Η σημαντική έκθεση με έργα-σταθμούς, «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και αλληγορίες από την αρχαιότητα στο σήμερα», θα φιλοξενηθεί στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου από την 1η Δεκεμβρίου 2023 έως 14 Απριλίου 2024.
Το λεπτόλιγνο χάλκινο αγαλματίδιο του «Φθόνου» (323-186 π.Χ.), ο Ερυθρόμορφος καλυκωτός κρατήρας «Ερωτοστασία: μια νέα γυναίκα ζυγίζει τον Αντέρωτα» (340-330 π.Χ.) από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων με προσωποποιήσεις της Θάλασσας, του Ωκεανού, του Θέρους από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης όπως και το πήλινο σύμπλεγμα «Ερωτα και Ψυχής», «Η Υδρία του Μειδία. Πανδαισία, Ευδαιμονία Υγεία» και ο «Κύαθος με παράσταση Εριδος» (500 π.Χ.) από το Βρετανικό Μουσείο, το ψηφιδωτό «Αλληγορία του Θανάτου, του Πλούτου και της Φτώχειας» (1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.) από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης, ο «Κρόνος που τρώει το Παιδί του» (1683) του Ρούμπενς από το Μουσείο του Prado, «Η Συκοφαντία του Απελλή» του Σάντρο Μποτιτσέλι και του εργαστηρίου του από το Μουσείο Ουφίτσι στη Φλωρεντία, το έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη «Υπέρ Πατρίδος το παν» (1858) από την Εθνική Πινακοθήκη, οι «Τέσσερις Εποχές» του Γιάννη Τσαρούχη από ιδιωτική συλλογή, βρίσκονται ανάμεσα στα εκατόν εξήντα έργα γλυπτικής, κεραμικής, ζωγραφικής, μεταλλοτεχνίας που θα παρουσιαστούν στην περιοδική έκθεση «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και αλληγορίες από την αρχαιότητα στο σήμερα». Η ιδέα και η επιμέλεια είναι του καθηγητή και διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης, Νικόλαου Σταμπολίδη, και θα φιλοξενηθεί στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του μουσείου από την 1η Δεκεμβρίου 2023 έως 14 Απριλίου 2024.
Μοναδικά έργα από την Αρχαιότητα, την εποχή του Βυζαντίου, της Αναγέννησης και μοντέρνας τέχνης θα συνεκτεθούν στην έκθεση που χθες πήρε το πράσινο φως μαζί με τα εύσημα των μελών του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Τα μέλη έκαναν λόγο για μια «εντυπωσιακή έκθεση ως αναφορά τη σύλληψη και το θέμα της», συνεχάρησαν τον Νικόλαο Σταμπολίδη και γνωμοδότησαν θετικά για τον προσωρινό δανεισμό σαράντα τεσσάρων (44) έργων από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και τις Εφορείες Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, Δωδεκανήσου, Χαλκιδικής και Αγίου Ορους, κ.ά., και τον δανεισμό εβδομήντα εννέα (79) έργων από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές του εξωτερικού.
«Είναι μια δύσκολη έκθεση που ανοίγει όχι έναν διάλογο ανάμεσα στην αρχαιότητα και το σήμερα, αλλά συνδυάζει τη διαχρονία από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Το θέμα της είναι οι προσωποποιήσεις και οι αλληγορίες. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι ανθρωποκεντρικός. Οι άνθρωποι φαντάστηκαν τους Θεούς τους κατ’ εικόνα και ομοίωση των ιδίων. Προσωποποιούν έννοιες και πολλές φορές πλάθουν μια ιστορία μεταφορική που ουσιαστικά είναι μια αλληγορία», εξήγησε ο κ. Σταμπολίδης και σημείωσε ότι η έκθεση ανοίγει μια τετραλογία και αντιμετωπίζει ολιστικά τις έννοιες τις οποίες διαπραγματεύεται. Ο τίτλος δε, ΝοΗΜΑΤΑ γράφει το γράμμα «ο» μικρό, ώστε το νόημα να παραπέμπει και στο νήμα.
Με έργα «πρώτης γραμμής» από μεγάλα μουσεία, σκοπός της έκθεσης είναι και να ελκύσει ένα διεθνές κοινό (όπως συμβαίνει με αντίστοιχες διοργανώσεις στο Λούβρο, στο Βρετανικό Μουσείο, το Prado, κ.α.) για ένα τριήμερο στην Αθήνα «που έχει τουρισμό όλο τον χρόνο και δεν λειτουργεί ως stop over για τα νησιά. Παράλληλα είναι πιο εύκολο μεγάλα μουσεία να δανείσουν σημαντικά έργα τους τη χειμερινή περίοδο», ειπώθηκε χαρακτηριστικά.
Η έκθεση, που έχει απαιτητική αρχιτεκτονική και σκηνογραφική σύλληψη για την παρουσίαση του θέματος και των έργων, θα διαρθρώνεται στις ενότητες: 1. Χρόνος, 2. Φύση (γεωγραφικοί όροι, ουράνια σώματα), 3. Θεός (θεοποιημένες έννοιες φυσικών και ανθρώπινων στοιχείων), 4. Ανθρωπος (ψυχικές, πνευματικές και σωματικές καταστάσεις - συναισθήματα - πνευματικά έργα), 5. Θεσμός (Πόλεις, Δήμος, Δημοκρατία, Βία, Κράτος, Δικαιοσύνη, τελετές), 6. Αλληγορίες. Τα έργα έρχονται από Μουσεία της Ιταλίας, το Μουσείο Prado της Ισπανίας, το Kunsthistorisches Museum της Βιέννης, τη Βίλα Μποργκέζε, ενώ οκτώ έργα δανειζόμαστε από το Βρετανικό Μουσείο. Μέλη του ΚΑΣ, ο Νικόλαος Σταμπολίδης αλλά και ο γενικός γραμματέας του ΥΠΠΟΑ Γιώργος Διδασκάλου συμφώνησαν ότι τέτοιες επιστημονικές συνεργασίες ευνοούν τη σχέση των δύο Μουσείων, Ακρόπολης και Βρετανικού, και δεν αφορούν το αίτημα της χώρας μας για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, ο διακρατικός και διακυβερνητικός χαρακτήρας του οποίου έχει αναγνωριστεί και με απόφαση της UNESCΟ (29/9/2021).
Ολα τα αιτήματα για τον δανεισμό των έργων έχουν απαντηθεί θετικά. Εκκρεμεί μόνον η απάντηση για τη δημοφιλή «Κραυγή» του Εντβαρτ Μουνκ (μία από τις τέσσερις-πέντε εκδοχές) που βρίσκεται στο Οσλο. Μακάρι καθώς θα είναι μια τεράστια επιτυχία να το δούμε στην Αθήνα. Τα έξοδα της έκθεσης θα καλύψει το Μουσείο Ακρόπολης.
Μεγάλα τα ονόματα και σπουδαίο το έργο των καλλιτεχνών που ετοιμάζονται να «παρελάσουν» στα μεγάλα Μουσεία και τις Gallery ανά τον κόσμο για τη χρονιά που απλώνεται μπροστά μας.
Ρίχνουμε μια ματιά κι ετοιμαζόμαστε για τα καλλιτεχνικά γεγονότα της χρονιάς:
Alice Neel: Hot Off The Griddle | Barbican Art Gallery, Λονδίνο [16.02.23 – 21.05.23]
Μία από τις σπουδαιότερες μορφές της αμερικανικής τέχνης αποκτά την αναγνώριση που της αξίζει στη μεγαλύτερη έκθεση που έχει διοργανωθεί ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το εξπρεσιονιστικό παραστατικό ύφος της Alice Neel όσο και το ενδιαφέρον της για παραγνωρισμένα θέματα -συμπεριλαμβανομένων των ακτιβιστών, των queer performers και των εγκύων γυναικών- μπορεί σήμερα να προσελκύουν την προσοχή, όχι όμως την εποχή που η Neel εργαζόταν στη Νέα Υόρκη κατά τις αρχές και τα μέσα του 20ού αιώνα.
Η έκθεση συγκεντρώνει έργα που καλύπτουν 60 χρόνια καριέρας, τα συγκλονιστικά παραστατικά πορτραίτα της Neel που συναντούσε στην καθημερινή ζωή προσφέρουν μια μοναδική καταγραφή ανθρώπων που διαφορετικά θα είχαν ωθηθεί στο περιθώριο της κυρίαρχης κοινωνίας και της ιστορίας, μαζί με αρχειακό υλικό της εποχής, αλλά και φωτογραφίες, επιστολές και ταινίες.
Η έκθεση τοποθετεί το έργο της μέσα στο μεταβαλλόμενο πολιτιστικό της πλαίσιο, από το διαμορφωτικό έτος που πέρασε στην Αβάνα το 1925 με τον σύζυγό της, τον Κουβανό καλλιτέχνη Carlos Enríquez, μέχρι το ισπανικό Χάρλεμ, όπου έζησε για μεγάλο μέρος των δεκαετιών του 1940 και του ’50.
Η Neel, η οποία δεν αναγνωρίστηκε σε μεγάλο βαθμό για το έργο της τον περασμένο αιώνα, έχει πλέον αναδειχθεί για την ειλικρίνεια με την οποία έβλεπε τον κόσμο. H έκθεση βασίζεται σε διεθνείς δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Η έκθεση Soutine | Kossoff είναι η πρώτη μουσειακή έκθεση που φέρνει σε επαφή δύο σημαντικές μορφές της ζωγραφικής του 20ού αιώνα: του Βρετανού καλλιτέχνη Leon Kossoff (1926-2019) και του γεννημένου στη Λευκορωσία ζωγράφου Chaim Soutine (1893-1943).
Η έκθεση συγκεντρώνει περίπου 40 σημαντικά δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και αλλού και εκτός από τα πορτρέτα του Soutine (Courtauld, 2017) με περίπου 20 έργα, πρόκειται για τη μεγαλύτερη ομάδα Soutine που παρουσιάζεται μαζί στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1982, και την πρώτη από τότε που παρουσιάζει τόσο πορτρέτα όσο και τοπία, παρέχοντας μια συναρπαστική συνέχεια στην έκθεση Soutine / De Kooning του Ιδρύματος Barnes το 2021.
Η ανακάλυψη των πινάκων του Soutine στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ήταν μια σημαντική στιγμή για τον Kossoff, ο οποίος ήδη έβρισκε τον δρόμο του προς το είδος της άμεσης και εκφραστικής χρήσης του χρώματος που έβλεπε στο έργο του προκατόχου του.
Ο Soutine μεγάλωσε στη Λευκορωσία προτού μεταναστεύσει στο Παρίσι ως νεαρός, ενώ ο Kossoff γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Λονδίνο, καθώς οι γονείς του είχαν φτάσει εκεί από την Ουκρανία ως παιδιά. Παρόλο που οι εμπειρίες της ζωής τους ήταν πολύ διαφορετικές, οι δύο καλλιτέχνες μοιράζονταν την ανατολικοευρωπαϊκή εβραϊκή κληρονομιά, η οποία ίσως έφερε μια ιδιαίτερη πολιτισμική ευαισθησία στο έργο τους. Η δημιουργία υπερβατικών έργων από τα υλικά της καθημερινής ζωής έγινε η αποστολή του Kossoff, όπως και του Soutine.
Η κύρια εστίαση της έκθεσης γίνεται στους τομείς ενδιαφέροντος που μοιράζονται και οι δύο καλλιτέχνες: το τοπίο και το πορτρέτο. Η έκθεση παρουσιάζει τα σημαντικότερα τοπία που ζωγράφισε ο Soutine στη νότια Γαλλία στις αρχές της δεκαετίας του 1920, με κορυφαία έργα το Paysage aux cyprès (περ. 1922) και το Cagnes Landscape with Tree (περ. 1925-26, Tate).
Από τον Kossoff προέρχονται σημαντικοί πίνακες με σιδηροδρομικές διασταυρώσεις, εργοτάξια και άλλες σκηνές απροσδόκητης ομορφιάς στο βόρειο και βορειοδυτικό Λονδίνο, μεταξύ των οποίων Willesden Junction, Summer, No.2, (1966, Alfred East Art Gallery) και Demolition of the Old House, Dalston Junction, Summer (1974, Tate).
Οι επισκέπτες θα έχουν τη σπάνια ευκαιρία να δουν το εκπληκτικό «Γυμνό σε κόκκινο κρεβάτι» του Kossoff, Νοέμβριος – Δεκέμβριος 1972, μαζί με έργα όπως η «Ισχυρή καθιστή γυναίκα» (1957) και η εντυπωσιακή «Διπλή αυτοπροσωπογραφία» (1969, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Λουιζιάνα).
Μια σημαντική ομάδα πορτρέτων του Soutine περιλαμβάνει τα έργα Le Petit Pâtissier (περ. 1927), Young Woman in a White Blouse (περ. 1923, Courtauld Institute) και Le Valet de Chambre (περ. 1927).
–
Ai Weiwei: Making Sense | Design Museum, Λονδίνο
[07.04.23 – 30.07.23]
Η πρώτη έκθεση του Ai Weiwei, ενός από τους σημαντικότερους και πλέον αναγνωρισμένους καλλιτέχνες που εργάζονται σήμερα, που επικεντρώνεται στον σχεδιασμό προσκαλώντας μας σε έναν διαλογισμό σχετικά με την αξία και την ανθρωπότητα, την τέχνη και τον ακτιβισμό. Πρόκειται για την πρώτη που θα παρουσιάσει το έργο του ως σχόλιο για τον σχεδιασμό και για το τι αποκαλύπτει για τις μεταβαλλόμενες αξίες μας.
