσε πως θα συμμετέχουμε στις κινητοποιήσεις γιατί τότε δεν είχαμε ακόμα σωματείο. Έτσι αποφασίζεται να γίνει η κατάληψη της Λυρικής – την οποία βεβαίως ο ίδιος προσπάθησε να καπηλευτεί, ψευδόμενος δημοσίως για την παρουσία και τις πρωτοβουλίες του. Γίνεται η πρώτη συνέλευση λοιπόν μέσα στη Λυρική με εκατοντάδες άτομα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά να μπαίνω στη συνέλευση μαζί του. Και βλέπω τον κόσμο και του λέω σχεδόν κατά λέξη, αν εγώ είμαι εδώ μαζί σου δεν θα καταφέρω να είμαι με ΑΥΤΟ! Έτσι μπόρεσα και απομακρύνθηκα. Πιάστηκα από τις συλλογικές διαδικασίες. Είναι πολύ σημαντικό αυτό για μένα και η αγάπη που έχω για το σωματείο μας, που φτιάχτηκε αμέσως μετά, έχει πολύ μεγάλη σχέση με αυτό. Εκείνος ο Δεκέμβρης μας έκανε να αισθανόμαστε ότι είμαστε ικανές για οτιδήποτε.
Το metoo λειτούργησε για σένα ενδυναμωτικά, ώστε να αναστοχαστείς τη δική σου εμπειρία και να αποφασίσεις να μιλήσεις;
Σίγουρα. Κοίτα, το κομμάτι της προσωπικής ανακούφισης συνέβη πολύ πριν από όλα αυτά, σε προσωπικό επίπεδο, με τις φίλες και τους φίλους μου. Ένα διάστημα, για καιρό, έβλεπα φίλες και πάνω στην κουβέντα έλεγα «λοιπόν, θα σου πω τώρα κάτι» ή «μπορώ να σου πω τώρα κάτι πολύ άσχημο που μου έχει συμβεί;». Προϋποτίθεται αυτό για να καταφέρεις να μιλήσεις δημόσια. Η αντίδραση των φίλων είναι που σε κάνει να αντιληφθείς ότι το προσωπικό είναι πολιτικό. Όταν έκανα την ανάρτηση, την έκανα με την πεποίθηση ότι με αυτόν τον τρόπο συμμετέχω στη δημόσια κουβέντα που ξεκίνησε με το ελληνικό metoo και άγγιξε με έναν πολύ ουσιαστικό τρόπο και τον χώρο της επαγγελματικής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Όπως και οι πρόσφατες φεμινιστικές κινητοποιήσεις και ο πολιτικός λόγος που αρθρώνουμε γυναίκες και θηλυκότητες σήμερα. Είναι μια πολύ επίπονη και πολύ ενδυναμωτική στιγμή το σήμερα για εμάς, όπως για τη γενιά μου ο Δεκέμβρης του 2008.
Και φτάνουμε, λοιπόν, στη σύγχρονη φάση που έκανες μια τρομοκρατική διαπίστωση για τη δράση του συγκεκριμένου ανθρώπου. Θες να πεις κάποια πράγματα γι’ αυτό;
Είναι τέλη Οκτώβρη, όταν μια φίλη και συνάδελφος παρατηρεί στον πίνακα εκπαιδευτικών επιχορηγήσεων που δημοσίευσε το Υπουργείο Πολιτισμού το καλοκαίρι, ότι η ομάδα χορού του κακοποιητή μου έχει λάβει επιχορήγηση και αιγίδα για να υλοποιήσει εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά και εφήβους με θέμα την έμφυλη βία. Η φίλη μου γνωρίζει την ιστορία, δεν πιστεύει στα μάτια της. Έγινε σαφές ότι έπρεπε να κάνω περισσότερα. Ότι αυτό που μου έχει συμβεί, αν μπορώ και αν θέλω, οφείλω να το πω ακόμη πιο καθαρά, γιατί ο άνθρωπος φαίνεται ότι έχει αναπτύξει στρατηγικές αλίευσης νεαρών ατόμων, εργαλειοποιώντας όχι μόνο το ΥΠΠΟΑ, αλλά και τους φεμινιστικούς μας αγώνες. Είναι ανατριχιαστικό. Ένας κακοποιητικός και παραβιαστικός σεξιστής, που ξυλοκοπεί τις συντρόφους του, τις οποίες γνωρίζει συστηματικά στα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα στα οποία διδάσκει όταν εκείνες βρίσκονται στο γύρισμα της ενηλικίωσής τους, πήρε την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού για να υλοποιήσει εκπαιδευτικό πρόγραμμα με θέμα την έμφυλη βία για παιδιά και εφήβους. Συνέταξα μια επιστολή προς το Υπουργείο, γνωστοποιώντας τα γεγονότα. Επιπλέον, την κοινοποίησα στο καλλιτεχνικό γυμνάσιο που διδάσκει το ίδιο άτομο. Από το Υπουργείο δεν είχα καμία επίσημη απάντηση. Οι μόνες αντιδράσεις που είχα ήταν ανεπίσημες, και αυτές περιορίζονταν στην ερώτηση αν τα έχω καταθέσει όλα αυτά στην εισαγγελία. Αντιλήφθηκα λοιπόν ότι αν είναι να κινητοποιηθεί κάτι, θα πρέπει όλα αυτά να τα πω σε ένα πλαίσιο θεσμικό.
