Ιαπωνία 9η Αυγούστου 1945: 75 χρόνια μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι

Κυριακή, 09/08/2020 - 16:00

Η πόλη Ναγκασάκι της Ιαπωνίας τίμησε σήμερα την 75η επέτειο από την καταστροφή της με τη ρίψη ατομικής βόμβας, με μια τελετή η έκταση της οποίας περιορίστηκε σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού.

Τρεις ημέρες μετά την έκρηξη της «Little Boy» στη Χιροσίμα, το Ναγκασάκι υπέστη με τη σειρά του καταστροφή την 9η Αυγούστου 1945.

Οι δύο βόμβες, καταστροφικής ισχύος άνευ προηγουμένη την εποχή εκείνη, γονάτισαν την Ιαπωνία και την 15η Αυγούστου 1945, ο αυτοκράτορας Χιροχίτο ανακοίνωνε στους υπηκόους του τη συνθηκολόγηση με τους συμμάχους, γεγονός που σήμανε το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σήμερα το πρωί τελέστηκε λειτουργία στη μνήμη των θυμάτων στην εκκλησία Ουρακάμι, κοντά στο σημείο μηδέν, ενώ άλλοι κάτοικοι πήραν μέρος σε τελετή στο Πάρκο της Ειρήνης.

Ο αριθμός των ανθρώπων που επετράπη να παραστούν ήταν μειωμένος κατά 90% σε σχέση με αυτούς προηγούμενων ετών. Όσοι πάντως το επιθυμούσαν μπορούσαν να παρακολουθήσουν τις τελετές μνήμης στην τηλεόραση, καθώς αποφασίστηκε να αναμεταδοθούν απευθείας.

Ο Τερούμι Τανάκα, 88 ετών, που ήταν 13 ετών την ημέρα του βομβαρδισμού, θυμάται ακόμη τη στιγμή που όλα έγιναν λευκά, τη στιγμή της έκρηξης.

«Είδα πολύ κόσμο με φρικιαστικά εγκαύματα και τραύματα που απομάκρυνε ανθρώπους ήδη πεθαμένους και τους μετέφερε σε πρωτοβάθμιο σχολείο που μετατράπηκε σε καταφύγιο», αφηγείται ο Τανάκα, που έχασε δύο θείες του εκείνη την ημέρα.

Οι επιζήσαντες αυτών των επιθέσεων «πιστεύουν ότι ο κόσμος πρέπει να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα διότι δεν θέλουμε οι νέες γενιές να ζήσουν το ίδιο πράγμα», εξηγεί. Ανησυχεί για την υπερβολική εμπιστοσύνη των ανθρώπων που είναι πεισμένοι, όπως σημειώνει, πως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ποτέ ξανά πυρηνικό όπλο.

«Ανθρώπινα όντα κατέχουν σήμερα περίπου 13.000 ατομικές βόμβες. Πώς τους το επιτρέπουμε;».

«Ο κόσμος πιστεύει ότι πυρηνικά όπλα δεν θα χρησιμοποιούν ποτέ πια. Αλλά δεν ξέρεις ποτέ. Δεν ξέρεις ποτέ».

Οι τελετές αυτές έγιναν την ώρα που η ανησυχία για τα προγράμματα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων και βαλλιστικών πυραύλων επιμένουν ενώ οι εντάσεις στη σχέση των ΗΠΑ και της Κίνας δεν σταματούν να κλιμακώνονται.

Η ατομική βόμβα σκότωσε περίπου 140.000 ανθρώπους στη Χιροσίμα. Πολλά θύματα σκοτώθηκαν ακαριαία, πολλά άλλα εξαιτίας των τραυματισμών τους και της έκθεσής τους στη ραδιενέργεια τις εβδομάδες και τους μήνες που ακολούθησαν. Η «Fat Man», που ερρίφθη στο Ναγκασάκι, στοίχισε τη ζωή σε άλλους 74.000 ανθρώπους.

