Την παρέμβαση της Προέδρου του Αρείου Πάγου κ. Ιωάννας Κλάπας- Χριστοδουλέα, προκάλεσε η απόφαση ανακρίτριας και εισαγγελέα Ρόδου, να αφήσουν ελεύθερους όλους τους κατηγορούμενους για συμμετοχή σε κυκλωμα διαφθοράς στην διεύθυνση πολεοδομίας Ρόδου, μετά τις απολογίες τους.

Η ανώτατη δικαστική λειτουργός, με εντολή της προς την Πρόεδρο του Τριμελούς Συμβουλίου Επιθεώρησης των δικαστικών λειτουργών, Ασημίνα Υφαντή, ζητά τον κατεπείγοντα πειθαρχικό έλεγχο ανακρίτριας και εισαγγελέα, σχετικά με την ποινική μεταχείριση που επεφύλαξαν στους εμπλεκόμενους στο κύκλωμα της Πολεοδομίας, παρά τα σοβαρά στοιχεία εναντίον τους για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση.

Σημειώνεται ότι η ανακρίτρια και η εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Ρόδου, μετά τις απολογίες των επτά κατηγορουμένων, έκριναν ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την επιβολή προσωρινής κράτησης, καθώς κατά την κρίση τους δεν διαπιστώθηκε κίνδυνος φυγής, τέλεσης νέων παρόμοιων αδικημάτων ή προσπάθειας συγκάλυψης στοιχείων της υπόθεσης και άφησαν ελεύθερους τους συλληφθέντες με την επιβολή περιοριστικών όρων και χρηματικών εγγυήσεων.

Ένας 69χρονος αρχιτέκτονας – μηχανικός, δύο προϊστάμενοι τμημάτων στην πολεοδομία Ρόδου, δύο υπάλληλοι της υπηρεσίας κι ένα διευθυντικό στέλεχος, ο αποκαλούμενος «ξάδερφος» ο οποίος είναι το τελευταίο στέλεχος του κυκλώματος της πολεοδομίας Ρόδου που έκανε τις παράνομες, επί πληρωμή, «διευθετήσεις».

Πέραν των παραπάνω εμπλεκομένων οι αδιάφθοροι της ΕΛΑΣ ερευνούν την εμπλοκή κι ενός πρώην διευθυντικού στελέχους της Πολεοδομίας Ρόδου, ο οποίος μετακινήθηκε σε άλλη υπηρεσία του Δήμου. Μέλη του κυκλώματος απαιτούσαν για τις «δουλειές» που έκαναν μέχρι και 100.000 ευρώ.

Μάλιστα το κύκλωμα είχε ξεκινήσει να λαμβάνει μέτρα ασφαλείας στις μεταξύ του επικοινωνίες, στον απόηχο της εξάρθρωσης πανομοιότυπου κυκλώματος από τους στελέχη της ΕΛΑΣ στην πολεοδομία Χαλκιδικής.

Οι κωδικές λέξεις για τα χρήματα που αποκόμιζε το «σύστημα», ήταν «μαρούλι» και «γράσο». Ενώ για κάθε «παράβολο» η ταρίφα ήταν στα 30.000 ευρώ και αφορούσε εξυπηρετήσεις στους πελάτες του κυκλώματος. 

Πλάτες κι εξυπηρετήσεις 

Το κύκλωμα δρούσε ποικιλοτρόπως, καθώς φέρεται να έκανε τα στραβά μάτια με αποτέλεσμα να μη γινόντουσαν οι κατάλληλοι επιτόπιοι έλεγχοι σε αυθαίρετες ή παράνομες εργασίες οι οποίες επέσυραν την άμεση διακοπή αυτών, αλλά και την επιβολή προστίμου. Ενώ ο 57χρονος προϊστάμενος του συγκεκριμένου τμήματος  φαίνεται πως λάμβανε οικονομικά ανταλλάγματα και προχωρούσε είτε σε μείωση των προστίμων, είτε τους έριχνε στα μαλακά σχετικά με τις ποινικές ευθύνες.  

Σύμφωνα με τη δικογραφία που έχει σχηματιστεί  ένας εκ των δύο υπαλλήλων που έχουν συλληφθεί για κάθε παράνομη εγγραφή στα βιβλία υπηρεσίας «κέρδιζε» 5.000 ευρώ. Τα κέρδη που αποκόμιζε από την παράνομη δραστηριότητα ο 66χρονος υπάλληλος, μετά από συνεννόηση τα διοχέτευε στον επικεφαλής του κυκλώματος. Ο 69χρονος συντονιστής του κυκλώματος, λάμβανε φακέλους, εκτός της υπηρεσίας από τον 66χρονο υπάλληλο, και είτε αντικαθιστούσε, είτε αφαιρούσε  έγγραφα από το περιεχόμενο. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις φέρεται να έφτανε στο σημείο να πλαστογραφήσει κι έγγραφα για λογαριασμό πελατών του. 

Μια 49χρονη προϊσταμένη σε τμήμα της πολεοδομίας  από τη μεριά της φέρεται με τη χρήση στοιχείων πρώην υπαλλήλων της υπηρεσίας να πλαστογραφούσε έγγραφα με σκοπό να δοθεί παράταση σε ληγμένες οικοδομικές άδειες. Ενώ φέρεται να κράταγε αιτήματα προεγκρίσεων οικοδομικών αδειών τα οποία ενέκρινε ετεροχρονισμένα. 

Ενδεικτική είναι η συνομιλία, μεταξύ εργολάβου και του «αρχηγού» του κυκλώματος. 

Εργολάβος: Δες τα φτιάξε τα μου, τελείωσε τα αυτά.

«Αρχηγός»: Εντάξει.

Εργολάβος: Μέχρι πότε μπορώ να βγάλω τις δικές μου, αυτές που σου είπα;

«Αρχηγός»: Μέχρι όσο θέλουμε, τα βιβλία τα έχω εγώ ακόμα.

Εργολάβος: Εγινε εντάξει. Ηλεκτρονικά δεν γίνονται αυτά τώρα.

«Αρχηγός»: Για τον (όνομα) με 20.000 είναι καλά; Να του σώσω τα πάντα, να βγάλουμε το αυτό και να χτίσει και όροφο;

Εργολάβος: Ναι άμα το πεις, μία χαρά είναι.

«Αρχηγός»: Ωραία, θα μου το στείλεις αύριο το πρωί να συζητήσω μαζί του, πρέπει να γκρεμίσει κάτι γκαράζ που είχε ο αδερφός του.

Εργολάβος: Εντάξει εσύ κανόνισέ το, ό,τι νομίζεις.

«Αρχηγός»: Εντάξει θα το κανονίσω θα πληρώσουμε αυτά τα λεφτά και θα του ρίξει και τον όροφο.

Εργολάβος: Θα του ακυρώσει και το πρόστιμο;

«Αρχηγός»: Ολα τα πάντα βρε μ@@, τι με έχεις εμένα.

Σε άλλη περίπτωση καταγράφεται πολιτικός μηχανικός με την προϊσταμένη του τμήματος έκδοσης οικοδομικών αδειών της πολεοδομίας Ρόδου.

Πολιτικός μηχανικός: Ψάχνει να το πουλήσει για να κάνει κάτι τις. Χαιρέτα μας τον πλάτανο. Λοιπόν, καλά εντάξει οπότε μιλάμε.

Προϊσταμένη: Ωχ και τι θα κάνουμε εμείς δηλαδή, θα κάνουμε ό,τι θέλει, θα κάθομαι εγώ στο γραφείο μέσα στον Ιούλιο, να δουλεύω και δεν θα πληρωθώ; Δεν το κατάλαβα.

