×

Προειδοποίηση

JUser: :_load: Αδυναμία φόρτωσης χρήστη με Α/Α (ID): 109

"Μέχρι την επόμενη συμφωνία" του Αλέξανδρου Πάστρα

Δευτέρα, 19/06/2017 - 16:20
Είχα την τύχη να εκπαιδεύομαι οικονομολόγος κατά τη διάρκεια της Οικονομικής Κρίσης, της πολιτικής αστάθειας και των ατελείωτων Eurogroup. Να δω ελπίδες να χτίζονται και να γκρεμίζονται, επιχειρήσεις να προσπαθούν αλλά να κλείνουν, την ανεργία να εκτοξεύεται, τις προβλέψεις να γίνονται χειρότερες, και ταυτόχρονα τις υποσχέσεις να γίνονται μεγαλύτερες. Την Πέμπτη 15 Ιουνίου είδα άλλη μία συμφωνία για την Ελλάδα.

Μετά την ψήφιση των πρόσφατων δημοσιονομικών μέτρων, για μεταρρύθμιση της φορολογίας εισοδήματος και του συνταξιοδοτικού συστήματος μετά την λήξη του τρέχοντος προγράμματος, η Ελλάδα ΄΄κέρδισε΄΄ την εκταμίευση της επόμενης δόσης και μια πιο συγκεκριμένη διατύπωση για την αναδιάρθρωση του χρέους. Πιο συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε με σαφήνεια ότι μετά την λήξη του προγράμματος, τον Αύγουστο του 2018, θα εφαρμοστεί μια δέσμη μέτρων για την αναδιάρθρωση του Ελληνικού Χρέους. Πιθανά τέτοια μέτρα θα ήταν μια επέκταση των ωριμάνσεων των δανείων ή μια παράταση της περιόδου χάριτος ως και για 15 χρόνια. Πάντως, η συγκεκριμενοποίηση και ποσοτικοποίηση των μέτρων αυτών θα γίνει στο μέλλον, βάση των εκθέσεων βιωσιμότητας του Χρέους. Ακόμα, αναφέρεται πως αν καταστεί απαραίτητο, θα ληφθούν επιπλέον μέτρα για το χρέος στο μέλλον. Το πιο σημαντικό όμως κομμάτι αυτής της συμφωνίας είναι η οριστικοποίηση των μελλοντικών δημοσιονομικών στόχων της χώρας. Η Ελλάδα καλείται να δημιουργεί πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022 και στη συνέχεια περίπου 2% μέχρι το 2060. Το μόνο θετικό κομμάτι σε αυτό το μέρος της συμφωνίας, είναι η αποδοχή της πρότασης για αποπληρωμή του Χρέους ανάλογη με την απόδοση της Ελληνικής Οικονομίας. Έτσι, η εξυπηρέτηση του Χρέους δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και το 20% στο μέλλον.

Στο κείμενο του Eurogroup αναφέρεται, πολλαπλές φορές, η λέξη ανάπτυξη. Λογικό, αφού πλέον έχει γίνει κοινή πίστη όλων πως αυτή είναι ο μόνος τρόπος να ξεφύγουμε από τα δεινά που έχουν φέρει στη χώρα η οικονομική κρίση και οι δεκαετίες κακής διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών της. Ορθό. Το λογικό ερώτημα είναι λοιπόν, πως η παραπάνω συμφωνία επηρεάζει την όποια αναπτυξιακή δυναμική της Ελληνικής Οικονομίας;

            Η οικονομική πολιτική που ασκείται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα επικεντρώνεται στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων από το εξωτερικό, που θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της εγχώριας παραγωγής και των εξαγωγών, της ρευστότητας και τελικά του ΑΕΠ της χώρας. Σε συνδυασμό με την μεγαλύτερη δυνατή μείωση των εξόδων της χώρας και τη μεταρρύθμιση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας (συνταξιοδοτικό, ασφαλιστικό), η χώρα θα καταστεί ικανή να αποπληρώσει τα χρέη της και να αναδιανείμει ό,τι περισσέψει, σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης των τεράστιων κοινωνικών προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια.

Το μεγαλύτερο εμπόδιο σε αυτό το σχέδιο είναι τα άπιαστα ποσοστά πρωτογενών πλεονασμάτων που η Ελλάδα καλείται να παράγει για τα επόμενα 42 χρόνια! Η διαρκής πολιτική λιτότητας, που αναμένεται να επιβληθεί για όλο αυτό το χρονικό διάστημα, δεν συμβαδίζει με την οικονομική μεγέθυνση μιας χώρας, όπως έχει αποδειχθεί πολλαπλές φορές στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Η αύξηση του ΑΕΠ μιας οικονομίας απαιτεί τη συγκρότηση ενός παραγωγικού προτύπου που δεν θα βασίζεται εξολοκλήρου μόνο σε ένα τομέα παραγωγής, αλλά στην πλήρη εκμετάλλευση των παραγωγικών δυνατοτήτων της. Απαιτείται η συγκρότηση μιας παραγωγικής βάσης που θα δημιουργήσει καινοτόμες επιχειρήσεις και προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, τα οποία θα αυξήσουν τις εξαγωγές, μειώνοντας ταυτόχρονα τις εισαγωγές και την εξάρτηση από αυτές. Η βελτίωση του επιπέδου παραγωγής, θα μειώσει την ανεργία και θα αυξήσει περεταίρω την εγχώρια ζήτηση, έχοντας πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην μεγέθυνση του ΑΕΠ. Έτσι γίνεται εφικτή, τόσο μία αναδιανομή του πλούτου, που θα διόρθωνε τα ακραία κοινωνικά φαινόμενα που έχουν εμφανιστεί, όσο και η κάλυψη των υποχρεώσεων της χώρας προς τους διεθνείς πιστωτές.

Για να γίνει εφικτό όμως το παραπάνω θα πρέπει να γίνουν στοχευμένες επενδύσεις, που ο ιδιωτικός τομέας δεν είναι διατεθειμένος να κάνει. Επιπλέον, είναι αναγκαία η αποτελεσματική χρησιμοποίηση όλου του δυνατού ανθρωπίνου κεφαλαίου, η κατασκευή των κατάλληλων υποδομών και η αύξηση της ρευστότητας. Και αν κάνουμε τη υπόθεση πως το τελευταίο θα ικανοποιηθεί, από την υπόσχεση του Eurogroup για στήριξη της Ελλάδας στην έξοδο στις διεθνείς αγορές, σε όλα τα υπόλοιπα μπαίνει ως τροχοπέδη η απαίτηση για άπιαστα πρωτογενή πλεονάσματα. Αυτά, είναι η πραγματική αιτία του «BrainDrain», της απάνθρωπης φορολογικής επιβάρυνσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, των μειωμένων επενδύσεων, της μηδαμινής εγχώριας ζήτησης, των χαμηλών ρυθμών μεγέθυνσης του ΑΕΠ και ως ένα βαθμό της πολιτικής αστάθειας. Και ενώ το μέτρο για την σύνδεση της αποπληρωμής του Χρέους με την απόδοση της Οικονομίας είναι θετικό, το μόνο που πραγματικά θα καταφέρει θα είναι η μείωση της επίδρασης του Χρέους στον Οικονομικό Κύκλο. Σημαντικό, αλλά όχι ικανό από μόνο του για να προωθήσει την ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας.

Αν πιστέψουμε πως το ερώτημα της παραμονής ή όχι στην Νομισματική Ένωση έχει σταματήσει να είναι το κυρίαρχο, για την κυβέρνηση τουλάχιστον μοιάζει να έχει απαντηθεί πλήρως, τότε θα πρέπει να επικεντρωθούμε στη δημιουργία των βέλτιστων όρων ανάπτυξης και ύπαρξης της Ελλάδας μέσα στην Ένωση. Να ακολουθήσουμε τις οικονομικές πολιτικές που θα επανεκκινήσουν την Ελληνική Οικονομία και σταδιακά θα την κάνουν να φτάσει σε παρόμοια ταχύτητα με αυτές της Κεντρικής Ευρώπης. Αυτό εξάλλου, θα έπρεπε να είναι και το κύριο μέλημα της ίδια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχει αρχίσει να πληρώνει βαριά το τίμημα των ιδεολογικών εμμονών της και της δημιουργίας οικονομιών πολλών ταχυτήτων στο εσωτερικό της. Αυτή πρέπει να είναι η προτεραιότητα της Κυβέρνησης σε κάθε Eurogroup και όχι η Πολιτική διαχείριση του αποτελέσματος στο εσωτερικό της χώρας. Μια υπόσχεση για τη διαχείριση του χρέους δεν είναι αρκετή για να πάρει η Ελληνική παραγωγική μηχανή μπροστά και αν αρκεστούμε σε αυτή τα προβλήματα της χώρας απλά θα συνεχιστούν και διογκωθούν στο μέλλον. Ευτυχώς για την Ελλάδα, το μεγαλύτερο της πρόβλημα είναι πως αυτή, όπως και όλες οι προηγούμενες, δεν θα είναι η τελευταία συμφωνία. 

Αλέξανδρος Πάστρας - Οικονομολόγος


Ολοκληρώθηκε η συνεδρίαση του Eurogroup χωρίς συμφωνία για το χρέος - Δεδομένη η συνέχιση της αντιλαϊκής επέλασης

Τρίτη, 23/05/2017 - 09:00
Χωρίς συμφωνία για το ελληνικό κρατικό χρέος ολοκληρώθηκε το Eurogroup.«Επί του παρόντος δεν έχουμε συνολική συμφωνία»,δήλωσε ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, ανακοινώνοντας ότι το θέμα θα συζητηθεί εκ νέου στην επόμενη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης στις 15 Ιούνη.

Τα παζάρια «σκάλωσαν» στη συγκεκριμενοποίηση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, καθώς και στο ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων. Mέχρι το 2022 θα διατηρηθεί ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%, ενώ η συζήτηση γίνεται για την περίοδο μετά το 2022. Το πρώτο σχέδιο που έπεσε στο τραπέζι προέβλεπε πρωτογενή πλεονάσματα 2% από το 2023 μέχρι το 2060. Στη συνέχεια κατατέθηκε ένα δεύτερο προσχέδιο που προέβλεπε πρωτογενές πλεόνασμα 2,2% από το 2023 μέχρι το 2060

Για το θέμα του χρέους, αυτό που συζητάνε ΔΝΤ και Ευρωζώνη είναι η συγκεκριμενοποίηση των μέτρων «ελάφρυνσης» που θα ενεργοποιηθούν όμως μετά το τέλος του προγράμματος. 

Από την αρχή της συνεδρίασης είχε διαφανεί ότι οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης θα επισφραγίσουν τα σκληρά μέτρα του τέταρτου μνημονίου που ψήφισε στη Βουλή η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, αλλά είναι αβέβαιη η λήψη απόφασης για το ελληνικό κρατικό χρέος.

Ο επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ πραγματοποίησε διαβουλεύσεις στο περιθώριο της συνεδρίασης με όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Μάλιστα, η συνεδρίαση του Εurogroup διακόπηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να γίνουν διαπραγματεύσεις με το Γερμανό υπουργό Οικονομικών Βόλφανγκ Σόιμπλε, τον υπουργό Οικονομικών της Γαλλίας Μπρουνό Λε Μερ και τον Πολ Τόμσεν του ΔΝΤ.

Το Ταμείο θέτει τη βιωσιμότητα του ελληνικού κρατικού χρέους ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα, αν και το συγκεκριμένο ζήτημα αποτυπώνει ανάγλυφα τον καυγά για τον επιμερισμό της χασούρας της καπιταλιστικής κρίσης, την πορεία της Ευρωζώνης και τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Γερμανία και άλλα κράτη της λυκοσυμμαχίας της ΕΕ. Το Βερολίνο έχει ξεκαθαρίσει -κάτι που επανέλαβε προσερχόμενος στη συνεδρίαση ο Βόλφανγκ Σόιμπλε- ότι οι ουσιαστικές αποφάσεις για την «ελάφρυνση» του ελληνικού κρατικού χρέους θα ληφθούν μετά το τέλος του προγράμματος το 2018.

Αναπόσπαστα δεμένο με το θέμα του χρέους είναι το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων, το οποίο βρέθηκε στο τραπέζι του Eurogroup. Την ανάλυση για τη βιωσιμότητα του χρέους επηρεάζουν και οι εκτιμήσεις για τους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής καπιταλιστικής οικονομίας που είναι διαφορετικές μεταξύ της ΕΕ και του ΔΝΤ. 

Σε κάθε περίπτωση, η διαχείριση του χρέους θα συνδεθεί με τα επόμενα μνημόνια μετά το 2018. Η ελληνική κυβέρνηση επιζητά μια μείωση του χρέους για να «απελευθερώσει» χρήμα για τη στήριξη του κεφαλαίου, ενώ η αντιλαϊκή επίθεση θα συνεχιστεί για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και η κερδοφορία του κεφαλαίου.

H ανακοίνωση του Eurogroup

«Το Eurogroup διεξήγαγε μια εις βάθος συζήτηση σχετικά με τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους της Ελλάδας, αλλά δεν κατέληξε σε συνολική συμφωνία. Οι εργασίες θα συνεχιστούν τις προσεχείς εβδομάδες στο πλαίσιο που συμφωνήθηκε τον Μάιο του 2016, προκειμένου να επιτευχθεί οριστική συμφωνία κατά την επόμενη συνεδρίαση του Eurogroup. Αυτό περιλαμβάνει μια φιλόδοξη και οικονομικά υγιή μεσοπρόθεσμη πορεία πρωτογενούς πλεονάσματος για την Ελλάδα» σημειώνεται στο ανακοινωθέν του Eurogroup.

Το Eurogroup χαιρέτισε τα αντιλαϊκά μέτρα που ψήφισε η ελληνική κυβέρνηση, κάνοντας λόγο για σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση της αξιολόγησης. «Τα μεταρρυθμιστικά μέτρα που έχουν θεσπιστεί από την Ελλάδα καλύπτουν τομείς όπως οι συντάξεις, ο φόρος εισοδήματος, η αγορά εργασίας και ο ενεργειακός τομέας. Πρέπει να υποστηρίξουν τη φιλική προς την ανάπτυξη επανεξισορρόπηση της οικονομίας και να καταστήσουν τη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική της Ελλάδας πιο ισχυρή. Το Eurogroup κάλεσε τους θεσμούς από κοινού με την Ελλάδα και τρίτα μέρη να υποστηρίξουν μια ολική στρατηγική ενίσχυσης της ανάπτυξης», προσθέτει η ανακοίνωση.

«Απόψε δυστυχώς δεν γεφυρώσαμε το χάσμα», υποστήριξε ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, ενώ για τα προαπαιτούμενα δήλωσε ότι επιτεύχθηκε τεράστια πρόοδος.«Είμαστε πολύ κοντά στο να κλείσουμε επισήμως την αξιολόγηση», σημείωσε, προσθέτοντας πως«μπορούμε να έχουμε την επόμενη εκταμίευση πριν από το καλοκαίρι».

Ο πρόεδρος του Eurogroup κατέστησε σαφές ότι οι τελικές αποφάσεις για το χρέος θα ληφθούν στο τέλος του προγράμματος, επικαλούμενος τις αποφάσεις του Eurogroup το Μάη του 2016. Επίσης ανέφερε ότι υπάρχουν ακόμα πολλά ανοιχτά ζητήματα, όπως τα πρωτογενή πλεονάσματα, αλλά κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Eurogroup σημειώθηκε πρόοδος. Όπως είπε, αυτό που συμφωνήθηκε είναι ότι ο στόχος για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% θα παραμείνει για πέντε χρόνια.«Για λεπτομέρειες επ' αυτών και για όσα θα γίνουν μετά το τέλος του προγράμματος, θέλουμε ακόμη δουλειά», συμπλήρωσε.

Ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Πιερ Μοσκοβισί δήλωσε ότι«δεν καταλήξαμε απόψε σε συμφωνία για το χρέος, αλλά η εργασία που κάναμε είναι πολύ χρήσιμη». Πρόσθεσε πως υπάρχει γόνιμο έδαφος για μια συμφωνία στο επόμενο Eurogroup. 

Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ επισήμανε ότι«είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις εκταμιεύσεις όταν υπάρξει η συμφωνία».

Από την πλευρά του, ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος υποστήριξε ότι είναι εφικτή μία συνολική συμφωνία εντός των τριών επόμενων εβδομάδων.




αναδημοσίευση από 902

Tέσσερις λόγοι μη εξόφλησης του χρέους προς το ΔΝΤ. Renaud Vivien και Eric Toussaint

Κυριακή, 11/12/2016 - 11:44
Renaud Vivien και Eric Toussaint* |
μετάφραση Ελένη Τσέκερη |
Στις 7 Δεκεμβρίου του 2016, το ΔΝΤ περιμένει από την Ελλάδα την πληρωμή μίας δόσης 299 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό το χρέος αντιστοιχεί σε ένα μέρος του δανείου "σωτηρίας", που είχε χορηγηθεί από το ΔΝΤ το 2010. Η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να τολμάει να αρνηθεί να πληρώσει αυτό το ποσό στο ΔΝΤ για τέσσερις τουλάχιστον λόγους.

Πρώτον, αυτή η δόση προέρχεται από ένα αθέμιτο χρέος, καθώς μόνο το 5% των δανείων που χορηγήθηκαν το 2010 και το 2012 διατέθηκε για τον κρατικό προϋπολογισμό. Το υπόλοιπο 95% χρησίμευσε στην αποπληρωμή των ξένων - κυρίως ιδιωτικών - τραπεζών και στην ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Αυτά τα ποσοστά δεν είναι πόρισμα κάποιας επαναστατικής οργάνωσης αλλά προκύπτουν από μία έρευνα που διεξήγαγε το νεοφιλελεύθερο γερμανικό think-tank European School of Management and Technology. Βεβαίως, ισχύει πως πρόκειται για μία επιχείρηση διάσωσης - αλλά όχι όπως παρουσιάζεται από την επίσημη αφήγηση.

Δεν ωφελήθηκαν οι Έλληνες πολίτες αλλά οι ξένες και ελληνικές τράπεζες, που σώθηκαν με δημόσιο χρήμα μέσω των δανείων του ΔΝΤ, των κρατών και τωνοργάνων της ΕΕ. Η περιβόητη«επιχείρηση διάσωσης» είναι λοιπόν αθέμιτη για τον ελληνικό πληθυσμό, που καλείται έτσι να αποπληρώσει στο ΔΝΤ (με επιτόκιο 3,6%!) ένα χρέος που προκύπτει από τη διάσωση των τράπεζων που ευθύνονται για την οικονομική κρίση. Στην πρώτη της έκθεση, η Επιτροπή Αλήθειας του Δημόσιου Χρέους που συστάθηκε από την πρώην πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων, καταδεικνύει πως αιτία του "ελληνικού προβλήματος" δεν είναι η ανεξέλεγκτη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, αλλά η τραπεζική κρίση που μπαλώθηκε με δημόσια κεφάλαια.

