Μετά από αρκετές εβδομάδες διαβουλεύσεων μεταξύ των κρατών-μελών, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των βιομηχανιών, η ΕΕ υιοθέτησε την Τετάρτη (09/04) αντίμετρα κατά των αμερικανικών δασμών στο χάλυβα και το αλουμίνιο της ΕΕ.

«Η ΕΕ θεωρεί τους δασμούς των ΗΠΑ αδικαιολόγητους και επιζήμιους, προκαλώντας οικονομική ζημιά και στις δύο πλευρές, καθώς και στην παγκόσμια οικονομία», επισημαίνεται στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ παράλληλα υπογραμμίζεται ότι η ΕΕ έχει δηλώσει ξεκάθαρα τη βούλησή της να βρεθεί μια «ισορροπημένη και αμοιβαία επωφελής» λύση, μέσα από τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ.

Η σημερινή ψηφοφορία έγκρισης από τα κράτη μέλη σημαίνει ότι -μετά την ολοκλήρωση των εσωτερικών διαδικασιών της Επιτροπής και τη δημοσίευση της εκτελεστικής πράξης- τα αντίμετρα θα τεθούν σε ισχύ. Οι δασμοί σε ορισμένα προϊόντα θα αρχίσουν να εισπράττονται από τις 15 Απριλίου.

«Αυτά τα αντίμετρα μπορούν να ανασταλούν ανά πάσα στιγμή, εάν οι ΗΠΑ συμφωνήσουν σε ένα δίκαιο και ισορροπημένο αποτέλεσμα από τις διαπραγματεύσεις», επισημαίνει στην ανακοίνωσή της η Επιτροπή.

Τα προϊόντα που θέτει στο “στόχαστρο” η ΕΕ

Τα κράτη-μέλη της ΕΕ ενέκριναν την Τετάρτη δασμούς 25% σε μια ευρεία γκάμα αμερικανικών προϊόντων, όπως αμύγδαλα, χυμός πορτοκαλιού, πουλερικά, σόγια, χάλυβας και αλουμίνιο, καπνός και σκάφη, σε αντίποινα για τους δασμούς 25% που επέβαλε η ΕΕ στις αμερικανικές εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από την ΕΕ.

Αυτά είναι τα πρώτα μέτρα αντεπίθεσης της Ευρώπης στον εμπορικό πόλεμο που εξαπέλυσε ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κατά των εμπορικών του εταίρων σε όλο τον κόσμο. Η λίστα των προϊόντων, σύμφωνα με το Euronews, ήταν το αντικείμενο έντονου λόμπινγκ από τα κράτη-μέλη που ανησυχούσαν ότι οι αμερικανικές αντεμπορικές κινήσεις θα πλήξουν τις βιομηχανίες τους.

Η Ουγγαρία είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν θα ψήφιζε υπέρ. «Η κλιμάκωση δεν είναι η λύση. Τέτοια μέτρα θα προκαλέσουν περαιτέρω ζημιά στην ευρωπαϊκή οικονομία και στους πολίτες αυξάνοντας τις τιμές. Η μόνη πορεία προς τα εμπρός είναι οι διαπραγματεύσεις, όχι η αντεπίθεση», δήλωσε ο Υπουργός Εξωτερικών και Εμπορίου της Ουγγαρίας, Πέτερ Σιγιάρτο, σε ανάρτησή του στο X.

Η Γαλλία, η Ιρλανδία και η Ιταλία πέτυχαν την αφαίρεση του Βourbon από τη λίστα των στοχοθετημένων προϊόντων, μετά την απειλή του Τραμπ ότι η ένταξή του στη λίστα θα οδηγούσε σε αντίμετρα με την επιβολή δασμού 200% στο ευρωπαϊκό αλκοόλ.

Από αυτό το πρώτο πακέτο εξαιρέθηκαν επίσης τα αμερικανικά κρασιά και τα γαλακτοκομικά. Η τελική λίστα των αμερικανικών προϊόντων που πλήττονται από τα μέτρα αντεπίθεσης της ΕΕ δεν δημοσιοποιήθηκε άμεσα.

Προ των πυλών και δεύτερο πακέτο

Ο όγκος των αμερικανικών εισαγωγών που πλήττονται από τους δασμούς της ΕΕ θα είναι ελαφρώς μικρότερος από τις εξαγωγές που πλήττονται από τους αμερικανικούς δασμούς – περίπου 22 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε αμερικανικά προϊόντα αναμένεται να πληγούν από την ΕΕ, ενώ οι δασμοί των ΗΠΑ που τέθηκαν σε εφαρμογή στις 12 Μαρτίου στις εξαγωγές αλουμινίου και χάλυβα της ΕΕ ανέρχονται σε 26 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Όπως αποκάλυψε η πρόεδρος της Επιτροπής την περασμένη Δευτέρα, η ΕΕ που εξακολουθεί να ελπίζει σε μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων, έχει προτείνει στις ΗΠΑ μηδενικούς δασμούς για όλα τα βιομηχανικά προϊόντα στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η πρόταση αυτή της ΕΕ παραμένει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με την Ουάσιγκτον.

Το χρονοδιάγραμμα έχει επίσης παραταθεί για να δοθεί μια ευκαιρία στις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, όπως σημειώνει το Euronews: οι δασμοί της ΕΕ θα τεθούν σε εφαρμογή μεταξύ 15 Απριλίου και 1 Δεκεμβρίου.

Αυτά τα μέτρα αποτελούν το πρώτο βήμα στην απάντηση της ΕΕ στον εμπορικό πόλεμο των ΗΠΑ. Εκτός από το αλουμίνιο και τον χάλυβα, η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιβάλει δασμούς 25% στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα και “αντίμετρα” 20% σε όλες τις εισαγωγές της ΕΕ. Το 70% των εξαγωγών της ΕΕ προς τις ΗΠΑ πλήττεται.

Η Επιτροπή εργάζεται πάνω σε ένα δεύτερο πακέτο αντεπίθεσης, το οποίο θα παρουσιαστεί στις αρχές της επόμενης εβδομάδας, δήλωσε η Επιτροπή την Τρίτη. Αυτή θα αφορά αντίποινα στο 25% στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα και 20% στις εισαγωγές όλων σχεδόν των ευρωπαϊκών προϊόντων. Όμως οι 27 χώρες της ΕΕ διαφοροποιούνται στον τόνο της απάντησής τους προς τις ΗΠΑ, με τη Γαλλία και τη Γερμανία να μην αποκλείουν να μπουν στο στόχαστρο της φορολογίας οι αμερικανικοί τεχνολογικοί κολοσσοί.

Ο Τραμπ απαιτεί από την ΕΕ να μειώσει το εμπορικό της πλεόνασμα με τις ΗΠΑ, για παράδειγμα, αγοράζοντας μη ρεαλιστικές ποσότητες φυσικού αερίου ή μειώνοντας τα πρότυπα ασφαλείας στα αυτοκίνητα, όπως σημειώνει το POLITICO.

Ενώ η Ευρώπη όντως πουλά περισσότερα προϊόντα στους Αμερικανούς, οι ΗΠΑ από την πλευρά τους απολαμβάνουν πλεόνασμα όσον αφορά τις υπηρεσίες. Συνολικά, η εμπορική σχέση των 1,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ είναι εκτός μόνο κατά περίπου 50 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επανέφερε αυτήν την εβδομάδα την ιδέα κατάργησης όλων των δασμών στα βιομηχανικά προϊόντα — σε μια συμφωνία «μηδενικό για μηδενικό» — από κοινού.

Ευρώπη της υποτιθεμένης “Ειρήνης” και “Ασφαλείας” μετατρέπεται σε ένα εργαστήριο προετοιμασίας πολέμων με τους λαούς να προετοιμάζονται ώστε να γίνουν κρέας στα κανόνια των ολιγαρχών! Ενα νέο σχέδιο για περιπτώσεις κρίσης, όπως πόλεμος, φυσικές καταστροφές και κυβερνοεπιθέσεις, παρουσίασε η Κομισιόν. Σκοπός του σχεδίου είναι να προετοιμαστούν και να ενθαρρυνθούν οι πολίτες να αποθηκεύουν ζωτικής σημασίας εξοπλισμό και επαρκείς προμήθειες για διάστημα τουλάχιστον 72 ωρών για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης!

Σύμφωνα με την ΕΡΤ, η στρατηγική περιλαμβάνει 30 βασικές δράσεις, καθώς και την ανάπτυξη μιας «κουλτούρας ετοιμότητας εκ του σχεδιασμού» σε όλες τις πολιτικές της Ε.Ε.

• Ανάπτυξη ελάχιστων κριτηρίων ετοιμότητας για βασικές υπηρεσίες όπως νοσοκομεία, σχολεία, μεταφορές και τηλεπικοινωνίες.
• Ενίσχυση της αποθεματοποίησης κρίσιμου εξοπλισμού και υλικών.
• Ενίσχυση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της διαθεσιμότητας κρίσιμων φυσικών πόρων, όπως το νερό.
• Προώθηση της ετοιμότητας του πληθυσμού, δηλαδή ενθάρρυνση των πολιτών να υιοθετήσουν πρακτικά μέτρα, όπως η διατήρηση βασικών προμηθειών για τουλάχιστον 72 ώρες σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Παράλληλα, ενσωμάτωση μαθημάτων ετοιμότητας στα σχολικά προγράμματα σπουδών και καθιέρωση μιας ημέρας ετοιμότητας της ΕΕ. (Σε ερώτηση για το ποιες είναι αυτές οι προμήθειες; η Χατζά Λαμπίμπ Επίτροπος Ετοιμότητας και Κρίσης απάντησε πως μερικά από αυτά: Νερό, τρόφιμα, μπαταρίες, πράγματα όπως χαρτί τουαλέτας, φάρμακα, βασικά έγγραφα, ένα ραδιόφωνο. Κάθε χώρα με τις ανάγκες της και απειλές. Για παράδειγμα η Ελλάδα έχει τις πυρκαγιές)
• Ενίσχυση της πολιτικοστρατιωτικής συνεργασίας μέσα από διεξαγωγή τακτικών ασκήσεων ετοιμότητας σε επίπεδο Ε.Ε.
• Ενίσχυση των ικανοτήτων πρόβλεψης και πρόληψης μέσα από ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης αξιολόγησης κινδύνων και απειλών σε επίπεδο Ε.Ε.
• Αύξηση της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μέσα από τη δημιουργία μιας ομάδας εργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την ετοιμότητα.
• Διαμόρφωση πρωτοκόλλων έκτακτης ανάγκης.
• Συνεργασία με στρατηγικούς εταίρους όπως το ΝΑΤΟ για τη στρατιωτική κινητικότητα, το κλίμα και την ασφάλεια, τις αναδυόμενες τεχνολογίες, τον κυβερνοχώρο, το διάστημα και την αμυντική βιομηχανία.