Πολιτικός μηχανικός: Ναι ναι ην κατάλαβα. Ναι γι’ αυτό σου λέω.

Προϊσταμένη: Βρε εδώ την άλλη φορά μου έλεγε αχ και μου πήρε λεφτά η γυναίκα του.

Πολιτικός μηχανικός: Ποιανού;

Προϊσταμένη: Του (όνομα). Την είχε στείλει ο (αναφέρεται το όνομα ενός εκ των κατηγορουμένων) εκεί.

Πολιτικός μηχανικός: Ναι

Προϊσταμένη: Γιατί ο (αναφέρεται το όνομα ενός εκ των κατηγορουμένων) στις δικές του δουλειές ήθελε τον (όνομα) τον απέναντι, πως τον λένε αυτόν που είναι το γραφείο του.

Πολιτικός μηχανικός: Ναι

Προϊσταμένη: Μου πήρε ένα πενηντάρικο μέχρι να καταλάβω πόσα της πήρε.

Πολιτικός μηχανικός: Ναι

Προϊσταμένη: Εγώ νόμιζα της πήρε κανένα 5.000 ρε φίλε.

Προϊσταμένη: Δηλαδή και όταν μου είπε 50, λέω μ@@ αυτή δεν είναι στα καλά της, αυτή νομίζει ότι οι άλλοι θα δουλεύουν τσάμπα γι΄αυτήν.

Πολιτικός μηχανικός: Ναι. Πόσα θες, ποσά θες; λέω δεν ξέρω πόσα θέλω γιατί πρέπει να δούμε αν χτίζεται, πόσα χτίζει πες της (όνομα κατηγορουμένης) πόσα θες, πόσα.

Σχετικά με την υπόθεση υπάρχει και ανακοίνωση της ΕΛΑΣ:

Από την Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων Σωμάτων Ασφαλείας, εξαρθρώθηκε εγκληματική οργάνωση τα μέλη της οποίας, εκμεταλλευόμενα την επαγγελματική τους δραστηριότητα, διέπρατταν πλήθος παραβάσεων στο πλαίσιο εφαρμογής του Γενικού Πολεοδομικού Κανονισμού και προχωρούσαν στην έκδοση παράνομων και πλαστών οικοδομικών αδειών, σε νησί του Νοτίου Αιγαίου.

Για την αποδόμηση της εγκληματικής οργάνωσης, πραγματοποιήθηκε συντονισμένη αστυνομική επιχείρηση, πρωινές ώρες της Τετάρτης 19 Μαρτίου 2025, στο πλαίσιο της οποίας συνελήφθησαν πέντε (5) στελέχη της Υπηρεσίας Δόμησης του νησιού, εκ των οποίων ένας με θέση Αναπληρωτή Διευθυντή και οι υπόλοιποι προϊστάμενοι τμημάτων, καθώς και δύο (2) ιδιώτες με συναφή επαγγελματική δραστηριότητα (αρχιτέκτονας και πολιτικός μηχανικός).  

Στη δικογραφία που σχηματίσθηκε σε βάρος τους για -κατά περίπτωση- εγκληματική οργάνωση, πλαστογραφία, δωροληψία υπαλλήλου, δωροδοκία υπαλλήλου, εμπορία επιρροής, ψευδή βεβαίωση, παράβαση καθήκοντος, καθώς και παράβαση των νομοθεσιών περί όπλων και αρχαιοτήτων, περιλαμβάνονται ακόμη -21- άτομα.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο διερεύνησης καταγγελλομένων, μετά από κατάλληλη σταχυολόγηση και συσχέτιση προανακριτικών δεδομένων, καθώς και με τη χρήση ειδικών ανακριτικών τεχνικών, διαπιστώθηκε η ύπαρξη επιχειρησιακά δομημένης εγκληματικής οργάνωσης, με διαρκή δράση, τα μέλη της οποίας, είχαν διαμορφώσει την απαραίτητη υποδομή για να προβαίνουν σε αθέμιτες ενέργειες σχετικές με τον πολεοδομικό κανονισμό, με σκοπό το παράνομο οικονομικό όφελος.

Όπως προέκυψε, τα στελέχη της Υπηρεσίας Δόμησης, μαζί με τους δύο ιδιώτες, συγκρότησαν ή εντάχθηκαν, κατά περίπτωση, στην εγκληματική οργάνωση έχοντας διακριτούς και αυτοτελείς ρόλους με ανεξάρτητους στόχους, ενεργώντας άλλοτε ατομικά και άλλοτε συντονισμένα, με ξεκάθαρο τομέα δραστηριοποίησης του καθενός. 

Η ομάδα αυτή είχε δημιουργήσει την απαραίτητη υποδομή για την επανειλημμένη τέλεση παράνομων πράξεων, περιλαμβάνοντας δωροληψία, δωροδοκία για πράξεις αντίθετες ή σε σχέση με τα καθήκοντα των υπαλλήλων, πλαστογραφία, ψευδή βεβαίωση και παράβαση καθήκοντος.

Η εγκληματική τους δράση επιτεύχθηκε μέσω της εκμετάλλευσης της ήδη διαμορφωμένης δομής της Υπηρεσίας και της θέσης των μελών σε αυτή. Ιδιαίτερα, ο ιδιώτης αρχιτέκτονας, αξιοποιώντας τη θέση και τον ρόλο του, καθοδήγησε τον συντονισμό των ενεργειών και κατάφερε να εντάξει τον νέο διευθυντή της Υπηρεσίας στην οργάνωση, εξασφαλίζοντας την πλήρη υποταγή του στις εντολές του και κατευθύνοντας τη λειτουργία της Υπηρεσίας σύμφωνα με τις επιδιώξεις της εγκληματικής δραστηριότητας.

Παράλληλα, η ιδιώτης πολιτικός μηχανικός, σε άμεση και διαρκή επικοινωνία με στέλεχος της Υπηρεσίας, δημιούργησε το απαραίτητο υπόβαθρο για την παράνομη έκδοση οικοδομικών αδειών, εξασφαλίζοντας τη δυνατότητα υλοποίησης έργων που δεν πληρούσαν τις νόμιμες προϋποθέσεις.

Ενδεικτικά, ως προς το ρόλο του κάθε μέλους, προέκυψε ότι:

• ο ιδιώτης αρχιτέκτονας, είχε συντονιστικό ρόλο και αξιοποιώντας τη θέση του, προέβαινε σε έκδοση παράτυπων ή πλαστογραφημένων
• οικοδομικών αδειών, τακτοποίηση αυθαίρετων κατασκευών και μείωση προστίμων που είχαν επιβληθεί από την Υπηρεσία Δόμησης, καθώς και στη γενική διαχείριση πολεοδομικών υποθέσεων που παρουσίαζαν προβλήματα νομιμότητας. Η δράση του πραγματοποιούνταν σε στενή συνεργασία με τους εμπλεκόμενους υπαλλήλους της Υπηρεσίας, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν τις θέσεις τους για τη διευκόλυνση των παράνομων ενεργειών,
• ο Αναπληρωτής Διευθυντής της Υπηρεσίας Δόμησης, ο οποίος στρατολογήθηκε από τον αρχιτέκτονα και ενεργούσε σύμφωνα με τις απαιτήσεις και τις οδηγίες του, 

