Αισιοδοξία φέρνει πρωτοποριακή ανακάλυψη «καυτής» πηγής ενέργειας στα έγκατα της γης, η οποία ενδεχομένως να είναι πέντε φορές πιο ισχυρή από τα σημερινά γεωθερμικά πηγάδια.
Πρόκειται για πετρώματα που βρίσκονται σε τεράστια βάθη κάτω από την επιφάνεια του φλοιού της Γης.
Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες πίστευαν ότι δεν μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τη θερμότητα σε αυτά τα πετρώματα, διότι για να παραχθεί γεωθερμική ενέργεια από αυτά, το νερό θα πρέπει να περάσει μέσα από «ρωγμές» για να φτάσει στους 400 βαθμούς Κελσίου.
Τα πετρώματα αυτά βρίσκονται ήδη υπό τεράστια πίεση και θερμότητα, καθιστώντας τα πιο εύκαμπτα, όπως είναι το παιχνίδι Silly Putty. Έτσι, οι ερευνητές ήταν δύσπιστοι ότι οι βράχοι θα μπορούσαν να σχηματίσουν ρωγμές για να περάσει το νερό.
Ωστόσο, έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications, δείχνει ότι τέτοιοι βράχοι μπορούν να σχηματίσουν ρωγμές που να συνδέονται και να κάνουν έτσι τους βράχους διαπερατούς.
Ειδικότερα, επιστήμονες από την Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή Λωζάννης (EPFL), αγγίζοντας τον υπερκαυτό, πολύ βαθύ βράχο μίλια κάτω από τα πόδια μας, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια «καθαρή», ανανεώσιμη πηγή ενέργειας ικανή να αντικαταστήσει σημαντική ποσότητα ορυκτών καυσίμων που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Τώρα, τα ευρήματα της Ομοσπονδιακής Πολυτεχνικής Σχολή Λωζάννης (EPFL), που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Nature Communications, έχουν επιβεβαιώσει προηγούμενες θεωρητικές εργασίες που περιγράφονται λεπτομερώς στη Γεωθερμική Ενέργεια: εντόπισαν πιθανές ρωγμές σε αυτούς τους καυτούς βράχους.
Αυτή η γνώση μπορεί να ανοίξει έναν δρόμο προς την πηγή ενέργειας χαμηλού κόστους που μπορεί να είναι μέρος της μετάβασης μακριά από τα ρυπογόνα βρώμικα καύσιμα που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Επιπλέον, η ισχύς θα ήταν άφθονη — «περίπου πέντε έως δέκα φορές την ενέργεια που παράγεται από τα σημερινά εμπορικά γεωθερμικά πηγάδια», σύμφωνα με μια έκθεση της Ομάδας Καθαρού Αέρα του 2021 που αναφέρεται στην έκδοση.
«Δείξαμε ότι η μετάβαση από εύθραυστο σε όλκιμο δεν αποτελεί αποκοπή για την κυκλοφορία ρευστού στον φλοιό, κάτι που είναι πολλά υποσχόμενο για την εκμετάλλευση των βαθιών γεωθερμικών δεξαμενών», δήλωσε η επικεφαλής της έρευνας Marie Violay, επικεφαλής του Εργαστηρίου Πειραματικής Μηχανικής Βράχων του EPFL. «Αυτά είναι από τα πρώτα πειραματικά αποτελέσματα που ρίχνουν φως σε τέτοιες ακραίες συνθήκες».
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η Quaise Energy βοήθησε στη χρηματοδότηση της μελέτης, μαζί με την Alta Rock Energy, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, το Ελβετικό Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών, το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Γραφείο Ενέργειας και το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Διακεκριμένος επιστήμονας του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ ισχυρίζεται ότι για πρώτη φορά εντόπισε υλικό που προέρχεται εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Πρόκειται για θραύσματα τα οποία προήλθαν από ένα αντικείμενο μεγέθους ενός μέτρου που συνετρίβη ανοιχτά της Παπούα της Νέας Γουινέας το 2014.
Συγκεκριμένα, ο καθηγητής φυσικής του Χάρβαρντ, Άβι Λεμπ, ανέφερε ότι τα εκατοντάδες αυτά μικροσκοπικά θραύσματα που βρέθηκαν στον πυθμένα του Ειρηνικού Ωκεανού δεν προέρχονται από το δικό μας ηλιακό σύστημα αλλά είναι πολύ πιθανό από ένα εξωγήινο σκάφος.
(Φωτ. 1: Ο καθηγητής Άβι Λεμπ)
Όπως τονίζει, «οι περίπου 700 μικροσκοπικές μεταλλικές σφαίρες που αναλύθηκαν περιέχουν κράματα που δεν ταιριάζουν με κανένα υφιστάμενο κράμα στο ηλιακό μας σύστημα». Ο καθηγητής μιλά για μια ιστορική ανακάλυψη αλλά η ανακοίνωσή του δεν επιβεβαιώνει ακόμα την ύπαρξη εξωγήινων.
Ο Λεμπ και η ομάδα του βρήκαν 700 σφαίρες διαμέτρου 0,05–1,3 χιλιοστών σε 26 διαδρομές που κάλυπταν μια περιοχή έρευνας μεγέθους ενός τετάρτου του τετραγωνικού χιλιομέτρου. Τα δεδομένα από την ανάλυση έδειξαν ότι τα θραύσματα είναι πλούσια σε βηρύλλιο, λανθάνιο και ουράνιο, μαζί με χαμηλή περιεκτικότητα σε στοιχεία με υψηλή συγγένεια με τον σίδηρο, όπως το Ρήνιο – ένα από τα πιο σπάνια στοιχεία που βρέθηκαν στη Γη.