Για τι είδους κρίσεις προετοιμάζεται η ΕΕ;

Η Ε.Ε. προετοιμάζεται για ένα ευρύ φάσμα κινδύνων και απειλών:

• Φυσικές καταστροφές: πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμοί και ακραία καιρικά φαινόμενα που επιδεινώνονται από κλιματική αλλαγή.
• Ανθρωπογενείς καταστροφές: βιομηχανικά ατυχήματα, τεχνολογικές αστοχίες και πανδημίες.
• Υβριδικές απειλές: κυβερνοεπιθέσεις, εκστρατείες παραπληροφόρησης και χειραγώγηση πληροφοριών από το εξωτερικό και παρεμβολές (FIMI), και σαμποτάζ κρίσιμων υποδομών.
• Γεωπολιτικές κρίσεις: ένοπλες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας ένοπλης επίθεσης κατά κράτη μέλη.

Οι βασικοί τομείς της στρατηγικής

• Βελτίωση του τρόπου λειτουργίας των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης Ανθεκτικότητα ζωτικών κοινωνικών λειτουργιών.
• Συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
• Συνεργασία μεταξύ πολιτών και στρατού.
• Συντονισμός της αντιμετώπισης κρίσεων και αποτελεσματική λήψη αποφάσεων: Ανθεκτικότητα μέσω εξωτερικών εταιρικών σχέσεων.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές του EURACTIV, η Ελλάδα η οποία ήταν αναποφάσιστη μέχρι την τελευταία στιγμή, απόφασισε τελικά να στηρίξει την πολωνική Προεδρία για τη διευκόλυνση της χρήσης τεχνικών γονιδιακής επεξεργασίας καλλιεργειών στις χώρες της ΕΕ. Η νέα νομοθεσία προκαλεί ανησυχίες, καθώς αφήνει έκθετους τους μικρούς καλλιεργητές που μπορεί να κληθούν να πληρώσουν δικαιώματα για τη χρήση τους.

Μετά από μήνες αδιέξοδων συνομιλιών, οι πρεσβευτές της ΕΕ υποστήριξαν την Παρασκευή το συμβιβαστικό κείμενο της πολωνικής Προεδρίας προκειμένου να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις σχετικά με νέους κανόνες που θα διευκολύνουν τη χρήση ορισμένων τεχνικών γονιδιακής επεξεργασίας (NGT).

Οι NGT – με πιο αξιοσημείωτη τη βραβευμένη με Νόμπελ CRISPR-Cas9 – επιτρέπουν στους επιστήμονες να επεξεργάζονται το γονιδίωμα μιας καλλιέργειας για να επιτύχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως αυξημένη αντοχή σε ασθένειες ή ακραίες καιρικές συνθήκες.

Επί του παρόντος, οι τεχνολογίες αυτές υπόκεινται στον αυστηρό κανονισμό της ΕΕ για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς  (ΓΤΟ), καθιστώντας αδύνατο το μάρκετινγκ και την εμπορευματοποίησή τους στις χώρες – μέλη.

Και ενώ η βιομηχανία σπόρων υποστηρίζει ότι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας είναι απαραίτητα για την προστασία της καινοτομίας, οι επικριτές προειδοποιούν ότι η νέα νομοθεσία αφήνει ευάλωτους τους μικρούς καλλιεργητές της Ευρώπης έναντι της μεγάλης αγροτικής βιομηχανίας.

Ο Ευρωπαϊκός Συντονισμός Via Campesina (ECVC), συνομοσπονδία συνδικάτων και μικρομεσαίων αγροτών και εργαζομένων στη γεωργία, απαντά ότι οι εταιρείες χρησιμοποιούν τις πατέντες για να εγκαθιδρύσουν μονοπώλια και όχι για να προωθήσουν την καινοτομία.

«Όταν βάζεις πατέντα σε ένα χαρακτηριστικό ή ένα προϊόν, υποτίθεται ότι είναι καινοτόμο», δήλωσε ο Αντόνιο Ονοράτι. «Αλλά αν αυτό γινόταν στο παρελθόν τη συμβατική αναπαραγωγή (όπως στην περίπτωση του νορβηγικού καλαμποκιού), μπορεί αυτό πραγματικά να θεωρηθεί καινοτομία;»

Η Πολωνία παρουσίασε τη νέα πρόταση στα τέλη Φεβρουαρίου, καταργώντας τους περιορισμούς των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες – μία από τις πιο διχαστικές πτυχές του σχεδίου νόμου.

Η Βαρσοβία, που κάποτε ήταν σθεναρός πολέμιος του κειμένου λόγω των ανησυχιών για τις πατέντες, αρχικά πίεσε για αυστηρά μέτρα που θα μπλόκαραν τις πατέντες NGT στις καλλιέργειες και θα επέτρεπαν στις χώρες να εξαιρεθούν, αν το επιθυμούν, από την καλλιέργεια τους.

Ωστόσο, το κείμενο που εγκρίθηκε σήμερα από τα κράτη μέλη υιοθετεί μια πιο ήπια προσέγγιση, ενισχύοντας απλώς τις απαιτήσεις διαφάνειας και δηλώνοντας ότι οι εταιρείες που επιθυμούν να διαθέσουν στην αγορά μια γενετικά τροποποιημένη καλλιέργεια πρέπει να γνωστοποιούν αν αυτή προστατεύεται από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.

«Οι αιτούντες θα πρέπει να υποβάλλουν τις δηλώσεις αυτές με την καλύτερη δυνατή γνώση τους, παρέχοντας κάθε σχετική πληροφορία την οποία γνωρίζουν», αναφέρει το κείμενο.

Μεταξύ των ισχυρότερων υποστηρικτών των νέων κανόνων είναι η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και οι Κάτω Χώρες, ενώ στους πολέμιους περιλαμβάνονται η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Αυστρία. Αλλά και η Ελλάδα είχε υποστηρίξει την παραπάνω ομάδα χωρών.

Η Γερμανία, διατηρώντας τη στάση της από τις προηγούμενες διαπραγματεύσεις, απείχε. Εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Γεωργίας δήλωσε στο Euractiv ότι η πολωνική πρόταση δεν περιλαμβάνει βελτιώσεις σε βασικά ζητήματα όπως «η διαφάνεια, η ελευθερία επιλογής και η δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας».

«Όσοι θέλουν να καλλιεργούν χωρίς ΓΤΟ πρέπει να συνεχίσουν να μπορούν να το κάνουν – χωρίς επιπρόσθετα εμπόδια», πρόσθεσε.

Τα δύο βασικά ερωτηματικά ενόψει της ψηφοφορίας ήταν η στάση του Βελγίου, το οποίο τελικά ψήφισε υπέρ του πολωνικού συμβιβασμού, όπως είχε αναφέρει προηγουμένως το Euractiv, και της Ελλάδας.

Τρεις διπλωμάτες της ΕΕ επιβεβαίωσαν ότι το Βέλγιο ψήφισε υπέρ, αλλά με μια «δήλωση» που αναφέρει ότι δεν θα υποστηρίξει απαραίτητα μια τελική συμφωνία, καθώς πρόκειται να ακολουθήσουν διαπραγματεύσεις με το εθνικό κοινοβούλιο.

Η Ελλάδα, η οποία ήταν επίσης αναποφάσιστη για τη στάση της μέχρι την τελευταία στιγμή, αποφάσισε «να μην αντιταχθεί» στην πολωνική πρόταση.

Το Κοινοβούλιο ψήφισε τη θέση του επί του φακέλου τον Φεβρουάριο του 2024, ζητώντας την πλήρη απαγόρευση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τις καλλιέργειες NGT. Με τη σημερινή έγκριση του Συμβουλίου, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Κοινοβουλίου και των κρατών μελών θα μπορούσαν να ξεκινήσουν τις επόμενες εβδομάδες.

Πηγή: infowar.gr

Η νέα έκθεση της Civil Liberties Union for Europe (Liberties) καταγράφει σοβαρές παθογένειες στη Δικαιοσύνη, την ελευθερία του Τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη. Ακόμη μια αρνητική “πρωτιά” για την Ελλάδα.

• ΝΑΤΑΛΙΑ ΤΣΙΛΟΓΙΑΝΝΗ

Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διαρκή υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών, καθώς σε πολλές χώρες -μεταξύ αυτών και η Ελλάδα- παρατηρούνται πολιτικές παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη, περιορισμοί στην ελευθερία του Τύπου και καταστολή διαδηλώσεων.

Όπως αποκαλύπτει η έκθεση της Ένωσης Πολιτικών Ελευθεριών για την Ευρώπη (Liberties), η Ιταλία, η Ελλάδα, η Σλοβακία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Κροατία βρίσκονται στο επίκεντρο της ανησυχίας, με κυβερνήσεις που κατηγορούνται για διάβρωση των θεσμών και αποδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών.

Στην Ιταλία, η κυβέρνηση Μελόνι κατηγορείται για αύξηση του κυβερνητικού ελέγχου στη Δικαιοσύνη και λογοκρισία στα δημόσια μέσα ενημέρωσης. Στη Σλοβακία, ο Ρόμπερτ Φίτσο καταργεί θεσμούς, όπως η κεντρική εισαγγελία, και στοχοποιεί τις ΜΚΟ.

Παράλληλα, ακόμη και ισχυρές δημοκρατίες όπως η Γαλλία και η Γερμανία παρουσιάζουν σημάδια πολιτικής εργαλειοποίησης των θεσμών. Η ΕΕ καλείται να λάβει αυστηρότερα μέτρα, ώστε να αποτρέψει την περαιτέρω διάβρωση του κράτους δικαίου και την ενίσχυση αυταρχικών τάσεων.

Η εν λόγω έκθεση στέκεται εκτενώς στις παθογένειες της Ελλάδας. Όπως αναφέρει, η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης αμφισβητείται, με αργές ή ελλιπείς έρευνες για σκάνδαλα, ενώ περιστατικά αστυνομικής βίας και παρακολουθήσεων δημοσιογράφων έχουν εντείνει τον προβληματισμό.