Δεύτερον, η οφειλή που απαιτεί το ΔΝΤ είναι επονείδιστη στο σύνολό της. Σύμφωνα με τη νομική θεωρία που βασίζεται στις εθνικές και διεθνείς νομολογίες, ένα χρέος αξιολογείται ως "επονείδιστο" όταν συνδυάζει δύο στοιχεία: αφενός την έλλειψη κέρδους υπέρ του πληθυσμού του κράτους που συνάπτει τη δανειακή συμφωνία και αφετέρου την επίγνωση αυτής της έλλειψηςεκ μέρους των δανειστών1. Η έκθεση του Γραφείου ανεξάρτητης αξιολόγησης του ΔΝΤ, που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 20162, αποδεικνύει πως η αξιολόγηση του ελληνικού χρέους ως "επονείδιστου" αρμόζει πλήρως στην περίπτωση της Ελλάδας. Πράγματι, η διεύθυνση του ΔΝΤ γνώριζε ήδη από το 2010 ότι το Ελληνικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο και ότι το πρόγραμμα λιτότητας που επρόκειτο να επιβληθεί ως αντίτιμο του δανείου, μέσω μνημονίου, θα επιδείνωνε την κατάσταση της χώρας.

Αυτός ο ισχυρισμός βασίζεται στα πρακτικά της συνεδρίασης του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ στις 9 Μαΐου 2010, όπου διακυβεύτηκε η τύχη της Ελλάδας. Στη διάρκεια της συνεδρίασης  μαθαίνουμε πως πολλοί Τοπικοί Γενικοί Διευθυντές, στελέχη του ΔΝΤ αναφέρθηκαν στην επικείμενη αποτυχία του μνημονίου. Σύμφωνα με τον Αργεντινό αντιπρόσωπο:
"Είναι δύσκολο να ξεχάσουμε το σκληρό μάθημα που μας έδωσαν οι δικές μας κρίσεις. Το 2001, παρόμοιες πολιτικές προτάθηκαν από το ΔΝΤ στην Αργεντινή. Οι καταστροφικές τους συνέπειες είναι βεβαίως γνωστές (...) Είναι πιθανό η Ελλάδα να καταλήξει χειρότερα. Τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που προτείνει το ΔΝΤ, θα υποβαθμίσουν την ευημερία του πληθυσμού της Ελλάδας και την πραγματική ικανότητά της χώρας να αποπληρώσει το χρέος μετά την εφαρμογή αυτού του προγράμματος".

Ο αντιπρόσωπος της Ελβετίας προσθέτει:
"πρέπει να εξεταστεί σοβαρά η αναδιάρθρωση του χρέους ως μέσο για την εξασφάλιση της δημοσιονομικής  βιωσιμότητας και για την ανάληψη ενός μέρος του φορτίου από τους ιδιώτες πιστωτές". Ύστερα να θέσουμε την ερώτηση-κλειδί:"Γιατί η αναδιάρθρωση του χρέους και η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα δεν λήφθηκαν υπόψη;"Πράγματι αν το ΔΝΤ είχε εφαρμόσει τα συνήθη κριτήρια βιωσιμότητας, θα είχε επιβάλει μία ελάφρυνση του χρέους ήδη από το 2010. Γιατί όμως δεν το έπραξε; Και γιατί άραγε κατέληξε να αλλάξει ξαφνικά τους κανόνες του ώστε να μπορέσει να δανείσει σε ένα αφερέγγυο κράτος;

Η απάντηση δόθηκε επισήμως τρία χρόνια αργότερα σε μία άλλη αναφορά του ΔΝΤ που υπογραμμίζει πως η αναβολή της αναδιάρθρωσης του χρέους εφαρμόστηκε προς όφελος των ιδιωτικών τραπεζών "για να μειωθεί η έκθεσή τους και για να μεταβιβαστεί το χρέος στα δημόσια όργανα."
3 Όπως δήλωσαν ο πρώην αντιπρόσωπος της Ελλάδας στο ΔΝΤ και ο πρώην οικονομικός σύμβουλος του Μπαρόζο σε ακρόασή τους στην Βουλή των Ελλήνων από την Επιτροπή Αλήθειας για το ΔημόσιοΧρέος, ο Γάλλος Στρως-Καν, ως διευθυντής του ΔΝΤ, επίτηδες απέκλεισε το 2010 την αναδιάρθρωση του χρέους προκειμένου να προστατεύσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς οι πιο εκτεθειμένες ήταν κατά κύριο λόγο γαλλικές καιγερμανικές.

Τρίτον, η απαίτηση του ΔΝΤ δεν πρέπει να ικανοποιηθείκαθώς είναι απολύτως παράνομη.  Αφενός τα μέτρα που επιβλήθηκαν ως αντίτιμο για το δάνειο καταπατούν την εθνική κυριαρχία της Ελλάδας και παραβιάζουν πλήθος διεθνών συνθήκων προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, όπως τόνισε ο Εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ  για το χρέος στην αναφορά του για την Ελλάδα4.
Αφετέρου, η ελληνική κυβέρνηση δεν πρότεινε για ψήφιση στη Βουλή τη δανειακή σύμβαση του 2010, αντίθετα με όσα προβλέπει το Σύνταγμα.

Αθέμιτο, επονείδιστο, παράνομο, το ελληνικό χρέος είναι επίσης μη βιώσιμο, ακόμα περισσότερο πλέον από το 2010, αφού τρία μνημόνια επιβλήθηκαν έκτοτε καταστρέφοντας μέρα με τη μέρα την οικονομία και τις συνθήκες ζωής του πληθυσμού. Το φορτίο αυτού του χρέους, που εμποδίζει το κράτος να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του ως προς ζητήματα θεμελιωδών δικαιωμάτων, αυξάνεται αυτόματα από τη λιτότητα και τις ιδιωτικοποιήσεις που απαιτούν οι πιστωτές, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο στον οποίο εγκλωβίζεται η κυβέρνηση και ζητά νέα δάνεια για να πληρώνει τα αυξανόμενα χρέη.

Προκειμένου να σπάσει ο φρικτός φαύλος κύκλος και να τερματιστεί το έγκλημα, επιβάλλεται η άνευ όρους ακύρωση του επονείδιστου, παράνομου, αθέμιτου και μη βιώσιμου μέρους του ελληνικού χρέους, ξεκινώντας από τη δόση που απαιτεί το ΔΝΤ στις 7 Δεκεμβρίου του 2016.
Συγκριτικά, το ποσό των 299 εκατομμυρίων ευρώ αντιστοιχεί σε περισσότερο από το διπλάσιο της τιμής (130 εκατομμύρια) των μέτρων αντιμετώπισης της ακραίας φτώχειας που λήφθηκαν το 2015 προς όφελος των πιο φτωχών 400.000 ατόμων στην Ελλάδα. Ποσό το οποίο η Τρόικα είχε θεωρήσει εξωφρενικό. Είναι μεγαλύτερο και από το ποσό των 200 εκατομμυρίων ευρώ που προέβλεπε το πρόγραμμα των συμπληρωματικών μέτρων της κυβέρνησης για τη δημιουργία ιατρικής περίθαλψης για 2,5 εκατομμύρια Ελληνίδες και Έλληνες, πρόγραμμα που θα συντελούσε στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης και στην κοινωνική αποκατάσταση των συνεπειών των μέτρων που επιβλήθηκαν με το Τρίτο Μνημόνιο. Όμως ενώπιον της αντίδρασης των πιστωτών, που απειλούσαν να μην εκταμιεύσουν ούτε μία δόση του δανείου στην Αθήνα, σε περίπτωση ψήφισης αυτού του προγράμματος, το θέμα αφαιρέθηκε τον Δεκέμβριο του 2015 από την ημερήσια διάταξη της Βουλής των Ελλήνων.

Η Επιτροπή για την Ακύρωση των Αθέμιτων Χρεών (CADTM) δεν έχει ψευδαισθήσεις:
η απόφαση ακύρωσης του χρέους δεν θα προέλθει από το ΔΝΤ, παρόλο που και το ίδιο αναγνωρίζει την ευθύνη του για τον ελληνικό μαρασμό στις αναφορές του, και παρά τις πρόσφατες δηλώσεις του ΔΝΤ, ευνοϊκές προς μία ελάφρυνση του χρέους η οποία όμως να τονίσουμε πως καθόλου δε θα επηρεάσει τις απαιτήσεις του παρά θα συνοδευτεί από μία νέα δόση λιτότητας. Η απόφαση αυτή δε θα προέλθει ούτε και από το Eurogroup, του οποίου οι Υπουργοί Οικονομικών θα συνεδριάσουν στις 5 Δεκεμβρίου.

Είναι επομένως μάταιο να πιστεύει κανείς πως θα βρεθεί μία δίκαια λύση για το ελληνικό χρέος μέσα στο σύγχρονο πλαίσιο διαπραγματεύσεων.
Για αυτόν τον λόγο η Επιτροπή μας συνιστά τη μονομερή λήψη μέτρων για το χρέος, στη βάση φυσικά στέρεων νομικών επιχειρημάτων - όπως αυτά αναπτύσσονται στην προκαταρκτική της έκθεση - με στόχο την αναστολή ή απάρνηση των αθέμιτων, επονείδιστων, παράνομων ή μη βιώσιμων χρεών. Τέτοια μέτρα πρέπει να συνοδεύονται άμεσα και από άλλα μέτρα για την κοινωνικοποίηση του ελληνικού τραπεζικού τομέα και τον αυστηρό έλεγχο της κυκλοφορίας των κεφαλαίων.

1http://www.cadtm.org/La-dette-odieuse-selon-Alexandre

2http://www.ieo-imf.org/ieo/pages/Co...

3http://www.imf.org/external/pubs/ft...

4http://goo.gl/4YYCR2

*για το CADTM international

05.12.2016

πηγή rproject

Για Κοπεγχάγη βάζει πλώρη η Επιτροπή Αλήθειας Δημοσίου Χρέους με Ζωή και Ε. Τουσέν

Παρασκευή, 18/11/2016 - 09:00
Η Επιτροπή Αλήθειας Δημοσίου Χρέους συνεχίζει, ασυμβίβαστη, την προσπάθειά της για διεθνοποίηση του ζητήματος του ελληνικού χρέους και αμέσως μετά τη δυναμική επανέναρξη των εργασιών της, που αγκαλιάστηκε από πλήθος κόσμου, το τριήμερο 5-7 Νοεμβρίου, στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, η Επιτροπή, υπό τη νέα της πλέον νομική μορφή ως σωματείο, βάζει πλώρη για την 3η Διεθνή Διάσκεψη του Plan B στην Κοπεγχάγη (19-20 Νοεμβρίου).

         Στη Διάσκεψη, που συνδιοργανώνεται από το δανικό κόμμα Ενωτική Λίστα-Κοκκινοπράσινη Συμμαχία και το Αριστερό Κόμμα της Σουηδίας και υποστηρίζεται από περισσότερους από 30 εκπροσώπους αριστερών, ριζοσπαστικών και κινηματικών συλλογικοτήτων από 17 ευρωπαϊκές χώρες, θα μιλήσει η Πρόεδρος της Επιτροπής Αλήθειας, Επικεφαλής της «Πλεύσης Ελευθερίας» και τέως Πρόεδρος της Βουλής Ζωή Κωνσταντοπούλου.

Μαζί με τον Επιστημονικό Συντονιστή της Επιτροπής Ερίκ Τουσέν, θα παρευρίσκονται εκεί ως η φωνή μιας Ελλάδας, που όχι απλώς υπάρχει, αλλά επιμένει, της Ελλάδας που δεν μετατρέπει τα ΟΧΙ σε ΝΑΙ.

Της Ελλάδας που διεκδικεί το δίκιο της και το δίκιο των πολιτών όλου του κόσμου.

Το video με πλάνα από την τριήμερη συνεδρίαση:



Επίσης, Το video ολόκληρης της εναρκτήριας εκδήλωσης (5/11/2016) :




Το video της ανοιχτής εκδήλωσης κλεισίματος των εργασιών (7/11/2016) :

Ξεκίνησε η επαναλειτουργία της Επιτροπής Αλήθειας για το Χρέος

Τρίτη, 08/11/2016 - 11:00
Θα παραστεί ως πολιτική αγωγή στην υπόθεση της ΕΛΣΤΑΤ.



Συνεχίζει, κυρίως χάρη στην επιμονή και στη συμβολή δύο γυναικών, της Ζωής Κωνσταντοπούλου και της Σοφίας Σακοράφα, τις εργασίες της η «Επιτροπή Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος»  που κήρυξε πανηγυρικά την επανέναρξη της λειτουργίας της την Παρασκευή.  Η Επιτροπή,  εκτός από τη συνέχιση της λειτουργίας της, παράλληλα, όπως ανακοινώθηκε στη συνέντευξη τύπου, θα παραστεί  και ως πολιτική αγωγή στη δίκη για την υπόθεση της ΕΛΣΤΑΤ, ενώ θα οργανώσει και δημόσιες ακροάσεις σχετικά με το χρέος και τα μνημόνια.


Στη συνέντευξη τύπου, με την οποία ολοκληρώθηκε η πρώτη τριήμερη συνεδρίαση της επαναλειτουργίας της «Επιτροπής Αλήθειας για το χρέος», μετά την παύση της από την κυβέρνηση (και  αφού πρώταάλλαξε νομική μορφή και έχει μετατραπεί σε σωματείο)ηπρόεδρος της Επιτροπής,Ζωή Κωνσταντοπούλουανέφερε ότι η Επιτροπή Αλήθειας που είχε συσταθεί από τη Βουλή επί  προεδρίας της, είχε τεκμηριώσει τον παράνομο χαρακτήρα του ελληνικού δημοσίου χρέους.

Μετά  τις τελευταίες εκλογές όμως, η Επιτροπή υπέστη «διωγμό» όπως καταγγέλθηκε στην συνέντευξη,  και κατασχέθηκαν αρχεία.

Έργο της Επιτροπής Αλήθειας για το Χρέος, ωστόσο, εξακολουθεί και παραμένει η τεκμηρίωση της παρανομίας μεγάλου μέρους του χρέους καθώς και η διεκδίκηση της διαγραφής μεγάλου μέρους του, (όπως ήταν αρχικά και η θέση του ΣΥΡΙΖΑ, πριν αρχίσει η μετάλλαξη) .

Η ανεξάρτητη ευρωβουλευτήςΣοφία Σακοράφα, της οποίας τη συμβολή τόνισε ιδιαίτερα τις προηγούμενες μέρες η Ζωή Κωνσταντοπούλου, καθώς και την καθοριστική βοήθεια της για την επαναλειτουργία της Επιτροπής όπως είπε,  τόνισε ότι στόχος τους είναι να εκτεθούν οι μηχανισμοί που παράγουν κοινωνική δυστυχία. Τονίστηκε επίσης ότι πρόκειται για μια ανεξάρτητη και αδέσμευτη προσπάθεια, χωρίς εξαρτήσεις.

Η επιτροπή άρχισε πάλι να συγκεντρώνει  και να επεξεργάζεται στοιχεία ενώ  στις επιδιώξεις της είναι και ένα Νομικό το θέμα, καθώς και η σύνταξη  «Μαύρης Βίβλου» με την  οποία θα τεκμηριώνεται «η κατάλυση της δημοκρατίας»  στην Ελλάδα μέσω του χρέους .

Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής για το Χρέος, ο γνωστός  καθηγητής Συνταγματικού ΔικαίουΓιώργος Κασιμάτης, ανέφερε ότι  «Το μεγάλο πολιτικό σχέδιο είναι η άλωση των λαών και των εθνικών κρατών που διατηρούν ακόμα τη δύναμή τους, για να μπορέσει η παγκόσμια εξουσία να συγκεντρωθεί σε ένα χώρο ή ένα παγκόσμιο κράτος. «Με το χρέος επιβάλουν ένα πολιτικό καθεστώς, διαλύουν τη μεσαία τάξη και καταλύουν τις εθνικές επιχειρήσεις» .

Ο οικονομολόγοςEric Toussaint, μέλος της επιτροπής και επιστημονικός υπεύθυνος, κατηγόρησε την κυβέρνηση Τσίπρα ότι αποφεύγει να αμφισβητήσει τη νομιμότητα του χρέους και αποδέχεται μικρές διευθετήσεις (όπως επιμήκυνση και  μείωση επιτοκίων) οι οποίες δεν θα προσφέρουν στη χώρα καμία ανακούφιση - αντιθέτως θα επιτρέψουν να συνεχιστεί η καταστροφή των κοινωνικών δικαιωμάτων.

Ο οικονομολόγος Λεωνίδας Βατικιώτης, μέλος και αυτός  της Επιτροπής, υποστήριξε ότι εάν δεν γίνει διαγραφή του χρέους, αλλά μια απλή επαναδιευθέτηση, αυτή θα συνοδευτεί από ένα τέταρτο μνημόνιο το οποίο θα είναι επίσης πολύ σκληρό και θα δεσμεύει τη χώρα για πολλά χρόνια.

Ο οικονομολόγος Daniel Munevar είπε ότι η επιτροπή έχει τεκμηριώσει ότι τα προγράμματα διάσωσης είχαν στόχο την υποστήριξη ξένων συμφερόντων και όχι του ελληνικού λαού.

Ο οικονομολόγος Patrick Saurin αναφέρθηκε στη Γαλλία και στην εκτίμηση  ότι το 60% του γαλλικού χρέους είναι παράνομο και αποτελεί ένα εργαλείο για την ενίσχυση της κερδοφορίας των τραπεζών, οι οποίες δεν χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία, αλλά μόνο τις μεγάλες εταιρείες.

Ο καθηγητής πανεπιστημίου της Κύπρου Σταύρος Τομπάζος, ανέφερε  ότι μπορεί η Κύπρος να παρουσιάζεται ως ο «καλός μαθητής» που εφαρμόζει  το πρόγραμμα και βγαίνει από την κρίση, αλλά πρόκειται για ψέμα, ενώ ο  Ισπανός Sergi Cutillias υποστήριξε ότι η ελληνική επιτροπή για τον έλεγχο του  χρέους αποτελεί έμπνευση και για τους Ισπανούς και είπε  επίσης ότι στη σημερινή μεταβιομηχανική εποχή όπου η οικονομία κυριαρχείται από το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο θα πρέπει να θεσμοθετηθούν «δικαιώματα του δανειστή», κατ΄ αναλογία των εργασιακών δικαιωμάτων στη βιομηχανική εποχή.