Έκανα τη μηνυτήρια αναφορά γιατί υπάρχουν γυναίκες που ήταν μαζί του πριν από εμένα και μετά από εμένα και ίσως θελήσουν να μιλήσουν. Εγώ έχω υπόψη μου τουλάχιστον άλλες τρεις γυναίκες που έχει προσεγγίσει με τακτικές grooming και που έχει κακοποιήσει, ορισμένες από την ίδια ηλικία που είχα εγώ τότε. Πρόκειται για γυναίκες που είτε μου μίλησαν απευθείας και μου εκμυστηρεύτηκαν την ιστορία τους, είτε σε μια περίπτωση που ο ξυλοδαρμός της είχε συμβεί παρουσία άλλων ατόμων σε χώρο και εν ώρα εργασίας. Δε θα πω λεπτομέρειες γιατί εναπόκεινται στις ίδιες να αποφασίσουν αν, πως και πότε θέλουν να διαχειριστούν το δικό τους βίωμα. Πάντως έκανα τη μηνυτήρια αναφορά γιατί για το ΥΠΠΟΑ η επιστολή μου δεν ήταν αρκετή για να αποσύρει την αιγίδα του, κι αυτό κάνει τα πράγματα επικίνδυνα. Η αιγίδα του ΥΠΠΟΑ δίνει κύρος. Επιπλέον, καλό είναι οι αρχές να γνωρίζουν ότι ο άνθρωπος αυτός έχει αναπτύξει συγκεκριμένες τακτικές προσέγγισης παιδιών και νεαρών ενηλίκων.
Γεωργία τόσο σε διεθνές, όσο και σε εγχώριο επίπεδο αναπτύσσεται ένα μισογυνικο κίνημα ρεβανσισμού έναντι του metoo με βασικό αφήγημα ότι οι θηλυκότητες «λένε ψέματα». Σε ανησυχεί μήπως συναντήσεις κι εσύ τέτοιες αντιδράσεις;
Όχι δε με ανησυχεί καθόλου. Αυτό μάλιστα που είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό είναι πως κάθε άνθρωπος, κάθε θηλυκότητα, κάθε γυναίκα, που μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία δεν έχει πια κάτι να κερδίσει πέρα από την ανακούφιση ότι έχει καταφέρει να κάνει το σωστό. Για να καταφέρει, ωστόσο, να μιλήσει κανείς δημόσια για κάτι τέτοιο, όλα αυτά τα χρόνια που μεσολαβούν ανάμεσα στο περιστατικό και τη στιγμή που μιλάει δεν έχει πάψει ποτέ να ρωτάει την τον εαυτή εαυτό της γιατί; Γιατί έμεινα; Γιατί δεν έφυγα; Τώρα ξέρω γιατί. Γιατί δεν είχα τα εργαλεία που έχουμε σήμερα για να κατανοήσω εκείνο που μου συνέβαινε. Γιατί δεν είχα την κοινότητα που έχουμε σήμερα για να μου πει προχώρα, αυτό που έχεις να πεις αξίζει να ειπωθεί. Αν ένα μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι ο λόγος για τον οποίο σήμερα εγώ μπορώ να τα πω όλα αυτά είναι γιατί πριν από εμένα έχουν ανοίξει τον δρόμο άλλα άτομα, και αν αυτό ενδυναμώνει εμένα, τότε θέλω να μιλήσω δημόσια για την κακοποίησή μου, συμβάλλοντας ίσως έτσι κι εγώ στο να κρατήσουμε αυτόν τον δρόμο ανοιχτό μέχρι να μην έχουμε άλλες τέτοιες ιστορίες να μοιραστούμε. Όταν ένας άνθρωπος φτάσει να μιλήσει δημόσια το κάνει γιατί νιώθει ότι μπορεί να προσφέρει κάτι στην κοινότητα. Και αυτό είναι ένα συλλογικό κέρδος. Γι’ αυτό να μας πιστεύουν όταν μιλάμε. Γιατί δεν έχουμε κάτι προσωπικό να κερδίσουμε. Απλώς χρειάζεται πάρα πολύς χρόνος για να καταλάβεις ότι αυτό που έχασες δεν αφορά μόνο εσένα. Δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Η έμφυλη βία είναι συστημικό πρόβλημα.