•  

• ο υπάλληλος που ήταν υπεύθυνος για το αρχείο της Υπηρεσίας διατηρούσε τα αρχεία στη διάθεση του αρχιτέκτονα, επιτρέποντας την πρόσβαση σε οικοδομικούς φακέλους και βιβλία, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις τροποποιούνταν ή αντικαθίσταντο, λαμβάνοντας ως αντίτιμο για κάθε τέτοια εγγραφή -5.000- ευρώ. Παράλληλα, ο αρχιτέκτονας μηχανικός, εκμεταλλευόμενος ότι κατείχε σφραγίδα της Υπηρεσίας, προέβαινε σε πλαστογράφηση αδειών, επεκτείνοντας τη διάρκεια ισχύος τους ή τροποποιώντας τις ημερομηνίες έκδοσης. Τέλος, ο υπάλληλος ενημέρωνε τον αρχιτέκτονα σε περίπτωση που κάποιος αναζητούσε φάκελο που χειριζόταν εκείνος και δεν τον παρέδιδε χωρίς την άδεια του, προφυλάσσοντας αυτόν από ενδεχόμενο εντοπισμό παρατυπιών,

• η προϊσταμένη του Τμήματος Έκδοσης Οικοδομικών Αδειών, λάμβανε αθέμιτα ωφελήματα, προκειμένου να προβαίνει είτε σε πλαστές εκδόσεις ή αναθεωρήσεις οικοδομικών αδειών, οι οποίες θα ήταν διαφορετικά αδύνατες, είτε να παρεμβαίνει στις εκ των υστέρων εγγραφές με παρελθοντικές ημερομηνίες που τροποποιούσαν την ισχύ των αδειών. Επιπλέον, λόγω της θέσης της στο Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβήτησης, μπορούσε να επηρεάσει την τελική έκβαση υποθέσεων, συμβουλευόμενη, παράλληλα τον αρχιτέκτονα, να επιλύει οποιαδήποτε τυχόν παρατυπία που θα προέκυπτε,

• ο προϊστάμενος του Τμήματος Ελέγχου Κατασκευών, πέραν της συνεργασίας με τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, είχε αναπτύξει τη δική του μεθοδολογία δράσης, προβαίνοντας σε ελέγχους σε περιοχές με παράνομες ή αυθαίρετες εργασίες, όπου επέβαλε πρόστιμα ή ακόμα και κατεδαφίσεις σε περίπτωση επ’ αυτοφώρου διαπίστωσης αυθαίρετων εργασιών. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούσε προϋποθέσεις προσέγγισής του, από τους εμπλεκόμενους μηχανικούς-διαχειριστές των έργων, προκειμένου να επιτευχθεί μια πιο “συμβιβαστική” λύση. Η λύση αυτή συχνά περιλάμβανε την επιβολή μικρότερων προστίμων ή την άρση διακοπής των εργασιών, έναντι χρηματικού ανταλλάγματος. Το αθέμιτο οικονομικό όφελος που λάμβανε είχε ως αποτέλεσμα τη μεταστροφή της συμπεριφοράς του, σε σχέση με τις αρχικές ενέργειες επιβολής κυρώσεων, 
• έτερος υπάλληλος Υπηρεσίας Δόμησης, ήταν επιφορτισμένος να ενημερώνει τον αρχιτέκτονα, αναφορικά με την πραγματοποίηση ελέγχων αυτοψίας, με σκοπό την προφύλαξη των συμφερόντων της οργάνωσης,

•  

• η ιδιώτης – μηχανικός, συστηνόταν σε ενδιαφερομένους, από την Προϊστάμενη του Τμήματος Έκδοσης Οικοδομικών, προκειμένου να αναλάβει τη διαχείριση των υποθέσεων που έπασχαν νομιμότητας, ενώ παράλληλα, σε συνεργασία με την Προϊσταμένη διατηρούσε σε εκκρεμότητα αιτήσεις στο σχετικό ηλεκτρονικό πληροφοριακό σύστημα, αποκομίζοντας από κοινού επιπλέον όφελος, κατά την υλοποίηση των ανάλογων αιτημάτων, όταν προέκυπτε πελάτης.

Σημειώνεται ότι, όπως διακριβώθηκε από την έρευνα, για τη διεκπεραίωση των επίμαχων υποθέσεων τα μέλη της εγκληματικής οργάνωσης, απαιτούσαν αμοιβή, η οποία έφτανε ακόμη και τα 100.000 ευρώ.

Μάλιστα, τα μέλη της οργάνωσης επιδείκνυαν ιδιαίτερη προσοχή, προκειμένου να δυσχεράνουν το έργο των Αρχών, λαμβάνοντας μέτρα προστασίας, περιορίζοντας τις τηλεφωνικές τους επικοινωνίες ή όταν αυτές ήταν απαραίτητες χρησιμοποιούσαν διαδικτυακές εφαρμογές, ενώ ταυτόχρονα, πραγματοποιούσαν δια ζώσης συναντήσεις εκτός της Υπηρεσίας.

Συνολικά, από τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν βρέθηκαν και κατασχέθηκαν: 

• – 613.535- ευρώ,
• -78- χρυσές λίρες,
• -2- ρολόγια χειρός,
• -19- χάλκινα νομίσματα,
• -3- βιβλιάρια καταθέσεων,
• πλήθος επώνυμων γυναικείων τσαντών,
• πλήθος οικοδομικών εγγράφων,
• πλήθος φωτοαντίγραφων πολεοδομικών εγγράφων,
• πλήθος χειρόγραφων σημειώσεων και μία ατζέντα,
• πλήθος εγγράφων εκτυπωμένα από πληροφοριακό σύστημα,
• πλήθος φωτοαντιγράφων οικοδομικών αδειών και -1- πρωτότυπη,
• -193- φυσικοί φάκελοι από το αρχείο της Πολεοδομίας, με οικοδομικά έγγραφα υποθέσεων,
• υπηρεσιακό βιβλίο με αριθμούς πρωτοκόλλου οικοδομικών αδειών, 
• -26- υπηρεσιακές σφραγίδες διαφόρων εντυπωμάτων και -5- σφραγίδες με στοιχεία πρώην υπαλλήλων,
• -13- κινητά τηλέφωνα,
• -2- όπλα και -2- μαχαίρια,
• -2- πλαστές πινακίδες αυτοκινήτου και
• πλήθος κερδισμένων δελτίων τυχερών παιχνιδιών.

•  

Οι συλληφθέντες οδηγήθηκαν στον αρμόδιο Εισαγγελέα.

Η έρευνα για τυχόν εμπλοκή στην υπόθεση και άλλων προσώπων συνεχίζεται.

Σε μπαράζ συλλήψεων προχώρησαν οι Υπηρεσίες Σωμάτων Ασφαλείας Βόρειας Ελλάδας την Τρίτη (10/12) σχετικά με υπόθεση διαφθοράς σε πολεοδομίες.

Οι συλλήψεις έγιναν κυρίως στη Χαλκιδική, στις περιοχές της Σιθωνίας και της Νέας Προποντίδας.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, έχουν συλληφθεί πάνω από 20 άτομα – ανάμεσά τους υπάλληλοι, πολιτικοί μηχανικοί και πρώην αυτοδιοικητικοί, όπως επίσης ένας πρώην δήμαρχος.

Επιπλέον, φέρεται να εντοπίστηκε ένα εκατομμύριο ευρώ σε μετρητά.

Το κύκλωμα διαφθοράς αφορά δύο πολεοδομίες, κατά πληροφορίες, όπου οι υπάλληλοι φέρεται να λάμβαναν χρήματα για διάφορες διαδικασίες, από έκδοση τοπογραφικών μέχρι παράνομες άδειες.

Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι ο χρηματισμός ξεκινούσε από 100 ευρώ και έφτανε τις πολλές χιλιάδες ευρώ, ώστε να διευθετηθούν, παράνομα, κάποιες διαδικασίες για ενοικιαζόμενα ακόμη και για κατοικίες και για βίλες στη Σιθωνία, στην Προποντίδα αλλά και στον δήμο Κασσάνδρας – που εξυπηρετείται ως επί το πλείστον από την πολεοδομία της Προποντίδας.

Υπάλληλοι των πολεοδομικών γραφείων στους δύο δήμους φέρεται να είχαν συνεργασία με μηχανικούς, προκειμένου να εκδίδουν τις παράνομες άδειες και να διαγράφουν πολεοδομικές παραβάσεις, εισπράττοντας χρήματα.

Τάσος Σαραντής

Σοβαρότατες συνέπειες στον παραδοσιακό χαρακτήρα του Μεγάλου Πάπιγκου αλλά και στο ευαίσθητο οικοσύστημα του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έχουν οι οικοδομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στον οικισμό, για να ανεγείρει ο εφοπλιστής Αντώνης Λαιμός δύο διώροφες κατοικίες ● Για να ολοκληρωθεί το έργο, παραβιάζονται εξόφθαλμα τα -υποτίθεται αυστηρά- γεωγραφικά όρια του χωριού και μετατρέπεται σε εργοτάξιο ένα ιδιαίτερα πολύτιμο φυσικό τοπίο.

Tην παράνομη παραβίαση των ορίων του παραδοσιακού οικισμού του Μεγάλου Πάπιγκου και του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου για την εξυπηρέτηση οικοδομικής δραστηριότητας καταγγέλλουν έξι περιβαλλοντικές οργανώσεις και ζητούν την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων Αρχών, που μέχρι σήμερα σφυρίζουν αδιάφορα. Το ενδιαφέρον σε αυτή την υπόθεση και τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν και στηλιτεύουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι ότι η οικοδομική δραστηριότητα, στην οποία αναφέρονται, αφορά την ανέγερση δύο διώροφων κατοικιών, συνολικού εμβαδού περίπου 700 τετραγωνικών μέτρων, από τον εφοπλιστή Αντώνη Λαιμό.

Τα όρια του οικισμού του Πάπιγκου έχουν καθοριστεί προ τριακονταετίας, με απόφαση του νομάρχη Ιωαννίνων (ΦΕΚ Δ΄ 272/1990) που συνοδεύεται από σχεδιάγραμμα με γραμμή οριοθέτησης και θεώρηση της Πολεοδομίας. Δεδομένου ότι το Πάπιγκο προστατεύεται από το 1979 ως παραδοσιακός οικισμός, εντός των ορίων του οικισμού επιτρέπεται η δόμηση με περιορισμούς.

Ως νότιο όριο του οικισμού έχει οριστεί το νεκροταφείο του οικισμού της εκκλησίας Αγ. Νικολάου. Το όριο του οικισμού αποτελεί και το κοινό όριο με τον Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου (Τμήμα Βίκος) που αποτελεί Περιοχή Προστασίας της Φύσης, σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) χαρακτηρισμού του Εθνικού Πάρκου και καθορισμού ζωνών προστασίας. Ετσι, εκτός των ορίων του οικισμού απαγορεύονται όλες οι δραστηριότητες, περιλαμβανομένων της δόμησης και της διάνοιξης δρόμων, εξαιρουμένων αυτών που σχετίζονται με την προστασία του Εθνικού Πάρκου.

Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, κάθε προσπάθεια εν τοις πράγμασι «διεύρυνσης» των ορίων του οικισμού νοτίως του νεκροταφείου θα έχει ως αποτέλεσμα την παράνομη, δραματική αλλοίωση του παραδοσιακού χαρακτήρα και της εικόνας του ιστορικού οικισμού. Παράλληλα, συνιστά βάναυση παραβίαση μιας από τις πιο ευαίσθητες και σημαντικές ζώνες του Εθνικού Πάρκου, υπονομεύοντας τους ζωτικούς όρους προστασίας του. Επιπλέον, τονίζουν ότι, καθώς η περιοχή είναι ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000, υφίσταται και παράβαση των Οδηγιών της Ε.Ε. για τους οικοτόπους και τα άγρια πτηνά.

Αγνοούν τις αντιδράσεις

Παρ’ όλα αυτά τα ξεκάθαρα δεδομένα, συνεχίζονται εδώ και μήνες απρόσκοπτα οι εργασίες κατασκευής δυο οικιών, εκτός των ορίων του παραδοσιακού οικισμού και εντός του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου. Σε όλο αυτό το διάστημα, περιβαλλοντικές οργανώσεις και κάτοικοι της περιοχής απευθύνθηκαν στις αρμόδιες Αρχές, ζητώντας την παρέμβασή τους για αποκατάσταση της νομιμότητας. Αρχικά, το θέμα αναδείχθηκε από την Τοπική Επιτροπή της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) Ζαγορίου και σε συνέχεια με επιστολή της ΕΛΛΕΤ προς τον Δήμο Ζαγορίου. Ετσι, σταμάτησε η παράνομη διαδικασία αλλαγής του ορίου οικισμού, που είχε ξεκινήσει με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και έπειτα από αίτημα των πωλητών των οικοπέδων στον εφοπλιστή Αντώνη Λαιμό.

Εντούτοις, ο Δήμος Ζαγορίου, στο πλαίσιο της υποχρέωσης για παροχή των ορίων των οικισμών για την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών και στο όνομα της διόρθωσης λαθών που υπήρχαν, υπέβαλε στην αντίστοιχη εφαρμογή της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε., μεταξύ άλλων, χαρτογραφικό υπόβαθρο, στο οποίο αυθαίρετα εμφανίζονται διευρυμένα τα όρια του οικισμού, σε σχέση με τα ισχύοντα όρια. Επί της ουσίας, επεκτείνοντας τα όρια του οικισμού μέσα στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου.

Αυτή η επέκταση των ορίων του οικισμού -που, όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα, έγινε με σκοπό την οικοπεδοποίηση τμημάτων του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου- είναι παράνομη, καθώς η μόνη νόμιμη διαδικασία κατά την οποία θα μπορούσαν να τροποποιηθούν τα όρια του οικισμού του Πάπιγκου θα ήταν η έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Μάλιστα, όπως σημείωνε ο βουλευτής του ΜέΡΑ25, Κρίτων Αρσένης, σε επίκαιρη ερώτηση που είχε καταθέσει προς τον υπουργό Περιβάλλοντος (6/12/2021), «κατά την παραπάνω διαδικασία δεν προβλέφθηκε να γίνεται έλεγχος των ορίων των οικισμών από καμία υπηρεσία, πλην της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Ιωαννιτών (ΥΔΟΜ).

Κι όμως, αυτή η παράνομη οριοθέτηση - επέκταση του οικισμού χρησιμοποιήθηκε για την κύρωση του δασικού χάρτη της περιοχής. Εν συνεχεία, με βάση αυτή τη δήθεν οριοθέτηση του οικισμού (κατά παράβαση της ισχύουσας οριοθέτησης του 1990), η ΥΔΟΜ του Δήμου Ιωαννιτών εξέδωσε τις οικοδομικές άδειες για τις οικίες που κατασκευάζει ο εφοπλιστής δίπλα στο χωριό (στα νέα όριά του) και εντός του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου.

Σύμφωνα πάντα με τον Κρίτωνα Αρσένη, «κατά την έγκριση της προαναφερθείσας άδειας δόμησης, ο μηχανικός - μελετητής στην τεχνική έκθεση καθορισμού του ορίου του οικισμού επικαλέστηκε το γεγονός ότι το προκύπτον όριο «ταυτίζεται με το όριο του οικισμού, όπως αυτό αρμοδίως αναρτήθηκε από τον Δήμο Ζαγορίου στην πλατφόρμα της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε.». Δηλαδή, η αυθαίρετη ενέργεια της «διόρθωσης» των ορίων από τον Δήμο προκάλεσε τη «νομιμοποίηση» της άδειας δόμησης.

Χαλίκι να γίνει!

Τη σκυτάλη πήρε η Περιφέρεια Ηπείρου που, κατά παράβαση της ΚΥΑ χαρακτηρισμού του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, βελτίωσε και χαλικόστρωσε μια «διαδρομή», η οποία είχε τη μορφή ιχνών από κοπάδια των ζώων της περιοχής. Εκτοτε πραγματοποιείται συνεχής διέλευση μηχανημάτων δομικών έργων (εκσκαφέων, φορτηγών, μπετονιερών κ.λπ.) προς το οικόπεδο του εφοπλιστή, ενώ βρίσκεται εντός του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου, όπου η δραστηριότητα αυτή απαγορεύεται, καθώς η κίνηση οχημάτων επιτρέπεται μόνο σε υφιστάμενους δρόμους και μόνο για εργασίες διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Πώς επιτεύχθηκε κι αυτό; Ο εργολάβος του έργου αιτήθηκε προς τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) χορήγηση άδειας διέλευσης μέσω του δήθεν αγροτικού δρόμου προς το οικόπεδο, στην οποία επικαλέστηκε «έκτακτο περιστατικό». Ο ΟΦΥΠΕΚΑ αρνήθηκε την παροχή άδειας, αλλά ο περιφερειάρχης Ηπείρου, Αλέξανδρος Καχριμάνης, διαβίβασε και υποστήριξε ως «επιτακτική» την παροχή της. Και στην απάντησή του προς τον Κρίτωνα Αρσένη ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Νίκος Ταγαράς, περιορίστηκε στην αναφορά ότι οι υπηρεσίες του Δήμου και της Περιφέρειας «βεβαιώνουν ότι οι υπό δόμηση εκτάσεις βρίσκονται εντός ορίου οικισμού».

«Δυστυχώς, οι Αρχές μέχρι τώρα έχουν επιδείξει σκανδαλώδη αδράνεια και αδιαφορία, με συνέπεια την προσβολή κάθε έννοιας νομιμότητας και την υποβάθμιση του συνταγματικά προστατευόμενου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, η Αστυνομία, το Δασαρχείο και οι Διευθύνσεις Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Ηπείρου και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας, που έχουν ενημερωθεί, αδρανούν επιδεικτικά και δεν έχουν ακόμα εκτελέσει τα κατά νόμο καθήκοντά τους για διακοπή των παράνομων δραστηριοτήτων και έλεγχο των παραβατών», καταγγέλλουν η «Καλλιστώ», η Ελληνική Εταιρεία Προστασία της Φύσης, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία», η ΑΝΙΜΑ και ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων.

Διαπιστωμένες παρανομίες

Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου του ΟΦΥΠΕΚΑ, που έχει κατά το νόμο την αρμοδιότητα διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου. Σε απάντησή του σε αίτηση της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ» (20/4/202), ο ΟΦΥΠΕΚΑ αναγνωρίζει ότι το νότιο όριο του οικισμού του Μεγάλου Πάπιγκου είναι το νεκροταφείο, διαπιστώνει την παράνομη χρήση του δήθεν «δρόμου» εντός της Περιοχής Προστασίας της Φύσης, Πυρήνα Βίκου του Εθνικού Πάρκου, και καλεί τις αρμόδιες υπηρεσίες να προβούν στις νόμιμες ενέργειες.

Σε αυτό το ανησυχητικό πλαίσιο, και ενόσω οι εργασίες προχωρούν ταχύτατα εκτός του παραδοσιακού οικισμού και εντός του εθνικού δρυμού, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων Αρχών, υπό τον συντονισμό της τοπικής μονάδας διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ, για τη διακοπή των οικοδομικών εργασιών και της παράνομης χρήσης τού δήθεν «δρόμου» εντός του πυρήνα του εθνικού πάρκου και την αποκατάσταση του προστατευόμενου φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Για την υπόθεση, η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» έχει προσφύγει στο ΣτΕ, ενώ έχει καταθέσει και αίτηση αναστολής των εργασιών.

Το καλύτερο απ’ όλα είναι ότι αυτά συμβαίνουν, όταν ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και το υπουργείο Πολιτισμού υπέβαλε φέτος, κατόπιν πρότασης του πρωθυπουργού της Ελλάδας, φάκελο υποψηφιότητας για να συμπεριληφθεί το Ζαγόρι στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, λόγω του μοναδικού πολιτιστικού και περιβαλλοντικού του πλούτου.

Πηγή: efsyn.gr

Της Δέσποινας Παπαγεωργίου

Εικονογράφηση: Κατερίνα Καραλή

«Αύριο, αυτό το άλλοτε όμορφο ποτάμι… θα χτιστεί και θα γίνει καταραμένο σαν τις μάγισσες του Μεσαίωνα. Και σε αυτή την περίεργη, δύστυχη κοιλάδα… θα υψωθεί μια νέα συνοικία με ψηλά, απαίσια κτίρια», έγραφε η Le Figaro καθώς γλυκοχάραζε ο 20^ος αιώνας.

Ο ποταμός δεν ήταν άλλος από τον Bièvre, που διέτρεχε για αιώνες το Παρίσι στο νότιο τμήμα του, κι εξέβαλλε στον Σηκουάνα. Αυτός που είχε υμνήσει ο αναγεννησιακός ποιητής François Rabelais γράφοντας πως βατραχάκια έστηναν χορό στις όχθες του. Αυτός που ατενίζοντάς τον ο Βίκτωρ Ουγκό έγραψε την Παναγία των Παρισίων – κι έβαλε τον Μάριο των «Αθλίων» του να ονειρεύεται την Τιτίκα σ’ ένα γεφυράκι του.

Όσο ειδυλλιακό όμως κι αν ήταν το τοπίο καθώς διασχίζονταν από το περίπου τρία μέτρα πλατύ ποτάμι στην εποχή του Ουγκώ, ήρθε η Βιομηχανική Επανάσταση με τα βυρσοδεψεία, τα βαφεία και τα καθαριστήρια που χτίστηκαν στις όχθες του, για να μετατρέψει τον Bièvre σε πηγή μόλυνσης: ένας τεράστιος όγκος λυμάτων και ακαθαρσιών κατέληγαν στα νερά του.

Κι έτσι, ελήφθη η απόφαση να θαφτεί. Το τελευταίο τμήμα του μέσα στο Παρίσι μπαζώθηκε το 1912.  

Κι είναι τώρα, έναν ολόκληρο αιώνα μετά, που το δημοτικό συμβούλιο της Πόλης του Φωτός ασπάστηκε την πρόταση των Πρασίνων για «αναγέννηση του Bièvre». Ναι, στη Γαλλία αποφάσισαν να ξεθάψουν και να επαναφέρουν στη ροή του ένα ποτάμι μέσα σε μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες και ιστορικές πόλεις του κόσμου!

 

Ο ποταμός Bievre στη Γαλλία, τέλη του 19ου αιώνα. Φωτογραφία: Charles Francois Bossu

Το εγχείρημα ακούγεται σχεδόν ακατόρθωτο – και είναι σίγουρα πολυδάπανο. Κι άλλες καμπάνιες στο παρελθόν οραματίστηκαν να επαναφέρουν στη ζωή τον Bièvre. Γιατί αυτός, ο «χαμένος ποταμός», ήταν ανέκαθεν μέρος της «μυστικής ιστορίας» της πόλης, και συνάρπαζε τους Παριζιάνους. Σε αυτόν τον υδάτινο φιδίσιο δρόμο λέγεται πως η θεά Άρτεμις μεταμόρφωσε μια νύμφη προκειμένου να τη γλιτώσει από κάποιον στρατιώτη της Τροίας. Και ότι ένας δράκος τρομοκρατούσε κάποτε την περιοχή από εκεί, μέχρι που ένας επίσκοπος τον έδιωξε, τον 4ο μ.Χ. αιώνα.     

Όλες οι προηγούμενες καμπάνιες ωστόσο απέτυχαν. Τώρα, όμως, ήδη εκπονείται μελέτη εφικτότητας. Και οι όροι έχουν αλλάξει. «Το εγχείρημα αποκτά νέα ορμή εν όψει της κλιματικής αλλαγής, των εντεινόμενων κυμάτων καύσωνα και της απειλούμενης βιοποικιλότητας», θα έλεγε ο αντιδήμαρχος του Παρισιού με χαρτοφυλάκιο το Περιβάλλον Dan Lert στο National Geographic. «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε όπως ξέραμε με την αστική ανάπτυξη… Οι κάτοικοι περιμένουν ότι θα προσαρμόσουμε την πόλη στις περιβαλλοντικές προκλήσεις», συμπλήρωνε.

Κατά κάποιο τρόπο, είναι σαν ο ποταμός να παίρνει την εκδίκησή του: η βιομηχανική ανάπτυξη που κυριολεκτικά τον έθαψε ζωντανό, οδήγησε στην κλιματική αλλαγή, η οποία επιτάσσει την άμεση απελευθέρωσή του! Άλλωστε, η μέση θερμοκρασία του Παρισιού είναι 2,3 βαθμούς υψηλότερη από την εποχή της Αναγέννησης. Μάλιστα, οι τοπικές αρχές υπολογίζουν πως στα μέσα του 21^ου αιώνα το κλίμα του Παρισιού θα ομοιάζει με αυτό της Σεβίλλης, στη νότια Ισπανία.

Είναι βιωμένη εμπειρία, αλλά και τεκμηριωμένο επιστημονικά, ότι οι υδάτινοι όγκοι συμβάλλουν στην ελάττωση της θερμοκρασίας της περιοχής που διατρέχουν. Μετριάζουν επίσης τις συνέπειες μιας πλημμύρας, καθώς το νερό της βροχής βρίσκει κάπου διέξοδο. Και, φυσικά, ποιος τόπος χτισμένος στις όχθες ενός ποταμού ή μιας λίμνης δεν αναβαθμίζεται αισθητικά και δεν βελτιώνει την ποιότητα ζωής των κατοίκων;

Τα δύο πρώτα τμήματα του Bièvre εντός του Παρισιού αναμένεται να δουν το φως της μέρας στα τέλη του 2026, και να ενωθούν με κάποια τμήματά του που ξεθάφτηκαν με τον ίδιο τρόπο τα τελευταία χρόνια σε μικρότερες πόλεις, πάρκα και λιγότερο πυκνοδομημένες περιοχές.

Υπάρχει ένα εξαιρετικός όρος στα αγγλικά, για την απελευθέρωση των ποταμών, την επαναφορά τους δηλαδή στην επιφάνεια και την αποκατάσταση της ροής τους: «Daylighting» λέγεται – τα ποτάμια δηλαδή βλέπουν (ξανά) το φως της μέρας.

Και ο Bièvre δεν θα είναι ο πρώτος ούτε ο τελευταίος ποταμός που θα το ζήσει αυτό.

Ξεμπαζώνοντας ποτάμια «before it was cool»

Τη δεκαετία του 1980, όταν η κλιματική αλλαγή δεν υπήρχε καν ως όρος, η Ζυρίχη, η μεγαλύτερη πόλη της Ελβετίας, έτρεχε ήδη το «Bachkonzept» – το «Πρόγραμμα για τα Ποτάμια». Μάλιστα, έχει ψηφίσει σχετικό νομικό πλαίσιο για το πρόγραμμα. Η φοβερή Ζυρίχη, λοιπόν, έχει ξεθάψει μέχρι σήμερα τα περισσότερα ποτάμια, αποκαθιστώντας τη ροή τους μέσα στον αστικό ιστό και προσαρμόζοντάς τα στην αρχιτεκτονική του τοπίου. Θεωρούνται οι πλέον ειδήμονες στο θέμα.

 

 

Η Ζυρίχη το σούρουπο

Η συστηματική προσπάθεια των Ελβετών αποδίδεται αφενός στην επιθυμία τους για ανάκτηση του δημόσιου χώρου και βελτίωση της ποιότητας ζωής (το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που κάνουμε στην Ελλάδα). Ταυτόχρονα, επιτυγχάνουν οικονομικό όφελος: καθώς όταν το καθαρό νερό ρέει στα ποτάμια αντί στους υπόγειους αγωγούς (τους υπονόμους), αυτό σημαίνει ότι ρέει λιγότερο νερό στους αγωγούς λυμάτων, άρα μειώνονται τα κόστη επεξεργασίας των τελευταίων.

Στην πρωτοπορία, και η πατρίδα του Ντίκενς 

Κι αν στο Παρίσι θάφτηκαν ποτάμια γιατί μετατράπηκαν σε μολυσμένους χείμαρρους με τη βιομηχανική ανάπτυξη, δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί κάτι διαφορετικό στη μήτρα της Βιομηχανικής Επανάστασης, το Λονδίνο. Σήμερα, πασίγνωστες λεωφόροι όπως η Strand που στη συνέχεια γίνεται Fleet Street, «τρέχουν» επάνω από μπαζωμένα ποτάμια. Κι αν είναι μάλλον απίθανο να ξηλωθούν αυτοί οι δρόμοι, ωστόσο από το 2009 το Λονδίνο έχει ελευθερώσει περισσότερα από 17 χμ. ποταμών και ρεμάτων. Πιο γνωστός ίσως είναι ο καθαρισμός και η αποκατάσταση του Ποταμού Lea και του ιστορικού δικτύου των Ποταμών Bow Back για τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου το 2012.  

Το πιο πρόσφατο, όμως, τέτοιο εγχείρημα στη Γηραιά Αλβιώνα είναι σε μια πόλη του βορρά της, επίσης σημαντικό κέντρο της Βιομηχανικής Επανάστασης, το Σέφιλντ. Σε μια καλλιτεχνική γειτονιά της πόλης, ανάμεσα σε εγκαταλελειμμένα εργοστάσια και τα χαρακτηριστικά terrace houses με τα κόκκινα τούβλα, ξεπηδά ξαφνικά μια πράσινη όαση: πρόκειται για το Porter Brook, ένα μικρό αμφιθέατρο στις όχθες του ποταμού Porter, εκεί που άγριες πέστροφες γεννούν την άνοιξη και φοιτητές από το γειτονικό κολέγιο κάνουν πικνίκ και βαρκάδα. Μόνο που έως το 2015, αντί για ποτάμι βρισκόταν εκεί ένα πάρκινγκ.   

 

Η πράσινη όαση του Sheffield

Το Σέφιλντ πήρε το όνομά του από τον Sheaf, έναν από τους ποταμούς επάνω στους οποίους είναι χτισμένο – κάτι που δεν μπορείς να μαντέψεις επουδενί, αφού δεν βλέπεις σχεδόν πουθενά το νερό. Ωστόσο, κι εκεί τα ποτάμια μπαζώθηκαν τον 19^ο αιώνα, γιατί είχαν μετατραπεί σε φορείς ακαθαρσιών.

Ήταν τόσο μεγάλη η επιτυχία του Porter Brook που το δημοτικό συμβούλιο του Σέφιλντ σχεδιάζει κι άλλα τέτοια πάρκα. Το πιο σπουδαίο: σκέφτονται να απελευθερώσουν –μετά από έναν αιώνα- τμήμα του Sheaf, κοντά στο πρώην μεσαιωνικό κάστρο. Δέντρα, λουλούδια και παγκάκια για τους διαβάτες αποτελούν μέρος του όλου σχεδιασμού.

Σε μια άλλη περίπτωση, μόλις τον Μάιο του 2021, το βιομηχανικό Μάντσεστερ ξέθαψε μετά από 50 χρόνια και αποκατέστησε τμήμα του Medlock, ενός από τους τρεις ποταμούς επάνω στους οποίους έχει χτιστεί. Ο ποταμός θα γίνει το κέντρο του Πάρκου Mayfield, με πλούσια βλάστηση στις όχθες του και αναβίωση της βιοποικιλότητας, στην καρδιά της πόλης.   

130 εκατ. δολ. για την αποκατάσταση ενός ρέματος

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στο πρώτο τέτοιο εγχείρημα στις ΗΠΑ, το Yonkers της Νέας Υόρκης ξέθαψε μετά από έναν αιώνα τον ποταμό Saw Mill. Η αποκατάστασή του στοίχισε 19 εκατ. δολ – και στόχος είναι να επανέλθει εκεί και η θαλάσσια ζωή.  

Τον περασμένο Δεκέμβριο δημοσιευόταν ότι τώρα η Νέα Υόρκη ετοιμάζεται να ρίξει το ιλιγγιώδες ποσό των 130 εκατ. δολαρίων για να ξεθάψει ένα μικρό ποτάμι που μπάζωσε πριν από έναν αιώνα. Πρόκειται για το Tibbetts Brook στη συνοικία του Μπρονξ, κι είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια βελτίωσης των πράσινων υποδομών της πόλης.

Μα, η Νέα Υόρκη είναι μια πόλη που περιβάλλεται από νερό – τον ανοιχτό ωκεανό, παραλίες, ποτάμια. Γιατί ρίχνει τόσο χρήμα για να φέρει στην επιφάνεια ένα ρέμα;

Το Tibbetts Brook είναι ένα από τα εκατοντάδες ρυάκια, πηγές, ρέματα που έχει καταπλακώσει η μητρόπολη καθώς υπάκουε στην αλαζονεία των ουρανοξυστών της. Η κλιματική αλλαγή ήταν κι εδώ καθοριστικός παράγοντας για την τελική απόφαση, αφού το θάψιμο του ρέματος έχει επιδεινώσει τα πλημμυρικά φαινόμενα στην πόλη. Το Tibbetts Brook –επισημαίνουν οι New York Times– διοχετεύει περί τα 8,33 δισεκατομμύρια λίτρα γλυκού νερού τον χρόνο στους ίδιους υπόγειους αγωγούς που μεταφέρουν οικιακά λύματα και βρόχινο νερό σε εργοστάσια επεξεργασίας λυμάτων. Έτσι, καταλαμβάνει σημαντικό όγκο στο παλαιό σύστημα υπονόμων και συντελεί σε υπερχειλίσεις που καταλήγουν σε γειτονικά ρέματα.  

«Οπότε, όταν τα απομεινάρια του Τυφώνα Ida υπερχείλισαν τους αγωγούς τον Σεπτέμβριο, το ρέμα έπρεπε έτσι κι αλλιώς να συνεχίσει τη ροή του. Και τη συνέχισε – αναβλύζοντας στη στεριά, προκαλώντας κάποια από τα χειρότερα πλημμυρικά φαινόμενα της πόλης και βγαίνοντας στη λεωφόρο… όπου παγίδευσε δεκάδες αυτοκίνητα, λεωφορεία και φορτηγά ενώ η στάθμη των υδάτων ανέβαινε», έγραφαν οι New York Times.

«Γίναμε το διεθνές σύμβολο για το τι συμβαίνει όταν η πόλη δεν έχει προετοιμαστεί για πλημμύρες», θα έλεγε ο Ρόμπερτ Φανούτσι, πρόεδρος της οργάνωσης πολιτών Bronx Council for Environmental Quality.

«Το νερό δεν προορίζεται να μπαίνει σε αγωγούς και να θάβεται»

Στη Νέα Σκωτία του Καναδά, την άνοιξη του 2017 ελευθέρωσαν 300 μέτρα του ποταμού Sawmill μετά από πέντε μήνες αδιάκοπης εργασίας. Ο ποταμός είχε θαφτεί τη δεκαετία του ’70 μετά από μια καταστροφική πλημμύρα. Μισό αιώνα αργότερα, είχε έρθει η ώρα για τον αγωγό διαμέτρου 2,5 μέτρων (μέσα από τον οποίο περνούσε το ποτάμι) να αντικατασταθεί, καθώς οι ειδικοί έκριναν πως δεν θα άντεχε άλλον ένα τυφώνα. Τελικά, αντί να τον αντικαταστήσουν, αποφάσισαν να ελευθερώσουν το ποτάμι. Οι αγωγοί μπορούν να συγκρατήσουν μόνο μια ορισμένη ποσότητα νερού προτού υπερχειλίσουν ή «σκάσουν», ενώ τα ποτάμια με τις πορώδεις όχθες τους είναι πολύ πιο αποτελεσματικά στην «απορρόφηση» του νερού από τις καταιγίδες. Κι αυτό έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία εν όψει κλιματικής αλλαγής.

 

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις Daylighting

«Το νερό δεν είναι για να μπαίνει σε σωλήνες και να θάβεται. Είναι τόσο τεχνητός αυτός ο τρόπος διαχείρισης», θα πει ένας ειδικός στο CBC. Το εγχείρημα έχει εμπόδια έναν μεγάλο δρόμο κι ένα κυβερνητικό κτίριο που έχουν χτιστεί επάνω από το θαμμένο ποτάμι. Το κόστος είναι μεγάλο -γύρω στα 9 εκατ. δολ. δόθηκαν μόνο για την πρώτη φάση- όμως οι ειδικοί είναι πεπεισμένοι πως τα οφέλη θα είναι μεγαλύτερα. 

Η λεωφόρος που έγινε ποτάμι

Να φέρεις έναν ποταμό στην επιφάνεια δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά, καθώς πολλές πόλεις είναι χτισμένες επάνω σε δίκτυα αγωγών και υπονόμων εκεί όπου άλλοτε υπήρχαν ρυάκια και ποτάμια. «Σε κάποιες περιπτώσεις, θα αποδειχθεί αδύνατον», λέει η υδρολόγος Claire Oswald στο CBC. «Θα πρέπει να γκρεμίσεις σπίτια, δρόμους και τέτοια για να το επαναφέρεις στη φυσική του ροή».

Ωστόσο, η ανθρωπότητα σιγά σιγά συνειδητοποιεί ότι το να θάβεις τα ποτάμια δεν είναι ιδιαίτερα καλή ιδέα. Οπότε, όπου είναι εφικτό, γιατί να μην τα αποκαταστήσεις;

Δεν στέφονται, βέβαια, όλες οι απόπειρες daylighting με επιτυχία. Όταν, για παράδειγμα ξεμπαζώθηκε το 2013 το ποτάμι Moselle στο Βόρειο Λονδίνο, σύντομα διαπιστώθηκε ότι ήταν μολυσμένο με οικιακά λύματα εξαιτίας λανθασμένων συνδέσεων με γειτονικούς αγωγούς σπιτιών – και άρα αποτελούσε απειλή για τη δημόσια υγεία. Το μάθημα λοιπόν ήταν ότι «εάν σκοπεύεις να ξοδέψεις πολλά χρήματα για να ξεθάψεις ένα ποτάμι, πρέπει ταυτόχρονα να ελέγξεις την ποιότητα του νερού», όπως θα έλεγε στον Guardian ο Αdam Broadhead, που τρέχει την ιστοσελίδα daylighting.org.uk.

Για παράδειγμα, ο Bièvre στο Παρίσι μπορεί να αναγεννηθεί γιατί βελτιώθηκε η ποιότητα του νερού του: την τελευταία εικοσαετία: η εταιρεία ύδρευσης της περιοχής εργάστηκε συστηματικά για να επιδιορθώσει προβληματικούς αγωγούς που έριχναν λύματα στον Bièvre, ενώ έλεγχε τακτικά σπίτια και επιχειρήσεις που βρίσκονται κατά μήκος του. Γι’ αυτό ήδη αρκετά τμήματά του εκτός Παρισιού έχουν ξεμπαζωθεί κι αποκατασταθεί.

Και μια άλλη περίπτωση, που παρουσιάζεται κιόλας ως υπόδειγμα επιτυχίας αποκατάστασης ποταμού, έχει τα μελανά της σημεία. Πρόκειται για το Ρέμα Cheonggyecheon στη Σεούλ, που τον Σεπτέμβριο του 2005 αντικατέστησε μια ολόκληρη πολύβουη λεωφόρο στο κέντρο μιας πόλης 25 εκατομμυρίων κατοίκων, παρέχοντας μια όαση ελεύθερου δημόσιου χώρου, βλάστησης και δροσιάς.   

 

Cheonggyecheon, Σεούλ

Ωστόσο, το Cheonggyecheon δεν ήταν περίπτωση ξεμπαζώματος, καθώς δημιουργήθηκε τεχνητά στη θέση του αυθεντικού ρέματος – λειτουργεί δηλαδή σαν συντριβάνι. Πέρα από τα αμφισβητούμενα κίνητρα των οραματιστών του, που έχουν κατηγορηθεί για πολιτικές σκοπιμότητες, ατασθαλίες και άρνηση διαλόγου με την τοπική κοινωνία, το Cheonggyecheon μάλλον δεν αποτελεί οικολογικό πρότυπο. Φυσικά, μείωσε τη θερμοκρασία των τριγύρω επιφανειών και βοήθησε στην αύξηση της βιοποικιλότητας. Όμως, «επειδή ο πάτος του ρέματος είναι από τσιμέντο, εξ ου και είναι σχεδόν αδύνατον να πραγματοποιήσει οποιαδήποτε λειτουργία καθαρισμού, μπορεί λογικά να υποθέσει κάποιος ότι σταδιακά θα “βρωμίσει”», έγραφε ήδη το 2010 ο Eunseon Park, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Yonsei για την Αστική Βιωσιμότητα και επικεφαλής της ακτιβιστικής κίνησης Listen to the City. Για τον ίδιο λόγο, προσέθετε, η επιδείνωση του προβλήματος των φυκιών, σημαίνει ότι το κόστος συντήρησης αυξάνεται κατά 30% ετησίως.

Παρά τις όποιες αποτυχίες, η τάση καταγράφεται πλέον ξεκάθαρα: ελευθερώστε τα ποτάμια, αποκαταστήστε το φυσικό περιβάλλον, μειώστε τη θερμοκρασία, κάντε τον πλανήτη βιώσιμο. Δεν έχουμε άλλον.

Αθήνα: Η μόνη ευρωπαϊκή πόλη χωρίς ποτάμι

Ήταν ένα πρωινό πριν από πολλά χρόνια, όταν περνώντας με το λεωφορείο μπροστά από το ξενοδοχείο Κάραβελ, άκουσα μια γιαγιά στην μπροστινή θέση να λέει: «Εδώ κάποτε ήταν ένα μεγάλο ποτάμι». Γούρλωσα τα μάτια, κι έγινα συνειδητά λαθρακουστής, για να μάθω λεπτομέρειες. Δεν γνώριζα. Έκτοτε, αυτό το σημείο δεν θα ήταν ποτέ πια ακριβώς δρόμος για μένα, αλλά ένας αδίστακτος τσιμεντένιος βόας που είχε καταπιεί ολόκληρο τον παράδεισο, μαζί με τα λουλούδια και τα πουλιά του.

 

Αθήνα, Ιλισσός 1927

Ο ποταμός ήταν ο Ιλισός. Η Αθήνα είναι η μοναδική πόλη της Ευρώπης που δεν έχει αφήσει ποτάμι για ποτάμι αμπάζωτο τη στιγμή που ακόμα και οι πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις του κόσμου ανέθεσαν σοφά στα ποτάμια να σμιλέψουν και να ορίσουν το αστικό τους τοπίο – ένα τοπίο που τώρα κουρνιάζει στις όχθες τους κι αναδεικνύεται από αυτές. Τα άλλα δύο μεγάλα θαμμένα ποτάμια της Αθήνας είναι ο Ηριδανός και ο Κηφισός. Είναι συγκλονιστικό ότι στα τέλη του 19^ου αιώνα την πόλη μας διέρρεαν συνολικά 700 χείμαρροι, ποτάμια και ρυάκια.  

Κι ενώ η παγκόσμια τάση, ειδικά την τελευταία δεκαετία, είναι να ξεθάβονται και να αποκαθιστώνται ποτάμια και ρέματα, η Αθήνα για μια ακόμα φορά «πρωτοτυπεί»: γιατί μπαζώματα δεν έγιναν μόνο στα παλαιότερα χρόνια, αλλά και πρόσφατα, εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004! Όπως έγραφε η «Καθημερινή» το 2005, «κόβονταν» τότε έργα αντιπλημμυρικά ελέω «βιτρίνας»: «Τεράστια έργα κατέλαβαν την Αττική γη, κόβοντας την πορεία των ρεμάτων, δημιουργώντας εκτάσεις ασφαλτοστρωμένες και τσιμεντοποιημένες, μειώνοντας την υδροαπορροφητικότητα του χώρου και μεγεθύνοντας τα προβλήματα. Ποιος ήταν ο σχεδιασμός της πολιτείας; Στις καλύτερες των περιπτώσεων εξασφαλιζόταν η ασφάλεια της συγκεκριμένης εγκατάστασης ή, άντε και του περιβάλλοντος χώρου. Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα επικρατούσε το χάος».

Από τότε που εκδιώξαμε βάρβαρα τις νύμφες που λούζονταν στις όχθες του Ιλισού, ποτάμια και ρέματα που νομίζουμε πως τιθασεύσαμε με την παραμικρή βροχή φουσκώνουν και μας πνίγουν.

Μήπως ήρθε η ώρα, αντί για Rafale, να ζητήσουμε από τους Γάλλους τεχνογνωσία για το περιβάλλον ή θα παραμείνουμε εσαεί μοιραίοι θύτες του και θύματα της κλιματικής κρίσης;

---

Η Popaganda φαντάστηκε πώς θα ήταν δύο εμβληματικά σημεία της Αθήνας αν τα διαπερνούσε ένα ποτάμι…

Πηγή: popaganda.gr