 

Ο ορισμός του κραχ - O πλανήτης έχει χρέη στο ιστορικό ρεκόρ των 152 τρις $ ή στο 225% του παγκόσμιου ΑΕΠ

Σάββατο, 15/10/2016 - 17:20
από Βασίλης Βιλιάρδος

Το βουνό των χρημάτων που οφείλει ολόκληρος ο πλανήτης έφτασε στο ιστορικό ρεκόρ των 152 τρις $ ή στο 225% του παγκόσμιου ΑΕΠ, χωρίς τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες – ενώ αυτό που πυροδοτεί συνήθως τις κρίσεις δεν είναι το δημόσιο, αλλά το ιδιωτικό χρέος.

«Είναι απαραίτητο, ιδίως σε εποχές κρίσης, να αναπτύξουμε οράματα ή τουλάχιστον ιδέες που δεν τις έχουμε σκεφθεί ποτέ πριν. Μπορεί να μοιάζουν αφελείς, αλλά δεν είναι.

Άλλωστε, τι θα μπορούσε να είναι πιο αφελές από το να φαντασθούμε πως το τρένο που φέρνει την καταστροφή σε μία τόσο μεγάλη κλίμακα, θα αλλάξει ταχύτητα και πορεία, εάν απλά και μόνο οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα σε αυτό, τρέξουν προς την αντίθετη κατεύθυνση;

Όπως πολύ σωστά ανέφερε ο Αϊνστάιν, τα προβλήματα δεν λύνονται με τον τρόπο σκέψης που τα γέννησε – ενώ, κάνοντας το ίδιο πείραμα, με τα ίδια υλικά, δεν είναι λογικό να περιμένουμε ένα άλλο αποτέλεσμα. Είναι λοιπόν αναγκαίο να αλλάξουμε πορεία – για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει πρώτα το τρένο να σταματήσει».

Ανάλυση

Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ (πηγή), ο πλανήτης έχει κυριολεκτικά πνιγεί στα χρέη τα οποία, αφού προηγήθηκε μία μικρή υποχώρηση τους μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, άρχισαν ξανά να αυξάνονται ραγδαία – φτάνοντας σε επίπεδα ρεκόρ στην παγκόσμια ιστορία (μαζί με τις τράπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα παγκόσμια χρέη υπερβαίνουν κατά πολύ τα 200 τρις $άρθρο).

Βέβαια, όταν συζητείται δημόσια το θέμα του χρέους, οι περισσότεροι αναφέρονται στις οφειλές των κρατών, ειδικά χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ιαπωνία κοκ. Εν τούτοις, σε σχέση με τα ιδιωτικά χρέη, τα δημόσια δεν είναι τόσο υψηλά – αφού τα δύο τρίτα των 152 τρις $ ή περίπου τα 100 τρις $, αφορούν τον ιδιωτικό τομέα.

Ειδικότερα, όπως φαίνεται καθαρά από το γράφημα που ακολουθεί, στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες τα ιδιωτικά χρέη είναι υπερδιπλάσια από τα δημόσια – αποτελώντας το 180% του ΑΕΠ τους, έναντι σχεδόν 80% των κρατικών χρεών.

168

Επεξήγηση γραφήματος: Μικτό χρέος των ανεπτυγμένων οικονομιών – γαλάζια καμπύλη το συνολικό, κίτρινη καμπύλη το ιδιωτικό, κόκκινη καμπύλη το δημόσιο.

 .

Συνεχίζοντας, εάν παρατηρήσουμε καλύτερα το γράφημα, θα διαπιστώσουμε πως την περίοδο πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση (2008/09), στις βιομηχανικές χώρες τα δημόσια χρέη ήταν σταθερά ή υποχωρούσαν – ενώ, αντίθετα, τα ιδιωτικά αυξάνονταν σημαντικά, φτάνοντας στο 180% του ΑΕΠ από λιγότερο του 150% προηγουμένως. Η αιτία ήταν κυρίως οι φούσκες ακινήτων, τα οποία αγοράζονταν επί πιστώσει, ιδίως στις Η.Π.Α., στη Μ. Βρετανία, στην Ισπανία και στην Ιρλανδία.

Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση όμως, τα ιδιωτικά χρέη στις ανεπτυγμένες οικονομίες ήταν σταθερά ή υποχωρούσαν ελαφρά – ενώ τα δημόσια χρέη μεγεθύνονταν. Ως αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης, τα συνολικά χρέη (μπλε καμπύλη) ισορρόπησαν μεταξύ τους, παύοντας να αυξάνονται μετά το 2011.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες
Από την άλλη πλευρά, στις αναπτυσσόμενες αγορές, όπως είναι η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κοκ., τα συνολικά χρέη είναι χαμηλότερα (γράφημα), στο 110% του ΑΕΠ τους, ενώ τα ιδιωτικά (70% του ΑΕΠ) υπερβαίνουν μεν τα δημόσια (σχεδόν 50% του ΑΕΠ), αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό – κυρίως επειδή οι υποδομές τους, τα συνολικά πάγια περιουσιακά τους στοιχεία καλύτερα, είναι πολύ πιο χαμηλά σε σχέση με τις ανεπτυγμένες.

169

Επεξήγηση γραφήματος: Μικτό χρέος των αναπτυσσόμενων οικονομιών – γαλάζια καμπύλη το συνολικό, κίτρινη καμπύλη το ιδιωτικό, κόκκινη καμπύλη το δημόσιο (οι δύο πράσινες δεν μας ενδιαφέρουν εν προκειμένω.

 .

Σε αντίθεση τώρα με τις ανεπτυγμένες οικονομίες, στις αναπτυσσόμενες τα ιδιωτικά χρέη αυξάνονταν πολύ περισσότερο πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση – ενώ τα δημόσια μειώνονταν αρκετά. Αμέσως μετά την κρίση όμως, τα χρέη και των δύο τομέων, τόσο τα δημόσια, όσο και τα ιδιωτικά δηλαδή, ακολούθησαν μία έντονη ανοδική πορεία – με αποτέλεσμα να αυξηθούν σημαντικά τα συνολικά χρέη.

Η απειλή του ιδιωτικού χρέους
Περαιτέρω, παρά τις αρκετά διαφορετικές εξελίξεις μεταξύ των ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων οικονομιών, αυτό που έχει τελικά σημασία είναι το ότι, τα χρέη στον πλανήτη αυξήθηκαν – γεγονός που θα έχει σοβαρές συνέπειες στον πληθωρισμό (αποπληθωριστικές πιέσεις) και στο ρυθμό ανάπτυξης, χωρίς τα οποία είναι αδύνατον να καταπολεμηθούν, να μειωθούν δηλαδή ως προς το ΑΕΠ. Ακόμη πιο προβληματικό όμως είναι το θέμα του ιδιωτικού χρέους – έχοντας την άποψη ότι, αυτό θα πυροδοτήσει τελικά το επόμενο κραχ, ελπίζοντας να μην προκαλέσει ένα παγκόσμιο χάος, οδηγώντας το σύστημα στην κατάρρευση.

Ειδικότερα σε ορισμένες βιομηχανικές χώρες, όπως η Μ. Βρετανία, η Ισπανία, η Σλοβενία, η Ιρλανδία, οι Η.Π.Α., η Δανία και η Ιαπωνία, έχει ήδη δρομολογηθεί η διαδικασία μείωσης των ιδιωτικών χρεών (deleveraging process) – επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Αντίθετα σε κάποιες άλλες, όπως το Χονγκ Κονγκ, η Κύπρος, η Σιγκαπούρη, ο Καναδάς και η Ελβετία, τα ιδιωτικά χρέη αυξήθηκαν σε μεγάλο βαθμό – σχεδόν κατά 40% του ΑΕΠ τους.

Από την άλλη πλευρά, σε πολύ λίγα από τα υπόλοιπα κράτη μειώθηκαν τα ιδιωτικά χρέη μετά το 2008 – όπως στο Πακιστάν, στο Καζακστάν και στην Ουγγαρία. Στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους, τόσο τα νοικοκυριά, όσο και οι επιχειρήσεις, αύξησαν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα χρέη τους – πριν από όλα τα κράτη η Κίνα, στην οποία ο ρυθμός αύξησης του δανεισμού του ιδιωτικού της τομέα εκτοξεύθηκε στα ύψη.

Συνεχίζοντας, πολλοί θεωρούν ότι τα ιδιωτικά χρέη δεν αποτελούν πρόβλημα, όπως τα δημόσια – επειδή δήθεν απέναντι σε κάθε οφειλέτη βρίσκεται ένας δανειστής, οπότε πρόκειται για μία διαδικασία μηδενικού αθροίσματος. Εν τούτοις, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού οι τράπεζες δανείζουν παράγοντας χρήματα από το πουθενά, έως και στο 99% του εκάστοτε δανείου (ανάλυση) – ενώ, όταν τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις βρεθούν αντιμέτωπα με μία ύφεση, τότε τα έσοδα τους καταρρέουν,  οπότε αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους, οδηγώντας τις τράπεζες στη χρεοκοπία.

Τότε η χώρα οδηγείται σε μία «μεταβατική κατάσταση χρέους» όπου, εάν όλα μαζί τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αρχίσουν να «εξυγιαίνουν τους ισολογισμούς τους» μειώνοντας τα χρέη τους (δαπανούν λιγότερα, πουλούν ακίνητα κλπ.), καταρρέει η συνολική ζήτηση και επιδεινώνεται σημαντικά ολόκληρη η οικονομία. Πρόκειται για τη γνωστή «ύφεση ισολογισμών» (ανάλυση), όπου τα ιδιωτικά χρέη μειώνονται μεν, αλλά αυξάνουν τα δημόσια – όπως διαπιστώνεται από τα δύο γραφήματα που ακολουθούν, στο πρόσφατο παράδειγμα των Η.Π.Α, της Μ. Βρετανίας και της Ευρωζώνης.

167

Επεξήγηση γραφήματος: Επάνω το ιδιωτικό χρέος ως προς το ΑΕΠ και κάτω το δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ. Η εξέλιξη τους στις Η.Π.Α. (κόκκινη καμπύλη), στη Μ. Βρετανία (κίτρινη καμπύλη) και στην Ευρωζώνη (μπλε καμπύλη).

 .

Όπως διαπιστώνεται από το γράφημα, πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση (μαύρη κάθετη γραμμή) το ιδιωτικό χρέος αυξανόταν σε μεγάλο βαθμό και στις τρεις περιοχές, κυρίως λόγω της υπερβολικής και επί πιστώσει κατανάλωσης που εμείς πιστεύουμε πως συνέβαινε μόνο στην Ελλάδα – ενώ το δημόσιο ελάχιστα (όπως ακριβώς και στη χώρα μας).

Αμέσως μετά ο ιδιωτικός τομέας των Η.Π.Α. και της Μ. Βρετανίας άρχισε να μειώνει τα χρέη του – κάτι που στην Ευρωζώνη συνέβη αργότερα, μετά το ξέσπασμα της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους που ξεκίνησε από την Ελλάδα (2010). Ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, οι οικονομίες βυθίστηκαν στην ύφεση, τα δημόσια έσοδα περιορίσθηκαν, ενώ ακολούθησαν οι διασώσεις των τραπεζών, τα μέτρα στήριξης, η αύξηση των επιδομάτων ανεργίας κοκ. – οπότε αυξήθηκαν ανάλογα τα δημόσια χρέη.

Λογικά λοιπόν συμπεραίνει κανείς πως το πρόβλημα δεν ήταν τα υψηλά δημόσια χρέη, αλλά τα υπερβολικά ιδιωτικά χρέη, τα οποία προκάλεσαν την αύξηση των δημοσίων – με εξαίρεση την Ελλάδα, κυρίως επειδή το δημόσιο χρέος της ήταν ήδη υψηλό, ενώ η εξυπηρέτηση του πολύ άσχημα κατανεμημένη (μικρός χρόνος λήξης των ομολόγων, μαζικές λήξεις το 2010).

Επομένως δεν είχε τη δυνατότητα να στηρίξει την οικονομία της, παρά το ότι ο ιδιωτικός της τομέας ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση, από αυτόν των άλλων χωρών – ενώ δεν βοηθήθηκε ως όφειλε από τους εταίρους της, με ευθύνη της Γερμανίας.

Οφείλουμε δε να τονίσουμε εδώ ότι, παρά τα όσα λέγονται εναντίον της Ελλάδας, κυρίως από τους ίδιους τους Έλληνες που κατηγορούν συνέχεια τον εαυτό τους μετατρεπόμενοι σε θύματα των δανειστών τους, το 2014 τα χρέη του ιδιωτικού της τομέα ήταν ακόμη, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, πολύ χαμηλά.

Συγκεκριμένα, το χρέος των νοικοκυριών το 2014 ήταν στο 115% των διαθεσίμων εισοδημάτων των Ελλήνων (net disposable income), παρά το ότι είχαν το υψηλότερο ποσοστό ιδιοκατοίκησης – έναντι 94% της Γερμανίας, 141% της Πορτογαλίας, 207% της Ιρλανδίας και 283% της Ολλανδίας. Το γεγονός αυτό συνέβαινε παρά την εγκληματική πτώση των εισοδημάτων τους από τα συνεχή μνημόνια αφενός μεν λόγω της μείωσης των μισθών τους, αφετέρου εξαιτίας της υπερβολικής αύξησης της φορολογίας τους.

Δυστυχώς όμως, η χειραγώγηση των Ελλήνων είναι τέτοια που αδυνατεί κανείς να τους πείσει με νούμερα – αφού έχουν εμποτισθεί από την αντίληψη, σύμφωνα με την οποία οι ίδιοι είναι οι αποκλειστικοί υπαίτιοι της τραγωδίας τους, οπότε είναι σωστό να τιμωρούνται για τις αμαρτίες τους από τις ξένες δυνάμεις κατοχής και λεηλασίας της πατρίδας τους.


Επίλογος
Η πυροδότηση της νέας χρηματοπιστωτικής κρίσης που προβλέπεται πως θα ξεσπάσει σύντομα, από την πλευρά των αναπτυσσομένων οικονομιών είναι πιθανότερο να προέλθει από την Κίνα – το ιδιωτικό χρέος της οποίας έχει εκτοξευθεί στα ύψη, ενώ έχουν δημιουργηθεί πολλαπλές φούσκες. Επικίνδυνες είναι βέβαια πολλές άλλες μικρότερες χώρες, όπως η Βραζιλία, η Τουρκία, η Ν. Αφρική, η Ν. Κορέα, η Σαουδική Αραβία κοκ.

Από την πλευρά των ανεπτυγμένων, εάν δεν συμβεί κάτι με τη Deutsche Bank, η κρίση της οποίας έχει πανικοβάλλει τη Γερμανία (ανάλυση), ο νούμερο ένα κίνδυνος είναι η Ιαπωνία – η οποία συνεχίζει να δρομολογεί γιγαντιαία προγράμματα στήριξης της οικονομίας της, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών επιτοκίων και ίσως σύντομα των χρημάτων από το ελικόπτερο (άρθρο).

Σε κάθε περίπτωση, καμία άλλη κεντρική τράπεζα του πλανήτη δεν έχει πειραματισθεί σε τέτοιο βαθμό, όσο η Τράπεζα της Ιαπωνίας – αφού δεν διστάζει να αγοράζει ακόμη και διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια (ETF) που τοποθετούνται σε ιαπωνικές μετοχές, ανήκοντας ήδη στους πέντε μεγαλύτερους μετόχους περισσοτέρων από 80 εταιρειών του χρηματιστηριακού της δείκτη (NIKKEI 225).

Το ύψος των χρημάτων, με το οποίο πλημμυρίζει η κεντρική τράπεζα το σύστημα φαίνεται από το μέγεθος του ισολογισμού της (γράφημα) – το οποίο έχει ξεπεράσει ακόμη και τη Fed, φτάνοντας στα 4.500 δις $ (4.400 δις $ η αμερικανική κεντρική τράπεζα), ενώ το αντίστοιχο της ΕΚΤ είναι 3.300 δις $.

166

Επεξήγηση γραφήματος: Ισολογισμοί κεντρικών τραπεζών. Fed (μωβ καμπύλη), Τράπεζα της Ιαπωνίας (πράσινη), ΕΚΤ (πορτοκαλί), Τράπεζα της Αγγλίας (μπλε).

 .

Για να κατανοήσει όμως κανείς καλύτερα τον ιαπωνικό παραλογισμό, οφείλει να εξετάσει αυτά τα χρήματα σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας – όπου στην Ιαπωνία φτάνει στο 90%, όταν στις Η.Π.Α. είναι λιγότερο από το 25%, ενώ στην Ευρωζώνη 35%.

Ολοκληρώνοντας, όπως στην περίπτωση της Deutsche Bank και  της Κίνας, αυτό που μας απομένει είναι να ευχηθούμε να πετύχει το ιαπωνικό πείραμα – αφού διαφορετικά θα βιώσουμε ένα πρωτόγνωρο κραχ στην παγκόσμια ιστορία, το οποίο πολύ εύκολα θα μπορούσε να προκαλέσει ένα τρομακτικό χάος. Σε κάθε περίπτωση, το παγκόσμιο χρέος είναι τόσο μεγάλο, ενώ οι προοπτικές μείωσης του τόσο μικρές, ώστε εύλογα θεωρείται πως πρόκειται για τον ορισμό του κραχ – ενώ, εάν δεν συμβεί κάποια στιγμή στο σχετικά κοντινό μέλλον, δεν θα συμβεί ποτέ πια στον πλανήτη.


πηγές: IMF, F&W
αναδημοσίευση από analyst.gr

Αύριο Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016, στις 6.30μμ στον ΟΛΘ, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ κάνει τη δεύτερη δημόσια παρέμβασή της, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη και καλεί τους Θεσσαλονικείς να πάρουν τη σκυτάλη της μάχης

Κυριακή, 09/10/2016 - 20:00
Αύριο Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016
η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
καλεί τους Θεσσαλονικείς να πάρουν τη σκυτάλη της μάχης


Μετά την 1η Δημόσια Παρέμβαση στην Δεξαμενή,
Όπου ανοίξαμε τα απόρρητα έγγραφα για τις Γερμανικές Οφειλές


Μιλάμε τη γλώσσα της αλήθειας
Για τα Μνημόνια, το Χρέος, το ΤΑΙΠΕΔ, το Υπερταμείο ξεπουλήματος
της δημόσιας περιουσίας


Αύριο Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ κάνει τη δεύτερη δημόσια παρέμβαση της, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη.