Ο διάλογος των ιστορικών συνεχίζεται για το εάν η διπλή επίθεση με πυρηνικά όπλα επέτρεψε ή όχι να σωθούν ζωές, επισπεύδοντας το τέλος του πολέμου. Αρκετοί δεν διστάζουν να χαρακτηρίζουν εγκλήματα πολέμου τις επιθέσεις στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, τόσο εξαιτίας της ανεπανάληπτης καταστροφικής ισχύος των ατομικών βομβών που χρησιμοποιήθηκαν, όσο και λόγω του τεράστιου αριθμού νεκρών μεταξύ των αμάχων.

Οι ΗΠΑ δεν ζήτησαν ποτέ επίσημα συγγνώμη για τη χρήση των ατομικών βομβών. Το 2016 πάντως ο Μπαράκ Ομπάμα έγινε ο πρώτος αμερικανός πρόεδρος εν ενεργεία που μετέβη στη Χιροσίμα, όπου απέτισε φόρο τιμής στα θύματα και εξέφρασε - απλά - την ευχή ο κόσμος να απαλλαγεί από τα πυρηνικά όπλα.



ΑΠΕ

Ιαπωνία: 75 χρόνια μετά, το Ναγκασάκι και η Χιροσίμα δεν ξεχνούν

Τρίτη, 04/08/2020 - 20:00

H ερχόμενη Πέμπτη, 6 Αυγούστου 2020, σηματοδοτεί τα 75 χρόνια μετά τη ρίψη από τις ΗΠΑ της πρώτης πυρηνικής βόμβας στην ιαπωνική πόλη Χιροσίμα, την οποία τρεις ημέρες αργότερα ακολούθησε η δεύτερη και τελευταία στην πόλη Ναγκασάκι με αποτέλεσμα ανθρώπινες ζωές, κτίρια και η πολεμική δεινότητα της Ιαπωνίας να αφανιστούν.

Στις 8:15 πμ της 6ης Αυγούστου (23:15 GMT της 5ης) του 1945, το αμερικανικό μαχητικό τύπου Β-29 "Ένολα Γκέι" (από το όνομα της μητέρας του κυβερνήτη του) έριξε βόμβα τύπου ουρανίου- 235, η οποία είχε λάβει το προσωνύμιο "Little Boy" (Αγοράκι) ισοπεδώνοντας τη νοτιοδυτική πόλη Χιροσίμα και σκοτώνοντας 140.000 κατοίκους από έναν πληθυσμό περίπου 350.000.

Χιλιάδες άλλοι πέθαναν αργότερα υποκύπτοντας στα τραύματά τους ή από ασθένειες που εμφάνισαν λόγω της ραδιενέργειας.

Στις 9 Αυγούστου οι ΗΠΑ έριξαν μια ακόμη πυρηνική βόμβα (την τελευταία μέχρι σήμερα εναντίον ανθρώπων και μάλιστα αμάχων) στο Ναγκασάκι.

Η βόμβα αυτή ήταν άλλου τύπου, χρησιμοποιούσε ως σχάσιμο υλικό το πλουτώνιο και είχε λάβει το προσωνύμιο "Fat Man" (Χοντρός).

Πάνω από 75.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν επί τόπου και ο ουρανός καλύφθηκε από ένα σύννεφο καπνού σαν μανιτάρι που έφθασε τα 9.000 μέτρα ύψος.

Έξι ημέρες αργότερα, η Ιαπωνία παραδόθηκε στους συμμάχους και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος τερματίστηκε.

Αρχειακό οπτικό υλικό εμφανίζει τη Χιροσίμα, πριν από τον βομβαρδισμό της, σαν μια ακμάζουσα πόλη με καλοντυμένους άνδρες να επιβιβάζονται σε τραμ, κυρίες ντυμένες με κομψά κιμονό και παιδιά με τη σχολική τους στολή να περπατούν δίπλα σε κερασιές που κοσμούσαν τα πεζοδρόμια εμπορικών δρόμων.

Μετά την έκρηξη, συντρίμμια από τσιμέντο και μέταλλο κάλυπταν σχεδόν ολόκληρη την περιοχή, γυμνά δέντρα, κτίρια χωρίς παράθυρα, και κολώνες ηλεκτροδότησης: ένα σκηνικό φρίκης.