(Φωτ. 2: Tα θραύσματα είναι πλούσια σε βηρύλλιo)
«Είναι η πρώτη φορά που οι άνθρωποι ακούμπησαν με τα χέρια τους υλικά από ένα μεγάλο αντικείμενο που έφτασε στη Γη εκτός του ηλιακού συστήματος», προσθέτει στην ανακοίνωσή του.
Η Daily Mail αναφέρει πως ο καθηγητής δεν αποκλείει να είναι θραύσματα εξωγήινου σκάφους, αλλά η μελλοντική έρευνα θα απαντήσει εάν είναι φυσικά ή κατασκευασμένα από άλλα όντα.
«Προς το παρόν, αυτό που μας ενδιέφερε να ελέγξουμε σε πρώτη φάση είναι εάν τα υλικά αυτά προέρχονται εκτός του ηλιακού μας συστήματος», είπε στην εφημερίδα.
Ο Άβι Λεμπ και η πολυμελής ομάδα του διήνυσαν δύο εβδομάδες τον περασμένο Ιούνιο ερευνώντας τον πυθμένα της θάλασσας με την ελπίδα να ανακτήσουν στοιχεία που θα στηρίζουν τη θεωρία του. Ταξίδεψαν σε μια τοποθεσία όπου ο μετεωρίτης IM1 πιστεύεται ότι συνετρίβη πριν από σχεδόν μια δεκαετία.
(Φωτ. 3: To σημείο που βρέθηκαν τα θραύσματα)
Σημειώνεται πως οι επιστήμονες του Χάρβαρντ πέρασαν χρόνια σε στενή συνεργασία με τον αμερικανικό στρατό για να εντοπίσουν τη ζώνη πρόσκρουσης κοντά στην Παπούα Νέα Γουινέα, αναλύοντας δεδομένα για να προσδιορίσουν εάν και πότε το αντικείμενο έπεσε από το διάστημα.
Ο Λεμπ είναι ένας από τους καθηγητές που πιστεύει ανοιχτά ότι οι εξωγήινοι έχουν έρθει σε επαφή με τη Γη. Μάλιστα το 2021, κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τίτλο «Extraterrestrial: The First Sign of Intelligent Life Beyond Earth» (Εξωγήινος: Το πρώτο σημάδι Ευφυούς Ζωής πέρα από τη Γη).
θυμίζοντας…θρίλερ, είναι ο ήχος του προστατευτικού μαγνητικού πεδίου της Γης. Για πρώτη φορά, όπως ανακοίνωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA), επιστήμονες του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Δανίας πήραν μαγνητικά σήματα που είχαν καταγράψει οι ευρωπαϊκοί δορυφόροι Swarm και τα μετέτρεψαν σε ήχους.
Στην πραγματικότητα το ίδιο το μαγνητικό πεδίο γύρω από τον πλανήτη μας, δεν μπορεί να παρατηρηθεί ούτε να ακουστεί άμεσα. Είναι μια πολύπλοκη και δυναμική «φυσαλίδα» που μας κρατά ασφαλείς από την κοσμική ακτινοβολία και τα φορτισμένα σωματίδια του ισχυρού ηλιακού «ανέμου». Όταν αυτά τα σωματίδια συγκρούονται με τα άτομα και τα μόρια -κυρίως οξυγόνου και αζώτου– στην ανώτερη γήινη ατμόσφαιρα, τότε ένα μέρος από τις συγκρούσεις μετατρέπεται στο πράσινο-μπλε θεαματικό πολικό σέλας.
Το γήινο μαγνητικό πεδίο παράγεται κυρίως από έναν «ωκεανό» πολύ θερμού και στροβιλιζόμενου λιωμένου σιδήρου στον εξωτερικό πυρήνα του πλανήτη μας, ο οποίος δημιουργεί ηλεκτρικά ρεύματα, τα οποία με τη σειρά τους γεννούν το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο.
Το «τρίο» των δορυφόρων της αποστολής Swarm της ESA, που εκτοξεύτηκαν το 2013, μελετούν το γήινο μαγνητικό πεδίο καταγράφοντας με ακρίβεια τα σήματα του. Οι Δανοί ερευνητές και μουσικοί χρησιμοποίησαν αυτά τα μαγνητικά δεδομένα, τόσο του πυρήνα της Γης όσο και μιας γεωμαγνητικής καταιγίδας που είχε δημιουργηθεί μετά από μια ηλιακή έκρηξη, για να τα μετατρέψουν σε ήχους, οι οποίοι ακούγονται λιγάκι σαν…υπόκρουση σε εφιάλτη.
Όπως ανέφεραν, η πρόθεση τους δεν είναι να τρομάξουν τους ανθρώπους, αλλά να υπενθυμίσουν ότι το μαγνητικό πεδίο υπάρχει και, μολονότι ακούγεται κάπως ανησυχητικό, στην πραγματικότητα η ζωή στη Γη εξαρτιέται από αυτό. Μια σειρά από ηχεία στην πλατεία Σόλμπγιερκ της Κοπεγχάγης θα εκπέμπουν ανά περιοδικά διαστήματα τον ήχο του μαγνητικού πεδίου καθ’ όλη την εβδομάδα 24-30 Οκτωβρίου.
Η διάρκεια της μέρας στον πλανήτη μας ξαφνικά φαίνεται να γίνεται μεγαλύτερη, όπως δείχνουν τα ατομικά ρολόγια ακριβείας και οι αστρονομικές παρατηρήσεις, αλλά οι επιστήμονες δεν είναι ακόμη βέβαιοι γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Η αύξηση της μέρας, έστω και ανεπαίσθητα, κατά κλάσματα του δευτερολέπτου, μπορεί μελλοντικά να έχει, μεταξύ άλλων, επιπτώσεις στην τήρηση του χρόνου, σε συστήματα πλοήγησης όπως το GPS και σε άλλες τεχνολογίες.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της -που καθορίζει πόσο διαρκεί η μέρα- είχε επιταχυνθεί, κάτι που έκανε τις μέρες μικρότερες σε διάρκεια. Έτσι φέτος τον Ιούνιο καταγράφηκε ρεκόρ μικρότερης μέρας κατά τον τελευταίο μισό αιώνα.