Παρατίθενται μερικά από τα ευρήματα της έκθεσης που προέκυψαν με τη συμβολή της Inter Alia, μιας αστικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης με έδρα την Αθήνα, που δραστηριοποιείται διεθνώς από το 2013. Εστιάζει στην πολιτική εκπαίδευση, την έρευνα, τον ακτιβισμό, τη συνηγορία και τις τέχνες, με στόχο τη μετασχηματιστική πολιτική δράση και την ενδυνάμωση των κοινοτήτων.

Δικαιοσύνη: Μια αργοκίνητη και ευάλωτη εξουσία

Όπως καταγράφει η έκθεση, το ελληνικό σύστημα δικαιοσύνης αντιμετωπίζει διαχρονικές προκλήσεις, με βασικά ζητήματα τη χαμηλή αποδοτικότητα, την έλλειψη διαφάνειας και την ανεξαρτησία του. Η αντίληψη των πολιτών για τη δικαστική ανεξαρτησία φθίνει συνεχώς, καθώς ολοένα και περισσότερες υποθέσεις υψηλού προφίλ χαρακτηρίζονται από καθυστερήσεις και αμφιλεγόμενες αποφάσεις.

Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία της έκθεσης της Liberties, σύμφωνα με τα οποία, η εμπιστοσύνη των πολιτών στην ανεξαρτησία της Ελληνικής Δικαιοσύνης καταγράφει ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις, το 40% του γενικού πληθυσμού εκτιμά ότι η ανεξαρτησία των δικαστηρίων και των δικαστών είναι «αρκετά ή πολύ καλή», ενώ το 56% τη θεωρεί ανεπαρκή ή πολύ κακή. Η αντίληψη αυτή έχει επιδεινωθεί αισθητά σε σχέση με το 2023, όταν το αντίστοιχο ποσοστό θετικών αξιολογήσεων βρισκόταν στο 46%, αλλά και σε σύγκριση με το 2020, όταν το 53% των πολιτών εξέφραζε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον θεσμό.

Η ετήσια Έκθεση για το Κράτος Δικαίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023 είχε συστήσει στην Ελλάδα να λάβει μέτρα για τη διασφάλιση της συμμετοχής της δικαστικής εξουσίας στη διαδικασία διορισμού των ανώτατων δικαστικών λειτουργών. Ειδικότερα, είχε επισημάνει την ανάγκη να ενισχυθεί η διαφάνεια και να υιοθετηθούν ευρωπαϊκά πρότυπα στη διαδικασία επιλογής των προέδρων και των αντιπροέδρων του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Σε αυτό το πλαίσιο, τον Ιούλιο του 2024, το Ελληνικό Κοινοβούλιο ενέκρινε νομοθετική ρύθμιση που προβλέπει τη συμμετοχή των ολομελειών των τριών ανώτατων δικαστηρίων στη διαδικασία επιλογής των επικεφαλής τους. Σύμφωνα με τη νέα διάταξη, ο υπουργός Δικαιοσύνης ζητά τη γνώμη της ολομέλειας του οικείου ανώτατου δικαστηρίου, η οποία στη συνέχεια διεξάγει μυστική ψηφοφορία για την επιλογή έως και πέντε υποψηφίων για τη θέση του προέδρου.

Ωστόσο, το βασικό σημείο κριτικής προς τη νέα νομοθεσία είναι ότι η γνώμη της ολομέλειας δεν είναι δεσμευτική.

Παρότι η ρύθμιση αυτή αποτελεί ένα βήμα προς την ενίσχυση της δικαστικής συμμετοχής στη διαδικασία διορισμού, δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το ζήτημα της πολιτικής επιρροής στη Δικαιοσύνη. Η έλλειψη δεσμευτικότητας στην ψήφο των δικαστικών λειτουργών αφήνει περιθώρια για κυβερνητικές παρεμβάσεις, διατηρώντας το ισχύον σύστημα που επιτρέπει τον διορισμό ανώτατων δικαστών από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Η συνεχής πτώση της εμπιστοσύνης των πολιτών στη Δικαιοσύνη αντανακλά μια γενικευμένη αίσθηση πολιτικής επιρροής στον θεσμό, γεγονός που έχει προκαλέσει επανειλημμένες συστάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα καλείται να προχωρήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα διασφαλίζουν την πραγματική ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και θα αποκαθιστούν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στον ρόλο της ως ανεξάρτητη εξουσία.

Διαφθορά: Ένας διαχρονικός γόρδιος δεσμός

Η Ελλάδα προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη διαφθορά μέσα από νέα νομοθετικά εργαλεία, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Νόμο 5090/2024, αναφέρει η έκθεση. Ο συγκεκριμένος νόμος επιχειρεί να εναρμονίσει τη χώρα με τις διεθνείς προδιαγραφές και τις κατευθυντήριες οδηγίες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την πάταξη της διαφθοράς.

Ωστόσο, η νομοθέτηση δεν αρκεί από μόνη της για την καταπολέμηση του φαινομένου. Παρά τη θεσμική πρόοδο, η Ελλάδα εξακολουθεί να κατατάσσεται στις υψηλότερες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά την αντίληψη περί διαφθοράς.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ειδικού Ευρωβαρόμετρου, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην αντίληψη περί διαφθοράς. Το 98% των Ελλήνων πολιτών θεωρεί ότι η διαφθορά είναι διαδεδομένη στη χώρα, ποσοστό συντριπτικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, που ανέρχεται στο 68%.

Η ίδια έκθεση επισημαίνει ότι από το 2013 και μετά, η αντίληψη περί διαφθοράς στην Ελλάδα παραμένει σταθερά πάνω από το 95%, υποδεικνύοντας ότι οι πολίτες δεν βλέπουν ουσιαστική βελτίωση στο σύστημα διαφάνειας και λογοδοσίας.

Οι τομείς που θεωρούνται πιο ευάλωτοι σε πρακτικές διαφθοράς περιλαμβάνουν τον κλάδο της υγείας (89%), τα πολιτικά κόμματα (71%), τους πολιτικούς σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (68%), τις δημόσιες συμβάσεις (67%), την πολεοδομία (63%), τους επιθεωρητές δημόσιας διοίκησης (59%), τις φορολογικές αρχές (57%), καθώς και την αστυνομία και τις τελωνειακές υπηρεσίες (56%).

Η έλλειψη εφαρμογής των νομοθετικών προβλέψεων και η απουσία σοβαρών καταδικαστικών αποφάσεων για υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου ενισχύουν την αίσθηση ατιμωρησίας. Οι πολιτικές και οικονομικές διασυνδέσεις προστατεύουν ισχυρούς παράγοντες από τη λογοδοσία, διατηρώντας ένα καθεστώς ασυλίας για όσους βρίσκονται κοντά στα κέντρα εξουσίας.

Ελευθερία του Τύπου και ανεξάρτητες αρχές υπό πίεση

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σοβαρά ζητήματα στον τομέα της ελευθερίας του Τύπου, με τις συνθήκες να επιδεινώνονται τα τελευταία χρόνια. Η πολιτική επιρροή στα μέσα ενημέρωσης, η συγκεντρωμένη ιδιοκτησία, η στοχευμένη χρηματοδότηση προς φιλικά προσκείμενα μέσα και η στοχοποίηση ανεξάρτητων δημοσιογράφων έχουν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό πλαίσιο για την ερευνητική δημοσιογραφία.

Το ελληνικό τοπίο των μέσων ενημέρωσης χαρακτηρίζεται από πληθώρα μέσων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, ωστόσο η πραγματική ισχύς συγκεντρώνεται σε έναν μικρό αριθμό επιχειρηματιών με ισχυρούς δεσμούς με την πολιτική και την οικονομία. Παρότι η εικόνα δείχνει ποικιλία, η ιδιοκτησία των μεγαλύτερων ομίλων ενημέρωσης βρίσκεται σε λίγα χέρια, με τα μέσα να ανήκουν κυρίως σε επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται και σε άλλους στρατηγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας.

Τα τελευταία χρόνια, η κυρίαρχη δύναμη στα ελληνικά ΜΜΕ ανήκει πλέον σε εφοπλιστές και μεγαλοεπενδυτές, οι οποίοι έχουν επενδύσει μαζικά στον χώρο, αποκτώντας τηλεοπτικούς σταθμούς, εφημερίδες, ραδιοφωνικούς σταθμούς και ειδησεογραφικά sites. Αυτό το μοντέλο ιδιοκτησίας έχει δημιουργήσει σοβαρές ανησυχίες για την ανεξαρτησία της ενημέρωσης, καθώς η γραμμή των μεγαλύτερων μέσων ενημέρωσης φαίνεται συχνά να ευθυγραμμίζεται με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών τους και τις πολιτικές ή οικονομικές τους στρατηγικές.

Η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και η Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) αποτελούν τους βασικούς ρυθμιστικούς φορείς που επιβλέπουν το τοπίο των μέσων ενημέρωσης και των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα. Ωστόσο, η ανεξαρτησία τους έχει αμφισβητηθεί επανειλημμένα, λόγω πολιτικών παρεμβάσεων στον διορισμό των μελών τους, καθώς και εξαιτίας σοβαρών ελλείψεων σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, που περιορίζουν την αποτελεσματικότητά τους.

Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών EUROKINISSI

Παρότι το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) λειτουργεί τυπικά ως ανεξάρτητη αρχή, τα μέλη του επιλέγονται από κοινοβουλευτική επιτροπή στην οποία το κυβερνών κόμμα διαθέτει την πλειοψηφία. Η διαδικασία αυτή καθιστά τον θεσμό ευάλωτο σε πολιτικές επιρροές, γεγονός που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από φορείς της κοινωνίας των πολιτών και δημοσιογραφικές οργανώσεις.

Παράλληλα, το ΕΣΡ αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές και διοικητικές δυσκολίες, με τη χρηματοδότηση και τη στελέχωσή του να θεωρούνται ανεπαρκείς.

Η αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας του Συμβουλίου κορυφώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023, όταν η διαδικασία διορισμού των νέων μελών του προκάλεσε αντιδράσεις από νομικούς κύκλους, δημοσιογράφους και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που εξέφρασαν φόβους για απόπειρα ελέγχου του θεσμού από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Η υπόθεση έφτασε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπου τον Ιούλιο του 2024 εξετάστηκαν οι σχετικές αιτήσεις ακύρωσης που είχαν κατατεθεί από τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, με στόχο την ανατροπή της απόφασης για τον διορισμό του προέδρου, του αντιπροέδρου και έξι μελών του ΕΣΡ.