Μέσα από την ενασχόλησή του με την υλική κουλτούρα, ο Ai Weiwei εξερευνά τη σχέση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, το χειροποίητο σε σχέση με την παραγωγή σε μηχανή, το πολύτιμο και το άχρηστο, κατασκευής και καταστροφής. Ένας διαλογισμός σχετικά με τις αξίες, αλλά και τις δεξιότητες που έχουν αγνοηθεί ή διαγραφεί με το πέρασμα του χρόνου, που ωστόσο δεν αφορά μόνο ένα προσωπικό σχόλιο του Weiwei για το design, αλλά πρόκειται και για μια σημαντική ευκαιρία για τους επισκέπτες να δουν το έργο του μέσα από μια νέα οπτική γωνία.
–
Sarah Bernhardt: And the woman created the star | Petit Palais, Παρίσι
Η Sarah Bernhardt, (1844-1923), ήταν μια εμβληματική προσωπικότητα της οποίας το ταλέντο ενέπνευσε λατρεία. Μια νέα έκθεση γιορτάζει την εκατονταετηρίδα από τον θάνατό της, συγκεντρώνοντας σχεδόν 400 αντικείμενα που αφηγούνται τη συναρπαστική ιστορία της ζωής της, τόσο ως σκηνική περσόνα – μέσα από κοστούμια, αφίσες και πίνακες ζωγραφικής – όσο και ως γυναίκα στο επίκεντρο ενός ευρύτατου δικτύου επιφανών καλλιτεχνών και διανοουμένων – μέσα από φωτογραφίες, προσωπικά αντικείμενα, ακόμη και έργα τέχνης της ίδιας.
Μεταξύ των κορυφαίων στιγμών είναι ένα εντυπωσιακό πορτρέτο της ηθοποιού σε ηλικία 32 ετών, δημιουργία του φίλου της Georges Clairin το 1876, το οποίο και δωρίστηκε από τον γιο της Maurice. Η Sarah Bernhardt μπορεί να θεωρηθεί ως μια πραγματική σταρ πριν από την εποχή της, που αναζητούσε συνεχώς νέες τάσεις και χρησιμοποιούσε την εικόνα της για τη δική της διαφήμιση.
Η φρενίτιδα της λαϊκής συγκίνησης που υποδέχτηκε τον θάνατό της το 1923, σε ηλικία 79 ετών, πρόλαβε τη λατρεία των μεγάλων κινηματογραφικών αστέρων του 20ού αιώνα.
–
Carrie Mae Weems | Barbican Art Gallery, Λονδίνο
[21.06.23 – 03.0.23]
Η Carrie Mae Weems έγινε γνωστή στις αρχές της δεκαετίας του 1980 μέσα από το φωτογραφικό της έργο που αμφισβητούσε την αναπαράσταση της «μαύρης κοινότητας», ιδίως εντός της Αμερικής, αναπαράγοντας ιστορικά τον συστημικό ρατσισμό και την ανισότητα.
Η Barbican Art Gallery θα εγκαινιάσει την πρώτη ατομική έκθεση της σε βρετανικό έδαφος, συγκεντρώνοντας μια συναρπαστική επιλογή φωτογραφιών, ταινιών, αντικειμένων και εγκαταστάσεων που καλύπτουν το έργο της κατά τη διάρκεια τριών δεκαετιών.
Αυτή η έκθεση παρουσιάζει όλο το εύρος της καριέρας της καλλιτέχνιδας, από την πρώιμη εμβληματική σειρά Kitchen Table Series (1990) που εξερευνά την πολιτική των φύλων, μέχρι την επική κινηματογραφική εγκατάσταση The Shape of Things (2021) που εστιάζει στην ιστορία της βίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα έργα αυτά αμφισβητούν τις κυρίαρχες ιδεολογίες και τις ιστορικές αφηγήσεις που δημιουργούνται και διαδίδονται μέσα από την επιστήμη, την αρχιτεκτονική, τη φωτογραφία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Η έκθεση εξετάζει την ανάπτυξη της μοναδικής ποιητικής της ματιάς και της μορφικής της γλώσσας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 έως σήμερα, περιλαμβάνοντας σημαντικά έργα όπως το From Here I Saw What Happened and I Cried (1995-6), που δείχνει πώς η Weems χρησιμοποίησε τη φωτογραφία ως εργαλείο πολιτικής αλλαγής, παράλληλα με πιο πρόσφατα έργα όπως το Constructing History (2008) και το Lincoln, Lonnie and Me (2012).
–
Michelangelo and the Consequences | Albertina, Βιέννη [15.09.2023 – 07.01.2024]
Michelangelo Buonarrotu, Seated Ypung Male Nude, 1510-1511 Courtesy Albertina Museum
Μια μεγάλη φθινοπωρινή έκθεση είναι αφιερωμένη στον μεγάλο δάσκαλο της Αναγέννησης Μιχαήλ Άγγελο και στην εκτεταμένη επιρροή του στη μετέπειτα ιστορία της τέχνης.
Η τέχνη που δημιούργησε αυτός ο Τοσκανός είναι συναρπαστική ιδίως για τις ηρωικές μορφές του, των οποίων η σωματική διάπλαση ξεχωρίζει για την εξαιρετική δύναμη τους. Ιδιαίτερα στα γυμνά του, ο Μιχαήλ Άγγελος δημιούργησε ένα νέο παραστατικό ιδεώδες που όχι μόνο επηρέασε τους καλλιτέχνες της εποχής του, αλλά είχε επίσης διαρκή επίδραση στις επόμενες γενιές.
Η παρούσα έκθεση φιλοδοξεί να καταστήσει ορατή αυτή την επιρροή υπό το πρίσμα επιλεγμένων παραδειγμάτων. Σχέδια γυμνών του Μιχαήλ Άγγελου θα αντιπαρατεθούν με αντίστοιχα έργα σε χαρτί καλλιτεχνών από τον κύκλο του και από τους διαδόχους του, όπως οι Daniele da Volterra, Rosso Fiorentino, Baccio Bandinelli, Francesco Salviati και Domenico Beccafumi, προκειμένου να καταστεί σαφής η διαρκής επιρροή του μιχαηλαγγελικού ιδεώδους.
Egon Schiele | Grimacing Nude (Self-Portrait), 1910 | Courtesy Albertina Museum
Ομαδοποιημένα τα σχέδια αυτών των καλλιτεχνών μεταγενέστερων γενεών και αιώνων θα συγκριθούν με τα δικά του έργα, σύμφωνα με τα θέματά τους -όπως οι απεικονίσεις της πτώσης του ανθρώπου, ο θρήνος και η σταύρωση του Χριστού και τα κατορθώματα του Ηρακλή.
Το γυναικείο σώμα παίζει επίσης ρόλο, παρόλο που ο Μιχαήλ Άγγελος είναι πολύ πιθανό να μην ζωγράφισε ποτέ γυμνή γυναίκα, αλλά να προσέδωσε στο ανδρικό σώμα μια θηλυκή εμφάνιση. Η παρούσα έκθεση επικεντρώνεται σε έργα που βρίσκονται στην κατοχή του Μουσείου Albertina, ενώ μόνο ορισμένα συγκεκριμένα σχέδια του Μιχαήλ Άγγελου θα αποτελούν δάνεια από άλλα μουσεία.
Για περισσότερα από 50 χρόνια, ο Philip Guston σχεδίαζε ανήσυχους πίνακες και σχέδια που αποτύπωναν τον ταραχώδη κόσμο, στον οποίο ήταν μάρτυρας. Γεννημένος στον Καναδά από εβραϊκή οικογένεια μεταναστών που είχε φύγει από την Οδησσό, μεγάλωσε στις ΗΠΑ και τελικά έγινε ένας από τους πιο διάσημους αφηρημένους ζωγράφους των δεκαετιών 1950 και 1960, δίπλα στον Mark Rothko και τον παιδικό του φίλο, Jackson Pollock.
Το πρώιμο έργο του περιλαμβάνει τοιχογραφίες και πίνακες που αφορούσαν τον ρατσισμό στην Αμερική και τους πολέμους στο εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια των κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Guston έγινε επικριτικός απέναντι στην αφαίρεση και άρχισε να παράγει πίνακες μεγάλης κλίμακας που παρουσιάζουν κωμικές φιγούρες, και κουκουλοφόρους Κου Κλουξ Κλαν, ένα θέμα που είχε προσεγγίσει για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1930. Αυτοί οι πίνακες και εκείνοι που ακολούθησαν καθιέρωσαν τον Guston ως έναν από τους ζωγράφους με τη μεγαλύτερη επιρροή στα τέλη του 20ού αιώνα. Αυτή η έκθεση διερευνά πώς οι πίνακές του γεφύρωναν το προσωπικό και το πολιτικό, το αφηρημένο και το παραστατικό, το χιουμοριστικό και το τραγικό.
Η έκθεση Philip Guston είναι η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση του καλλιτέχνη στο Ηνωμένο Βασίλειο εδώ και σχεδόν 20 χρόνια.