Ομως, παρά το ρεκόρ αυτό, από το 2020 φαίνεται να έχει αρχίσει περιέργως σιγά-σιγά να επιβραδύνεται η ταχύτερη περιστροφή του άξονα του πλανήτη, με αποτέλεσμα να υπάρχει ξανά η τάση να μεγαλώσουν οι μέρες, για λόγους που προς το παρόν παραμένουν μυστήριο.
Ποικίλλει η διάρκεια του «24ώρου»
Παρόλο που η μέρα συμβατικά ορίζεται ότι έχει 24 ώρες, στην πραγματικότητα η διάρκεια του «24ώρου» ποικίλλει, ανάλογα με το πόσο χρόνο χρειάζεται η Γη για να κάνει μια πλήρη περιστροφή. Κάτι που με τη σειρά του εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ άλλων από συμβάντα όπως ένας μεγάλος σεισμός, τα κλιματικά και ατμοσφαιρικά φαινόμενα, οι ωκεανοί κ.α. Έτσι, στην πράξη σπανιότατα η μέρα διαρκεί 86.400 δευτερόλεπτα.
Εδώ και εκατομμύρια χρόνια η περιστροφή της Γης επιβραδυνόταν, κυρίως λόγω των παλιρροιών υπό την επήρεια της Σελήνης, μια διαδικασία που κάθε αιώνα προσέθετε περίπου 2,3 χιλιοστά του δευτερολέπτου στη διάρκεια της μέρας. Πριν δισεκατομμύρια χρόνια η γήινη μέρα δεν διαρκούσε περισσότερες από 19 ώρες.
Όμως κατά τα τελευταία 20.000 χρόνια περίπου, μια άλλη διαδικασία έχει λάβει χώρα προς την αντίθετη κατεύθυνση, επιταχύνοντας την περιστροφή του πλανήτη μας. Όταν τελείωσε η τελευταία εποχή των πάγων, η τήξη τους «ελάφρωσε» την επιφάνεια της Γης και ο άξονάς της άρχισε να περιστρέφεται ταχύτερα, μειώνοντας τη διάρκεια της μέρας κατά περίπου 0,6 χιλιοστά του δευτερολέπτου ανά αιώνα.
Από τη δεκαετία του 1960 οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να κάνουν ολοένα ακριβέστερες μετρήσεις της ταχύτητας περιστροφής της Γης. Σε συνδυασμό με τα ατομικά ρολόγια που παρέχουν ύψιστη ακρίβεια, επιβεβαιώθηκε η ολοένα μεγαλύτερη μείωση της διάρκειας της μέρας.
Η πιο σύντομη ημέρα
Στις 29 Ιουνίου 2022 καταγράφηκε η πιο σύντομη μέρα στη Γη: 1,59 χιλιοστά του δευτερολέπτου λιγότερα από τα 86.400 δευτερόλεπτα ή 86.400.000 χιλιοστά του δευτερολέπτου ενός κανονικού 24ώρου. Όμως, αν ληφθούν υπόψη και αφαιρεθούν οι διακυμάνσεις λόγω παλιρροιών και εποχικότητας, φαίνεται πως από το 2020 μέχρι σήμερα αφανώς η μέρα αρχίζει και πάλι να μεγαλώνει.
Η αιτία γι’ αυτό – στο μέτρο που όντως συμβαίνει – είναι ασαφής. Πιθανώς οφείλεται σε αλλαγές στα καιρικά συστήματα, στην αυξανόμενη τήξη των πάγων λόγω κλιματικής αλλαγής, σε φυσικές καταστροφές όπως η τεράστια έκρηξη του ηφαιστείου στην Τόνγκα τον Ιανουάριο φέτος κ.α. Το φαινόμενο μπορεί να αποδειχθεί παροδικό, κάτι που μένει να φανεί στο μέλλον.
Αν τελικά επιβεβαιωθεί ότι οι μέρες στη Γη γίνονται ξανά μεγαλύτερης διάρκειας, θα πρέπει ίσως, σύμφωνα με τους Ματ Κινγκ και Κρίστοφερ Γουότσον του αυστραλιανού Πανεπιστημίου της Τασμανίας, κάποια στιγμή να ενσωματωθεί στα συστήματα τήρησης του χρόνου ένα «αρνητικό εμβόλιμο δευτερόλεπτο», κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί και το οποίο πάντως θεωρείται ελάχιστα πιθανό προς το παρόν. Ας αναλογιστούμε απλώς ότι τελευταία όλοι έχουμε λίγα έξτρα χιλιοστά του δευτερολέπτου κάθε μέρα…
Ηλιακοί άνεμοι υψηλής ταχύτητας από μια «τρύπα» στην ατμόσφαιρα του ήλιου πρόκειται να πλήξουν το μαγνητικό πεδίο της Γης την Τετάρτη (3 Αυγούστου), προκαλώντας μια μικρή γεωμαγνητική καταιγίδα.
Οι μετεωρολόγοι του Κέντρου Πρόβλεψης Διαστημικού Καιρού (SWPC) της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας έκαναν την πρόβλεψη μετά την παρατήρηση ότι «αέριο υλικό ρέει από μια νότια τρύπα στην ατμόσφαιρα του ήλιου», σύμφωνα με το spaceweather.com.