Τον Νοέμβριο του 2024, το Συμβούλιο της Επικρατείας απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης, κρίνοντας ότι ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών δεν είχε έννομο συμφέρον να προσφύγει κατά της διαδικασίας επιλογής. Ο Σύλλογος αντέδρασε έντονα, υποστηρίζοντας ότι το δικαστήριο απέφυγε να εξετάσει την ουσία της υπόθεσης, αποφεύγοντας να τοποθετηθεί στο εάν η διαδικασία επιλογής των μελών του ΕΣΡ ήταν συμβατή με τις συνταγματικές αρχές περί ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών αρχών.

Η απόφαση αυτή ενίσχυσε τον διάχυτο προβληματισμό για την πραγματική αυτονομία των ανεξάρτητων αρχών στην Ελλάδα, καθώς και για τον βαθμό στον οποίο μπορούν να λειτουργούν χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις.

Κοινωνικοί περιορισμοί και καταστολή

Τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα πάντα με την έκθεση, παρατηρείται μια σταδιακή συρρίκνωση του πολιτικού και ακτιβιστικού χώρου. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών βρίσκονται αντιμέτωπες με αυστηρούς κανονισμούς και περιορισμούς που δυσχεραίνουν το έργο τους, ενώ ακτιβιστές και υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων υφίστανται νομικές παρενοχλήσεις και πιέσεις.

Παράλληλα, περιστατικά αστυνομικής βίας κατά ειρηνικών διαδηλωτών και αυξημένη επιτήρηση μέσω ψηφιακών εργαλείων εντείνουν τις ανησυχίες για την προστασία των πολιτικών ελευθεριών.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ελληνικού Συνδέσμου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (HLHR), τα περιστατικά δυσανάλογης χρήσης βίας από τις αρχές δεν είναι σποραδικά, αλλά συστηματικά, με θύματα διαδηλωτές, πολίτες κατά τη διάρκεια ρουτίνας ελέγχων, αλλά και μειονοτικές ομάδες.

Η έκθεση με τίτλο «Αστυνομία, Βία και Δικαιώματα: Επισκόπηση των Αυθαίρετων Ενεργειών της Αστυνομίας στην Ελλάδα» τεκμηριώνει πολυάριθμες περιπτώσεις δυσανάλογης βίας κατά ειρηνικών διαδηλώσεων, περιπολιών ρουτίνας και στοχευμένων επιχειρήσεων. Σε αρκετές περιπτώσεις, η υπερβολική χρήση βίας έχει οδηγήσει σε σοβαρούς τραυματισμούς, ενώ καταγράφονται και περιστατικά που οδήγησαν στον θάνατο πολιτών.

Επεισόδια μετά το τέλος της απεργιακής συγκέντρωσης στην πλατεία Συντάγματος ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ/EUROKINISSI

Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα της έκθεσης αφορά την επιθετική αστυνομική τακτική που χρησιμοποιείται με σκοπό τη διάλυση ειρηνικών διαδηλώσεων. Οι αρχές κάνουν συστηματική χρήση δακρυγόνων, προχωρούν σε αυθαίρετες συλλήψεις, ενώ δεν είναι σπάνιες οι σωματικές επιθέσεις σε διαδηλωτές και δημοσιογράφους που καλύπτουν τις κινητοποιήσεις. Αυτές οι πρακτικές δημιουργούν ένα κλίμα φόβου, περιορίζοντας τη δυνατότητα των πολιτών να ασκούν το θεμελιώδες δικαίωμα της διαμαρτυρίας.

Παράλληλα, η έκθεση υπογραμμίζει τον στοχευμένο χαρακτήρα της αστυνομικής βίας απέναντι σε μειονοτικές ομάδες, όπως οι Ρομά και οι μετανάστες, οι οποίοι υπόκεινται σε δυσανάλογους ελέγχους, άδικη μεταχείριση και αυξημένη αστυνομική επιτήρηση. Η στοχοποίηση αυτών των πληθυσμών αποτελεί ένδειξη συστημικών διακρίσεων, οι οποίες παραμένουν ατιμώρητες, ενισχύοντας τις κοινωνικές ανισότητες.

Το πλέον σοβαρό ζήτημα που αναδεικνύει η έκθεση είναι η κουλτούρα ατιμωρησίας που περιβάλλει την αστυνομική βία στην Ελλάδα. Οι καταγγελίες για περιστατικά αυθαιρεσίας σπάνια διερευνώνται σε βάθος, ενώ οι πειθαρχικές κυρώσεις σε βάρος των αστυνομικών είναι εξαιρετικά σπάνιες ή ανεπαρκείς. Η αποτυχία των θεσμικών μηχανισμών να διασφαλίσουν τη λογοδοσία και την τιμωρία των υπευθύνων επιτρέπει τη συνέχιση αυτών των πρακτικών, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο παραβιάσεων δικαιωμάτων χωρίς συνέπειες.

Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και pushbacks

Η Ελλάδα έχει βρεθεί αντιμέτωπη με σοβαρές καταγγελίες για την παραβίαση των υποχρεώσεών της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε μια απόφαση-ορόσημο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) καταδίκασε πρώτη φορά τη χώρα για παράνομες επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο στον Έβρο, επιστρέφοντάς τους βίαια στην Τουρκία χωρίς την προβλεπόμενη διαδικασία.

Το δικαστήριο έκρινε ότι η χώρα παραβίασε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, και συγκεκριμένα το άρθρο 3, που απαγορεύει την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση, το άρθρο 13, που κατοχυρώνει το δικαίωμα σε πραγματική προσφυγή και το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου 4, που απαγορεύει τις συλλογικές απελάσεις.

Η απόφαση του δικαστηρίου στηρίχθηκε στο γεγονός ότι δεν υπήρξε καμία διαδικαστική εγγύηση για τους αιτούντες άσυλο, καθώς δεν πραγματοποιήθηκε ατομική εξέταση των υποθέσεών τους. Επιπλέον, η απόφαση υπογράμμισε τον κίνδυνο κακομεταχείρισης που αντιμετωπίζουν οι επαναπροωθούμενοι στην Τουρκία, όπου δεν είναι διασφαλισμένη η προστασία των δικαιωμάτων τους.

AP Photo Michael Varaklas

Η καταδικαστική αυτή απόφαση δημιουργεί σημαντικό νομικό προηγούμενο και ρίχνει φως στο επίμονο ζήτημα των παράνομων επαναπροωθήσεων στα ευρωπαϊκά σύνορα. Το ΕΔΑΔ ζητά από την Ελλάδα να συμμορφωθεί με τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της, διασφαλίζοντας ότι οι συνοριακές πολιτικές της θα σέβονται πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Εδώ “μπαίνει” και το ναυάγιο της Πύλου, το φονικότερο στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Έρευνα της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας αποκαλύπτει σοβαρές και καταδικαστέες παραλείψεις στα καθήκοντα έρευνας και διάσωσης εκ μέρους ανώτερων αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής.

Σύμφωνα με την έκθεση, οι ενέργειες και οι παραλείψεις των εμπλεκομένων αξιωματικών κατά τη διαχείριση του περιστατικού στις 13 και 14 Ιουνίου 2023 συνιστούν σοβαρά ποινικά αδικήματα, καθώς χαρακτηρίζονται ως θανατηφόρα έκθεση σε κίνδυνο, αλλά και ως έκθεση σε κίνδυνο της ζωής, της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εκατοντάδων μεταναστών που επέβαιναν στο αλιευτικό σκάφος Adriana.

Οι παραλείψεις αυτές τιμωρούνται σύμφωνα με το άρθρο 306 του Ποινικού Κώδικα, καθώς το Λιμενικό Σώμα φέρεται να μην ανταποκρίθηκε όπως έπρεπε στην υποχρέωσή του για διάσωση, παρά τις πολλαπλές προειδοποιήσεις για την επικινδυνότητα της κατάστασης.

Η έκθεση επιβεβαιώνει τις σοβαρές καταγγελίες για τον χειρισμό του περιστατικού, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για την τήρηση των διεθνών υποχρεώσεων της Ελλάδας στην προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα.

Όπως καταλήγει η έκθεση, παρά τις όποιες θετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις στη διατήρηση ενός ισχυρού κράτους δικαίου. Η αδυναμία της δικαστικής εξουσίας να λειτουργήσει ανεξάρτητα, η έλλειψη ουσιαστικών διώξεων για διαφθορά, η περιορισμένη ελευθερία του Τύπου και οι συχνές παραβιάσεις θεμελιωδών ελευθεριών συνθέτουν ένα ανησυχητικό σκηνικό.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστήσει σαφές ότι η κατάσταση πρέπει να βελτιωθεί, με την Κομισιόν να ζητά αυστηρότερη εποπτεία και εφαρμογή του κράτους δικαίου. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν η Ελλάδα θα προχωρήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις ή αν θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει τις ίδιες χρόνιες παθογένειες, διακινδυνεύοντας τη δημοκρατική της σταθερότητα.

Πηγή: news247.gr

Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια καθοριστική εβδομάδα για το μέλλον της ασφάλειάς της, μετά από μια σύνοδο στο Λονδίνο που προσέφερε πολλές υποσχέσεις αλλά λίγες συγκεκριμένες απαντήσεις.

Μια ομάδα παγκόσμιων ηγετών – συμπεριλαμβανομένου του Βολοντίμιρ Ζελένσκι της Ουκρανίας, αλλά όχι του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ – πέρασε το απόγευμα της Κυριακής (02/03) στις πολυτελείς αίθουσες του Lancaster House στην πρωτεύουσα του Ηνωμένου Βασιλείου, συζητώντας το ιστορικής σημασίας ερώτημα: παραμένουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στον πυρήνα της δυτικής αμυντικής συμμαχίας;

«Υπήρχε μια ανανεωμένη αίσθηση επείγοντος» για τη διασφάλιση της συλλογικής ασφάλειας της Ευρώπης μετά τις σοκαριστικές σκηνές που εκτυλίχθηκαν στην Ουάσινγκτον την Παρασκευή, αναφέρει στο Politico ευρωπαίος διπλωμάτης που συμμετείχε στις συζητήσεις.