Η Ιαπωνία θα τιμήσει στις 6 και στις 9 Αυγούστου την 75η επέτειο από τον βομβαρδισμό των δύο πόλεων.

Τις προηγούμενες χρονιές, ο πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε και οι δήμαρχοι των πόλεων παρέστησαν στις ετήσιες τελετές μνήμης με δεσμεύσεις για έναν μελλοντικό κόσμο χωρίς πυρηνικά.




AΠΕ

1945: Οι ΗΠΑ ρίχνουν τη βόμβα στο Ναγκασάκι

Παρασκευή, 09/08/2019 - 21:30

Στις 9 Αυγούστου 1945, τρεις μέρες μετά τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ολοκληρώνουν το αποτρόπαιο έγκλημά τους με τη ρίψη της δεύτερης ατομικής βόμβας στην ιαπωνική πόλη Ναγκασάκι. Από την έκρηξη, χάνουν τη ζωή τους πάνω από 75.000 άνθρωποι. Οι νεκροί αυτοί προστέθηκαν στους 140.000 νεκρούς και τραυματίες της Χιροσίμα. Η βόμβα που ρίχτηκε στο Ναγκασάκι είχε την ίδια ισχύ με την προηγούμενη της Χιροσίμα και ισοδυναμούσε με 20.000 τόνους τρινιτροτολουόλης (ΤΝΤ).

Από τότε μέχρι σήμερα, χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από τις συνέπειες της ραδιενέργειας. Η λευχαιμία και ο καρκίνος του πνεύμονα, του θυρεοειδούς και τους στήθους θα εξοντώσουν χιλιάδες Ιάπωνες. Πάνω από 300.000 είναι τα καταγραμμένα θύματα της ραδιενέργειας στις δυο αυτές πόλεις, πολλοί από τους οποίους θα πεθάνουν, όχι από φυσική αιτία, αλλά από τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της ραδιενέργειας. Η χρήση των ατομικών βομβών δεν υπαγορεύτηκε από στρατιωτική ανάγκη, όπως προσπάθησε να δικαιολογηθεί ο Πρόεδρος Τρούμαν. Η ηγεσία της Ιαπωνίας είχε ήδη συνθηκολογήσει και απέμενε το τυπικό της παράδοσης.

Οι κυρίαρχοι κύκλοι των ΗΠΑ προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν το προσωρινό μονοπώλιο στον πυρηνικό οπλισμό και να το χρησιμοποιήσουν για να εκφοβίσουν τους λαούς, που, μετά το τέλος του Β` Παγκόσμιου Πολέμου, ζητούσαν την ελευθερία τους.

Δεν είναι τυχαίο ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, τα χρόνια μετά τον πόλεμο, χαρακτηριζόταν από την «ατομική διπλωματία», έναν όρο που παρέπεμπε στους ωμούς εκβιασμούς των Αμερικανών σε βάρος φίλων και εχθρών με την απειλή χρήσης της ατομικής βόμβας. Εφαρμόζοντας την «ατομική διπλωματία», οι ΗΠΑ απέρριπταν συστηματικά όλες τις προτάσεις που διατύπωνε η Σοβιετική Ενωση για την απαγόρευση χρήσης της ατομικής βόμβας, το σταμάτημα της παραγωγής της και την καταστροφή των αποθεμάτων των πυρηνικών όπλων.

Η δημιουργία, από τη Σοβιετική Ενωση, ατομικών βομβών το 1949, και υδρογονικών το 1953, καθώς και των διηπειρωτικών πυραύλων αργότερα, οδήγησαν την «ατομική διπλωματία» σε χρεοκοπία.




Πηγή: // imerodromos //

Πορεία για τα 73 χρόνια από τη ρίψη των ατομικών βομβών σε Χιροσίμα - Ναγκασάκι

Πέμπτη, 09/08/2018 - 22:23

Πορεία για τα 73 χρόνια από τη ρίψη των ατομικών βομβών σε Χιροσίμα - Ναγκασάκι

Ολοκληρώθηκε η πορεία σε κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης για την συμπλήρωση των 73 χρόνων από την ρίψη ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, την οποία διοργάνωσαν τα μέλη της επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη. Οι διαδηλωτές κινήθηκαν στις οδούς Εγνατία, Αγίας Σοφίας, Τσιμισκή, πραγματοποίησαν στάση στο αμερικανικό προξενείο και μέσω της Αριστοτέλους κατέληξαν στο άγαλμα Βενιζέλου, από όπου και ξεκίνησαν.