Οι στεφανιαίες τρύπες είναι περιοχές στην ανώτερη ατμόσφαιρα του ήλιου όπου το ηλεκτρισμένο αέριο (ή πλάσμα) του άστρου μας είναι ψυχρότερο και λιγότερο πυκνό. Τέτοιες οπές είναι επίσης εκεί όπου οι γραμμές του μαγνητικού πεδίου του ήλιου, αντί να γυρίζουν πίσω στον εαυτό τους, ακτινοβολούν προς τα έξω στο διάστημα. Αυτό επιτρέπει στην ηλιακή ύλη να εκτοξεύεται σε έναν χείμαρρο που ταξιδεύει με ταχύτητες έως και 1,8 εκατομμύρια μίλια την ώρα (2,9 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα), σύμφωνα με το Exploratorium, ένα μουσείο επιστημών στο Σαν Φρανσίσκο.
Σε πλανήτες με ισχυρά μαγνητικά πεδία, όπως ο δικός μας, αυτός ο καταιγισμός ηλιακών θραυσμάτων απορροφάται, προκαλώντας γεωμαγνητικές καταιγίδες. Κατά τη διάρκεια αυτών των καταιγίδων, το μαγνητικό πεδίο της Γης συμπιέζεται ελαφρώς από τα κύματα των σωματιδίων υψηλής ενέργειας. Τα σωματίδια αυτά διαχέονται στις γραμμές του μαγνητικού πεδίου κοντά στους πόλους και αναδεύουν τα μόρια της ατμόσφαιρας, απελευθερώνοντας ενέργεια με τη μορφή φωτός για τη δημιουργία πολύχρωμων σέλας, παρόμοιων με αυτά που συνθέτουν το Βόρειο Σέλας, όπως γράφει το Live Science.
Η καταιγίδα που θα δημιουργηθεί από αυτά τα συντρίμμια θα είναι ασθενής. H γεωμαγνητική καταιγίδα έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει μικρές διακυμάνσεις στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και να επηρεάσει ορισμένες δορυφορικές λειτουργίες -συμπεριλαμβανομένων εκείνων για κινητές συσκευές και συστήματα GPS. Επίσης θα «μεταφέρει» το Σέλας μέχρι το Μίσιγκαν και το Μέιν.
Το ρόβερ Curiosity της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) τράβηξε μια φωτογραφία στον 'Αρη, όπου φαίνεται μια μυστηριώδης λάμψη σε ένα μακρινό λόφο. Στην ασπρόμαυρη φωτογραφία, μπροστά από ένα βραχώδες τοπίο, μια μακριά και ακανόνιστη λευκή λάμψη φαίνεται να περνάει από πάνω.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι κάμερες του ρόβερ έχουν τραβήξει φωτογραφίες με ανωμαλίες, οι οποίες δεν είναι εύκολο να εξηγηθούν, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση μια φωτογραφία του 2014. Η ανωμαλία αυτή τη φορά ήταν μάλλον αστραπιαία, καθώς οι φωτογραφίες που τραβήχτηκαν ένα λεπτό πριν και ένα λεπτό μετά την επίμαχη φωτογραφία, δεν δείχνουν καμία λάμψη.
Οι συνωμοσιολόγοι και οι μονίμως καχύποπτοι για μια ακόμη φορά πιστεύουν ότι πρόκειται για εξωγήινους, αλλά η NASA θεωρεί σαφώς πιθανότερο ότι η λάμψη προέρχεται από κάποια ηλιακή αντανάκλαση στους βράχους ή από την κοσμική ακτινοβολία ή από μια αναλαμπή στον ίδιο το φακό της κάμερας.
Το Curiosity έφθασε στον γειτονικό πλανήτη το 2012 και διαθέτει 17 κάμερες. Όλα αυτά τα χρόνια περιδιαβαίνει αργά τον Άρη και έχει στείλει στη Γη ένα μεγάλο όγκο δεδομένων και φωτογραφιών.
«Σε χιλιάδες εικόνες που έχουμε πάρει από το Curiosity, βλέπουμε σχεδόν κάθε εβδομάδα μερικές με φωτεινά σημεία. Οι πιο πιθανές εξηγήσεις είναι ότι προκαλούνται από κοσμικές ακτίνες ή από το φως του Ήλιου που αντανακλάται από τις επιφάνειες των βράχων», δήλωσε ο Τζάστιν Μάκι, μέλος της επιστημονικής ομάδας του ρόβερ, σύμφωνα με τις βρετανικές «Ιντιπέντεντ» και «ΝτέιλιΜέιλ».
Όταν φέτος τον Ιούλιο ο ευρωπαϊκός περιβαλλοντικός δορυφόρος Cryosat-2 έκανε τη συνηθισμένη διακριτική βόλτα του πάνω από τα κεφάλια μας, σε απόσταση περίπου 700 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της Γης, ξαφνικά οι ελεγκτές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) συνειδητοποίησαν ότι είχαν ένα σοβαρό πρόβλημα: κάποιο θραύσμα, ένα από τα πολλά διαστημικά «σκουπίδια» εκεί πάνω, κατευθυνόταν απειλητικά προς τον κόστους 140 εκατομμυρίων ευρώ δορυφόρο, ο οποίος παρακολουθεί τους πάγους του πλανήτη μας.
Μόλις την τελευταία στιγμή, οι μηχανικοί της ESA που κατέγραφαν τις τροχιές τόσο του δορυφόρου όσο και του θραύσματος, έδωσαν εντολή να ενεργοποιηθούν οι προωθητήρες του Cryosat-2, ώστε να ανέβει λίγο ψηλότερα. Περίπου 50 λεπτά αργότερα, το διαστημικό σκουπίδι πέρασε από το προηγούμενο σημείο του δορυφόρου με ταχύτητα 4,1 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο... Χρειάσθηκαν μερικές ακόμη μέρες με μανούβρες για να επανέλθει ο Cryosat-2 στην αρχική τροχιά του.