Η σφοδρή λεκτική επίθεση του Τραμπ εναντίον του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, άφησε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναρωτιούνται αν οι ΗΠΑ εξακολουθούν να θεωρούν τον εαυτό τους σύμμαχο. Λίγο μετά το συγκλονιστικό δεκαπεντάλεπτο δημόσιο “κατσάδιασμα”, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, Κάγια Κάλας, υπαινίχθηκε ότι η Αμερική δεν ηγείται πλέον του «ελεύθερου κόσμου». Παρότι η ένταση υποχώρησε μέσα στο Σαββατοκύριακο, οι αμφιβολίες και η ενόχληση δεν έχουν εξαφανιστεί.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο οποίος είχε οργανώσει τη σύνοδο της 2ας Μαρτίου πριν από τη διαμάχη Τραμπ-Ζελένσκι, δήλωσε την Κυριακή ότι η Ευρώπη «πρέπει να σηκώσει το βάρος» της προστασίας της Ουκρανίας από τη ρωσική επεκτατικότητα, σηματοδοτώντας τη νέα πραγματικότητα μιας μειωμένης αμερικανικής παρουσίας στη διεθνή σκηνή.

Έχοντας προηγουμένως επιδιώξει να διατηρήσει καλές σχέσεις με τον Αμερικανό πρόεδρο, ο Στάρμερ βλέπει τον εαυτό του ως διαμεσολαβητή. Το Ηνωμένο Βασίλειο, μαζί με τη Γαλλία και την Ουκρανία, σχεδιάζουν πλέον μια ειρηνευτική πρόταση, την οποία θα παρουσιάσουν στον Τραμπ, μια αξιοσημείωτη αλλαγή από την προηγούμενη υπόθεση ότι οι ΗΠΑ θα ηγούνταν των διαπραγματεύσεων.

Το προτεινόμενο σχέδιο περιλαμβάνει μια ειρηνευτική δύναμη υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, την οποία ο Στάρμερ αποκάλεσε «συμμαχία των προθύμων»—μια αναφορά στη συμμαχία που είχε ηγηθεί από τις ΗΠΑ κατά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι πρότεινε μια εκεχειρία διάρκειας ενός μήνα, η οποία θα εφαρμοζόταν στον αέρα, στη θάλασσα και στις ενεργειακές υποδομές.

Ωστόσο, το ποιοι άλλοι θα συμμετάσχουν σε αυτή τη συμμαχία παραμένει ασαφές. Ο Στάρμερ ανέφερε ότι «αρκετές» χώρες συμφώνησαν παρασκηνιακά στη σύνοδο να συμμετάσχουν στην ειρηνευτική δύναμη, αλλά τόνισε ότι η επιτυχία της εξαρτάται από την υποστήριξη των ΗΠΑ. Απέφυγε να αποκαλύψει ποιες κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί.

Ο ίδιος δήλωσε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν «αξιόπιστος σύμμαχος» και ότι «συμφωνούμε με τον πρόεδρο για την επείγουσα ανάγκη μιας διαρκούς ειρήνης—τώρα πρέπει να την υλοποιήσουμε μαζί».

Όλα τα βλέμματα στραμμένα στη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ την Πέμπτη

Οι κυβερνήσεις φαίνεται να συγκλίνουν ολοένα και περισσότερο στο ότι ο αυξημένος ρόλος τους στην ασφάλεια της Ουκρανίας συνεπάγεται μεγαλύτερη στρατιωτική ικανότητα – και, κατ’ επέκταση, τη χρηματοδότηση που απαιτείται για αυτήν. Αυτό το ζήτημα αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο της συνάντησης των 27 ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη. Παρά τον πρωταγωνιστικό ρόλο του στη σύνοδο της Κυριακής, ο Στάρμερ και το Ηνωμένο Βασίλειο, φυσικά, δεν θα δώσουν το «παρών».

Μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro μετά τη σύνοδο, ο Μακρόν ζήτησε από τις χώρες του ΝΑΤΟ να επενδύσουν περισσότερα στις ένοπλες δυνάμεις τους.

«Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ρώσοι δαπανούν το 10% του ΑΕΠ τους για την άμυνα», δήλωσε. «Πρέπει να προετοιμαστούμε για το μέλλον, με στόχο το 3% έως 3,5% του ΑΕΠ».

Ο τρέχων στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ ανέρχεται στο 2% του ΑΕΠ ετησίως, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν καταφέρνουν να τον επιτύχουν, γεγονός που προκαλεί την έντονη δυσαρέσκεια του Τραμπ. Η Γαλλία μόλις που ξεπερνά το όριο, φτάνοντας στο 2,1%.

Για να δώσει μια ισχυρή ώθηση στους αμυντικούς προϋπολογισμούς της Ευρώπης, ο Γάλλος πρόεδρος κάλεσε την ΕΕ να αξιοποιήσει κεντρικά ευρωπαϊκά προγράμματα «που παραμένουν αναξιοποίητα».

«Πρέπει να δώσουμε εντολή στην [Ευρωπαϊκή] Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμες μεθόδους χρηματοδότησης», δήλωσε. «Αυτό σημαίνει είτε κοινό δανεισμό είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας [το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε μετά την κρίση χρέους της ευρωζώνης] … Στην πρώτη φάση, χρειαζόμαστε 200 δισεκατομμύρια ευρώ για να μπορέσουμε να επενδύσουμε».

Καθώς αποχωρούσε από τη σύνοδο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι τώρα είναι η στιγμή να «επαναεξοπλίσουμε επειγόντως την Ευρώπη».

Όλα δείχνουν ότι η σύνοδος της Πέμπτης θα αποτελέσει μια κρίσιμη στιγμή. Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας, δεν αποκλείεται μια ιστορική ανακοίνωση σχετικά με τους αμυντικούς προϋπολογισμούς.

Ωστόσο, αυτό δεν θα είναι εύκολο, δεδομένου ότι ορισμένοι ηγέτες, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, στηρίζουν περισσότερο τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν παρά οποιοδήποτε σχέδιο για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης απέναντί του.

Ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, που επίσης συμμετείχε στη σύνοδο του Λονδίνου, ανέφερε ότι κάποιες χώρες δεσμεύτηκαν να «ενισχύσουν» τις αμυντικές τους δαπάνες – ωστόσο, παραμένει ασαφές ποιες είναι αυτές και σε ποιο βαθμό θα αυξήσουν τη χρηματοδότηση.

Τα αναπάντητα ερωτήματα

Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία έχει ήδη περιορισμένη παραγωγική ικανότητα, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών ενδέχεται να αργήσει να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα.

Πέρα από τη ρητορική κλιμάκωση από την πλευρά των Ευρωπαίων ηγετών, η έλλειψη συγκεκριμένων στοιχείων είναι εμφανής.

Το πιο κρίσιμο: δεν υπάρχουν λεπτομέρειες για το τι ακριβώς θα περιλαμβάνει το ειρηνευτικό σχέδιο ή πώς ο Στάρμερ και ο Μακρόν θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν τη στήριξη του Λευκού Οίκου.

Ένας δεύτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης σημείωσε ότι ο Ζελένσκι χρειάζεται απεγνωσμένα να βρει τρόπο να δημιουργήσει μια σχέση με τον Τραμπ και να υπογράψει τη συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανίας για τα ορυκτά, η οποία επρόκειτο να οριστικοποιηθεί την περασμένη εβδομάδα.

Ο διπλωμάτης ανέφερε ότι η τρέχουσα κατάσταση «περιλαμβάνει το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία να αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο», αλλά πρόσθεσε πως «η λογική πίσω από τη συμφωνία για τα ορυκτά είναι ότι θα δώσει στις ΗΠΑ εμπορικό συμφέρον και φυσική επιχειρηματική παρουσία στην περιοχή, παρέχοντας έτσι έναν βαθμό προστασίας».

Όλα αυτά βέβαια, δεν απαντούν στο βασικό ερώτημα: πώς η Ευρώπη σκοπεύει να πείσει τον Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το προτεινόμενο ειρηνευτικό σχέδιο.

Το Κρεμλίνο έχει ήδη αποκλείσει το ενδεχόμενο παρουσίας μιας ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία.

Με δεδομένους τους δημόσιους πανηγυρισμούς των συμμάχων του Πούτιν για τις αλλεπάλληλες προσβολές του Τραμπ προς τον Ζελένσκι, ο Ρώσος πρόεδρος ενδέχεται να περιμένει μια προσέγγιση υπό την ηγεσία του Λευκού Οίκου.

Μετά τη σύνοδο της Κυριακής, ο Ζελένσκι δήλωσε στο Sky News ότι υπήρξε επικοινωνία μεταξύ του Λευκού Οίκου και της κυβέρνησής του από την Παρασκευή, μετά τη δημόσια αντιπαράθεσή του με τον Τραμπ, αλλά «όχι στο δικό μου επίπεδο».

Η απαγόρευση των νέων έργων πετρελαίου, αερίου και λιγνίτη στην ΕΕ θα ήταν απολύτως εφικτή, σύμφωνα με μια νέα νομική ανάλυση που δημοσίευσε σήμερα το ευρωπαϊκό γραφείο της Greenpeace. Με τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία να ξεπερνά τον 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα για πρώτη φορά το 2024, η επείγουσα ανάγκη για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αυξάνεται κατακόρυφα.

Τα ορυκτά καύσιμα είναι μακράν ο κύριος παράγων για την παγκόσμια κλιματική κρίση, καθώς αναλογούν σε περισσότερο από το 75% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και σχεδόν στο 90% όλων των εκπομπών CO2. Αυξανόμενος αριθμός κυβερνήσεων αναγνωρίζει την ανάγκη σταδιακής κατάργησης του πετρελαίου, του αερίου και του λιγνίτη, ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας και το Διεθνές Κέντρο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη[1] λένε ότι η ανάπτυξη νέων έργων ορυκτών καυσίμων πρέπει να σταματήσει, αν θέλουμε να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο μηδέν μέχρι το 2050, ώστε να αποφύγουμε τις χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Ο Thomas Gelin, υπεύθυνος για την εκστρατεία για το κλίμα στο ευρωπαϊκό γραφείο της Greenpeace, δήλωσε: “Τα ορυκτά καύσιμα είναι μακράν η μεγαλύτερη αιτία για τις καταστροφές που βιώνουμε λόγω κλιματικής αλλαγής, αλλά ακόμη και τώρα η ΕΕ και οι εθνικές κυβερνήσεις εγκρίνουν και χρηματοδοτούν νέες εξορύξεις, αγωγούς και τερματικούς σταθμούς εισαγωγής. Η ΕΕ πρέπει να λάβει σοβαρά μέτρα για έναν κόσμο χωρίς πετρέλαιο, αέριο και λιγνίτη – για ασφαλές κλίμα, καθαρό αέρα και νερό, και οικονομικά προσιτή ενέργεια για όλους. Είναι καιρός να απαγορευτούν τα νέα έργα ορυκτών καυσίμων, που διαιωνίζουν αυτή την κρίση”. 