Θα ανακοινωθούν νέα τεκμήρια που έχει στα χέρια της και επεξεργάζεται η νομική ομάδα της "Δικαιοσύνης για Όλους” και -μετά τα απόρρητα έγγραφα που διαβάστηκαν από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου στην πρώτη εκδήλωση- θα αποκαλυφθούν νέα στοιχεία που αποδεικνύουν την προδοσία.

Ο νομικός φορέας που συγκροτείται με πρωτοβουλία της Πλεύσης Ελευθερίας και του "ΟΧΙ στα Ναι τους" για να διεκδικήσει, εκ μέρους των πολιτών, την απόδοση Δικαιοσύνης σε υποθέσεις δημοσίου συμφέροντος, θα συναντηθεί εκεί με συλλογικότητες, κινήματα και σωματεία υπεράσπισης της δημόσιας περιουσίας.

Εκτός από τη Ζωή, μιλούν ο Δημήτρης Κλούρας (τ. Γ.Γ. Δημόσιας Περιουσίας) και εκπρόσωποι των κινημάτων, των συλλογικοτήτων και των σωματείων εργαζομένων των δημοσίων επιχειρήσεων που ξεπουλιούνται.

Διοργάνωση: ΟΧΙ στα Ναι τους, Δικαιοσύνη για Όλους, σε συνεργασία με Σωματεία και Συλλόγους Εργαζομένων του Ο.Λ.Θ.

Τόπος: Αποθήκη Δ, Προβλήτα 1 Λιμένα Θεσσαλονίκης
Χρόνος: Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016, 18.30’

το βίντεο για την αυριανή εκδήλωση:


Τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ κάνει τη δεύτερη δημόσια παρέμβασή της, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη

Παρασκευή, 07/10/2016 - 21:00
Τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016

η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

στη Θεσσαλονίκη

στη δεύτερη παρέμβασή της


Μιλάμε τη γλώσσα της αλήθειας
Για τα Μνημόνια, το Χρέος, το ΤΑΙΠΕΔ, το Υπερταμείο

Τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016, η ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ κάνει τη δεύτερη δημόσια παρέμβαση της, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη.

Θα μιλήσουμε τη γλώσσα της αλήθειας για τα Μνημόνια, το Χρέος, το ΤΑΙΠΕΔ και το Υπερταμείο ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας.

Θα ανακοινωθούν νέα τεκμήρια που έχει στα χέρια της και επεξεργάζεται η νομική ομάδα της "Δικαιοσύνης για Όλους” και -μετά τα απόρρητα έγγραφα που διαβάστηκαν από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου στην πρώτη εκδήλωση- θα αποκαλυφθούν νέα στοιχεία που αποδεικνύουν την προδοσία.

Ο νομικός φορέας που συγκροτείται με πρωτοβουλία της Πλεύσης Ελευθερίας και του "ΟΧΙ στα Ναι τους" για να διεκδικήσει, εκ μέρους των πολιτών, την απόδοση Δικαιοσύνης σε υποθέσεις δημοσίου συμφέροντος, θα συναντηθεί εκεί με συλλογικότητες, κινήματα και σωματεία υπεράσπισης της δημόσιας περιουσίας.

Εκτός από τη Ζωή, μιλούν ο Δημήτρης Κλούρας (τ. Γ.Γ. Δημόσιας Περιουσίας) και εκπρόσωποι των κινημάτων, των συλλογικοτήτων και των σωματείων εργαζομένων των δημοσίων επιχειρήσεων που ξεπουλιούνται.

Διοργάνωση: ΟΧΙ στα Ναι τους, Δικαιοσύνη για Όλους, σε συνεργασία με Σωματεία και Συλλόγους Εργαζομένων του Ο.Λ.Θ.

Τόπος: Αποθήκη Δ, Προβλήτα 1 Λιμένα Θεσσαλονίκης

Χρόνος: Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016, 18.30’

το βίντεο για την εκδήλωση:

Πήγανε για χρέος κι έφυγαν χωρίς δόση... αλλά αυτό δεν είναι το χειρότερο

Πέμπτη, 26/05/2016 - 11:55
Θέμης Τζήμας


Τρεις σκηνές απεικονίζουν με γλαφυρότητα τα χτεσινά αποτελέσματα του Eurogroup: η πρώτη είναι του Τόμσεν να προσπαθεί να δικαιολογήσει στους δημοσιογράφους υπό ποια έννοια υπάρχει συμφωνία για το χρέος με στοιχειώδεις όρους σοβαρότητας. Η δεύτερη είναι του Τσακαλώτου να μην παραχωρεί συνέντευξη τύπου, αλλά να φεύγει με μια δήλωση που δεν έβγαζε κανένα νόημα, χωρίς να δεχτεί ερωτήσεις.

Και η τρίτη είναι η αγωνία της εκφωνήτριας του εκτάκτου δελτίου ειδήσεων της ΕΡΤ, παρά τα όσα μετέφερε ο ανταποκριτής του σταθμού στις Βρυξέλλες, να πείσει ότι εκταμιεύεται η δόση και ότι υπήρξε συμφωνία για το χρέος.



Σε αυτήν την κωμικοτραγική κατάσταση ταιριάζει γάντι ο τίτλος Βατερλώ”. Η κυβέρνηση αφού έφερε όσα εγκληματικά και αντισυνταγματικά όλοι γνωρίζουμε τα δύο τελευταία σαββατοκύριακα, είχε φτιάξει κλίμα επικείμενου θριάμβου σχετικά με το χρέος ενόψει Eurogroup. Επρόκειτο ούτως ή άλλως για φτηνή επικοινωνιακή τακτική, αφού το χρέος ήταν και παραμένει δευτερεύον ζήτημα για την ελληνική οικονομία και κοινωνία, όπως και προνομιακό πεδίο του αντιπάλου. Ωστόσο και σε αυτό ακόμη,  το στημένο παιχνίδι, ταπεινώθηκε. Όχι μόνο δεν πήρε τίποτα για το χρέος, αλλά δεν πήρε ούτε και τη δόση, παρά την καθεστωτική, μιντιακή προπαγάνδα περί του αντιθέτου.

Για τη μεν δόση, αυτό που αποφασίστηκε ήταν ότι η πρώτη υπό - δόση θα εκταμιευθεί μόνο αν ψηφιστούν και άλλα μέτρα. Ποια είναι αυτά τα “ασήμαντα” υποτίθεται μέτρα; πρώτον, ποινική ασυλία για τους Έλληνες και ξένους αξιωματούχους του υπέρ - ταμείου εκποίησηςτου δημοσίου πλούτου. Γνωρίζοντας πολύ καλά τι πρόκειται να κάνουν και έχοντας πλούσια εμπειρία από τις αποικίες της δύσης - επίσημες ή ανεπίσημες - οι “δημοκράτες” Ευρωπαίοι της διαφάνειας και του κράτους δικαίου υποτίθεται, θέλουν προκαταβολικά να διασφαλίσουν τους δικούς τους από όποια μελλοντική κίνηση της όποιας δικαιοσύνης για τη μεγάλη ληστεία εις βάρος της χώρας.

Δεύτερον, θέλουν νέες περικοπές στις συντάξεις, είτε υπό τη μορφή αναδρομικής επιστροφής του ΕΚΑΣ, είτε με γρηγορότερη περικοπή του. Είναι τόσο ιταμή η συμπεριφορά τους ώστε δε χαρίζουν τίποτα στους τοποτηρητές τους που παριστάνουν την κυβέρνηση.Τρίτον, ολοκληρωτικό ξεπούλημα του ιδιωτικού χρέους. Και τέταρτον άμεσες ιδιωτικοποιήσεις, ακόμα και αν τις ερευνά η δικαιοσύνη. Ο ντροπιαστικός κύκλος κατάλυσης της δημοκρατίας θα ολοκληρωθεί με τον ακρωτηριασμό μετά τη Βουλή και την εκτελεστική λειτουργία και αυτής της κολοβής δικαιοσύνης, που δε θα μπορεί να αγγίξει ποτέ τους ντόπιους αξιωματούχους των αποικιοκρατών, εν μέσω έναρξης του γενικού ξεπουλήματος.

Από μόνες τους αυτές οι “τεχνικές λεπτομέρειες” θα δικαιολογούσαν ένα καθαρό όχι. Ωστόσο- και αυτή είναι η άλλη μεγάλη ήττα των κυβερνητικών τακτικισμών - οι “εταίροι” μας γνωρίζουν καλά ότι μια τόσο γονατισμένη κυβέρνηση θα τα περάσει όλα. Δε διαθέτει πια την ελάχιστη αξιοπρέπεια  ούτε την παραμικρή στρατηγική ώστε να ορθώσει οποιαδήποτε αντίσταση, ακόμα και τώρα που η απειλή του Brexit, η όποια αλλαγή συσχετισμών στην ΕΕ και οι γερμανικές εκλογές θα καθιστούσαν μια νέα ελληνική κρίση μεγάλο πονοκέφαλο για την καγκελάριο και την ηγεσία της ΕΕ.

Στην παλιά και νέα διαπλοκή τα λεφτά

Επιπλέον δε, η ίδια η δόση θα εκταμιευθεί τμηματικά. Δηλαδή αφού ψηφίσουμε και τα νέα μέτρα, θα δοθούν τα χρήματα που θα πάνε πρωτίστως και πάλι στους δανειστές, υπό μορφή αποπληρωμής ομολόγων. Κατόπιν, μήνα το μήνα θα γίνεται εκταμίευση για τα χρήματα που υποτίθεται ότι θα κατευθυνθούν στην αγορά- στην πραγματικότητα ήδη τα συναρμόδια υπουργείαετοιμάζονται να τα μοιράσουν στην παλιά και νέα διαπλοκή - και μόνο υπό ασφυκτικό έλεγχο. Συμπίπτουν δε, αυτές οι εκταμιεύσεις με την έναρξη της δεύτερης αξιολόγησης.

Το έργο το έχουμε ξαναδεί: η δεύτερη αξιολόγηση θα καθυστερεί, οι δόσεις παρατύπως μεν, δε θα εκταμιεύονται δε, υπό μορφή πίεσης για τη δεύτερη αξιολόγηση, η οικονομία θα σέρνεται και έτσι η κυβέρνηση θα υπογράψει ό,τι άλλο της ζητήσει το ΔΝΤ. Όπως στους ναρκομανείς, η δόση γίνεται το απόλυτο εργαλείο ευτελισμού και υποταγής, ωθώντας ολοένα πιο κοντά στο θάνατο.

Στο δε θέμα του χρέους, έχουμε συνδυασμό των χειρότερων στοιχείων: αρκούντως προβοκατόρικα, ο επικεφαλής του ESM φρόντισε να τονίσει στη συνέντευξη τύπου, πως ό,τι πιο συγκεκριμένο κέρδισε η κυβέρνηση είναι μια επανάληψη των υποσχέσεων του 2012!
Κατά τα άλλα δόθηκαν αόριστες υποσχέσεις που πάνε για το 2018 και πιο μετά, με την προϋπόθεση ότι μέχρι τότε θα πουλάμε και ότι θα παίρνουμε και άλλα μέτρα. Επιπλέον δε, συμφώνησαν όλοι- κατά το ΔΝΤ- ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο ωστόσο δεν αποφάσισαν τίποτα ουσιαστικό επ' αυτού. Όπως χαρακτηριστικά ρώτησε τον Π. Τόμσεν ένας ξένος δημοσιογράφος, χωρίς φυσικά να λάβει απάντηση, πώς είναι δυνατό να υποστηρίζουν ότι τα μέτρα για το χρέος, που συμφώνησαν να συζητήσουν κάποια στιγμή στο μέλλον, είναι επαρκή για τη βιωσιμότητα του χρέους, όταν δεν υπάρχει ποσοτικοποίησή τους;

Το μόνο στο οποίο συμφώνησαν είναι ότι χωρίς ΔΝΤ δεν υπάρχει πρόγραμμα- άλλο ένα Βατερλώ της κυβέρνησης, που θα έδιωχνε το ΔΝΤ- και ότι η Ελλάδα θα είναι σε ασφυκτική επιτήρηση εις το διηνεκές. Η κυβέρνηση δηλαδή όχι μόνο δεν έδιωξε το ΔΝΤ, όχι μόνο δεν μπόρεσε να πετύχει έναν έστω ανεκτό συνδυασμό των απόψεων Γερμανίας και ΔΝΤ για το χρέος της χώρας αλλά επιπλέον επαναβεβαίωσε τη θέση της χώρας ως ομήρου και του ΔΝΤ και των Ευρωπαίων και μάλιστα υπό το χειρότερο δυνατό συνδυασμό πολιτικών. Δεν κατόρθωσε ούτε καν μια ανατροπή του παραλογισμού για πρωτογενή πλεονάσματα στο διηνεκές.

Το χειρότερο όμως δεν είναι το χθεσινοβραδινό κυβερνητικό Βατερλώ. Αν επρόκειτο μόνο περί αυτού ή αν οφειλόταν μόνο στην κυβερνητική αναξιοπιστία,  όπως υποστηρίζει η ΝΔ θα ήταν μικρό το κακό. Τα όσα συμβαίνουν, γίνονται επειδή ακριβώς η κυβέρνηση είναι αξιόπιστη. Δηλαδή πρόθυμη να κάνει τα πάντα για να μείνει η χώρα στο Ευρώ και για να αποδείξει ότι δε θα αποτολμήσει ποτέ, κανενός είδους διαπραγμάτευση. Από τη Γαλλία των διαταγμάτων έως την Ελλάδα χωρίς Βουλή, κυβέρνηση και δικαιοσύνη, η Ευρωζώνη απαιτεί φτώχεια, ανεργία, νεοφιλελευθερισμό και ποτέ μα ποτέ δημοκρατία. Αυτή είναι η αλήθεια που κυβέρνηση και αντιπολίτευση, όπως όλοι οι συνένοχοι εγκληματίες, επιδιώκουν να κρύψουν.




πηγή tvxs

Α΄μέρος του Ερίκ Τουσέν: «Ελλάδα και χρέος: Δύο αιώνες ανάμειξης των πιστωτών» Η ανεξάρτητη Ελλάδα γεννήθηκε με ένα απεχθές χρέος

Τρίτη, 24/05/2016 - 09:00
Αναδημοσίευση από cadtm και το rproject:

Ερίκ Τουσέν | μετάφραση Σωτήρης Σιαμανδούρας |

"Δημοσιεύουμε σήμερα το πρώτο μέρος μιας σημαντικής δουλειάς του Ερίκ Τουσέν για την ιστορία του ελληνικού δημόσιου χρέους. Την επόμενη βδομάδα θα δημοσιεύσουμε το δεύτερο μέρος.
Ο Ερίκ Τουσέν είναι Βέλγος πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός, διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Παρισιού VIII και του Πανεπιστημίου της Λιέγης, όπου και διδάσκει. Είναι πρόεδρος της Επιτροπής για τη Διαγραφή του Χρέους των Χωρών του Τρίτου Κόσμου (Comite pour l'annulation de la dette du Tiers Monde, CADTM). Είναι επίσης μέλος της Προεδρικής Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου του Χρέους (CAIC) στον Ισημερινό, του Διεθνούς Συμβουλίου του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ από την ίδρυσή του το 2001, της επιστημονικής επιτροπής της Attac Γαλλίας, του επιστημονικού δικτύου της Attac Βελγίου, καθώς και της Διεθνούς Επιτροπής της Τετάρτης Διεθνούς (Post-Reunification).

Από τον Απρίλη του 2015 είναι επιστημονικός συντονιστής της Επιτροπής Αλήθειας Δημοσίου Χρέους, που δημιουργήθηκε από την τότε Πρόεδρο της ελληνικής Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου.

Από το 2010, με την εμ­φά­νι­ση της κρί­σης χρέ­ους, η Ελ­λά­δα βρί­σκε­ται στο επί­κε­ντρο της προ­σο­χής. Αυτή η κρίση χρέ­ους, που δη­μιουρ­γή­θη­κε πρώτα και κύρια από τις ιδιω­τι­κές τρά­πε­ζες, δεν είναι ωστό­σο και­νο­φα­νής στην ιστο­ρία της ανε­ξάρ­τη­της Ελ­λά­δας. Από το 1826 τέσ­σε­ρις με­γά­λες κρί­σεις χρέ­ους ση­μά­δε­ψαν πολύ βαθιά τη ζωή των Ελ­λή­νων. Κάθε φορά, ευ­ρω­παϊ­κές δυ­νά­μεις συ­να­σπί­ζο­νταν για να ανα­γκά­σουν την Ελ­λά­δα να συ­νά­ψει νέα δά­νεια για να απο­πλη­ρώ­σει τα πα­λαιά.

Αυτή η συμ­μα­χία υπα­γό­ρευ­σε στην Ελ­λά­δα πο­λι­τι­κές με βάση τα συμ­φέ­ρο­ντά της και τα συμ­φέ­ρο­ντα κά­ποιων με­γά­λων ιδιω­τι­κών τρα­πε­ζών, με τις οποί­ες ήταν συ­νέ­νο­χη. Κάθε φορά, οι πο­λι­τι­κές αυτές είχαν σκοπό να απο­μυ­ζή­σουν τους ανα­γκαί­ους για την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους χρη­μα­το­οι­κο­νο­μι­κούς πό­ρους και συ­μπε­ρι­λάμ­βα­ναν μεί­ω­ση των κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών και των δη­μό­σιων επεν­δύ­σε­ων. Με ποι­κί­λους τρό­πους, η Ελ­λά­δα και ο ελ­λη­νι­κός λαός είδαν να τους αφαι­ρεί­ται το δι­καί­ω­μα να ασκή­σουν την εθνι­κή κυ­ριαρ­χία. Αυτό κρά­τη­σε την Ελ­λά­δα στην κα­τά­στα­ση εξαρ­τη­μέ­νης και πε­ρι­φε­ρεια­κής χώρας. Οι ντό­πιες κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις ήταν συ­νέ­νο­χες.

Αυτή η σειρά άρ­θρων ανα­λύ­ει τις τέσ­σε­ρις με­γά­λες κρί­σεις του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους, το­πο­θε­τώ­ντας τες στο διε­θνές οι­κο­νο­μι­κό και πο­λι­τι­κό πλαί­σιο, κάτι που απου­σιά­ζει συ­στη­μα­τι­κά από τις κυ­ρί­αρ­χες από­ψεις και εκτι­μή­σεις, ενώ το εντο­πί­ζου­με πολύ σπά­νια στις κρι­τι­κές ανα­λύ­σεις.