Το περιστατικό αυτό είναι χαρακτηριστικό για το πόσο έχουν εξελιχθεί σε μεγάλο πονοκέφαλο τα κάθε είδους διαστημικά θραύσματα που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη μαζί με τους δορυφόρους. Όλο και συχνότερα, οι ελεγκτές από το έδαφος, οι οποίοι πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση, δίνουν εντολές στους δορυφόρους να αλλάξουν θέση για να αποφύγουν μια μοιραία σύγκρουση.
Όμως αυτό δεν είναι πάντα εύκολο ούτε επιθυμητό, επειδή μια τέτοια αλλαγή θέσης και πορείας καταναλώνει χρόνο και πολύτιμα καύσιμα, που ο δορυφόρος χρειάζεται για τη δουλειά του. Το πιο πρόσφατο γνωστό περιστατικό συνέβη στις 23 Αυγούστου 2018, όταν τέσσερις μόλις μήνες αφότου είχε τεθεί σε τροχιά, ένας άλλος ευρωπαϊκός δορυφόρος επιτήρησης της Γης, ο Sentinel-3B, αναγκάσθηκε να αλλάξει τροχιά για να αποφύγει ένα επικίνδυνο θραύσμα.
Τουλάχιστον 400 νέοι δορυφόροι το 2017
Το 2017 οι ιδιωτικές εταιρείες, οι στρατοί, οι δημόσιοι οργανισμοί, ακόμη και ερασιτέχνες από διάφορες χώρες έθεσαν σε τροχιά πάνω από 400 νέους δορυφόρους, τουλάχιστον τέσσερις φορές περισσότερους σε σχέση με τον μέσο ετήσιο όρο της περιόδου 2000-2010. Ένα σημάδι ότι το διάστημα γίνεται ολοένα πιο πολυσύχναστο, καθώς όλο και περισσότερες επιχειρήσεις και χώρες αναπτύσσουν διαστημικές εφαρμογές και τεχνολογίες για ειρηνική, κατασκοπευτική ή πολεμική χρήση. Πέρυσι συνολικά πάνω από 1.800 μικρά και μεγάλα αντικείμενα σε τροχιά (θραύσματα και μη) ήλθαν να προστεθούν στον ουρανό.
Οι αριθμοί των δορυφόρων αναμένεται να αυξηθούν κατά πολύ τα επόμενα χρόνια, καθώς αρκετές εταιρείες (Boeing, One-Web, Space X κ.α.) σχεδιάζουν να στείλουν στο διάστημα εκατοντάδες έως χιλιάδες νέους τηλεπικοινωνιακούς και άλλους δορυφόρους. Παράλληλα, τα κράτη θέτουν σε τροχιά όλο και περισσότερους γνωστούς ή μυστικούς στρατιωτικούς δορυφόρους.
Τα ατυχήματα είναι αναπόφευκτα. Το 2009 ένας αμερικανικός τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος Iridium έπεσε πάνω στον εκτός λειτουργίας ρωσικό τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο Cosmos-2251, δημιουργώντας χιλιάδες νέα διαστημικά θραύσματα. Αυτά γυροφέρνουν έκτοτε και απειλούν άλλους δορυφόρους σε χαμηλή τροχιά, μια ζώνη που φθάνει σε ύψος έως 2.000 χιλιομέτρων (η μέση τροχιά φθάνει έως τα 35.000 χιλιόμετρα, όπου αρχίζει η γεωστατική τροχιά).
Είχε προηγηθεί το 2007 ένα άλλο περιστατικό (αυτά τα δύο ήσαν τα χειρότερα στην ιστορία από άποψη δημιουργίας «σκουπιδιών»), όταν -στο πλαίσιο ενός στρατιωτικού τεστ- ένας κινεζικός πύραυλος κατέστρεψε ένα κινεζικό δορυφόρο. Στα δύο αυτά περιστατικά του 2007 και του 2009 και στα χιλιάδες θραύσματα που διασκόρπισαν στο διάστημα ανεξέλεγκτα, οφείλονται περίπου οι μισές από τις τουλάχιστον 20 μανούβρες δορυφόρων που πρέπει να κάνει χρόνο η ESA για να αποφύγει κάποια νέα ολέθρια σύγκρουση, όπως δήλωσε ο Χόλγκερ Κραγκ, επικεφαλής του Γραφείου Διαστημικών Θραυσμάτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας.
Από 4 Οκτωβρίου 1957, όταν εκτοξεύθηκε ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος, ο σοβιετικός «Σπούτνικ», και έτσι ξεκίνησε η διαστημική εποχή, ο αριθμός των δορυφόρων αυξάνεται συνεχώς, φθάνοντας περίπου τους 2.000 το 1970 και τους 7.500 το 2000.
Σήμερα γύρω από τη Γη τριγυρνούν περισσότερα χιλιάδες μεγάλα και μικρά αντικείμενα, κατασκευασμένα από ανθρώπινο χέρι: από ολόκληρους εν λειτουργία ή αδρανείς δορυφόρους έως κομματάκια από πυραύλους, ηλιακά πάνελ, παλαιούς δορυφόρους κ.α. Περίπου το 95% όλων των αντικειμένων σε τροχιά είναι «ζόμπι», δηλαδή νεκροί δορυφόροι ή κομμάτια τους.
Σύμφωνα με τη NASA, υπάρχουν περισσότερα από 500.000 διαστημικά «σκουπίδια» διαφόρων μεγεθών, από ολόκληρους δορυφόρους και τμήματα πυραύλων έως βίδες και παξιμάδια. Σύμφωνα με την ESA, υπάρχουν τουλάχιστον 29.000 αντικείμενα μεγαλύτερα των δέκα εκατοστών, 750.000 με μέγεθος ενός έως δέκα εκατοστών και πάνω από 170 εκατομμύρια θραύσματα του ενός χιλιοστού έως ενός εκατοστού.
Διάφοροι διαστημικοί οργανισμοί και φορείς αναζητούν λύσεις στο πρόβλημα. Ήδη αρκετές ομάδες μηχανικών και επιστημόνων εργάζονται για να βελτιώσουν κατ' αρχήν τις μεθόδους υπολογισμού των τροχιών των δορυφόρων και των θραυσμάτων, έχοντας δημιουργήσει μια μεγάλη βάση δεδομένων με όλες τις δυνατές πληροφορίες για οτιδήποτε πετάει εκεί πάνω. Στο πλαίσιο αυτό, συλλέγονται πληροφορίες και γίνονται εκτιμήσεις για τις ιδιότητες (σχήμα, μέγεθος, σύνθεση κ.α.) του παραμικρού γνωστού διαστημικού θραύσματος.
Όπως έδειξε και το ατύχημα του 2009, αρκεί μια σύγκρουση για να παραχθούν χιλιάδες έξτρα ‘σκουπίδια' και αυτό θα ήταν εφιάλτης. «Αν συνεχίσουμε έτσι, θα φθάσουμε σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή», δήλωσε στο "Nature", η ειδική στην αστροδυναμική Καρολάιν Φρούεχ του Πανεπιστημίου Πέρντιου της Ιντιάνα.
Κάθε χρόνο ο στρατός των ΗΠΑ εκδίδει κατά μέσο όρο 21 προειδοποιήσεις για πιθανές συγκρούσεις στο διάστημα, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια. Εν μέρει αυτό θα συμβεί, επειδή η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ θα θέσει σε λειτουργία ένα νέο ισχυρό ραντάρ, το οποίο θα μπορεί να ανιχνεύει στο διάστημα αντικείμενα μικρότερα των δέκα εκατοστών, που είναι το σημερινό όριο.
Η Διεθνής Επιτροπή για το Συντονισμό των Διαστημικών Θραυσμάτων έχει εκδώσει οδηγίες προς εταιρείες, οργανισμούς και κράτη να μειώνουν τους κινδύνους είτε αδειάζοντας τα καύσιμα των δορυφόρων που «βγαίνουν στη σύνταξη» (έτσι ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος μιας έκρηξης), είτε να τους κατεβάζουν σε χαμηλότερη τροχιά, ώστε να καίγονται στην ατμόσφαιρα της Γης. Μέχρι σήμερα όμως μόνο οι μισοί φορείς που εκτοξεύουν δορυφόρους, έχουν ανταποκριθεί σε αυτά τα αιτήματα.
Ψύλλοι στα άχυρα
Σε 15.900 υπολογίζονται τα σχετικά μεγάλα και ανιχνεύσιμα αντικείμενα σε χαμηλή τροχιά (έως 2.000 χλμ), σε 2.931 αυτά σε γεωστατική τροχιά (περίπου 35.000 χλμ) και σε 1.488 εκείνα που βρίσκονται σε άλλες ενδιάμεσες τροχιές. Η συνολική μάζα τους, σύμφωνα με την ESA, ξεπερνά τους 8.135 τόνους, μεγαλύτερη από τον μεταλλικό Πύργο του 'Αιφελ στο Παρίσι.
«Αν ξέραμε που ακριβώς βρίσκεται το κάθε τι, δεν θα είχαμε σχεδόν κανένα πρόβλημα», δήλωσε ο ειδικός στα διαστημικά ‘σκουπίδια' Μάρλον Σόργκε της αμερικανικής αεροδιαστημικής εταιρείας Aerospace Corporation.
Θεωρητικά στο διάστημα υπάρχει αρκετός χώρος για όλους τους δορυφόρους και για όλα τα «σκουπίδια», αρκεί κανείς να ξέρει που βρίσκεται ακριβώς το κάθε τι, ώστε να παίρνει προληπτικά μέτρα έγκαιρα. Το εν λόγω επιστημονικό πεδίο λέγεται «διαχείριση διαστημικής κίνησης» και θυμίζει τα αντίστοιχα προβλήματα με τα αυτοκίνητα στους δρόμους ή με τα αεροπλάνα στους ουρανούς.
Αλλά ενώ οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας γνωρίζουν τις θέσεις όλων των αεροσκαφών με ακρίβεια της τάξης του ενός μέτρου, δυστυχώς δεν είναι ανιχνεύσιμα όλα τα διαστημικά θραύσματα, ενώ για πολλά από αυτά που είναι γνωστά, δεν υπάρχει εξίσου μεγάλη ακρίβεια, όσον αφορά την εκτίμηση της τροχιάς τους. Δεν υπάρχει καν ένας ενιαίος διεθνής κατάλογος που να περιέχει όλα τα γνωστά ‘σκουπίδια'. Όχι σπάνια π.χ. τα αμερικανικά και τα ρωσικά στοιχεία διαφέρουν για την τροχιά ενός θραύσματος και κανείς τρίτος δεν ξέρει ποιά εκτίμηση είναι η πιο σωστή.
Από την άλλη, δεν λείπει η μυστικοπάθεια. Η μεγαλύτερη δημόσια βάση δεδομένων για θραύσματα είναι η αμερικανική, αλλά σχεδόν σίγουρα οι ΗΠΑ αποκρύπτουν στοιχεία για τους απόρρητους δορυφόρους τους. Κάτι ανάλογο όμως κάνει και η ρωσική κυβέρνηση. Μερικές ιδιωτικές εταιρείες έχουν τις δικές τους βάσεις δεδομένων, αλλά δεν είναι ελεύθερα προσβάσιμες.
Οι λεγόμενοι «περιβαλλοντολόγοι του διαστήματος», οι οποίοι θέλουν να διατηρήσουν ελεύθερο και ασφαλές για όλους το διάστημα, κάνουν λόγο για μια «τραγωδία των κοινών», καθώς ιδιώτες και κράτη «ρυπαίνουν» το διάστημα, που αποτελεί κοινό πολύτιμο πόρο για την ανθρωπότητα. Ασκούν πιέσεις, ιδίως στις ΗΠΑ, και ήδη ο πρόεδρος Τραμπ δείχνει πρόθυμος να μεταφέρει από το στρατό σε κάποια μη στρατιωτική δημόσια υπηρεσία (ίσως το Υπουργείο Εμπορίου) την αρμοδιότητα για την παρακολούθηση και δημόσια καταγραφή των διαστημικών θραυσμάτων.
Το δίχτυ του RemoveDEBRIS
Πώς όμως μπορεί να ‘μαζέψει' κανείς ένα διαστημικό σκουπίδι; Ανάμεσα στις λύσεις που έχουν προταθεί, είναι δίχτυα για να τα πιάνουν σαν ψάρια, μαγνήτες σε τροχιά για να κολλάνε πάνω τους τα περιφερόμενα θραύσματα, καθώς επίσης ακτίνες λέιζερ που θα τα καταστρέφουν ή θα τα ξαποστέλλουν ακόμη παραπέρα στο διάστημα.
Ο δορυφόρος RemoveDEBRIS έφθασε στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό τον Απρίλιο και από εκεί εκτοξεύθηκε στο διάστημα τον Ιούνιο. Πριν λίγες μέρες, το RemoveDEBRIS (κάτι μεταξύ αλιέα, μπόγια και σκουπιδιάρη του διαστήματος!) άπλωσε ένα δίχτυ για να πιάσει έναν άλλο μικρο-δορυφόρο Cubesat μεγέθους φραντζόλας ψωμιού, ο οποίος ξεδίπλωσε ένα μπαλόνι διαμέτρου ενός μέτρου. Το RemoveDEBRIS τύλιξε το δίχτυ του γύρω από το μπαλόνι και το τράβηξε κοντά του. Στις αρχές του 2019 προγραμματίζεται κάτι πιο προχωρημένο, καθώς το RemoveDEBRIS θα εκτοξεύσει ένα άλλο «σύνεργο», ένα διαστημικό καμάκι.
Αν η κόστους 15 εκατ. ευρώ αποστολή αποδειχθεί πετυχημένη, τέτοια δίχτυα και καμάκια θα χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για να συλλέγονται αδέσποτα διαστημικά θραύσματα και να σέρνονται πιο χαμηλά στην ατμόσφαιρα, όπου θα καίγονται μόνα τους από την τριβή.
Ένας γιγάντιος πρασινωπής απόχρωσης κομήτης -που έχει βαφτιστεί «Απίστευτος Χαλκ» λόγω χρώματος και μεγέθους- διασχίζει αυτό τον καιρό τον ουρανό, πλησιάζοντας συνεχώς τον Ήλιο.
Ο «Χαλκ» θα κάνει σήμερα την κοντινότερη προσέγγισή του στη Γη, περνώντας σε απόσταση ασφαλείας περίπου 113 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.
Ο κομήτης, με την άχαρη επίσημη ονομασία C/2017 S3, είχε ανακαλυφθεί από το τηλεσκόπιο PanSTARRS στη Χαβάη το Δεκέμβριο του 2017. Πιθανότατα είναι η πρώτη φορά που έχει «τρυπώσει» στην εσωτερική περιοχή του ηλιακού μας συστήματος.
Οι έως τώρα παρατηρήσεις του έδειξαν δύο φωτεινές απροσδιόριστης αιτίας εκρήξεις πάνω στον κομήτη (μία στις 30 Ιουνίου και η δεύτερη μετά από δύο εβδομάδες), οι οποίες τον έκαναν ξαφνικά πολύ πιο φωτεινό. Η δεύτερη έκρηξη δημιούργησε ένα τεράστιο νέφος αερίων γύρω από τον κομήτη, το οποίο έχει μέγεθος σχεδόν διπλάσιο του Δία, φθάνοντας σε έκταση έως 260.000 χιλιομέτρων.
Η πράσινη απόχρωση του κομήτη αποδίδεται στα μόρια κυανίου και άνθρακα, τα οποία ιοντίζονται, όταν θερμαίνονται από τον Ήλιο, με αποτέλεσμα τα ηλεκτρόνια και τα πρωτόνιά τους να διαχωρίζονται.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των επιστημόνων της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), o κομήτης θα κάνει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο στα μέσα Αυγούστου και μετά θα αρχίσει να απομακρύνεται ξανά προς τις παγωμένες εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος.
Ο πλανήτης Γη διατρέχει κίνδυνο να εισέλθει σε μια φάση συνθηκών «θερμοκηπίου», με τον μέσο όρο των θερμοκρασιών παγκοσμίως να είναι 4 ως 5 βαθμούς Κελσίου υψηλότερος, ακόμη κι αν οι στόχοι για τη μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη οι οποίοι ορίστηκαν στη συμφωνία του Παρισιού επιτευχθούν, προειδοποίησαν επιστήμονες σε μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα τη Δευτέρα.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε εν μέσω κυμάτων καύσωνα -η θερμοκρασία ανέβηκε πάνω από τους 40 ° Κελσίου φέτος σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης- ξηρασίας και δασικών πυρκαγιών, ανάμεσά τους αυτές του Ιουλίου στην Ελλάδα, οι οποίες στοίχισαν τη ζωή σε 91 ανθρώπους.