Σαν σήμερα το 1945 οι Αμερικανοί ρίχνουν τη δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι

Τρίτη, 09/08/2016 - 08:41
«Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν εναντίον εκείνων, οι οποίοι μας επετέθησαν προδοτικώς στο Περλ Χάρμπορ, οι οποίοι εβασάνισαν τους Αμερικανούς αιχμαλώτους πολέμου, οι οποίοι παρεβίασαν όλους τους νόμους του διεθνούς δικαίου… Εχρησιμοποιήσαμεν την ατομικήν βόμβαν διά να συντομεύσωμεν τον πόλεμον… Θα τη χρησιμοιήσωμεν και πάλιν. Μόνο η συνθηκολόγησις της Ιαπωνίας θα μας σταματήση. Τους ώμους μας βαραίνει τεραστία ευθύνη. Ευχαριστούμεν τον θεόν, διότι είμεθα εμείς, και όχι ο εχθρός, που τη φέρομεν. Και παρακαλούμεν τον θεόν, να μας φωτίση εις τη χρήσιν του οργάνου αυτού συμφώνως προς τας βουλήσεις του»1.

Ηταν 10 Αυγούστου του 1945, ώρα 2 το πρωί, όταν από το αμερικανικό ραδιόφωνο ακούστηκε η φωνή του Προέδρου Χ. Τρούμαν να λέει με απίστευτη κυνικότητα τα παραπάνω ανατριχιαστικά λόγια. Πριν από 4 περίπου ημέρες, στις 6 Αυγούστου, με ατομική βόμβα είχε βομβαρδιστεί η ιαπωνική πόλη Χιροσίμακαι τώρα, στις 9 Αυγούστου, δεκαπέντε ώρες πριν την εκφώνηση του διαγγέλματος, οι ΗΠΑ έπλητταν με μια δεύτερη ατομική βόμβα την ιαπωνική πόλη Ναγκασάκι. Για τον Πρόεδρο Τρούμαν το γεγονός αυτό υπηρετούσε ευγενείς σκοπούς και πάνω απ’ όλα είχε την έγκριση του θεού!!!
Πέρα από το κυνικό της επίκλησης του θεού από τον Πρόεδρο Τρούμαν, η επίκληση αυτή καθ’ αυτή αποτελεί μια πολύ σημαντική ομολογία. Ηταν τέτοιων διαστάσεων έγκλημα κατά της ανθρωπότητας αυτό που συντελέστηκε στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, που η διάπραξή του υπερέβαινε τις ανθρώπινες δυνατότητες.

Ηταν 6 Αυγούστου του 1945 όταν το «little Boy» σαρώνει τη Χιροσίμα

Ωρα οκτώ, δεκαπέντε πρώτα λεπτά και δεκαεφτά δεύτερα. Το «Little boy» εγκαταλείπει το «Ενόλα Γκέι» και 45 δευτερόλεπτα αργότερα μια τρομερή αστραπή τυφλώνει τους αεροπόρους που φοράνε γυαλιά οξυγονοκολλητών. Επειτα, ένα τεράστιο κοκκινωπό μανιτάρι υψώνεται στον ουρανό2.