Για να χρη­μα­το­δο­τή­σει τον πό­λε­μο της ανε­ξαρ­τη­σί­ας, που ξε­κί­νη­σε το 1821 ενά­ντια στην Οθω­μα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία, και να στε­ριώ­σει το νέο κρά­τος, η προ­σω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση της Ελ­λη­νι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας σύ­να­ψε δύο δά­νεια στο Λον­δί­νο, το ένα το 1824 και το άλλο το 1825. Οι τρα­πε­ζί­τες του Λον­δί­νου, ως η κύρια χρη­μα­το­πι­στω­τι­κή δύ­να­μη πα­γκο­σμί­ως εκεί­νη την εποχή, έσπευ­σαν να ορ­γα­νώ­σουν το δά­νειο κατά τέ­τοιο τρόπο ώστε να απο­κο­μί­σουν πολύ με­γά­λα κέρδη.

Πρέ­πει να λά­βου­με υπόψη μας το διε­θνές πλαί­σιο. Το κα­πι­τα­λι­στι­κό σύ­στη­μα βρι­σκό­ταν σε φάση από­λυ­της κερ­δο­σκο­πί­ας, αυτό που στην ιστο­ρία του κα­πι­τα­λι­σμού συ­νι­στά εν γένει την τε­λι­κή φάση μιας πε­ριό­δου ισχυ­ρής οι­κο­νο­μι­κής με­γέ­θυν­σης και ακο­λου­θεί μια από­το­μη σπάνη, με την όποια φτά­νου­με, αφού σπά­σουν οι κερ­δο­σκο­πι­κές φού­σκες, σε μια πε­ρί­ο­δο ύφε­σης ή/και αργής ανά­πτυ­ξης.(1) Οι τρα­πε­ζί­τες του Λον­δί­νου, κι από κοντά οι τρα­πε­ζί­τες του Πα­ρι­σιού, των Βρυ­ξελ­λών και άλλων ευ­ρω­παϊ­κών εδρών του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού κε­φα­λαί­ου, ανα­ζη­τού­σαν μα­νια­σμέ­να να το­πο­θε­τή­σουν τα τε­ρά­στια ποσά που είχαν στη διά­θε­σή τους.

Ανά­με­σα στο 1822 και το 1825, οι τρα­πε­ζί­τες του Λον­δί­νου «συ­γκέ­ντρω­σαν» 20 εκα­τομ­μύ­ρια λίρες στερ­λί­νες για λο­γα­ρια­σμό των νέων λα­τι­νο­α­με­ρι­κα­νών ηγε­τών (Simon Bolivar, Antonio Sucre, José de San Martín), που ολο­κλή­ρω­ναν τον αγώνα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας από το ισπα­νι­κό στέμ­μα.(2) Τα δύο ελ­λη­νι­κά δά­νεια του 1824-1825 έφτα­ναν τα 2,8 εκα­τομ­μύ­ρια λίρες στερ­λί­νες, δη­λα­δή το 120% του ΑΕΠ της χώρας εκεί­νη την εποχή.

Τόσο στην πε­ρί­πτω­ση της Ελ­λά­δας, όσο και στην πε­ρί­πτω­ση των νέων επα­να­στα­τι­κών και εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κών κι­νη­μά­των της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής, τα νέα κράτη μόλις που άρ­χι­ζαν να γεν­νιού­νται και δεν ήταν διε­θνώς ανα­γνω­ρι­σμέ­να. Όσον αφορά τη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή, η Ισπα­νία ήταν ενά­ντια στη χρη­μα­το­δό­τη­σή τους από τα ευ­ρω­παϊ­κά κράτη. Επι­πλέ­ον, εκεί­νη την εποχή θα ήταν αρ­κε­τά λο­γι­κό να θε­ω­ρή­σου­με ότι οι αγώ­νες για την ανε­ξαρ­τη­σία δεν είχαν τε­λειώ­σει ορι­στι­κά. Τέλος, είχαν δοθεί δά­νεια σε δη­μο­κρα­τί­ες, ενώ μέχρι τότε μόνο οι μο­ναρ­χί­ες ήταν απο­δε­κτές στο κλαμπ των δα­νει­ζό­με­νων κρα­τών. Αυτό μας δίνει μια ιδέα για το πάθος των τρα­πε­ζι­τών να παίρ­νουν οι­κο­νο­μι­κά ρίσκα.

Ο δα­νει­σμός στην προ­σω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση ενός ελ­λη­νι­κού κρά­τους στη γέν­νη­σή του, σε συν­θή­κες πο­λέ­μου, για ένα ποσό που αντι­στοι­χού­σε στο 120% του συ­νό­λου της πα­ρα­γω­γής της χώρας, απο­τε­λεί ξε­κά­θα­ρη από­δει­ξη της βού­λη­σης να βρε­θεί, με κάθε ρίσκο, μια ζου­με­ρή ευ­και­ρία κέρ­δους. Στο πλευ­ρό των τρα­πε­ζι­τών, οι με­γά­λοι βιο­μή­χα­νοι και οι με­γα­λέ­μπο­ροι υπο­στή­ρι­ζαν αυτό το πάθος, γιατί τα δά­νεια αυτά θα χρη­σι­μο­ποιού­νταν σε με­γά­λο βαθμό από τους δα­νει­ζό­με­νους για να αγο­ρά­σουν από το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο οπλι­σμό, ρου­χι­σμό για τα νέα στρα­τεύ­μα­τα κι εξο­πλι­σμό κάθε εί­δους…

Πώς συ­νά­πτο­νταν τα δά­νεια;







Τρα­πε­ζί­τες του Λον­δί­νου εξέ­δι­δαν τί­τλους για λο­γα­ρια­σμό των δα­νει­ζό­με­νων κρα­τών και τους που­λού­σαν στο χρη­μα­τι­στή­ριο του City. Είναι ση­μα­ντι­κό να γνω­ρί­ζου­με ότι τις πε­ρισ­σό­τε­ρες φορές οι τί­τλοι πω­λού­νταν κάτω από την ονο­μα­στι­κή τους αξία (βλέπε σε φω­το­γρα­φία έναν τίτλο του 1825 αξίας 100 λιρών). Κάθε τί­τλος, που είχε εκ­δο­θεί για την Ελ­λά­δα με ονο­μα­στι­κή αξία εκατό λίρες, που­λιό­ταν για 60 λίρες.(3) Έτσι, η Ελ­λά­δα έλαβε λι­γό­τε­ρες από 60 λίρες, αν αφαι­ρέ­σου­με τη με­γά­λη προ­μή­θεια που λάμ­βα­νε η εκ­δο­τι­κή τρά­πε­ζα, για την ανα­γνώ­ρι­ση ενός χρέ­ους 100 λιρών. Αυτό μας επι­τρέ­πει να εξη­γή­σου­με γιατί το δά­νειο αξίας 2.8 εκα­τομ­μυ­ρί­ων λιρών με­τα­φρά­στη­κε τε­λι­κά σε πλη­ρω­μή μόνο 1.3 εκα­τομ­μυ­ρί­ων λιρών στην Ελ­λά­δα. Πρέ­πει επί­σης να λά­βου­με υπόψη μας δύο ση­μα­ντι­κούς πα­ρά­γο­ντες. Αν και ο τόκος για τους ελ­λη­νι­κούς τί­τλους ήταν 5%, υπο­λο­γι­ζό­ταν με βάση την ονο­μα­στι­κή τους αξία, συ­νε­πώς οι ελ­λη­νι­κές αρχές έπρε­πε να κα­τα­θέ­τουν κάθε χρόνο 5 λίρες στον κά­το­χο τί­τλου ονο­μα­στι­κής αξίας 100 λιρών, κάτι που τον συ­νέ­φε­ρε εξαι­ρε­τι­κά, αφού στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα λάμ­βα­νε τόκο 8,33% (και όχι 5%). Αντι­θέ­τως, για το δα­νει­ζό­με­νο κρά­τος το κό­στος ήταν εξω­φρε­νι­κό. Στην ελ­λη­νι­κή πε­ρί­πτω­ση, οι ελ­λη­νι­κές αρχές έλα­βαν 1.3 εκα­τομ­μύ­ρια, αλλά έπρε­πε να απο­πλη­ρώ­νουν κάθε χρόνο το­κο­χρε­ο­λύ­σια για τα 2.8 εκα­τομ­μύ­ρια. Ήταν ανυ­πό­φο­ρο.

Το 1826, η προ­σω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση έκανε στάση πλη­ρω­μών. Γε­νι­κά, οι με­λέ­τες που έχουν αφιε­ρω­θεί στην πε­ρί­ο­δο αρ­κού­νται να εξη­γούν τη στάση πλη­ρω­μών με βάση το υψηλό κό­στος των στρα­τιω­τι­κών επι­χει­ρή­σε­ων και τη συ­νέ­χι­ση του πο­λέ­μου.

Ωστό­σο, οι λόγοι της χρε­ω­κο­πί­ας δεν βρί­σκο­νται στην Ελ­λά­δα. Διε­θνείς πα­ρά­γο­ντες, ανε­ξάρ­τη­τοι από τη βού­λη­ση των ελ­λη­νι­κών αρχών, έπαι­ξαν πολύ ση­μα­ντι­κό ρόλο. Πράγ­μα­τι, από τον Δε­κέμ­βρη του 1825 ξε­κι­νά­ει η πρώτη πα­γκό­σμια κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού, αφού σκάει η κερ­δο­σκο­πι­κή φού­σκα που είχε δη­μιουρ­γη­θεί τα προη­γού­με­να χρό­νια στο χρη­μα­τι­στή­ριο του Λον­δί­νου. Η κρίση αυτή προ­κά­λε­σε πτώση της οι­κο­νο­μι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας και δη­μιούρ­γη­σε σε πολ­λές από τις οι­κο­γέ­νειες των τρα­πε­ζι­τών μια απέ­χθεια για το ρίσκο. Από τον Δε­κέμ­βρη του 1825 και μετά, οι Βρε­τα­νοί τρα­πε­ζί­τες, και μαζί τους οι άλλοι Ευ­ρω­παί­οι τρα­πε­ζί­τες, στα­μα­τούν τα δά­νεια τόσο προς το εξω­τε­ρι­κό όσο και προς την εσω­τε­ρι­κή αγορά. Τα νέα κράτη, που υπο­λό­γι­ζαν να χρη­μα­το­δο­τή­σουν την απο­πλη­ρω­μή των χρεών τους συ­νά­πτο­ντας νέα δά­νεια στο Λον­δί­νο ή στο Πα­ρί­σι, δεν βρί­σκουν πλέον τρα­πε­ζί­τες δια­τε­θει­μέ­νους να τους δα­νεί­σουν χρή­μα­τα.

Η κρίση του 1825-1826 επη­ρέ­α­σε όλα τα χρη­μα­το­πι­στω­τι­κά κέ­ντρα της Ευ­ρώ­πης: Λον­δί­νο, Πα­ρί­σι, Φραν­κφούρ­τη, Βε­ρο­λί­νο, Βιέν­νη, Βρυ­ξέλ­λες, Άμ­στερ­νταμ, Μι­λά­νο, Μπο­λό­νια, Ρώμη, Δου­βλί­νο, Πε­τρού­πο­λη… Η οι­κο­νο­μία μπαί­νει σε ύφεση, εκα­το­ντά­δες τρά­πε­ζες, εμπο­ρι­κές επι­χει­ρή­σεις και βιο­τε­χνί­ες χρε­ο­κο­πούν. Το διε­θνές εμπό­ριο κα­ταρ­ρέ­ει. Για την πλειο­ψη­φία των οι­κο­νο­μο­λό­γων, η κρίση του 1825-1826 απο­τε­λεί την πρώτη με­γά­λη κυ­κλι­κή κρίση του κα­πι­τα­λι­σμού.(4)

Όταν εκρή­γνυ­ται η κρίση στο Λον­δί­νο τον Δε­κέμ­βριο του 1825, η Ελ­λά­δα και τα νέα κράτη της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής απο­πλή­ρω­ναν ακόμη τα δά­νειά τους. Αντι­θέ­τως, μέσα στο 1826 πολ­λές χώρες ανα­γκά­ζο­νται να ανα­στεί­λουν την απο­πλη­ρω­μή (η Ελ­λά­δα, το Περού, η Με­γά­λη Κο­λομ­βία, που πε­ρι­λάμ­βα­νε την Κο­λομ­βία, τη Βε­νε­ζου­έ­λα και το Εκουα­δόρ), γιατί οι τρα­πε­ζί­τες αρ­νού­νται να τους δώ­σουν νέα δά­νεια και γιατί η συ­νο­λι­κή επι­δεί­νω­ση της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας και του διε­θνούς εμπο­ρί­ου μειώ­νει τα κρα­τι­κά έσοδα. Το 1828, όλες οι ανε­ξάρ­τη­τες χώρες της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής, από το Με­ξι­κό μέχρι την Αρ­γε­ντι­νή, βρί­σκο­νται σε στάση πλη­ρω­μών.

Το 1829, η ελ­λη­νι­κή προ­σω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση προ­τεί­νει στους δα­νει­στές του Λον­δί­νου να ξε­κι­νή­σει πάλι τις πλη­ρω­μές, με την προ­ϋ­πό­θε­ση της μεί­ω­σης του χρέ­ους. Οι δα­νει­στές αρ­νού­νται και απαι­τούν το 100% της ονο­μα­στι­κής αξίας. Δεν προ­κύ­πτει συμ­φω­νία.

Από το 1830, τρεις με­γά­λες ευ­ρω­παϊ­κές δυ­νά­μεις, το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, η Γαλ­λία και η Ρωσία(5), συ­γκρο­τούν την πρώτη Τρόι­κα της σύγ­χρο­νης ελ­λη­νι­κής ιστο­ρί­ας και απο­φα­σί­ζουν να εγκα­τα­στή­σουν στην Ελ­λά­δα μια μο­ναρ­χία με επι­κε­φα­λής κά­ποιον Γερ­μα­νό πρί­γκι­πα. Ξε­κι­νά μια δια­πραγ­μά­τευ­ση για το ποιος πρί­γκι­πας θα επι­λε­γεί από τις με­γά­λες δυ­νά­μεις: ο Λε­ο­πόλ­δος του Σαξ Κό­μπουργκ, ο Όθω­νας της Βαυα­ρί­ας ή κά­ποιος άλλος;

Τε­λι­κά, ο Λε­ο­πόλ­δος το­πο­θε­τεί­ται στον θρόνο του Βελ­γί­ου, που γί­νε­ται ανε­ξάρ­τη­το κρά­τος το 1830, και ο Ότο Φρί­ντριχ Λού­ντ­βιχ φον Βί­τελ­σμπαχ επι­λέ­γε­ται για βα­σι­λιάς της Ελ­λά­δας. Ταυ­τό­χρο­να, οι τρεις δυ­νά­μεις φτά­νουν σε συμ­φω­νία στή­ρι­ξης των Βρε­τα­νών τρα­πε­ζι­τών και των άλλων ευ­ρω­παϊ­κών τρα­πε­ζών που είχαν αγο­ρά­σει ελ­λη­νι­κούς τί­τλους χρέ­ους με τη με­σο­λά­βη­σή τους. Απο­φα­σί­ζε­ται επί­σης να μπει η μέ­γι­στη δυ­να­τή πίεση στο νέο ελ­λη­νι­κό κρά­τος, προ­κει­μέ­νου να ανα­γνω­ρί­σει το σύ­νο­λο του χρέ­ους των ετών 1824 και 1825.

Τι κι­νή­σεις κάνει η Τρόι­κα (Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, Γαλ­λία, Ρωσία);

Η Τρόι­κα απευ­θύ­νε­ται σε γαλ­λι­κές τρά­πε­ζες για να εκ­δώ­σουν για λο­γα­ρια­σμό της ελ­λη­νι­κής μο­ναρ­χί­ας δά­νειο 60 εκα­τομ­μυ­ρί­ων γαλ­λι­κών φρά­γκων (πε­ρί­που 2.4 εκα­τομ­μύ­ρια λίρες στερ­λί­νες). Το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, η Γαλ­λία και η Ρωσία μπαί­νουν εγ­γυ­η­τές απέ­να­ντι στις τρά­πε­ζες, βε­βαιώ­νο­ντας ότι, σε πε­ρί­πτω­ση απο­τυ­χί­ας της Ελ­λά­δας να απο­πλη­ρώ­σει το δά­νειο, θα ανα­λά­βουν την απο­πλη­ρω­μή οι ίδιες.(6) Η Τρόι­κα προ­σθέ­τει πως θα κάνει ό,τι χρεια­στεί για την απο­πλη­ρω­μή και των δα­νεί­ων του 1824 και του 1825 (βλέπε πα­ρα­κά­τω). Η συμ­φω­νία ανά­με­σα στις τρεις δυ­νά­μεις επι­τυγ­χά­νε­ται το 1830, όμως, λόγω των δυ­σκο­λιών, τί­θε­ται σε ισχύ το 1833. Το δά­νειο των 60 εκα­τομ­μυ­ρί­ων φρά­γκων υπο­γρά­φη­κε το 1833 και δό­θη­κε σε τρεις δό­σεις.



Ο προ­ο­ρι­σμός των ποσών των δύο πρώ­των δό­σε­ων είναι ιδιαί­τε­ρα απο­κα­λυ­πτι­κός. Σε σύ­νο­λο 44.5 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δραχ­μών (το δά­νειο βγήκε σε γαλ­λι­κά φρά­γκα και απο­δό­θη­κε σε δραχ­μές με ισο­τι­μία 1 φρά­γκο προς 1.2 δραχ­μές), μόνο 9 εκα­τομ­μύ­ρια έφτα­σαν στα τα­μεία του κρά­τους, δη­λα­δή το 20% του δα­νεί­ου. Η τρά­πε­ζα Rothschild στη Γαλ­λία έλαβε προ­μή­θεια πάνω από 10% (5 εκα­τομ­μύ­ρια), οι αγο­ρα­στές των τί­τλων (με­τα­ξύ των οποί­ων και η τρά­πε­ζα Rothschild) έλα­βαν 7.6 εκα­τομ­μύ­ρια ως προ­πλη­ρω­μή για την πε­ρί­ο­δο 1833-1835 (πάνω από 15% του δα­νεί­ου), 12.5 εκα­τομ­μύ­ρια (λίγο λι­γό­τε­ρο από 30% του δα­νεί­ου) απο­δό­θη­καν στην Οθω­μα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία ως απο­ζη­μί­ω­ση για την ανε­ξαρ­τη­σία. Η Γαλ­λία, το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο και η Ρωσία έλα­βαν 2 εκα­τομ­μύ­ρια, θε­ω­ρώ­ντας ότι ήταν δα­νει­στές της Ελ­λά­δας. Στον βα­σι­λιά Όθωνα απο­δό­θη­καν 15% ακόμη του ποσού, δη­λα­δή 7.4 εκα­τομ­μύ­ρια, για να κα­λύ­ψει τις αμοι­βές και το κό­στος με­τά­βα­σης της ακο­λου­θί­ας του, των Βαυα­ρών αξιω­μα­τού­χων που είχαν ανα­λά­βει την αντι­βα­σι­λεία(7) και 3.500 μι­σθο­φό­ρων που στρα­το­λο­γή­θη­καν στη Βαυα­ρία, χωρίς να ξε­χνά­με το 1 εκα­τομ­μύ­ριο που προ­γραμ­μα­τί­στη­κε για την αγορά όπλων.