Ο Κώστας Καλούδης, υπεύθυνος εκστρατείας του ελληνικού γραφείου της Greenpeace για το κλίμα και την ενέργεια, συμπληρώνει: “Αν θέλουμε να προστατεύσουμε τη χώρα μας, πρέπει να “κλείσουμε τη στρόφιγγα” για τα ορυκτά καύσιμα. Ας εγκαταλείψουμε την ουτοπία για υποτιθέμενα οφέλη από εξορύξεις, εγκαταστάσεις και κόμβους για το ορυκτό αέριο και ας εστιάσουμε στις ρεαλιστικές επιλογές που θα παράξουν πραγματικά οφέλη και ευημερία για τους ανθρώπους στη χώρα μας.” 

Η νομική ανάλυση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ μπορεί να προτείνει και να εγκρίνει νομοθετική απαγόρευση νέων έργων ορυκτών καυσίμων στην επικράτειά της. Η ανάλυση δείχνει ότι μια τέτοια απαγόρευση είναι υποχρεωτική, ώστε η ΕΕ να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για το κλίμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, και ότι η ΕΕ έχει την αρμοδιότητα και τη νομική βάση να το πράξει, καθώς θα αποτελέσει ενιαία απάντηση στην κλιματική κρίση που αντιμετωπίζει η ΕΕ στο σύνολό της.

Μόνο για το ορυκτό αέριο, τα νέα έργα στην ΕΕ θα μπορούσαν να κοστίσουν έως και 84,1 δισ. ευρώ και οι πρόσθετες ετήσιες εκπομπές θα μπορούσαν να ισοδυναμούν με σχεδόν 300 μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση λιγνίτη (ή το ένα τέταρτο των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Ευρώπης το 2020), επιβαρύνοντας τους προϋπολογισμούς των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και των πολιτών και απομακρύνοντας την περιοχή από τους κλιματικούς της στόχους, σύμφωνα με την Global Energy Monitor[2]. Στην Ελλάδα, τα σχέδια επέκτασης του δικτύου φυσικού αερίου στην ηπειρωτική χώρα και η δημιουργία πολλών εγκαταστάσεων αποθήκευσης και υγροποίησης με διάφορα συνοδά έργα προβλέπεται να απαιτήσουν δαπάνες της τάξεως των €1,3 δισεκατομμυρίων ευρώ σε χρονικό ορίζοντα μίας δεκαετίας[3]. Εκτός των άλλων προβλημάτων, οι επενδύσεις αυτές είναι επισφαλείς με οικονομικούς όρους και όχι αρκετά αποδοτικές σε βάθος χρόνου. Αυτοί οι δημόσιοι πόροι που έχουν δεσμευθεί για αυτά τα σχέδια μπορούν και πρέπει να ανακατευθυνθούν σε βιώσιμες και κοινωνικά επωφελείς ενεργειακές επενδύσεις.

Δείτε την περίληψη της νομικής ανάλυσης στα ελληνικά εδώ

Δείτε ολόκληρη τη νομική ανάλυση στα αγγλικά εδώ

Σημειώσεις προς συντάκτες:

[1] Μελέτες Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας και Διεθνούς Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη:
https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050 

https://www.iisd.org/articles/insight/no-new-fossil-fuel-projects-logical-first-step-transition-clean-energy

[2] Europe Gas Tracker της Global Energy Monitor: https://globalenergymonitor.org/wp-content/uploads/2024/02/GEM_Europe_Gas_Tracker_2024.pdf 

[3] https://www.desfa.gr/userfiles/consultations/DRAFT_TYDP2024-2033.pdf  

Πηγή: greenpeace.org

Οι PFAS, ή υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ενώσεις, είναι μια ομάδα βιομηχανικών χημικών που χρησιμοποιούνται λόγω της αντοχής τους σε χιλιάδες προϊόντα, από καλλυντικά και αντικολλητικά σκεύη μέχρι συσκευασίες τροφίμων και ανεμογεννήτριες.

Οι ενώσεις αυτές αποτελούνται από αλυσίδες ατόμων άνθρακα και φθορίου που έχουν ενωθεί με εξαιρετικά ισχυρούς δεσμούς και δεν διασπώνται στο περιβάλλον.

H αύξηση των μελετών που συνδέουν τις PFAS με επιπτώσεις στην υγεία ανοίγουν το δρόμο για «κύμα» προσφυγών

Έπειτα από δεκαετίες ευρείας χρήσης, ανιχνεύονται σήμερα σε όλους τους οργανισμούς του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων πρακτικά όλων των ανθρώπων, καθώς και στο έδαφος, τα υπόγεια ύδατα, ακόμα και το νερό της βροχής.

Καρκίνος, διατάραξη των ορμονικών επιπέδων, αναπτυξιακές διαταραχές σε παιδιά και προβλήματα γονιμότητας είναι μερικές από πιθανές παρενέργειες αυτών των ουσιών, αν και μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί αιτιακή σχέση.

Στις ΗΠΑ, πάντως, όπου οι PFAS ανιχνεύονται ευρέως στο πόσιμο νερό, γίγαντες της πετροχημικής βιομηχανίας όπως οι DuPont και 3M υποχρεώθηκαν να καταβάλουν αποζημιώσεις συνολικού ύψους άνω των 11 δισ. δολαρίων, μετά την αποκάλυψη εγγράφων που απέδειξαν ότι ο κίνδυνος ήταν γνωστός αλλά αποκρύφθηκε.

Τα αντικολλητικά σκεύη είναι μια κατηγορία προϊόντων που συχνά περιέχουν PFAS (George Redgrave / CC BY-ND 2.0)

Εξαιρέσεις

Η ανακοίνωση της Κομισιόν έρχεται δύο χρόνια μετά το αίτημα απαγόρευσης που υπέβαλαν η Δανία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η Σουηδία.

Όπως δήλωσε στο Reuters η ευρωπαία επίτροπος Περιβάλλοντος Τζέσικα Ρόσγουελ, στο στόχαστρο μπαίνουν οι PFAS στα καταναλωτικά προϊόντα, ενώ εξαιρέσεις θα προβλέπονται για τη χρήση τους σε ορισμένες εφαρμογές.

Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να είναι τα εισπνεόμενα φάρμακα για το άσθμα και οι  ημιαγωγοί που χρησιμοποιούνται σε πράσινες τεχνολογίες όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανέφερε η επίτροπος. Η πρόταση είναι απίθανο να κατατεθεί πριν από τα τέλη του 2026, είπε.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Χημικών, η οποία εξετάζει το εύρος μιας πιθανής απαγόρευσης από το 2023, έχει δεχτεί χιλιάδες σχόλια από συνδέσμους που εκπροσωπούν τους κλάδους αυτοκινήτου, καθαρής ενέργειας και πλαστικών.

Οι εταιρείες ζητούν εξαιρέσεις για ορισμένα PFAS όπως τα φθοροπολυμερή, τα οποία χρησιμοποιούνται σε αδιάβροχα ρούχα και επιστρώσεις για φωτοβολταϊκά πάνελ.

Στο μεταξύ, η αλυσίδα επενδυτικών τραπεζών Jefferies Group εκτίμησε αυτό τον μήνα ότι η αύξηση των μελετών που συνδέουν τις PFAS με επιπτώσεις στην υγεία ανοίγουν το δρόμο για «κύμα» προσφυγών και στην Ευρώπη.

Η περιβαλλοντική οργάνωση Client Earth απειλεί ήδη με νομικά μέτρα τις εταιρείες που «υποβαθμίζουν» τις επιπτώσεις των PFAS στο περιβάλλον και την υγεία.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ

Η 2α Φεβρουαρίου πέφτει Κυριακή. Από εκείνη τη μέρα, το δικαίωμά μας να χανόμαστε στο πλήθος θα καταργηθεί. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έχουν, και με τη βούλα του νόμου, τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) για να παρακολουθούν και να αναλύουν τη συμπεριφορά πολιτών σε δημόσιους χώρους, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπων αλλά και συναισθημάτων, τόσο σε πραγματικό χρόνο όσο και εκ των υστέρων.

Αυτό το δυστοπικό –κυριολεκτικά και μεταφορικά– αύριο είναι επίτευγμα (και) της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Για δύο λόγους:

Πρώτον, με παρέμβασή της ζήτησε –και πέτυχε– να επεκταθεί η χρήση της AI στις φυλακές και τις συνοριακές ζώνες, απλώνοντας ένα δίχτυ μαζικής και αδιάκριτης παρακολούθησης των πολιτών σε εκτεταμένες περιοχές της χώρας.

Δεύτερον, ενώ πολλές άλλες κυβερνήσεις ζήτησαν να θεσμοθετηθούν δικλίδες ασφαλείας, η ελληνική κυβέρνηση ήταν η μόνη από τα κράτη-μέλη που τις απέρριψε όλες (και τις πέντε!). Μάλιστα σε δύο από τις πέντε ήταν μόνη της απέναντι στα άλλα κράτη-μέλη!

Η πολύχρονη διαπραγμάτευση για τον νέο ευρωπαϊκό νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) είχε ως διακύβευμα την απαγόρευση της χρήσης ΑΙ στον δημόσιο χώρο – εκτός εξαιρέσεων. Ομως η έρευνα των Investigate Europe - Reporters United - «Εφ.Συν.» [διαβάστε το δημοσίευμα των Reporters United ΕΔΩ] δείχνει ότι καθολική απαγόρευση στην πραγματικότητα δεν θα υπάρξει. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις όρισαν ποιες θα μπορούσαν να είναι οι χρήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης που εγκυμονούν κινδύνους και στη συνέχεια, με μια σειρά εξαιρέσεων, αναίρεσαν τον εαυτό τους επιτρέποντας τη χρήση τους από τις αρχές ασφαλείας – αλλά και από κάθε ιδιωτική εταιρεία που συνεργάζεται με αυτές.

Αποκτήσαμε πρόσβαση σε 100 εμπιστευτικά έγγραφα που περιγράφουν τις διαπραγματεύσεις για τον νέο ευρωπαϊκό νόμο, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στα τέλη του 2023. Το συμπέρασμα: Κάθε φορά που μία κυβέρνηση, συνήθως η γαλλική, ζητούσε να διευρυνθεί η χρήση της ΑΙ, παραδείγματος χάριν για να κατηγοριοποιούν οι Αρχές τους πολίτες ανάλογα με τις πεποιθήσεις τους, για να συντάσσουν καταλόγους με πιθανούς μελλοντικά παραβάτες ή για να αναλύουν σε πραγματικό χρόνο ποιοι είναι οι πιο θυμωμένοι σε ένα πλήθος, η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθούσε χωρίς να διαφωνεί.