Περίπου 200 χώρες συμφώνησαν στο Παρίσι να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας «πολύ κάτω» από τους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από το επίπεδο της προβιομηχανικής εποχής- το όριο αυτό θεωρείται κρίσιμο για να αποφευχθεί μια δραματική κλιματική αλλαγή.
Όμως δεν είναι σαφές εάν το κλίμα της γης μπορεί να παραμείνει σταθερό και ασφαλές 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής, ή εάν αυτό το σενάριο θα πυροδοτήσει άλλες διεργασίες και τελικά την υπερθέρμανση του πλανήτη, ακόμη και σε περίπτωση που ο κόσμος φρενάρει ή σταματήσει τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, σύμφωνα με τη μελέτη.
Σήμερα, ο παγκόσμιος μέσος όρος της θερμοκρασίας υπολογίζεται ότι ξεπερνά κατά 1 βαθμό Κελσίου το επίπεδο της προβιομηχανικής εποχής κι ανεβαίνει με ρυθμό 0,17 ° Κελσίου ανά δεκαετία.
Επιστήμονες ινστιτούτων και πανεπιστημίων της Στοκχόλμης, της Κοπεγχάγης, του Πότσδαμ αλλά και του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας θεωρούν πως είναι πολύ πιθανό, αν ξεπεραστεί ένα κρίσιμο όριο, να υπάρξουν αλυσιδωτές αντιδράσεις και διεργασίες που θα οδηγήσουν σε βίαιες αλλαγές του κλίματος της Γης.
Τέτοιες διεργασίες είναι: η τήξη των στρωμάτων μόνιμου πάγου· η απώλεια των υδριτών μεθανίου από τους βυθούς των ωκεανών· η χαμηλότερη απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από τη γη και τους ωκεανούς· η απώλεια μεγάλων στρωμάτων πάγου στην Αρκτική και στην Ανταρκτική.
Όλα αυτά μπορεί να αρχίσουν να ανατρέπονται σαν «σειρά από ντόμινο», προειδοποιεί ο Γιόχαν Ρόκστρεμ, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης που δημοσιεύεται στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS) και εκτελεστικός διευθυντής του Κέντρου της Στοκχόλμης για την Ανθεκτικότητα.
«Μπορεί να είναι πολύ δύσκολο, ή αδύνατο, να σταματήσουμε όλα τα ντόμινο πριν ανατραπούν. Ολόκληρα τμήματα της Γης μπορεί να ερημοποιηθούν, να γίνουν μη κατοικήσιμα, εάν η "Γη-Θερμοκήπιο" γίνει πραγματικότητα», συμπλήρωσε.
Για να αποφευχθεί η μετατροπή του πλανήτη σε «θερμοκήπιο» δεν αρκεί η μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο, τονίζεται στη μελέτη. Προτείνεται η καλύτερη διαχείριση των δασών, των αγροτικών καλλιεργειών και των καλλιεργούμενων εδαφών· η προστασία της βιοποικιλότητας· και η ανάπτυξη τεχνολογιών για την αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Ερωτηθέντες για την έρευνα, ειδικοί σημείωσαν ότι η ανεξέλεγκτη υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι βέβαιη μεν, αλλά ούτε μπορεί να αποκλειστεί.
«Μιλώντας με το καλοκαίρι του 2018 στο φόντο, ασφαλώς δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι πρόκειται για λαθεμένο συναγερμό: τους βλέπουμε τους λύκους πλέον», σχολίασε ο Φιλ Ουίλιαμσον, ερευνητής για το κλίμα στο University of East Anglia.
Μαγνητική καταιγίδα κατηγορίας πρώτου επιπέδου G1 της κλίμακας πέντε βαθμών αναμένεται να πλήξει τη Γη στις 23 Ιούλη, σύμφωνα με προβλέψεις του εργαστηρίου του Ινστιτούτου Ηλιακής Αστρονομίας Ακτίνων Χ Λέμπεντεφ.
Οι μαγνητικές καταιγίδες, που ταξινομούνται ως συμβάντα επιπέδου G1 σε κλίμακα πέντε σημείων, μπορούν να οδηγήσουν σε αδύναμες διακυμάνσεις των ενεργειακών συστημάτων.
Η αλληλεπίδραση του ηλιακού ανέμου με τη γήινη μαγνητόσφαιρα οδηγεί σε διαταραχές του γεωμαγνητικού πεδίου, με αποτέλεσμα τη μεταφορά και συσσώρευση Ενέργειας στη μαγνητόσφαιρα. Η συσσώρευση Ενέργειας καταναλώνεται με την επιτάχυνση φορτισμένων σωματιδίων, τα οποία είτε ξεφεύγουν προς το διάστημα είτε γυροφέρνουν τη Γη, ώσπου να εισχωρήσουν στην ιονόσφαιρα και την ατμόσφαιρά της.
Η μαγνητική καταιγίδα προκαλεί ακανόνιστη διατάραξη στην ατμόσφαιρα της Γης για κάποιες ώρες ή και ημέρες. Επηρεάζει αρνητικά τις ραδιοφωνικές εκπομπές, το GPS, τα πλοία, τα αεροπλάνα, τα υποβρύχια, τα ραντάρ, διηπειρωτικές ραδιοφωνικές εκπομπές κλπ.
Ταυτόχρονα αυξάνεται και η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας της Γης με επίσης αρνητικά αποτελέσματα στην κίνηση των δορυφόρων.