Το πρώτο απε­χθές χρέος που επι­βλή­θη­κε το 1833 στην Ελ­λά­δα από την Τρόι­κα (Γαλ­λία, Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, Ρωσία, τις λε­γό­με­νες με­γά­λες δυ­νά­μεις).

Κα­τα­νο­μή ποσών

Ακο­λου­θεί μια πε­ρί­λη­ψη της χρή­σης των ποσών του δα­νεί­ου του 1833 με εγ­γυ­ή­τριες τις με­γά­λες δυ­νά­μεις (δό­σεις A και B, επί συ­νό­λου 44.5 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δραχ­μών).

Αμοι­βές για την τρά­πε­ζα Rothschild: 5 εκα­τομ­μύ­ρια.

Τόκοι για το δά­νειο της πε­ριό­δου 1833 με 1835 (προ­πλη­ρω­μή): 7.6 εκα­τομ­μύ­ρια.

Απο­ζη­μί­ω­ση στην Οθω­μα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία :12.5 εκα­τομ­μύ­ρια.

Απο­πλη­ρω­μή του δα­νεί­ου στις με­γά­λες δυ­νά­μεις (προ­πλη­ρω­μή στις Γαλ­λία, ΗΒ, Ρωσία): 2 εκα­τομ­μύ­ρια.

Κό­στος με­τά­βα­σης για τον βα­σι­λιά Όθωνα, το προ­σω­πι­κό και τη συ­νο­δεία του: 2.1 εκα­τομ­μύ­ρια.

Μι­σθοί και άλλα έξοδα των μελών της αντι­βα­σι­λεί­ας του Όθωνα: 2 εκα­τομ­μύ­ρια.

Στρα­το­λό­γη­ση και κό­στος με­τα­κί­νη­σης για τους Βαυα­ρούς μι­σθο­φό­ρους: 3.3 εκα­τομ­μύ­ρια.

Αγορά στρα­τιω­τι­κού εξο­πλι­σμού: 1 εκα­τομ­μύ­ριο.

Σύ­νο­λο: 35.5 εκα­τομ­μύ­ρια.

Υπό­λοι­πο που πα­ρα­δό­θη­κε στο τα­μείο του ελ­λη­νι­κού κρά­τους: 9 εκα­τομ­μύ­ρια.

Δη­λα­δή το 20% από τα 44.5 εκα­τομ­μύ­ρια που χρε­ώ­θη­καν στην Ελ­λά­δα.

Πηγή: Reinhart και Trebesch, 2015, «The pitfalls of external dependence: Greece, 1829-2015», σ. 22. Kofas, Jon, 1981, «Financial Relations of Greece and the Great Powers 1832-1862». Boulder: «East European Monographs», σ. 25.







Οι τρεις δυ­νά­μεις υπέ­γρα­ψαν, στις 7 Μάη 1832, με τον Βα­σι­λιά της Βαυα­ρί­ας, τον πα­τέ­ρα του Όθωνα, μελ­λο­ντι­κό βα­σι­λιά της Ελ­λά­δας, μια συμ­φω­νία που υπο­χρέ­ω­νε το νέο «ανε­ξάρ­τη­το» κρά­τος να δώσει από­λυ­τη προ­τε­ραιό­τη­τα στην απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους (βλέπε το άρθρο XII στην πα­ρα­πά­νω ει­κό­να). Όπως απο­δει­κνύ­ε­ται, χωρίς πε­ρι­θώ­ρια αμ­φι­βο­λί­ας, από το αντί­γρα­φο μέ­ρους της συν­θή­κης της 7ης Μάη 1832, το κεί­με­νο αυτό υπο­γρά­φη­κε από τον αντι­πρό­σω­πο του βρε­τα­νι­κού στέμ­μα­τος, τον Λόρδο Πάλ­μερ­στον, από τον αντι­πρό­σω­πο της γαλ­λι­κής μο­ναρ­χί­ας, τον Τα­λεϋ­ράν­δο, από τον αντι­πρό­σω­πο του Τσά­ρου πασών των Ρω­σιών και από τον αντι­πρό­σω­πο του βα­σι­λιά της Βαυα­ρί­ας, ο οποί­ος ενερ­γού­σε στο όνομα της Ελ­λά­δας ενώ ο Όθω­νας και η ακο­λου­θία του δεν είχαν ακόμη φύγει από το Μό­να­χο! Ο Όθω­νας έφτα­σε στην Ελ­λά­δα μόλις τον Ια­νουά­ριο του 1833. Με το κεί­με­νο αυτό δια­θέ­του­με μια προ­φα­νή από­δει­ξη του επο­νεί­δι­στου και πα­ρά­νο­μου χα­ρα­κτή­ρα του χρέ­ους, που χρε­ώ­νε­ται στον ελ­λη­νι­κό λαό από το 1833.

Η Τρόι­κα ασκού­σε πολύ αυ­στη­ρό έλεγ­χο στον προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό του κρά­τους και στη συλ­λο­γή των εσό­δων. Απαι­τού­σε τα­χτι­κά να αυ­ξά­νο­νται οι φόροι και οι δα­σμοί και να μειώ­νο­νται οι δα­πά­νες. Αξί­ζει να ση­μειω­θεί ότι η πέμ­πτη εθνο­συ­νέ­λευ­ση, που συ­νε­δρί­α­σε τον Δε­κέμ­βρη του 1831, είχε υιο­θε­τή­σει ένα «Σύ­νταγ­μα της Ελ­λά­δος», του οποί­ου το άρθρο 246 δή­λω­νε ότι ο ηγε­μό­νας δεν έχει το δι­καί­ω­μα να απο­φα­σί­ζει μόνος σε ζη­τή­μα­τα φόρων και δα­σμών, δη­μό­σιων δα­πα­νών ή συλ­λο­γής ει­σο­δη­μά­των, χωρίς να σέ­βε­ται τους νό­μους ή τις απο­φά­σεις του νο­μο­θε­τι­κού ορ­γά­νου.(8) Η μο­ναρ­χία και η Τρόι­κα κα­τα­πά­τη­σαν αυτό το Σύ­νταγ­μα, το οποίο ποτέ δεν ανα­γνώ­ρι­σαν.

Το 1838 και το 1843, η μο­ναρ­χία κάνει παύση πλη­ρω­μών του χρέ­ους, διότι δεν δια­θέ­τει τα ανα­γκαία απο­θέ­μα­τα για συ­νε­χί­σει να πλη­ρώ­νει τους εξαι­ρε­τι­κά βα­ρείς τό­κους.(9) Κατά τη χρε­ο­κο­πία του 1843, ενώ οι τόκοι, που έπρε­πε να κα­τα­βλη­θούν, αντι­προ­σώ­πευαν το 43% των κρα­τι­κών εσό­δων, η Τρόι­κα πα­ρε­νέ­βη ασκώ­ντας τη μέ­γι­στη πίεση στη μο­ναρ­χία προ­κει­μέ­νου να εφαρ­μό­σει ένα πρό­γραμ­μα ακραί­ας λι­τό­τη­τας δια­μορ­φω­μέ­νο με βάση τις υπο­δεί­ξεις των πρε­σβευ­τών των τριών δυ­νά­με­ων (βλέπε το πα­ρα­πά­νω πλαί­σιο).

Οι θυ­σί­ες που επι­βλή­θη­καν στον ελ­λη­νι­κό λαό για την απο­πλη­ρω­μή του δα­νεί­ου ήταν τέ­τοιες, που εξε­γέρ­θη­κε επα­νει­λημ­μέ­νως. Η εξέ­γερ­ση ήταν ιδιαί­τε­ρα με­γά­λη το 1843. Ο πλη­θυ­σμός της Αθή­νας ήταν εξορ­γι­σμέ­νος με τα εγκαί­νια, μετά βαΐων και κλά­δων, του εντυ­πω­σια­κού βα­σι­λι­κού πα­λα­τιού (όπου βρί­σκε­ται σή­με­ρα το ελ­λη­νι­κό κοι­νο­βού­λιο) και τον Σε­πτέμ­βρη του 1843 ξε­ση­κώ­θη­κε ενά­ντια σε μια νέα αύ­ξη­ση των φόρων, ζη­τώ­ντας την εγκα­θί­δρυ­ση συ­νταγ­μα­τι­κού κα­θε­στώ­τος.

Θα πρέ­πει να ση­μειω­θεί ότι το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο έφτα­σε μέχρι να απει­λή­σει τον βα­σι­λιά Όθωνα με στρα­τιω­τι­κή επέμ­βα­ση, αν δεν απο­δε­χό­ταν να αυ­ξή­σει τους φό­ρους για να τη­ρή­σει τις υπο­χρε­ώ­σεις του στην Τρόι­κα. Το Ηνω­μέ­νο βα­σί­λειο και η Γαλ­λία κα­τέ­λα­βαν στρα­τιω­τι­κά το λι­μά­νι του Πει­ραιά για δύο χρό­νια, ξε­κι­νώ­ντας από τον Μάη του 1854, ένα μέσο πολύ απο­τε­λε­σμα­τι­κό για να βά­λουν στο χέρι τα έσοδα από το τε­λω­νείο του λι­μέ­να.

Το μνη­μό­νιο που επι­βλή­θη­κε από την Τρόι­κα το 1843

Με βάση το άρθρο του Τάκη Κα­τσι­μάρ­δου «Το πα­λαιό μνη­μό­νιο στην Ελ­λά­δα του 1843».

Τον Ιού­νιο του 1843, η Ελ­λά­δα κή­ρυ­ξε πτώ­χευ­ση, γιατί δεν ήταν σε θέση να πλη­ρώ­σει ένα μέρος των ετή­σιων τόκων για την απο­πλη­ρω­μή του δα­νεί­ου του 1833. Απέ­να­ντι στις απει­λές των δα­νει­στών, η κυ­βέρ­νη­ση δε­σμεύ­τη­κε να εφαρ­μό­σει ένα πρό­γραμ­μα άγριας λι­τό­τη­τας, προ­κεί­με­νου να συ­νε­χί­σει την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους.

Η Ελ­λά­δα μπήκε σε μια φάση σκλη­ρής «λι­τό­τη­τας». Πηγές της επο­χής κα­τα­γρά­φουν τις σκη­νές εξα­θλί­ω­σης του πλή­θους στις πό­λεις και την ύπαι­θρο. Στην πρω­τεύ­ου­σα, οι πο­λί­τες, χωρίς πό­ρους, στα­μά­τη­σαν να πλη­ρώ­νουν τους φό­ρους τους, σε ση­μείο που δεν υπήρ­χαν πια υπο­ψή­φιοι στους πλειο­δο­τι­κούς δια­γω­νι­σμούς για την ανά­λη­ψη των θέ­σε­ων για την εί­σπρα­ξη των φόρων.

Προ­φα­νώς, ήταν αδύ­να­τον να συλ­λε­χθούν τα χρή­μα­τα για την απο­πλη­ρω­μή των τόκων του χρέ­ους σε μια χώρα της οποί­ας η πλειο­ψη­φία του πλη­θυ­σμού ήταν βαθιά φτω­χο­ποι­η­μέ­νη. Παρ’ όλα αυτά οι δα­νει­στές απαι­τού­σαν την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους.

Έτσι, ορ­γα­νώ­θη­κε στο Λον­δί­νο μια συ­νά­ντη­ση για το ελ­λη­νι­κό χρέος και οι αντι­πρό­σω­ποι της Τρόι­κας δια­μόρ­φω­σαν μια δια­κή­ρυ­ξη που κα­τα­δί­κα­ζε την Ελ­λά­δα (Ιού­νιος 1843). Με βάση τη δια­κή­ρυ­ξη αυτή, η Ελ­λά­δα δεν είχε σε­βα­στεί τις υπο­χρε­ώ­σεις της. Οι τρεις πρέ­σβεις έδω­σαν στην κυ­βέρ­νη­ση 15 μέρες για να κάνει ακόμα με­γα­λύ­τε­ρες πε­ρι­κο­πές στις δη­μό­σιες δα­πά­νες, ύψους πε­ρί­που τεσ­σά­ρων εκα­τομ­μυ­ρί­ων δραχ­μών. Οι πε­ρι­κο­πές που είχαν προ­βλε­φθεί αρ­χι­κά από την κυ­βέρ­νη­ση ήταν μόλις 1 εκα­τομ­μύ­ριο.

Μετά από ένα μήνα συ­ζη­τή­σε­ων, συ­ντά­χθη­κε ένα πρω­τό­κολ­λο-μνη­μό­νιο από τους πρέ­σβεις και την ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση. Η συμ­φω­νία επι­κυ­ρώ­θη­κε στις 2 Σε­πτεμ­βρί­ου και προ­κά­λε­σε θύ­ελ­λα δια­μαρ­τυ­ριών. Την επο­μέ­νη ξέ­σπα­σε η Επα­νά­στα­ση της 3ης του Σε­πτέμ­βρη. Κα­τέ­λη­ξε σε ένα νέο Σύ­νταγ­μα, που ήταν όμως ακόμη πολύ μα­κριά από τη δη­μο­κρα­τία.(10)

Τα βα­σι­κά μέτρα, που υιο­θε­τή­θη­καν από την ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση το 1843 στο πλαί­σιο της εφαρ­μο­γής του «Μνη­μο­νί­ου» της επο­χής, πε­ρι­λάμ­βα­ναν:(11)

1. Από­λυ­ση του ενός τρί­του των δη­μο­σί­ων υπαλ­λή­λων και τη μεί­ω­ση των μι­σθών των υπο­λοί­πων σε πο­σο­στό 15-20%.

2. Πά­γω­μα της κα­τα­βο­λής των συ­ντά­ξε­ων.

3. Ση­μα­ντι­κή μεί­ω­ση των στρα­τιω­τι­κών δα­πα­νών.

4. Επι­βο­λή σε όλους τους πα­ρα­γω­γούς να κα­τα­βά­λουν προ­πλη­ρω­μή επί του φόρου, τη δε­κά­τη, που αντι­στοι­χού­σε στο ένα δέ­κα­το της αξίας του συ­νό­λου της πα­ρα­γω­γής.

5. Αύ­ξη­ση στα τε­λω­νεια­κά τέλη και τα χαρ­τό­ση­μα.

6. Απο­λύ­θη­καν όλοι οι υπάλ­λη­λοι του εθνι­κού τυ­πο­γρα­φεί­ου, οι δα­σο­φύ­λα­κες και οι πε­ρισ­σό­τε­ροι από τους κα­θη­γη­τές πα­νε­πι­στη­μί­ου (εκτός από 26!).

7. Κα­ταρ­γή­θη­καν όλες οι κρα­τι­κές υπη­ρε­σί­ες υγεί­ας.

8. Απο­λύ­θη­καν όλοι οι πο­λι­τι­κοί μη­χα­νι­κοί του κρά­τους και στα­μά­τη­σαν όλα τα δη­μό­σια έργα.

9. Παύ­θη­καν όλες οι δι­πλω­μα­τι­κές απο­στο­λές στο εξω­τε­ρι­κό.

10. Νο­μι­μο­ποι­ή­θη­καν όλες οι αυ­θαί­ρε­τες κα­τα­σκευ­ές και οι πα­ρά­νο­μες κα­τα­πα­τή­σεις «εθνι­κών γαιών» με την πλη­ρω­μή προ­στί­μων.

11. Ρυθ­μί­στη­καν για ευ­τε­λές αντί­τι­μο όλες οι εκ­κρε­μείς οφει­λές (πε­ρί­που 5 εκα­τομ­μύ­ρια δραχ­μές).

Επι­πλέ­ον, με βάση το «Μνη­μό­νιο», οι πρε­σβευ­τές της Τρόι­κας της επο­χής ήταν πα­ρό­ντες στις συ­να­ντή­σεις του υπουρ­γι­κού συμ­βου­λί­ου, όταν αυτό επι­κύ­ρω­νε τα μέτρα, και λάμ­βα­νε κάθε μήνα μια λε­πτο­με­ρή έκ­θε­ση ανα­φο­ρι­κά με την εφαρ­μο­γή τους και τα ποσά που συ­γκε­ντρώ­νο­νταν. Μήπως σας θυ­μί­ζει κάτι αυτό;



Τε­λι­κά, ο Όθω­νας ανα­τρά­πη­κε το 1862, μετά από μια σειρά λαϊ­κών εξε­γέρ­σε­ων στις τέσ­σε­ρις γω­νιές του βα­σι­λεί­ου του, και υπο­χρε­ώ­θη­κε να εγκα­τα­λεί­ψει τη χώρα. Μετά από αυτά, ψη­φί­στη­κε και πάλι ένα νέο Σύ­νταγ­μα -πολύ μικρή πρό­ο­δος στην κα­τεύ­θυν­ση του πε­ριο­ρι­σμό των εξου­σιών της μο­ναρ­χί­ας. Η Τρόι­κα ανα­ζή­τη­σε έναν αντι­κα­τα­στά­τη. Το Λον­δί­νο πρό­τει­νε τον δευ­τε­ρό­το­κο της βα­σί­λισ­σας Βι­κτώ­ριας, αλλά συ­νά­ντη­σε την εχθρό­τη­τα της Γαλ­λί­ας, που δεν ήθελε πε­ραι­τέ­ρω ενί­σχυ­ση της βρε­τα­νι­κής επιρ­ρο­ής. Τε­λι­κά, οι τρεις δυ­νά­μεις συμ­φώ­νη­σαν στην επι­λο­γή ενός Δανού πρί­γκι­πα, του επο­νο­μα­ζό­με­νου Χρι­στια­νού Γου­λιέλ­μου Φερ­δι­νάν­δου Αδόλ­φου Γε­ωρ­γί­ου.