Τι ήταν αυτό που είχε συμβεί; Τι συνέβαινε εκείνη την ώρα κάτω, στο έδαφος της Χιροσίμα ; Η ανθρωπότητα θα το μάθαινε πολύ αργότερα. Πληροφορήθηκε, όμως, αυθημερόν για τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα από τις ανακοινώσεις που έκανε ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Χ. Τρούμαν. «Ατομική βόμβα – είπε μεταξύ άλλων-, βόμβα συνδυασμένη με τη βασικήν δύναμιν του σύμπαντος, τη δύναμιν εκ της οποίας και ο ήλιος αντλεί την ιδικήν του, εξαπελύθη εναντίον εκείνων που έφεραν τον πόλεμον εις την Απω Ανατολήν… Εδαπανήσαμεν 2.000 εκατομμύρια δολάρια διά την πρωτοφανούς μεγέθους εις την ιστορίαν επιστημονικήν αυτήν κερδοσκοπίαν και ενικήσαμεν… Θα προβώ εις περαιτέρω μελέτας και θ’ απευθύνω κι άλλας συστάσεις προς το Κογκρέσον ως προς τον τρόπον καθ’ ον η ατομική δύναμις θα αποβή μέσον πανίσχυρον και αναγκαστικής επιδράσεως προς διατήρησιν της παγκοσμίου ειρήνης».

Οι τελευταίες αυτές φράσεις του Τρούμαν ήταν ένας σαφής απειλητικός υπαινιγμός προς όλη την ανθρωπότητα, προς τους λαούς της Γης και ειδικότερα προς το παγκόσμιο επαναστατικό κίνημα και την ΕΣΣΔ, που σήμαινε πως οι ΗΠΑ είχαν πλέον τον τρόπο να εκβιάσουν υποταγή στη θέλησή τους.

Ο «Fat man» ισοπεδώνει το Ναγκασάκι

Σαν σήμερα, το 1945, η κατά 40% ισχυρότερη από αυτή της Χιροσίμα, βόμβα πλουτωνίου με το παρατσούκλι «Fat Man», έπληξε την πόλη Ναγκασάκι. Η βόμβα έπληξε την πόλη στις 11.02 τοπική ώρα, σκοτώνοντας επιτόπου 73.884 ανθρώπους, τραυματίζοντας 74.909 και μολύνοντας άλλους 120.820 με ραδιενέργεια.

Χιλιάδες φτωχά πλάσματα, ανάμεσά τους και άνθρωποι, αεριοποιήθηκαν σε κλάσματα δευτερολέπτου. Αλλα λαμπάδιασαν αυτοστιγμής και λίγο αργότερα δεν έμεινε τίποτε περισσότερο από το απανθρακωμένο σημάδι τους. Οσοι βρέθηκαν πιο μακριά από το σημείο της έκρηξης, έπαθαν φρικιαστικά εγκαύματα, ή έχασαν το δέρμα τους και κομμάτια από τις σάρκες τους. Πολλοί πέθαναν καταπλακωμένοι από τα κτίρια που γκρεμίστηκαν ή από θραύσματα γυαλιών και μπαμπού που στροβιλίζονταν στον πυρακτωμένο αέρα. Οι νεκροί, σύμφωνα με κάποιες πηγές, υπολογίζονται από 60.000 έως 80.000, ενώ οι Αμερικανοί τους κατέβαζαν αργότερα στις 16.000, υπολογίζοντας μόνο τα θύματα με εξακριβωμένη ταυτότητα9. Αντίθετα, οι Σοβιετικοί μελετητές, παίρνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα του εγκλήματος στη διάρκειά του, υπολογίζοντας δηλαδή τις επιπτώσεις όχι μόνο στο άμεσο χρονικό διάστημα από τη ρίψη της βόμβας, αναφέρουν ότι οι νεκροί και οι τραυματίες στο Ναγκασάκι είναι γύρω στις 200.00010.

Η ατομική βόμβα και η σημασία της χρησιμοποίησής της

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν της εργασίες για την κατασκευή ατομικών όπλων, σε συνεργασία με τη Μεγάλη Βρετανία, το καλοκαίρι του 1940. Η ολοκλήρωση αυτών των εργασιών φάνηκε να φτάνει στο τέρμα της περί τα τέλη Απριλίου του 1945, ενώ στις 16 Ιουλίου του ιδίου έτους σε μια έρημο της πολιτείας Νέο Μεξικό έγινε η πρώτη πετυχημένη δοκιμαστική ατομική έκρηξη. Από εκείνη τη στιγμή, η ατομική βόμβα ήταν ήδη γεγονός.