Σε απογοητεύει η στάση του Υπουργείου; Η μη ανταπόκριση;
Από κοινή λογική θα περίμενα από το Υπουργείο να θέλει να αποσύρει την αιγίδα του.
Το κίνημα #metoo έδειξε ότι στις τέχνες υπάρχουν κακοποιητικές συμπεριφορές που στο παρελθόν προωθήθηκαν ως «καλλιτεχνικές πρακτικές». Σχετίζεται πιστεύεις αυτό με κάτι μεγαλύτερο από την ίδια την κοινότητα των παραστατικών τεχνών;
Βεβαίως. Καταρχάς σχετίζεται με το γεγονός ότι η αισθητική του λευκού καπιταλισμού και της πατριαρχίας είναι πολύ βαθιά ριζωμένη σε κάποια από τα θεατρικά και χορευτικά μας κοινά (audiences). Όταν η τελευταία φορά που έρχεσαι σ’ επαφή με την τέχνη ως ανθρώπινη δραστηριότητα είναι στην τετάρτη δημοτικού, έχεις ήδη γαλουχηθεί ως θεατής με μια πολύ συμπλεγματική σχέση με αυτό που θέλεις να δεις, γιατί είναι κάτι που σου έχει αρχικά αποστερηθεί. Κάτι στο οποίο σου έχει απαγορευτεί να συμμετέχεις. Αν είμαστε πολιτισμικά εθισμένοι σ’ ένα θέατρο που είναι προϊόν κακοποίησης των ερμηνευτών και των ερμηνευτριών, πρέπει να αντιληφθούμε ότι αυτό είναι που έχει νομιμοποιήσει ένα είδος εκλεπτυσμένου σναφ, ένα είδος εκλεπτυσμένου τσίρκου βασανιστηρίων, όπως είναι πχ τα έργα του Jan Fabre. Το μετα-δραματικό και το σχεσιακό θέατρο πχ δεν είναι πρωτίστως μια αισθητική επιλογή. Είναι πολιτικές επιλογές. Δε διασφαλίζουν προφανώς τις συμπεριφορές πίσω απ’ την παράσταση, αλλά αν σε αυτές υπάρχει κακοποίηση κανείς δε μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτή είναι μέρος της διαδικασίας, γίνεται στο βωμό της τέχνης, ή άλλες τέτοιες ύποπτες ανοησίες.
Όταν οι σχολές – αυτές που υποτίθεται ότι εποπτεύει το ΥΠΠΟΑ με το ΦΕΚ του 1980 – δεν έχουν επαρκή μεθοδολογικά εργαλεία για τη δημιουργική διαδικασία και τη διδασκαλία αλλά μόνο τεχνικές εκτέλεσης, η βία είναι συχνά εγγεγραμμένη στο πώς οι σπουδάστριες και οι σπουδαστές μαθαίνουν, και άρα αναπόφευκτα στο πώς θα διδάξουν και θα χορογραφήσουν.
Δεύτερον, φυσικά το πρόβλημα συνεχίζεται από τη γενική στην επαγγελματική εκπαίδευση. Σε πολλές περιπτώσεις η κακοποίηση είναι η μόνη μέθοδος ελλείψει μεθόδου. Όταν οι σχολές – αυτές που υποτίθεται ότι εποπτεύει το ΥΠΠΟΑ με το ΦΕΚ του 1980 – δεν έχουν επαρκή μεθοδολογικά εργαλεία για τη δημιουργική διαδικασία και τη διδασκαλία αλλά μόνο τεχνικές εκτέλεσης, η βία είναι συχνά εγγεγραμμένη στο πώς οι σπουδάστριες και οι σπουδαστές μαθαίνουν, και άρα αναπόφευκτα στο πώς θα διδάξουν και θα χορογραφήσουν. Η περιθωριοποίηση της τέχνης είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα της ελληνικής δεξιάς. Και ό,τι περιθωριοποιείται, περιθωριοποιείται για να εξαθλιωθεί, να ελεγχθεί με τη βία και στο τέλος να εξευγενιστεί, να γίνει gentrified. Όπου εξυπηρετεί, τα κακοποιητικά άτομα αισθητικοποιούνται ως «ιερά τέρατα», ενώ οι καλλιτεχνικές σπουδές επιχειρείται να γίνουν αποκλειστικότητα του ιδιωτικού τομέα. Δεν την δεχόμαστε τυχαία αυτήν την απαξίωση. Αυτή η απαξίωση σχετίζεται άμεσα με τις παραβιαστικές τακτικές που αποδομούμε σήμερα με πολύ πόνο και με μεγάλη τρυφερότητα.
Με ποιους τρόπους και με βάση τις διεθνείς καλές πρακτικές, θα μπορούσαν οι εκπαιδευτικοί και επαγγελματικοί καλλιτεχνικοί χώροι να γίνουν ασφαλείς για τις θηλυκότητες και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα;
Με αφορμή και τη συζήτηση για την εξίσωση των πτυχίων των επαγγελματικών δραματικών σχολών και των επαγγελματικών σχολών χορού με απολυτήρια λυκείου, πρέπει ως κοινότητα να εξετάσουμε επιτέλους σε βάθος τη μισαλλοδοξία του εγχώριου συντηρητισμού προς την τέχνη, και πρέπει να την εξετάσουμε παράλληλα με την τοξικότητα που συναντάμε μέσα στην ίδια την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Στιγμές όπως αυτή, που η κυβέρνηση βγάζει πάνω μας όλο της το σύμπλεγμα, είναι οι πιο γόνιμες στιγμές για να οραματιστούμε και να αρχίσουμε να οργανώνουμε τους χώρους εκπαίδευσης και εργασίας μας ως χώρους τρυφερούς που μπορούν επιτέλους να προστατευτούν απ’ το κληρονομικό τραύμα του «απόκληρου, του καταραμένου, του απόβλητου, του προβληματικού καλλιτέχνη και του ιερού τέρατος». Η διαβάθμιση των σπουδών μας δεν είναι απλώς ζήτημα εργασιακών δικαιωμάτων. Χρειαζόμαστε το πλαίσιο και την ισότιμη πρόσβαση στα κεκτημένα της ακαδημαϊκής κοινότητας διεθνώς ώστε, μεταξύ άλλων, να περιοριστούν κακοποιητικά άτομα. Τα προβλήματα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, πόσο μάλλον αυτά που άπτονται της έμφυλης βίας, είναι συστημικά. Το metoo εγκαινίασε νέα εργαλεία έτοιμα να διαχυθούν, όπως τα εργαλεία συναίνεσης και συμπερίληψης που μοιράζονται διεθνώς οι Intimacy Coordinators, και οι διαδικασίες αυτομόρφωσης που πραγματοποιούν τα σωματεία μας. Αν έχω το χώρο να προτείνω κάτι είναι τα εξής: Ιntimacy Coordinators σε κάθε σχολή και σε κάθε παραγωγή, θεσμοποίηση της μαθητείας, και συστηματικές ενημερωτικές επισκέψεις των σωματείων στα εργασιακά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Πόσο μάλλον στα περιβάλλοντα που χρηματοδοτούνται ή εποπτεύονται από δημόσιους φορείς. Το ΣΕΧΩΧΟ, το σωματείο μας, κάνει ήδη σπουδαία δουλειά, μεταξύ άλλων και μέσα από το Παρατηρητήριο Παραβιαστικών Συμπεριφορών και το Δίκτυο Υποστήριξής του . Και χρειαζόμαστε επιτέλους απεμπλοκή από το ΥΠΠΟΑ. Δεν μπορεί το ΥΠΠΟΑ να εποπτεύσει την καλλιτεχνική εκπαίδευση. Χρειαζόμαστε Ακαδημίες Τεχνών και Πανεπιστημιακά Τμήματα.
Γεωργία σ’ ευχαριστώ πολύ για την εμπιστοσύνη και το μοίρασμα. Πως θα ήθελες να κλείσεις αυτή τη διήγηση; Τι έχει σημασία για σένα εξιστορώντας μια τόσο πληγωτική εμπειρία;
Κάτι έχει ήδη αλλάξει, Μαρία. Νιώθω απίστευτη ευγνωμοσύνη που τη ζω αυτή την περίοδο, με τις φίλες, τις συναδέλφισσες και τις μαθήτριές μου. Δεν υπάρχει τίποτε πιο τρυφερό και τίποτε πιο αιχμηρό από αυτήν την κοινότητα. Κάτι έχει ήδη αλλάξει και είμαστε μέρος του. Εγώ σ’ ευχαριστώ για τον χώρο και τη φροντίδα.