Στις 29 Νοεμβρίου 2023, ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης ζήτησε να μην ισχύει κανένας περιορισμός στη χρήση των εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης σε πραγματικό χρόνο όταν πρόκειται για συνοριακές περιοχές και φυλακές.

Αυτό προκύπτει από αναφορά της γερμανικής διπλωματικής αποστολής που περιγράφει τη συνεδρίαση. Το έγγραφο περιλαμβάνεται σε αυτά που ήρθαν στην κατοχή μας. Η Ελλάδα «ζήτησε να εξαιρεθούν ρητά οι συνοριακές περιοχές και οι φυλακές από τον ορισμό του “δημόσια προσβάσιμου χώρου”, σε ό,τι αφορά τη χρήση RBI σε πραγματικό χρόνο» (RBI, δηλαδή Remote Biometric Identification, είναι η ταυτοποίηση βιομετρικών στοιχείων μέσω καμερών από τις αρχές ασφαλείας). Αν οι συνοριακές περιοχές και οι φυλακές δεν θεωρούνται «δημόσιος χώρος», τότε όποιοι περιορισμοί κι αν τεθούν στη χρήση βιομετρικών εργαλείων στον δημόσιο χώρο δεν θα τις αφορούν. Τα συστήματα ταυτοποίησης σε πραγματικό χρόνο περιλαμβάνονται στον κατάλογο των «εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης υψηλού κινδύνου» για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Οι καθηγήτριες του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ, Αλις Τζανίνι και Σάρα Τας, εξηγούν: «Τα συστήματα RBI ταυτοποιούν άτομα που μπορεί να μην αποτελούν επισήμως αντικείμενο αστυνομικής έρευνας, να μην είναι ύποπτοι, αλλά απλά στοχοποιούνται. Ο όρος είναι εγγενώς ασαφής και άρα επιδέχεται πολλές ερμηνείες».

Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα ζήτησε την εξαίρεση και αυτή εγκρίθηκε. Στη συνέχεια, «χάθηκε» στο κείμενο μιας πολύ ευρύτερης διατύπωσης, που επιτρέπει ακόμα περισσότερα. «Ενα κράτος-μέλος μπορεί να επιτρέψει την πλήρη ή μερική χρήση συστημάτων RBI σε πραγματικό χρόνο στον δημόσιο χώρο για λόγους τήρησης της τάξης», αναφέρει το άρθρο 5 του νέου ευρωπαϊκού νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Τίθενται κάποιες προϋποθέσεις, παραδείγματος χάριν να υπάρχει αντίστοιχη πρόβλεψη στην εθνική νομοθεσία ή να ενημερώνεται για τη χρήση των συστημάτων η Κομισιόν, αλλά ούτε κι αυτές ισχύουν αν ένα κράτος επικαλεστεί λόγους εθνικής ασφαλείας.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προσπάθησε μάταια να αποτρέψει την εξέλιξη αυτή. «Ηταν μια από τις πιο σκληρές μάχες», μας είπε πηγή του Ευρωκοινοβουλίου που μετείχε στις διαπραγματεύσεις με τις κυβερνήσεις. «Χάσαμε».

Στη συνεδρίαση της 24ης Νοεμβρίου 2023, η Ελλάδα ζήτησε να καταργηθεί και κάθε δικλίδα ασφαλείας στη χρήση RBI εκ των υστέρων – ουσιαστικά να μην υπάρχουν όρια στην αναδρομική αξιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης.

Βιομετρική επιτήρηση στα σύνορα

Ζητήσαμε από τη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες περισσότερες λεπτομέρειες για τη στάση της κυβέρνησης, αλλά δεν λάβαμε απάντηση.

Το σίγουρο είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν περιμένει την εφαρμογή του AI Act για να αξιοποιήσει τα καινούργια της εργαλεία. Οταν πραγματοποίησε την παρέμβαση υπέρ της βιομετρικής επιτήρησης στα σύνορα, τον Νοέμβριο του 2023, είχε μόλις κάνει χρήση των τεχνολογιών αυτών, στη δομή αιτούντων άσυλο της Σάμου. Αυτό αποκάλυψε διεθνής έρευνα του Solomon στα μέσα Ιανουαρίου του 2025. Η έρευνα περιγράφει τα συμβάντα του Οκτωβρίου του 2023, όταν στη δομή επικράτησε αναβρασμός λόγω των επιθέσεων της Χαμάς στο Ισραήλ και του Ισραήλ στη Γάζα. Με τη βοήθεια εικόνων από ντρόουν, που αναμεταδίδονταν στην Αθήνα, οι πύλες που χώριζαν τα διάφορα τμήματα του χρηματοδοτούμενου από την Ε.Ε. καμπ σφραγίστηκαν και πέντε αιτούντες άσυλο συνελήφθησαν.

«Οι κάμερες διαθέτουν έναν αλγόριθμο Τεχνητής Νοημοσύνης που τους επιτρέπει να εστιάζουν όπου υπάρχει αναταραχή, στέλνοντας ειδοποιήσεις τόσο στο υπουργείο Μετανάστευσης όσο και στον κόμβο καμερών της δομής», εξήγησε αρμόδιος στο Solomon.

Μια αναστάτωση σε κλειστή δομή προσφύγων για την Ελλάδα, μια διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων για τη Γαλλία – κάθε χώρα βρίσκει αφορμές να δοκιμάσει και να νομιμοποιήσει τη χρήση εργαλείων τα οποία μπορεί να αποβούν πολύ επικίνδυνα για απλούς ανθρώπους που έτυχε να μοιάζουν με υπόπτους ή να έχουν καταχωριστεί σε βάση δεδομένων με πιθανούς μελλοντικά παραβάτες.

Τι αποκαλύπτει το γερμανικό έγγραφο

Ακολουθεί αυτούσιο το απόσπασμα από το γερμανικό διπλωματικό έγγραφο που αναφέρεται στην επίμαχη συνεδρίαση:

Εκ των υστέρων εξ αποστάσεως βιομετρική ταυτοποίηση (Post RBI)

1η Δικλίδα Ασφάλειας (ενημέρωση της εποπτικής αρχής): Υποστήριξη από Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ελλάδα.

2η Δικλίδα Ασφαλείας (ενημέρωση της αρχής προστασίας δεδομένων): Υποστήριξη από Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ελλάδα.

3η Δικλίδα Ασφαλείας (διευρυμένες υποχρεώσεις εγγραφής σε μητρώα): Υποστήριξη: Ιταλία, Δανία, Ιρλανδία, Πολωνία, Μάλτα. Απόρριψη: Γερμανία, Ελλάδα.

4η Δικλίδα Ασφαλείας (δυνατότητα για τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν πιο περιοριστικούς εθνικούς κανόνες): Υποστήριξη από Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ιταλία, Δανία, Ελλάδα.

5η Δικλίδα Ασφαλείας (υποχρέωση ενημέρωσης της Κομισιόν): Υποστήριξη από Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ολλανδία, Μάλτα. Απόρριψη: Ιταλία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα.

Είναι χαρακτηριστική η έμμονη ιδέα της Αθήνας να αποφευχθούν με κάθε τρόπο οι θεσμικές εγγυήσεις που θα ανέμενε κανείς σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου. Οπως φαίνεται από το διπλωματικό έγγραφο, η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέρριψε «την ενημέρωση της εποπτικής αρχής» και «της Αρχής Προστασίας Δεδομένων» (ΑΠΔ), αλλά και τη διεύρυνση της «υποχρέωσης εγγραφής σε μητρώα». Πρόκειται ακριβώς για ανάλογες πρακτικές με αυτές που η κυβέρνηση Μητσοτάκη χρησιμοποίησε στην υπόθεση των υποκλοπών, προκειμένου να εξουδετερώσει τα θεσμικά αντίβαρα της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) και της ΑΠΔ.

«Η εκ των υστέρων βιομετρική ταυτοποίηση, καθώς βασίζεται σε μεγαλύτερα σετ δεδομένων και έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή της για την επεξεργασία δεδομένων, μπορεί να έχει ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες από την ταυτοποίηση σε πραγματικό χρόνο», σημειώνουν οι καθηγήτριες Τζανίνι και Τας.

Αναγνώριση συναισθημάτων

Τα έγγραφα στα οποία είχαμε πρόσβαση δείχνουν τον ενθουσιασμό των κυβερνήσεων για τη χρήση εργαλείων προληπτικής αστυνόμευσης. Τα εργαλεία αυτά πράγματι επιτρέπονται στην τελική εκδοχή του νόμου, όπως επιτρέπονται και τα εργαλεία αναγνώρισης συναισθημάτων από τις Αρχές – ακόμα και μέσα σε σχολεία, πανεπιστήμια ή εργασιακούς χώρους, αρκεί να θεωρείται ότι συντρέχουν λόγοι ασφαλείας.

«Απαγορεύεται», γράφει το ΑΙ Αct, «η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για να συναχθούν συμπεράσματα για τα συναισθήματα ενός ατόμου στον χώρο εργασίας ή σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εκτός αν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι ή λόγοι ασφαλείας».

Επίσης, επιτρέπεται στις κρατικές υπηρεσίες να συλλέγουν και να επεξεργάζονται οποιοδήποτε στοιχείο μπορεί να συναχθεί από την εμφάνιση και την παρουσία του καθενός στον δημόσιο χώρο. «Είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε τη δυνατότητα να αναζητούμε ένα άτομο που έχει εκφράσει μια θρησκευτική πεποίθηση ή μια πολιτική άποψη, όπως είναι το να φοράει μια κονκάρδα ή ένα αξεσουάρ», είπε ο αντιπρόσωπος της Γαλλίας στο Συμβούλιο της 24ης Νοεμβρίου 2023. Ολα αυτά «όταν πρόκειται για άτομο που εμπλέκεται σε βίαιο εξτρεμισμό ή θεωρείται ότι υπάρχει κίνδυνος να εμπλακεί σε τρομοκρατία». Ετσι, αν θεωρείται απαραίτητο για «την επιβολή του νόμου» το ΑΙ Αct επιτρέπει να χρησιμοποιείται η Τεχνητή Νοημοσύνη «για να προσδιοριστούν η φυλή, οι πολιτικές απόψεις, η συμμετοχή σε συνδικαλιστικούς φορείς, οι θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, η σεξουαλική ζωή ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός».

«Οι κυβερνήσεις μας αναζητούν φορτικά όλο και περισσότερους πόρους, νόμους και τεχνολογικές δυνατότητες για την παρακολούθηση, τον έλεγχο και την τιμωρία καθημερινών ανθρώπων», υποστήριξε η Σάρα Τσάντερ της οργάνωσης για την προστασία των ατομικών ελευθεριών Equinox.

Και στις ιδιωτικές εταιρείες

Στην πράξη τα δεδομένα των πολιτών δεν μένουν καν στις κρατικές υπηρεσίες, συγκεντρώνονται νομίμως από τις ιδιωτικές εταιρείες ή τις τρίτες χώρες που παρέχουν τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης στις αστυνομικές αρχές. O νόμος δίνει ακόμα μία καταπληκτική δυνατότητα στις ιδιωτικές εταιρείες που αναπτύσσουν εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης: μπορούν μόνες τους να αποφασίσουν αν οι εφαρμογές χαρακτηρίζονται υψηλού ρίσκου και άρα αν θέλουν ή όχι να υποβληθούν σε απαγορεύσεις ή αυξημένους ελέγχους. Εσωτερικό έγγραφο της νομικής υπηρεσίας του Ευρωκοινοβουλίου, στο οποίο απέκτησε πρόσβαση η έρευνά μας, τονίζει ότι αυτό «αφήνει πολλά περιθώρια υποκειμενικών κρίσεων στις εταιρείες, σε αντίθεση με τους στόχους του AI Act, που είναι να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους από τη χρήση AI».

Αν όμως οι στόχοι δεν ήταν αυτοί; «Στην πραγματικότητα, η νομοθεσία είναι ένα εργαλείο υπέρ της βιομηχανίας, που είχε στόχο να ενισχύσει τις εταιρείες Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρώπη», θεωρεί η Τσάντερ.

● Η έρευνα της διασυνοριακής ομάδας δημοσιογράφων Investigate Europe δημοσιεύεται από τα μέσα ενημέρωσης Diclose (Γαλλία), EU Observer (Bελγιο), Ιl Fatto Quotidiano (Ιταλία), InfoLibre (Ισπανία), Netzpolitik (Γερμανία), Publico (Πορτογαλία) και «Εφ.Συν.» / Reporters United (Ελλάδα). 

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ΘΩΜΑΣ ΤΣΑΛΑΠΑΤΗΣ

Το να μιλάς για την Ευρώπη με θετικούς ή αξιακούς όρους στη συγκεκριμένη συγκυρία (και ειδικότερα στην Ελλάδα) μοιάζει με κακοχωνεμένο αστείο. Πολιτικά ανεπαρκής (για να μιλήσουμε διακριτικά) σε όλες τις κρίσιμες συγκυρίες, σε όλες τις κρίσιμες αποφάσεις, η γηραιά ήπειρος μοιάζει σήμερα περισσότερο γηραιά παρά ήπειρος (υπό την έννοια ενός κοινού πολιτικού βηματισμού). Κατακερματισμένη περισσότερο σε επιμέρους ενσαρκωμένα προβλήματα παρά σε κράτη, αμήχανη και φοβισμένη, μοιάζει να ορίζεται περισσότερο από ποτέ από τις ελλείψεις της. Από την πολιτική της ανεπάρκεια, από την παντελή έλλειψη ενοποιητικού πολιτικού αφηγήματος, πολιτικών που μπορούν να πείσουν τους λαούς της. Διαλυμένη και εξαφανισμένη ανάμεσα στους οικονομικούς και γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και τις εξελίξεις, ξεχασμένη στη σταφιδιασμένη της όψη, περιμένει να διαμελιστεί από την ίδια αυτή πείνα που τόσο καιρό έτρεφε με τις σάρκες της. Από τον ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και τα τύμπανα του πολέμου.

Ας είμαστε ειλικρινείς. Ασχετα με την όποια κριτική μας, άσχετα με τα λάθη και τα εγκλήματά της, η Ευρώπη πέρα απ’ όλα τα άλλα υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα ειρηνευτικά εγχειρήματα (τουλάχιστον για τα μέλη που την αποτέλεσαν) στην Ιστορία. Το εγχείρημα αυτό μοιάζει να ξεφτίζει. Οχι μόνο από την προτεραιότητα της φιλοπόλεμης ρητορικής, αλλά και από το αίσθημα ταπείνωσης που η Ενωση επέβαλε σε μια σειρά από χώρες, σε μεγάλα κομμάτια της συνολικής εργατικής τάξης, τους φοιτητές, τους αγρότες κτλ.

Ταυτόχρονα ο ρατσισμός έγινε κυρίαρχη ατζέντα από το Κέντρο μέχρι την Ακρα Δεξιά. Ορίστηκε ως πολιτισμικός πόλεμος ενάντια στους μουσουλμάνους πολίτες της Ενωσης, τους πρόσφυγες, τους μετανάστες, τους αραβικούς πληθυσμούς, αυτό το αυθαίρετα ομογενοποιημένο σύνολο των «Επάρατων Αλλων». Ο ρατσισμός στη δεδομένη συγκυρία υπήρξε ο τρόπος της άρχουσας τάξης να στρέψει την εργατική τάξη ενάντια στον εαυτό της. Κατασκευάζοντας έναν κοινό εχθρό κατάφεραν να δικαιολογήσουν πολιτικές καταστολής, διάλυσης των εργασιακών σχέσεων και τελικά θανατοπολιτικής με τη σύμφωνη γνώμη ενός μέρους των θυμάτων της. Και όμως, ο συστημικός αυτός ρατσισμός μοιάζει τώρα να αυτονομείται σε κόμματα που βγήκαν ακριβώς από αυτό το μισαλλόδοξο ρήγμα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου. Και ο μουσουλμάνος δεν μοιάζει αρκετός για να καλύψει μια τυφλή κυνική οργή που αναζητά εναγωνίως ένα σημείο για να στραφεί. Οργανωμένα, συστηματικά, βαδίζοντας σαν χήνα.

Αν η Ευρώπη δεν βρει ένα διαφορετικό αφήγημα ανάμεσα στις διαφορετικές εκδοχές του αυταρχισμού που αναδύονται σε όλα τα μήκη του πλανήτη δεν πρόκειται να επιβιώσει. Και για να είμαστε ειλικρινείς δεν έχει νόημα να επιβιώσει (με ό,τι μπορεί αυτό αν σημαίνει για εμάς τους ίδιους). Αν η απάντηση στον ρατσισμό και τον πόλεμο δεν είναι άλλη από μια κυνική αποδοχή, η Ευρώπη θα βουλιάξει και μάλιστα με ρυθμούς πιο γρήγορους απ’ όσο κανείς μπορεί να φανταστεί. Η αξιακή διαφοροποίηση δεν προκύπτει ως μια ηθική υποχρέωση ή μια ιδεολογική μεταστροφή. Αλλά ως μια επείγουσα στρατηγική επιβίωσης. Αλλά ας μη γελιόμαστε. Αν για κάτι μας έχει πείσει η Ευρώπη, αυτό είναι πως μπορεί, με συνέπεια, στις δύσκολες στιγμές να παίρνει πάντοτε τις λάθος αποφάσεις. Και όπως ήδη μοιάζει να αχνοφαίνεται και στη συγκεκριμένη συγκυρία θα είναι συνεπής προς αυτή της την παράδοση.

Για να παραφράσουμε λοιπόν τον τίτλο του άρθρου προς μια πιο ρεαλιστική προοπτική, η Ευρώπη θα πεθάνει ακριβώς επειδή δεν θα επανεφευρεθεί.

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενδέχεται να παρουσιάσει μια πρόταση ακόμη και αυτόν τον Μάρτιο για τη δημιουργία των αποκαλούμενων «κέντρων κράτησης και επιστροφής» (return hub), ώστε να επισπεύσει των επαναπατρισμό των παράτυπων μεταναστών, δήλωσε σήμερα ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον.

Ο Κρίστερσον έδωσε ένα πρόχειρο χρονοδιάγραμμα κατά τη συνάντηση που είχε στη Βιέννη με τον Αυστριακό, συντηρητικό καγκελάριο Καρλ Νεχάμερ. Και οι δύο ηγέτες προέτρεψαν την ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης.

 Ψηλά στην ατζέντα των ακροδεξιών το μεταναστευτικό

Η αυξανόμενη δημοτικότητα των σκληροπυρηνικών και ακροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη έχει ωθήσει το μεταναστευτικό ζήτημα ψηλά στην ατζέντα των κυβερνήσεων. Οι ηγέτες της ΕΕ είπαν τον Οκτώβριο ότι μελετούν ένα σχέδιο με βάση το οποίο οι μετανάστες οι οποίοι δε δικαιούνται να λάβουν άδεια παραμονής στην Ένωση θα στέλνονται σε κέντρα κράτησης και επαναπατρισμού σε τρίτες χώρες, που θεωρούνται ασφαλείς.

Ο Κρίστερσον είπε ότι συζήτησε αυτό το σχέδιο με τον Επίτροπο Μετανάστευσης, τον Αυστριακό Μάγκνους Μπρούνερ, ο οποίος τον διαβεβαίωσε ότι μια πρόταση ενδέχεται να υποβληθεί την άνοιξη. Αυτό, είπε ο Σουηδός πρωθυπουργός, σημαίνει πιθανώς κάποια στιγμή τον Μάρτιο, σύμφωνα με τη μετάφραση των δηλώσεών του από τον διερμηνέα, στην κοινή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τον Νεχάμερ.

Ο Αυστριακός καγκελάριος επαίνεσε τον Κρίστερσον επειδή συντήρησε το θέμα της μετανάστευσης στην πολιτική ατζέντα της ΕΕ και υποστήριξε ότι σήμερα υπάρχουν 18 χώρες στη ζώνη Σένγκεν, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας και της Νορβηγίας, τα συμφέροντα των οποίων ευθυγραμμίζονται σε ό,τι αφορά τη μείωση των μεταναστευτικών ροών. Σημείωσε ότι οι κυβερνήσεις τους κατάφεραν να «αλλάξουν εντελώς» τη συζήτηση για το μεταναστευτικό και πλέον, χώρες που δεν έχουν εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, όπως η Αυστρία, εμπλέκονται τώρα περισσότερο στην επίλυση του ζητήματος. «Μόνο όταν αναγνωρίσουμε ότι πρέπει να επιλύσουμε από κοινού το πρόβλημα θα έχουμε μια πιθανότητα να επιτύχουμε πρόοδο», είπε.