Την επομένη, τα νέα ταξίδεψαν στο Πότσδαμ, όπου άρχιζε η διάσκεψη των τριών ηγετών της αντιφασιστικής συμμαχίας κι ο Τρούμαν με τον Τσόρτσιλ τα πληροφορήθηκαν με ξεχωριστή ικανοποίηση. Μάλιστα, σε μια προσπάθεια επίδειξης δύναμης, αποφάσισαν να ενημερώσουν και τον Στάλιν, κάτι που, σύμφωνα με όσα γράφει ο Τσόρτσιλ11, έγινε στις 24 Ιουλίου 1945 από τον Πρόεδρο Τρούμαν. Η αντίδραση του Στάλιν έδωσε την εντύπωση στους Δυτικούς συνομιλητές του ότι δεν αντιλαμβανόταν περί τίνος επρόκειτο, αλλά ο Σοβιετικός ηγέτης είχε πλήρη επίγνωση των πραγμάτων και σε μια συζήτησή του, αμέσως μετά, με τον Σοβιετικό υπουργό Εξωτερικών Β. Μ. Μόλοτοφ επισήμανε την ανάγκη να επιταχύνει η ΕΣΣΔ τη δουλιά της σ’ αυτόν τον τομέα, ώστε να έχει γρήγορα κι αυτή στη διάθεσή της το ατομικό όπλο12.

Χωρίς αμφιβολία, η σοβιετική ηγεσία κατανοούσε πλήρως το γεγονός ότι η ατομική βόμβα – πολύ περισσότερο δε, η χρησιμοποίησή της – δεν αφορούσε τόσο στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο που έφτανε στο τέλος του, αλλά στο συσχετισμό δυνάμεων στο μεταπολεμικό κόσμο. Ηταν μια δραματική αλλαγή σ’ αυτόν το συσχετισμό προς όφελος του διεθνούς ιμπεριαλισμού και των ΗΠΑ. Το ότι δεν επρόκειτο για ένα όπλο, που, όπως υποκριτικά ισχυρίζονταν οι Αμερικανοί, αποσκοπούσε να επιταχύνει το τέλος του παγκόσμιου πολέμου, αλλά για ένα όπλο που στόχευε στη μεταπολεμική εποχή, το επιβεβαιώνει και ο Τσόρτσιλ ο οποίος γράφει στα απομνημονεύματά του13: «Θα ήταν λάθος να πιστέψωμε ότι η τύχη της Ιαπωνίας ερυθμίσθη από την ατομική βόμβα. Η ήττα της ήταν βεβαία πριν ριφθή η πρώτη βόμβα».


πηγές

alfavita
1 «Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα », εκδόσεις «Mondadori – Φυτράκης», σελ. 74

2 Ρεμόν Καρτιέ: «Ιστορία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου», Εκδόσεις «Πάπυρος», τόμος β` 564

3 «Καθημερινή» 7/8/1945

4 «Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα », εκδόσεις «Mondadori – Φυτράκης», σελ. 71

5 «Τα παιδιά της Χιροσίμα », εκδόσεις «Μπουκουμάνη», σελ. 29-30

6 Ρεμόν Καρτιέ, στο ίδιο, σελ. 565-566

7 Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος 11-12, σελ. 709-710

8 Υπουργείο Αμύνης της ΕΣΣΔ – Γ. Α. Ντεμπόριν: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος», εκδόσεις «20ός ΑΙΩΝΑΣ», Αθήνα 1959, σελ. 459

9 «Η ατομική βόμβα της Χιροσίμα », εκδόσεις «Mondadori – Φυτράκης», σελ. 72

10 Υπουργείο Αμύνης της ΕΣΣΔ – Γ. Α. Ντεμπόριν: «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος», εκδόσεις «20ός ΑΙΩΝΑΣ», Αθήνα 1959, σελ. 459

11 Ουίνστον Τσόρτσιλ: «2ος Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «Ελληνική Μορφωτική Εστία», τόμος ΣΤ’, σελ. 475-475

12 Στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκοφ: «Αναμνήσεις και στοχασμοί», Εκδόσεις ΣΕ, τόμος Β`, σελ. 476-477

13 Ουίνστον Τσόρτσιλ, στο ίδιο, σελ. 464.