Από το 1843, η Τρόι­κα δια­σφά­λι­ζε, όπως είχε υπο­σχε­θεί στους τρα­πε­ζί­τες, την απο­πλη­ρω­μή του δα­νεί­ου στη θέση της Ελ­λά­δας, όταν αυτή δεν κα­τά­φερ­νε να απο­μυ­ζή­σει αρ­κε­τά έσοδα για να κα­τα­βά­λει το σύ­νο­λο των τόκων και του κε­φα­λαί­ου. Η απο­πλη­ρω­μή από την Τρόι­κα ολο­κλη­ρώ­θη­κε το 1871(12) και οι δα­νει­στές μπο­ρού­σαν να είναι ικα­νο­ποι­η­μέ­νοι: έλα­βαν τους τό­κους και τους επι­στρά­φη­κε το κε­φά­λαιο που είχαν δα­νεί­σει. Το δά­νειο των 60 εκα­τομ­μυ­ρί­ων φρά­γκων δια­γρά­φη­κε.

Αλλά το χρέος της Ελ­λά­δας προς την Τρόι­κα πα­ρέ­με­νε, αφού το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, η Γαλ­λία και η Ρωσία είχαν δια­σφα­λί­σει μέρος των πλη­ρω­μών. Έκτο­τε, η Ελ­λά­δα ήταν ανα­γκα­σμέ­νη να κα­τευ­θύ­νει μέρος των εσό­δων της στις τρεις δυ­νά­μεις της Τρόι­κας. Η Ελ­λά­δα ολο­κλή­ρω­σε την απο­πλη­ρω­μή για το δά­νειο του 1833 προς τη Γαλ­λία και το Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο τη δε­κα­ε­τία του 1930, δη­λα­δή έναν αιώνα αρ­γό­τε­ρα. Η Ρωσία από την πλευ­ρά της δεν ικα­νο­ποι­ή­θη­κε, λόγω της επα­νά­στα­σης του 1917.

Τε­λι­κά τι έγινε με την απο­πλη­ρω­μή των δα­νεί­ων του 1824 και του 1825;

Να υπεν­θυ­μί­σου­με ότι η απο­πλη­ρω­μή στα­μά­τη­σε από το 1826 και οι δα­νει­στές αρ­νή­θη­καν το 1829 να φτά­σουν σε συμ­φω­νία με την προ­σω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση, η οποία στη συ­νέ­χεια πα­ρα­με­ρί­στη­κε από την Τρόι­κα και αντι­κα­τα­στά­θη­κε από τη μο­ναρ­χία. Το δά­νειο των 60 εκα­τομ­μυ­ρί­ων φρά­γκων (που αντι­προ­σώ­πευε το 124% του ΑΕΠ της Ελ­λά­δας το 1833) δεν αντι­κα­τέ­στη­σε τα δά­νεια του 1824-1825 (που αντι­προ­σώ­πευαν το 120% του ΑΕΠ του 1833). Αφού απο­πλη­ρώ­θη­κε το δά­νειο των 60 εκα­τομ­μυ­ρί­ων, η Τρόι­κα επέ­με­νε να ικα­νο­ποι­η­θούν εξί­σου οι απαι­τή­σεις των δα­νει­στών του 1824-1825. Έτσι το 1878, η Ελ­λά­δα, κάτω από την πίεση των με­γά­λων δυ­νά­με­ων, έφτα­σε σε μια συμ­φω­νία με τους τρα­πε­ζί­τες που είχαν στην κα­το­χή τους τους τί­τλους του 1824-1825. Οι πα­λαιοί τί­τλοι είχαν ανταλ­λα­χθεί με νέους για 1.2 εκα­τομ­μύ­ρια λίρες στερ­λί­νες. Ήταν μια εξαι­ρε­τι­κή δου­λειά για τους κα­τό­χους των τί­τλων και μια νέα αδι­κία για τον ελ­λη­νι­κό λαό. Να υπεν­θυ­μί­σου­με ότι το ποσό που με­τα­φέρ­θη­κε πραγ­μα­τι­κά στην Ελ­λά­δα το 1824-1825 ήταν μόλις 1.3 εκα­τομ­μύ­ρια λίρες στερ­λί­νες. Ανταλ­λάσ­σο­ντας τους πα­λαιούς τί­τλους για νέους, αξίας 1.2 εκα­τομ­μυ­ρί­ων, οι δα­νει­στές μπο­ρού­σαν να είναι ικα­νο­ποι­η­μέ­νοι, πόσο μάλ­λον που κά­ποιοι από αυ­τούς είχαν αγο­ρά­σει τους πα­λαιούς τί­τλους για μια μπου­κιά ψωμί. Οι τρα­πε­ζί­τες κερ­δο­σκο­πού­σαν διαρ­κώς πάνω στους ελ­λη­νι­κούς τί­τλους, που­λώ­ντας όταν άρ­χι­ζαν να πέ­φτουν και αγο­ρά­ζο­ντας πάλι όταν άρ­χι­ζαν να ανε­βαί­νουν.

Είναι εντυ­πω­σια­κή η δια­πί­στω­ση ότι οι πε­ρισ­σό­τε­ρες με­λέ­τες και τα άρθρα, που ανα­λύ­ουν επι­φα­νεια­κά τα προ­βλή­μα­τα του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους, επι­βε­βαιώ­νουν ότι οι δη­μό­σιες δα­πά­νες ήταν πολύ υψη­λές και ότι οι Έλ­λη­νες δεν πλή­ρω­ναν τους φό­ρους τους ή πλή­ρω­ναν πολύ λίγο. Ωστό­σο, μια αυ­στη­ρή ανά­λυ­ση της εξέ­λι­ξης του κρα­τι­κού προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού κα­τα­δει­κνύ­ει ότι, με­τα­ξύ 1837 και 1877, ο προ­ϋ­πο­λο­γι­σμός είχε πρω­ταρ­χι­κό πλε­ό­να­σμα εκτός από δύο πε­ρι­πτώ­σεις, δη­λα­δή τα έσοδα ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρα από τα έξοδα πριν την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους. Συ­νε­πώς, σε μια πε­ρί­ο­δο 41 ετών (1837-1877), τα έσοδα (που προ­έρ­χο­νταν κατά κύριο λόγο από τους φό­ρους) ήταν με­γα­λύ­τε­ρα από τα έξοδα για 39 χρό­νια, αν δεν συ­νυ­πο­λο­γί­σου­με την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους. Το χρό­νιο έλ­λειμ­μα του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού ήταν το απο­τέ­λε­σμα της απο­πλη­ρω­μής του χρέ­ους που συ­νι­στού­σε ένα βάρος επα­χθές.(13) Βε­βαί­ως, δεν θέ­λου­με εδώ να πούμε ότι η μο­ναρ­χία έκανε καλή δια­χεί­ρι­ση του κρα­τι­κού προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού προς όφε­λος του πλη­θυ­σμού. Οι θε­τι­κοί προ­ϋ­πο­λο­γι­σμοί είναι τυ­πι­κή απαί­τη­ση των δα­νει­στών, ανε­ξαρ­τή­τως επο­χής. Το πρω­ταρ­χι­κό πλε­ό­να­σμα εγ­γυά­ται στους δα­νει­στές ακρι­βώς ότι υπάρ­χει ένα πλε­ό­να­σμα που μπο­ρεί να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί για την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους. Το βάρος της απο­πλη­ρω­μής και η επι­κυ­ριαρ­χία των με­γά­λων ευ­ρω­παϊ­κών δυ­νά­με­ων απο­τε­λούν κα­θο­ρι­στι­κούς πα­ρά­γο­ντες της αδυ­να­μί­ας της Ελ­λά­δας να γνω­ρί­σει μια οι­κο­νο­μι­κή άνοδο.

Συ­μπε­ρά­σμα­τα αυτού του μέ­ρους

Τα δά­νεια του 1824-1825 θα έπρε­πε να θε­ω­ρη­θούν άκυρα, γιατί οι όροι του συμ­βο­λαί­ου ήταν λε­ό­ντιοι και η συ­μπε­ρι­φο­ρά των τρα­πε­ζι­τών ήταν ξε­κά­θα­ρα ανέ­ντι­μη.

Το δά­νειο του 1833 ανή­κει κα­θα­ρά στη λο­γι­κή του απε­χθούς χρέ­ους.(14)  Το χρέος επι­συ­νά­φτη­κε από ένα δε­σπο­τι­κό κα­θε­στώς ενά­ντια στο συμ­φέ­ρον του λαού. Το κα­θε­στώς αυτό ήταν ένα ερ­γα­λείο στην υπη­ρε­σία των με­γά­λων δυ­νά­με­ων, που επι­χει­ρού­σαν να στα­θε­ρο­ποι­ή­σουν τα συμ­φέ­ρο­ντά τους στην πλάτη του ελ­λη­νι­κού λαού, ενώ ταυ­τό­χρο­να φρό­ντι­ζαν να ικα­νο­ποι­η­θούν οι απαι­τή­σεις των διε­θνών τρα­πε­ζι­τών.

Η άρ­νη­ση των δα­νει­στών και των με­γά­λων δυ­νά­με­ων να ακυ­ρώ­σουν το χρέος, στο σύ­νο­λο του ή εν μέρει, είχε απο­τε­λέ­σμα­τα μα­κράς διάρ­κειας και δια­τή­ρη­σε την Ελ­λά­δα υπο­ταγ­μέ­νη, εμπο­δί­ζο­ντάς την να γνω­ρί­σει πραγ­μα­τι­κή οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη.

Η Ελ­λά­δα γεν­νή­θη­κε με ένα απε­χθές χρέος που υπο­δού­λω­σε τον λαό της.

Κά­ποια κομ­βι­κά ση­μεία για να κα­τα­νο­ή­σου­με το ιστο­ρι­κό πλαί­σιο της γέν­νη­σης του ανε­ξάρ­τη­του ελ­λη­νι­κού κρά­τος τον 19ο αιώνα. 

Οι­κο­νο­μία και κοι­νω­νία

Ο Κων­στα­ντί­νος Τσου­κα­λάς, στην εξο­ρία στο Πα­ρί­σι στη διάρ­κεια της δι­κτα­το­ρί­ας των συ­νταγ­μα­ταρ­χών, έγρα­φε το 1969:

« Εδώ και σχε­δόν ενά­μι­ση αιώνα, ο εξω­τε­ρι­κός πα­ρά­γο­ντας, με την πα­ρέμ­βα­ση ή τη βο­ή­θειά του, ήταν σχε­δόν πά­ντο­τε λι­γό­τε­ρο ή πε­ρισ­σό­τε­ρο υπεύ­θυ­νος για την έκρη­ξη ή την επί­λυ­ση των κρί­σε­ων που γνώ­ρι­σε η Ελ­λά­δα. Οι κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις της χώρας δεν μπό­ρε­σαν ποτέ να ανα­πτυ­χθούν ή να λει­τουρ­γή­σουν με τρόπο αυ­τό­νο­μο, ο ελ­λη­νι­κός λαός δεν μπό­ρε­σε ποτέ να είναι κύ­ριος της μοί­ρας του, ει­δι­κά στις στιγ­μές που είχε να χάσει ή να κερ­δί­σει τα πε­ρισ­σό­τε­ρα. Πράγ­μα­τι, όποιες κι αν ήταν οι στρα­τη­γι­κές ή δι­πλω­μα­τι­κές της θέ­σεις, η Ελ­λά­δα ήταν ανα­πό­φευ­κτα το αντι­κεί­με­νο της διε­θνούς προ­σο­χής λόγω της γε­ω­γρα­φι­κής της θέσης. Ως πιόνι της δυ­τι­κής δι­πλω­μα­τί­ας την εποχή της κα­τάρ­ρευ­σης της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας, ως ναυ­τι­κή βάση απα­ραί­τη­τη για τον έλεγ­χο των Δαρ­δα­νε­λί­ων, ως οχυρό του “ελεύ­θε­ρου κό­σμου” στον αγώνα ενά­ντια στην επέ­κτα­ση του κο­μου­νι­σμού ή ως ασφα­λής βάση (μία από τις λίγες) που επι­τρέ­πει τον στρα­τη­γι­κό έλεγ­χο μιας Μέσης Ανα­το­λής σε διαρ­κή αστά­θεια, η Ελ­λά­δα πλή­ρω­σε πά­ντο­τε το διε­θνές εν­δια­φέ­ρον που δη­μιούρ­γη­σε».(15)

Βέ­βαια, τα λόγια του Κων­στα­ντί­νου Τσου­κα­λά θα πρέ­πει να σχε­τι­κο­ποι­η­θούν, γιατί ο ελ­λη­νι­κός λαός κα­τόρ­θω­σε να νι­κή­σει τους ναζί κα­τα­κτη­τές με το τί­μη­μα ενός ηρω­ι­κού αγώνα. Αλλά τα τρα­γι­κά γε­γο­νό­τα του 2015 επι­βε­βαιώ­νουν από πο­λι­τι­κή σκο­πιά αυτά τα λόγια, που γρά­φτη­καν σχε­δόν εδώ και μισό αιώνα. Οι δυ­νά­μεις της δυ­τι­κής Ευ­ρώ­πης επε­νέ­βη­σαν εκ νέου στην Ελ­λά­δα για διε­θνείς λό­γους:  Προ­κει­μέ­νου να εμπο­δί­σουν την επι­τυ­χία μιας προ­σπά­θειας ρήξης με τη λι­τό­τη­τα και να απο­τρέ­ψουν τη με­τά­δο­σή της σε άλλες χώρες της Ευ­ρώ­πης, ξε­κι­νώ­ντας από την Ισπα­νία και την Πορ­το­γα­λία. Προ­κει­μέ­νου να εμπο­δί­σουν την αμ­φι­σβή­τη­ση της ευ­ρω­παϊ­κής ολο­κλή­ρω­σης υπό την κυ­ριαρ­χία του με­γά­λου κε­φα­λαί­ου και των κυ­ρί­αρ­χων ευ­ρω­παϊ­κών δυ­νά­με­ων. Οι ευ­ρω­παϊ­κοί θε­σμοί και το ΔΝΤ οδή­γη­σαν στην απο­τυ­χία μια προ­σπά­θεια που θα μπο­ρού­σε να αλ­λά­ξει την πο­ρεία της Ιστο­ρί­ας.

Ας συ­νε­χί­σου­με όμως να ακο­λου­θού­με την πε­ρι­γρα­φή που έκανε ο Κων­στα­ντί­νος Τσου­κα­λάς, γιατί μας δίνει τα κλει­διά για να κα­τα­νο­ή­σου­με τις συν­θή­κες μέσα στις οποί­ες γεν­νή­θη­κε το πρώτο ανε­ξάρ­τη­το ελ­λη­νι­κό κρά­τος πριν από δύο αιώ­νες.

«Ο ιστο­ρι­κός και πο­λι­τι­σμι­κός χα­ρα­κτή­ρας του ελ­λη­νι­κού έθνους δεν μπο­ρεί να προσ­διο­ρι­στεί με ευ­κο­λία: είναι βαλ­κα­νι­κό, αλλά δεν είναι σλά­βι­κο, ανή­κει στην εγγύς ανα­το­λή, αλλά δεν είναι μου­σουλ­μα­νι­κό, είναι ευ­ρω­παϊ­κό, αλλά δεν είναι δυ­τι­κό. Θα μπο­ρού­σα­με ίσως να δεί­ξου­με κά­ποια συ­νέ­χεια από την κλασ­σι­κή εποχή στη Βυ­ζα­ντι­νή Αυ­το­κρα­το­ρία και στη σύγ­χρο­νη Ελ­λά­δα, μια κά­ποια συ­νέ­χεια της φυλής και της κουλ­τού­ρας. Δεν είναι κα­θό­λου βέ­βαιο. Αυτό που είναι βέ­βαιο είναι ότι η κοι­νω­νι­κή και οι­κο­νο­μι­κή δομή της σύγ­χρο­νης Ελ­λά­δας έλκει την κα­τα­γω­γή της στη μακρά οθω­μα­νι­κή κυ­ριαρ­χία…).

Με την αυ­στη­ρή αντί­λη­ψή της για τους κοι­νω­νι­κούς δια­χω­ρι­σμούς, η στρα­το­κρα­τι­κή οθω­μα­νι­κή ιδε­ο­λο­γία(16) πε­ρι­φρο­νού­σε τις κερ­δο­σκο­πι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες. Αυτή η πε­ρι­φρό­νη­ση επέ­τρε­ψε στους Έλ­λη­νες, και σε μι­κρό­τε­ρο βαθμό σε άλλες μειο­νο­τι­κές ομά­δες όπως οι Εβραί­οι και οι Αρ­μέ­νιοι, να απο­κτή­σουν πρα­κτι­κά το μο­νο­πώ­λιο της επι­χει­ρη­μα­τι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας. Η ελ­λη­νι­κή κοι­νό­τη­τα της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης, που την απο­τε­λού­σαν υπο­λείμ­μα­τα της βυ­ζα­ντι­νής αρι­στο­κρα­τί­ας και νε­ο­σύ­στα­τες ομά­δες τρα­πε­ζι­τών και με­γα­λε­μπό­ρων που ήταν γνω­στοί ως Φα­να­ριώ­τες, βρέ­θη­κε γρή­γο­ρα να ελέγ­χει τις πε­ρισ­σό­τε­ρες οι­κο­νο­μι­κές δο­σο­λη­ψί­ες. Ωστό­σο, ο ρόλος των Φα­να­ριω­τών δεν πε­ριο­ρι­ζό­ταν μόνο στο οι­κο­νο­μι­κό πεδίο. Κλή­θη­καν συχνά να παί­ξουν ση­μα­ντι­κό πο­λι­τι­κό και διοι­κη­τι­κό ρόλο στο οθω­μα­νι­κό σύ­στη­μα. (…)

Οι Έλ­λη­νες κυ­ριάρ­χη­σαν επί­σης στις εμπο­ρι­κές και ναυ­τι­λια­κές δρα­στη­ριό­τη­τες που ανα­πτύ­χθη­καν γρή­γο­ρα στο δεύ­τε­ρο μισό του XVIII αιώνα και έφε­ραν ένα νέο πνεύ­μα στη λη­θαρ­γι­κή ζωή των Βαλ­κα­νί­ων. Αυτή η νε­ο­σύ­στα­τη ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη, η οποία ιδίως μετά το 1789 ει­σή­γα­γε στα Βαλ­κά­νια τις νέες και επα­να­στα­τι­κές ιδέες που έβρα­ζαν στην Ευ­ρώ­πη, απέ­κτη­σε στα­δια­κά ασύ­γκρι­τη ανα­γνώ­ρι­ση τόσο ανά­με­σα στους Έλ­λη­νες όσο και ανά­με­σα στους Σλά­βους. Η ιδέα ενός κι­νή­μα­τος ανε­ξαρ­τη­σί­ας με σκοπό τη δη­μιουρ­γία μιας παν­βαλ­κα­νι­κής ομο­σπον­δί­ας κέρ­δι­ζε έδα­φος, ιδιαί­τε­ρα με την υπο­δαύ­λι­ση της Ρω­σί­ας, ενώ η γε­νι­κή πα­ρακ­μή της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας ξυ­πνού­σε βίαια σε όλα τα κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα της βαλ­κα­νι­κής χερ­σο­νή­σου την ελ­πί­δα ότι η ανε­ξαρ­τη­σία ήταν κοντά.

Η κο­ρύ­φω­ση αυτής της δια­δι­κα­σί­ας ήταν η ελ­λη­νι­κή επα­νά­στα­ση του 1821. Όμως, αν και οι Έλ­λη­νες είχαν ση­μα­ντι­κές επι­τυ­χί­ες τα πρώτα χρό­νια του αγώνα, ο τουρ­κο­αι­γυ­πτια­κός στρα­τός, αφού ανα­διορ­γα­νώ­θη­κε, κα­τά­φε­ρε στη συ­νέ­χεια να νι­κή­σει σε απο­φα­σι­στι­κές μάχες, που ακύ­ρω­σαν στην πο­λι­τι­κή σκα­κιέ­ρα το πλε­ο­νέ­κτη­μα των Ελ­λή­νων. Το 1827, η επα­νά­στα­ση –που είχε αγ­γί­ξει μόνο τα νησιά του Αι­γαί­ου, την Πε­λο­πόν­νη­σο και το νότιο τμήμα της χερ­σο­νή­σου (Στε­ρεά)– βρι­σκό­ταν σε αδιέ­ξο­δο.

Τότε ήταν που επε­νέ­βη­σαν με απο­φα­σι­στι­κό τρόπο οι ξένες δυ­νά­μεις. (…) Αυτή τη φορά, οι λαϊ­κές πιέ­σεις ήταν στην κα­τεύ­θυν­ση των δι­πλω­μα­τι­κών συμ­φε­ρό­ντων, και οι με­γά­λες δυ­νά­μεις απο­φά­σι­σαν να πά­ρουν τον έλεγ­χο της κα­τά­στα­σης. Η Ρωσία, η Γαλ­λία και η Με­γά­λη Βρε­τά­νια κα­τέ­στρε­ψαν τον τουρ­κο-αι­γυ­πτια­κό στόλο στο Να­βα­ρί­νο (1827) και έδω­σαν στην Ελ­λά­δα την ανε­ξαρ­τη­σία της.

Για να εκτι­μή­σου­με σωστά τον ρόλο που έπαι­ξαν στη συ­νέ­χεια οι με­γά­λες δυ­νά­μεις, μπο­ρού­με να εξε­τά­σου­με εν τάχει την πο­λι­τι­κή που ακο­λου­θού­σαν. Η Ρωσία είχε θε­με­λιώ­σει τη δική της στην επι­θυ­μία της να δει να δη­μιουρ­γεί­ται υπό την προ­στα­σία της ένα με­γά­λο ελ­λη­νο­σλα­βι­κό κρά­τος, που θα της χρη­σί­μευε ως οχυρό στη Με­σό­γειο μετά την κα­τάρ­ρευ­ση της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Ο πλη­θυ­σμός των Βαλ­κα­νί­ων ήταν στην πλειο­ψη­φία του σλα­βι­κός και, θρη­σκευ­τι­κά, 90% ορ­θό­δο­ξος. Τα δύο αυτά δε­δο­μέ­να απο­τε­λού­σαν, στο επί­πε­δο της προ­πα­γάν­δας, τα με­γα­λύ­τε­ρα όπλα της Ρω­σί­ας. Η βρε­τα­νι­κή πο­λι­τι­κή προ­σα­να­το­λι­ζό­ταν αντι­θέ­τως στη συ­ντή­ρη­ση της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας, ως αντί­βα­ρο στον ρω­σι­κό επε­κτα­τι­σμό. Ωστό­σο, στον βαθμό που η ανά­πτυ­ξη φυ­γό­κε­ντρων δυ­νά­με­ων στην Αυ­το­κρα­το­ρία οδη­γού­σε μα­κρο­πρό­θε­σμα στην ανα­πό­φευ­κτη απο­σύν­θε­σή της, η Με­γά­λη Βρε­τα­νία στή­ρι­ζε τη δη­μιουρ­γία ενός ανε­ξάρ­τη­του ελ­λη­νι­κού κρά­τους, που θα ήταν όμως σε οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­κή εξάρ­τη­ση από τη Με­γά­λη Βρε­τα­νία και θα βρι­σκό­ταν συ­νε­πώς σε ανοι­χτή αντι­πα­ρά­θε­ση με τις υπό­λοι­πες βαλ­κα­νι­κές εθνό­τη­τες. Το πρω­τό­κολ­λο του Λον­δί­νου (1830), με το οποίο ανα­γνω­ρί­στη­κε τε­λι­κά η ανε­ξαρ­τη­σία της Ελ­λά­δας, ήταν ένας θρί­αμ­βος της βρε­τα­νι­κής δι­πλω­μα­τί­ας. Η εγκα­θί­δρυ­ση μιας από­λυ­της μο­ναρ­χί­ας απο­σκο­πού­σε στην αντι­κα­τά­στα­ση του πρώ­του κυ­βερ­νή­τη της Ελ­λά­δας, του Ιω­άν­νη Κα­πο­δί­στρια,(17) που είχε υπάρ­ξει υπουρ­γός του Τσά­ρου και φυ­σι­κά έκλι­νε να συμ­με­ρί­ζε­ται τις ρω­σι­κές από­ψεις. Και καθώς τα σύ­νο­ρα όρι­ζαν έναν πολύ πε­ριο­ρι­σμέ­νο χώρο, ο πλη­θυ­σμός του οποί­ου ήταν σχε­τι­κά ομοιο­γε­νής, το νέο ανε­ξάρ­τη­το κρά­τος εξαρ­τιό­ταν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα από­λυ­τα από την ξένη οι­κο­νο­μι­κή και δι­πλω­μα­τι­κή βο­ή­θεια (δη­λα­δή από τη Με­γά­λη Βρε­τα­νία) κι αυτό θα προ­κα­λού­σε αντα­γω­νι­σμούς με­τα­ξύ Ελ­λή­νων και Σλά­βων. Έτσι, για πε­ρισ­σό­τε­ρο από έναν αιώνα, τα Βαλ­κά­νια έμελε να γί­νουν το πιο ανή­συ­χο μέρος της Ευ­ρώ­πης και το θέ­α­τρο διαρ­κών αντα­γω­νι­σμών με­τα­ξύ εξω­τε­ρι­κών δυ­νά­με­ων. Η ιδέα μιας συ­νο­μο­σπον­δί­ας που να ενώ­νει τους χρι­στια­νι­κούς πλη­θυ­σμούς των ευ­ρω­παϊ­κών επαρ­χιών της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας, πλη­θυ­σμούς που, τη­ρου­μέ­νων των ανα­λο­γιών, ζού­σαν σε συν­θή­κες καλής συ­νεν­νό­η­σης για τέσ­σε­ρις αιώ­νες, εγκα­τα­λεί­φθη­κε. Η Με­γά­λη Βρε­τα­νία, η Ρωσία, η Γαλ­λία, η Αυ­στρία, και αρ­γό­τε­ρα η Γερ­μα­νία, αντα­γω­νί­ζο­νταν για το μέλ­λον αυτών των επαρ­χιών. Οι πλη­θυ­σμοί τους πλή­ρω­σαν και πλη­ρώ­νουν ακόμη το τί­μη­μα».



Βι­βλιο­γρα­φία για το πρώτο μέρος : 

  • Μπε­λο­γιάν­νης Νίκος, Το ξένο κε­φά­λαιο στην Ελ­λά­δαhttp://​iskra.​gr/​index.​php?​option=com_​content&​vie​w=art​icle&​id=1010 :-1833-&catid=55:an-oikonomia&Itemid=283 
  • Επι­τρο­πή Αλή­θειας Δη­μο­σί­ου Χρέ­ους, Προ­κα­ταρ­κτι­κό Πό­ρι­σμα της Επι­τρο­πής Αλή­θειας Δη­μο­σί­ου Χρέ­ους, Αθήνα 2015 http://​gre​ekde​bttr​uthc​ommi​ssio​n.​org/​assets/​porisma1.​pdf 
  • JUGLAR Clément. 1862. Des crises commerciales et de leur retour périodique en France, en Angleterre et aux Etats-Unis, Paris 1862 http://​gallica.​bnf.​fr/​ark :/12148/bpt6k1060720 
  • KATSIMARDOS Takis « Το παλιό μνη­μό­νιο στην Ελ­λά­δα του 1843 », δη­μο­σιευ­μέ­νο στις 18/09/2010, στην κα­θη­με­ρι­νή οι­κο­νο­μι­κή εφη­με­ρί­δα « Ημε­ρι­σία»
  • Mandel, Ernest.1972. Le Troisième âge du Capitalisme, La Passion, Paris, 1997, 500 p.
  • Mandel, Ernest. 1978. Τα μακρά κύ­μα­τα της κα­πι­τα­λι­στι­κής εξέ­λι­ξης, Ερ­γα­τι­κή Πάλη, Αθήνα 2003
  • Marichal, Carlos. 1989. A century of debt crises en Latin America, Princeton, University Press, Princeton, 283p.
  • Marx–Engels, La Crise, col. 10/18, Union générale d’éditions, 1978, 444 p
  • Reinhardt Carmen et Rogoff Kenneth, Cette fois, c’est différent. Huit siècles de folie financière, Paris, Pearson, 2010.
  • Reinhardt Carmen M., and M. BELEN Sbrancia. 2015 “The Liquidation of Government Debt.” Economic Policy30, no. 82 : 291-333
  • Reinhardt Carmen and TREBESCH Christoph. 2015. The pitfalls of external dependance : Greece, 1829-2015
  • Sack, Alexander Nahum. 1927. Les Effets des Transformations des Etats sur leurs Dettes Publiques et Autres Obligations financières, Recueil Sirey, Paris.
  • Τσου­κα­λάς Κων­στα­ντί­νος. 1970. Η Ελ­λη­νι­κή τρα­γω­δία από την απε­λευ­θέ­ρω­ση στους συ­νταγ­μα­τάρ­χες, Λι­βά­νης, μτφρ. Κ. Ιορ­δα­νί­δη, Αθήνα 1981
Ευ­χα­ρι­στί­ες : 

Ο συγ­γρα­φέ­ας ευ­χα­ρι­στεί για την ανά­γνω­ση και τις προ­τά­σεις τους : Τάσο Ανα­στα­σιά­δη, Θάνος Κο­νταρ­γύ­ρη, Olivier Delorme, Romaric Godin, Jean-Marie Harribey, Δάφνη Κιού­ση, Yvette Krolikowski, Christian Louedec, Damien Millet, Γιώρ­γο Μη­τρα­λιά, Αντώ­νη Ντα­βα­νέλ­λο, Νίκο Πα­ντε­λά­κη, Claude Quémar, Γιάν­νη Θα­νασ­σέ­κο, Δή­μη­τρα Τσάμη, Ελένη Τσέ­κε­ρη, Αλέκο Ζαννά.

Ο συγ­γρα­φέ­ας έχει την απο­κλει­στι­κή ευ­θύ­νη για τα πι­θα­νά λάθη που συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται σε αυτό το έργο.

Ση­μειώ­σεις

|1| Βλέπε τη δου­λειά των Juglar, Marx, Kondratieff, Kindleberger, Mandel… 

|2| Μια απο­φα­σι­στι­κή μάχη κερ­δή­θη­κε από τους επα­να­στά­τες στο Ayacucho του Pérou στις 9 Δε­κεμ­βρί­ου 1824, αλλά η σύ­γκρου­ση δεν τερ­μα­τί­στη­κε. Θα πρέ­πει να ση­μειω­θεί ότι μόνο μέρος του ποσού των 20 εκα­τομ­μυ­ρί­ων λιρών με­τα­φέρ­θη­κε πράγ­μα­τι στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή. 

|3| Αυτό ακρι­βώς συ­νέ­βη με τα δύο δά­νεια του 1824 και του 1825. Οι τί­τλοι πω­λή­θη­καν από την αρχή στο 60 % της ονο­μα­στι­κής τους αξίας. Βλ. Carmen M. Reinhart & Christoph Trebesch : The pitfalls of external dependance : Greece, 1829-2015, σ. 24. Η πώ­λη­ση τί­τλων κάτω από την ονο­μα­στι­κή τους αξία κατά την αρ­χι­κή τους έκ­δο­ση προ­κει­μέ­νου να προ­σελ­κυ­στούν αγο­ρα­στές πα­ρα­μέ­νει και σή­με­ρα συ­νη­θι­σμέ­νη πρα­κτι­κή, αν και η υπο­τί­μη­ση που επι­τρέ­πε­ται είναι σαφώς μι­κρό­τε­ρη σε σχέση με τον 19ο αιώνα. 

|4| Ο Ernest Mandel προ­τεί­νει την ακό­λου­θη πε­ριο­δο­λό­γη­ση για τα μακρά κύμ­μα­τα από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου : 1793-1825 (πε­ρί­ο­δος ισχυ­ρής ανά­πτυ­ξης που τε­λειώ­νει με τη με­γά­λη κρίση που ξεσπά το 1825), πε­ρί­ο­δος αργής ανά­πτυ­ξης από το 1826 ως το 1847 (με με­γά­λη κρίση το 1846-47), πε­ρί­ο­δος ισχυ­τής ανά­πτυ­ξης από το 1848 ως το 1873 με με­γά­λη κρίση το 1873, αργή ανά­πτυ­ξη από το 1874 ως το 1893 με σο­βα­ρή τρα­πε­ζι­κή κρίση το 1890-1893,  ισχυ­ρής ανά­πτυ­ξη από το 1894 ως το 1913… Βλ. E. Mandel, Le Troisième âge du Capitalisme, 1972. Οι φά­σεις με­γά­λης επέ­κτα­σης και οι φά­σεις αργής επέ­κτα­σης υπο­διαι­ρού­νται και οι ίδιες σε πιο σύ­ντο­μους κύ­κλους 7 έως 10 ετών που κα­τα­λή­γουν κι αυτές σε κρί­σεις.

|5| Για τις πιο σύν­θε­τες και τε­τα­μέ­νες σχέ­σεις ανά­με­σα στο Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο και τη Ρωσία βλέπε το πλαί­σιο « Κά­ποια κομ­βι­κά ση­μεία για να κα­τα­νο­ή­σου­με το ιστο­ρι­κό πλαί­σιο της γέν­νη­σης του ανε­ξάρ­τη­του ελ­λη­νι­κού κρά­τος τον 19οαιώνα. ». Βλέπε επί­σης Olivier Delorme, La Grèce et les Balkans, du Ve siècle à nos jours, Gallimard, Paris, 2013. 

|6| Λίγο πολύ αυτό συ­νέ­βη και το 2010-2012 όταν 13 χώρες της ευ­ρω­ζώ­νης μπή­καν εγ­γυ­ή­τριες στο δά­νειο που πα­ρα­χω­ρή­θη­κε από το Ευ­ρω­παϊ­κό Τα­μείο Χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής Στα­θε­ρό­τη­τας. Σε πε­ρί­πτω­ση κή­ρυ­ξης χρε­ω­κο­πί­ας από την Ελ­λά­δα, οι χώρες αυτές εγ­γυού­νται την απο­πλη­ρω­μή των τί­τλων που βρί­σκο­νται στα χέρια ιδιω­τι­κών τρα­πε­ζών. Βλ. Επι­τρο­πή Αλή­θειας Δη­μο­σί­ου Χρέ­ους, Προ­κα­ταρ­κτι­κό Πό­ρι­σμα της Επι­τρο­πής Αλή­θειας Δη­μο­σί­ου Χρέ­ους, Αθήνα 2015 http://​gre​ekde​bttr​uthc​ommi​ssio​n.​org/​assets/​porisma1.​pdf  κε­φά­λαια 3 και 4 

|7| Μέχρι να φτά­σει ο Όθω­νας την ηλι­κία των 20 ετών, δη­λα­δή μέχρι το 1835, στή­νε­ται ένα Συμ­βού­λιο Αντι­βα­σι­λεί­ας, που το απο­τε­λού­σαν δύο Βαυα­ροί αρι­στο­κρά­τες και ένας Βαυα­ρός στρα­τη­γός. Όταν έφτα­σε ο Όθω­νας, εγκα­τα­στά­θη­κε στο Ναύ­πλιο, πόλη 6000 κα­τοί­κων, πριν απο­φα­σί­σει, με τη σύμ­φω­νη γνώμη του Συμ­βου­λί­ου, ότι πρω­τεύ­ου­σα θα γίνει η Αθήνα, που την εποχή εκεί­νη είχε 5000 κα­τοί­κους. Βλ. https://​goo.​gl/​U6M3wX 

|8| Βλ. Μπε­λο­γιάν­νης Νίκος, Το ξένο κε­φά­λαιο στην Ελ­λά­δα, http://​iskra.​gr/​index.​php?​option=com_​content&​vie​w=art​icle&​id=1010 :-1833-&catid=55:an-oikonomia&Itemid=283 

|9| Στις 31 Δε­κεμ­βρί­ου του 1843, η Ελ­λά­δα είχε ολο­κλη­ρώ­σει την πλη­ρω­μή 33 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δραχ­μών για τους τό­κους και την απο­πλη­ρω­μή του κε­φα­λαί­ου. Αλλά έμενε να πλη­ρώ­σει στις τρεις δυ­νά­μεις της Τρόι­κα, εγ­γυ­ή­τριες του δα­νεί­ου του 1833, το ποσό των 66 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δραχ­μών, δη­λα­δή πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα από αυτά που η Ελ­λά­δα έλαβε πράγ­μα­τι το 1833. Πλη­ρο­φο­ρί­ες από τη Δή­μη­τρα Τσάμη.

|10| Σε αυτό το ιστο­ρι­κό γε­γο­νός οφεί­λει το όνομα της η πλα­τεία Συ­ντάγ­μα­τος, μπρο­στά από το κοι­νο­βού­λιο.

|11| Με βάση το Τάκης Κα­τσι­μάρ­δος, « Το παλιό μνη­μό­νιο στην Ελ­λά­δα του 1843 »,δη­μο­σιευ­μέ­νο στις 18/09/2010, στην κα­θη­με­ρι­νή οι­κο­νο­μι­κή εφη­με­ρί­δα «Ημε­ρη­σία », που δεν υπάρ­χει πια. