Τα απομεινάρια της μεγαλύτερης γνωστής ηφαιστειακής κατολίσθησης σε όλη τη Μεσόγειο, με όγκο έως και 125 κυβικών χιλιομέτρων, ανακάλυψαν ξένοι και Έλληνες επιστήμονες στον θαλάσσιο χώρο της Σαντορίνης. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η κατολίσθηση συνέβη πριν περίπου 700.000 χρόνια, δηλαδή κατά την πρώιμη εξέλιξη του νησιού.

Το νησί της Σαντορίνης είναι ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός που προσελκύει εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Ωστόσο, λίγοι τουρίστες συνειδητοποιούν ότι το νησί οφείλει τη σημερινή ιδιαίτερη μορφολογία του στην ηφαιστειακή έκρηξη που έλαβε χώρα κατά τη Μινωική εποχή, πριν από περίπου 3.600 χρόνια. Αυτή η έκρηξη θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες των τελευταίων 12.000 ετών παγκοσμίως και πιθανώς είχε σημαντικό αντίκτυπο στην παρακμή του Μινωικού πολιτισμού.

Στην ιστορία της Σαντορίνης υπήρξαν επανειλημμένα μεγάλες εκρήξεις, καταρρεύσεις καλντέρας ή σχηματισμός εκτεταμένων σχηματισμών λάβας. Αυτή η γεωλογική ιστορία είναι καταγεγραμμένη στα τοιχώματα της καλντέρας και έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών μελετών.

Ωστόσο, σημαντικά γεγονότα κατολισθήσεων στο νησί, κατά τα οποία μεγάλες ποσότητες ιζημάτων και βράχων γλιστρούν στη θάλασσα και μπορούν να προκαλέσουν μεγάλα τσουνάμι, ήσαν σχεδόν άγνωστα μέχρι στιγμής. Ίχνη τέτοιων μεγάλων γεγονότων έχουν ανακαλυφθεί σε πολλά άλλα ηφαίστεια, για παράδειγμα στις Κανάριες Νήσους ή στις Μικρές Αντίλλες.

Η νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό γεωεπιστημών “Basin Research”, από μια επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Jonas Preine από το γερμανικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής του Κέντρου Έρευνας Συστημάτων Γης και Αειφορίας του Πανεπιστημίου του Αμβούργου (και ο καθηγητής C. Hübscher), σε συνεργασία με ερευνητές από το γερμανικό ερευνητικό κέντρο GEOMAR στο Κίελο (Δρες J. Karstens, G.J. Crutchley και F. Schmid), το γαλλικό Πανεπιστήμιο Clermont Auvergne (καθηγητής T. Druitt) και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (αναπληρώτρια καθηγήτρια Παρασκευή Νομικού), μπόρεσε να εντοπίσει ίχνη μιας γιγαντιαίας κατολίσθησης που αποτέθηκε σε όλη τη Σαντορίνη. Οι ερευνητές ανίχνευσαν εξαιρετικά περίπλοκες μορφές απόθεσης, γεγονός που τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι μία αλληλουχία διαφορετικών κατολισθητικών γεγονότων πρέπει να συνέβη εκείνη την περίοδο.

Ισχυρή τεκτονική δραστηριότητα

Οι επιστήμονες εντόπισαν επίσης μία φάση πολύ ισχυρής τεκτονικής δραστηριότητας, τον λεγόμενο «τεκτονικό παλμό», κατά μήκος μιας ζώνης αδυναμίας του φλοιού που εκτείνεται από τη Σαντορίνη μέχρι την Αμοργό και λειτούργησε ως έναυσμα για τα επόμενα γεωλογικά φαινόμενα. Ως αποτέλεσμα, σημειώθηκαν καταρρεύσεις στη Σαντορίνη και στα νησιά Χριστιανά νοτιοδυτικά της Σαντορίνης, οι οποίες με τη σειρά τους οδήγησαν σε δευτερογενείς κατολισθήσεις ιζημάτων, που τελικά αποτέθηκαν μακριά στις γειτονικές ιζηματογενείς λεκάνες.

Ως αποτέλεσμα αυτών των γεγονότων, η ηφαιστειότητα γύρω από τη Σαντορίνη άλλαξε σημαντικά και πολλά ηφαίστεια σχηματίστηκαν κατά μήκος μιας γραμμικής ηφαιστειοτεκτονικής ζώνης νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά της Σαντορίνης, που περιελάμβανε το σχηματισμό του ηφαιστείου της Περιστέρας, οι λάβες του οποίου σώζονται ακόμη και είναι ευδιάκριτα στη ΒΑ πλευρά της Σαντορίνης.

Η νέα μελέτη καταδεικνύει μια σχέση μεταξύ τεκτονικών κινήσεων, κατολισθήσεων και ηφαιστειότητας και προτείνει μικρές ανατροφοδοτήσεις από αυτές τις διαδικασίες. Όπως δήλωσε στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) η κυρία Νομικού, «τέτοιες διαδικασίες δεν έχουν μελετηθεί σχεδόν καθόλου μέχρι στιγμής, αλλά είναι πολύ σημαντικές για να βοηθήσουν στη βελτίωση των μελλοντικών αξιολογήσεων των γεωκινδύνων στην περιοχή αυτή του Αιγαίου. Θα μελετηθούν ωστόσο κατά τη διάρκεια των υποθαλάσσιων ερευνητικών γεωτρήσεων στα τέλη του 2022 από το ερευνητικό πλοίο RV JOIDES Resolution εντός της καλντέρας της Σαντορίνης και γύρω από το νησί από το Διεθνές Πρόγραμμα Γεώτρησης Ωκεανών (IODP)».

Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/bre.12667

Η κυβέρνηση  των νησιών Τόνγκα έχει πλέον ως προτεραιότητα το νερό, καθώς ο καθαρισμός συνεχίζεται μια εβδομάδα μετά την καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη και το τσουνάμι ύψους έως και 15 μέτρων, που συνετρίβη πάνω από το αρχιπέλαγος του Νότιου Ειρηνικού προκαλώντας το θάνατο τριών ανθρώπων.

Οι πηγές του πόσιμου νερού ενδέχεται να έχουν μολυνθεί από την ηφαιστειακή τέφρα ή από το θαλασσινό νερό, ενώ οι καλλιέργειες έχουν καταστραφεί και τουλάχιστον δύο χωριά έχουν ισοπεδωθεί στο μικρό νησιωτικό κράτος του Ειρηνικού. Χαρακτηριστικό το γεγονός ότι υπαίθριο νοσοκομείο έχει δημιουργηθεί στο νησί Nomuka αφού το κέντρο Υγείας καταστράφηκε.

Στο μεταξύ κάτοικοι έκαναν ουρές για να πάρουν μετρητά, αφού ορισμένες υπηρεσίες επέστρεψαν στην πρωτεύουσα. Όσοι έχασαν τα σπίτια τους σε απομακρυσμένα νησιά θα μεταφερθούν στο κύριο νησί, το Tongatapu, λόγω έλλειψης νερού και τροφίμων, ανακοίνωσε το γραφείο του πρωθυπουργού της Τόνγκα.

Ηφαιστειακή πτώση στην επιφάνεια του ωκεανού προκάλεσε ζημιά στα σκάφη και έκανε δύσκολη τη θαλάσσια μεταφορά μεταξύ των νησιών και οι εσωτερικές πτήσεις ανεστάλησαν, ανέφερε. Η ανθρωπιστική βοήθεια άρχισε να φτάνει προχθές στην Τόνγκα, αφού καθαρίστηκε από την τέφρα ο διάδρομος απογείωσης- προσγείωσης του κεντρικού αεροδρομίου της χώρας.

Zητούν βοήθεια για ανοικοδόμηση

Η πτώση της ηφαιστειακής τέφρας και το τσουνάμι είχαν επηρεάσει το 84% του πληθυσμού, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Η αποκατάσταση των επικοινωνιών μεταξύ των νησιών παραμένουν μια «οξεία πρόκληση» με περιορισμένες δορυφορικές και ραδιοφωνικές συνδέσεις, σύμφωνα με τις αρχές. 
 
Ειδικοί εκτιμούν ότι το ηφαίστειο Χούνγκα Τόνγκα- Χούνγκα Χααπάι θα παραμείνει ενεργό «για εβδομάδες ή και μήνες». Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσιεύματα, η πλειονότητα του πληθυσμού σκοπεύει να παραμείνει στη χώρα του και ήδη έχει ξεκινήσει να επισκευάζει τις ζημιές. «Θέλουμε να μείνουμε εδώ, στη χώρα μας, διότι αυτό αποτελεί την ταυτότητά μας ως κατοίκους της Τόνγκα. Θέλουμε να ανοικοδομήσουμε τη χώρα μας, να ενωθούμε και να προχωρήσουμε μπροστά», δήλωσε η δημοσιογράφος από την Τόνγκα, Μάριαν Κούπου.

«Οι κάτοικοι της Τόνγκα θα έχουν ανάγκη σημαντική στήριξη για να αντιμετωπίσουν την καταστροφή αυτού του εύρους», υπογράμμισε η Σιόν Χουφάνγκα αρμόδια για τον συντονισμό της βοήθειας του ΟΗΕ προς τη χώρα. «Εξακολουθούν να είναι σοκαρισμένοι από το μέγεθος των ζημιών». «Είναι αυτό το αίσθημα την περηφάνιας που υπάρχει εδώ, δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε τη χώρα όπου γεννηθήκαμε και όπου μεγαλώσαμε», εξήγησε.

Κάτοικος του νησιού Ατάρα που ισοπεδώθηκε από το τσουνάμι, είπε στη δημοσιογράφο ότι θέλει να γυρίσει στο σπίτι του. «Εξήγησε ότι επιθυμεί να επιστρέψει διότι εκεί είναι θαμμένοι οι γονείς του, εκεί γεννήθηκε και εκεί βρίσκεται η ζωή του», σημείωσε η Κούπου. «Θα ήθελε η κυβέρνηση, ή κάποιος, να βοηθήσει να ανοικοδομηθεί το μικρό νησί του ώστε να μπορέσει να επιστρέψει».

Το αρχιπέλαγος Τόνγκα είναι η τρίτη πιο ευάλωτη χώρα παγκοσμίως στις φυσικές καταστροφές, σύμφωνα με την έκθεση για τους παγκόσμιους κινδύνους. 

Υποθαλάσσιο ηφαίστειο εξερράγη σήμερα στην Τόνγκα με αποτέλεσμα αρκετά νησιωτικά κράτη του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού να εκδώσουν προειδοποιήσεις για τσουνάμι, ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναρτήθηκαν εικόνες από τα κύματα που χτυπούν τα σπίτια των κατοίκων.

Κύματα τσουνάμι παρατηρήθηκαν στις πρωτεύουσες της Τόνγκα και της Αμερικανικής Σαμόα, σύμφωνα με το αμερικανικό κέντρο προειδοποίησης για τσουνάμι.

Η έκρηξη στις 06.10 ώρα Ελλάδας του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χαπάι, με απόσταση περίπου 65 χιλιομέτρων βόρεια της Νουκουαλόφα, της πρωτεύουσας της Τόνγκα, προκάλεσε τσουνάμι 1,2 μέτρου, σύμφωνα με την Μετεωρολογική Υπηρεσία της Αυστραλίας. Η υπηρεσία ανέφερε ότι συνεχίζει να παρακολουθεί την κατάσταση αλλά δεν έχει εκδοθεί προειδοποίηση για τσουνάμι για τα αυστραλιανά εδάφη.

Κύματα τσουνάμι ύψους 83 εκατοστών καταγράφηκαν από τους μετρητές στην Νουκουαλόφα και κύματα ύψους περίπου 60 εκατοστών στο Πάγκο Πάγκο, την πρωτεύουσα της Αμερικανικής Σαμόας, σύμφωνα με το κέντρο έγκαιρης προειδοποίησης για τσουνάμι στον Ειρηνικό.

Οι αρχές στα Φίτζι εξέδωσαν προειδοποίηση για τσουνάμι, καλώντας τους κατοίκους να αποφύγουν τις παράκτιες περιοχές «λόγω ισχυρών ρευμάτων και επικίνδυνων κυμάτων».

Ο Τζέσε Τουισίνου, δημοσιογράφος του τηλεοπτικού σταθμού Fiji One, ανάρτησε στο Twitter βίντεο στο οποίο φαίνονται μεγάλα κύματα να φθάνουν τις ακτές, με τους πολίτες να προσπαθούν να απομακρυνθούν με τα αυτοκίνητά τους. «Είναι πραγματικά σκοτάδι σε κάποιες περιοχές στην Τόνγκα και ο κόσμος προσπαθεί να βρει ασφαλές καταφύγιο μετά την έκρηξη», δήλωσε.

Η αμερικανική υπηρεσία προειδοποίησης για τσουνάμι ήρε στη συνέχεια την προειδοποίηση για την Αμερικανική Σαμόα. Σύμφωνα με την υπηρεσία αυτή, κύματα τσουνάμι ύψους περίπου 60 εκατοστών παρατηρήθηκαν σε μετρητές που βρίσκονται στο επίπεδο της θάλασσας στην πρωτεύουσα της Αμερικανικής Σαμόας ύστερα από την ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Τόνγκα.

Στη Νέα Ζηλανδία, η εθνική επιτροπή διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων εξέδωσε προειδοποίηση για αύξηση της στάθμης της θάλασσας στις βόρειες και ανατολικές ακτές, σημειώνοντας ότι σε ορισμένες περιοχές αναμένεται να καταγραφούν ισχυρά και ασυνήθιστα ρεύματα καθώς και απρόβλεπτα κύματα στις ακτές.

Την Παρασκευή, το ηφαίστειο εξερράγη, εκτοξεύοντας τέφρα και αέρια σε ύψος 20 χιλιομέτρων, σύμφωνα με ανάρτηση της Γεωλογικής Υπηρεσίας της Τόνγκα στο Facebook.

Εκκενώσεις πόλεων

Την εκκένωση των πόλεων Ταχούγια, Τακάντε ντε Αμπάχο και του τμήματος της Τακάντε ντε Αρίμπα, που δεν είχε εκκενωθεί ακόμη, διέταξαν οι αρχές στην ισπανική νήσο Λα Πάλμα λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου.

Οι αρχές έδωσαν αρχικά εντολή στους κατοίκους αυτών των πόλεων να μείνουν στα σπίτια τους, όμως προχώρησαν στην επιχείρηση εκκένωσης λόγω της ολοένα και πιο έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας, σύμφωνα με την ίδια πηγή.

Επικίνδυνη η περιοχή για τις πυροσβεστικές δυνάμεις

Οι πυροσβεστικές δυνάμεις στη Λα Πάλμα έλαβαν σήμερα εντολή να αποσυρθούν από την πόλη Τοντόκε, λόγω των εντεινόμενων ηφαιστειακών εκρήξεων, έγινε γνωστό από tweet που ανήρτησαν.

«Αποσυρθήκαμε από την περιοχή λόγω της έντασης των ηφαιστειακών εκρήξεων, της αύξησης των πυροκλαστικών υλικών και της έντονης παρουσίας τέφρας», ανέφερε σε τουίτ σήμερα η πυροσβεστική υπηρεσία.

Πηγή: in.gr

Σύμφωνα με τη δήλωση του περιφερειακού ηγέτη, Άνχελ Βίκτορ Τόρες, «το ηφαίστειο παραμένει ενεργό και θα συνεχίσει να είναι ενεργό για τις επόμενες λίγες ημέρες».

Κίνδυνος για τοξικά αέρια

Το Ινστιτούτο Ηφαιστειολογίας των Καναρίων Νήσων ανακοίνωσε χθες, Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου, ότι όταν η λάβα φθάσει στη θάλασσα, θα μπορούσε να δημιουργήσει τοξικά αέρια, καθώς το τετηγμένο πέτρωμα κρυώνει γρήγορα.

Μάλιστα, ενόψει του ενδεχομένου μείωσης της ορατότητας, οι λιμενικές αρχές απαγόρευσαν σήμερα τον διάπλου πλοίων στην περιοχή, προς το δυτικό τμήμα της νήσου, όπου αναμένεται η λάβα να φθάσει στο νερό. 

Χιλιάδες κάτοικοι εγκατέλειψαν τις εστίες τους

Σημειώνεται ότι το κύμα της λάβας έχει ήδη καταπιεί 20 σπίτια στο χωριό Ελ Πάσο όπως και κάποιους δρόμους.

Νωρίτερα ο δήμαρχος, Σέρχιο Ροντρίγκεθ, δήλωσε στον ραδιοφωνικό σταθμό TVE ότι η λάβα κατευθύνεται προς το γειτονικό χωριό Λος Λιάνος δε Αριδάνε όπου κινδυνεύουν εκατοντάδες σπίτια.

«Παρακολουθούμε τη ροή της λάβας», εξήγησε.

Οι τοπικές αρχές έχουν απομακρύνει περίπου 5.000 ανθρώπους από τέσσερα χωριά, περιλαμβανομένων των Ελ Πάσο και Λος Λιάνος δε Αριδάνε.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο της περιφέρειας των Καναρίων, Άνχελ Βίκτορ Τόρες, δεν θα χρειαστεί να απομακρυνθούν άλλοι κάτοικοι από τα σπίτια τους.

«Η λάβα κινείται προς τις ακτές και οι ζημιές θα είναι μόνο υλικές. Σύμφωνα με τους ειδικούς, υπάρχουν περίπου 17 με 20 εκατομμύρια κυβικά μέτρα λάβας», επεσήμανε.

«Μέχρι στιγμής δεν έχουν αναφερθεί τραυματισμοί και δεν θα υπάρξουν εφόσον όλοι συμπεριφερθούν με σύνεση», σχολίασε ο ηφαιστειολόγος Νεμέσιο Πέρεθ.

Με πληροφορίες από: ΑΠΕ

Το ηφαίστειο της Αίτνας, το υψηλότερο και ενεργότερο ηφαίστειο της Ευρώπης, εξερράγη χθες Δευτέρα, με αποτέλεσμα να υψωθεί μια τεράστια στήλη τέφρας στον ουρανό και οι αρχές να κλείσουν το αεροδρόμιο της Κατάνιας στις ανατολικές ακτές της Σικελίας.

Περί τις 130 μικρές σεισμικές δονήσεις σημειώθηκαν στο ηφαίστειο πριν και μετά την έκρηξη, γύρω στις 10:00 το πρωί ώρα Ελλάδας. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας της Ιταλίας, η μεγαλύτερη δόνηση είχε μέγεθος 4 βαθμών.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν πληροφορίες για τυχόν τραυματίες.

Η τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου σημειώθηκε το 1992.

Πηγή:ΕΡΤ, Ρόιτερς, ΑΠΕ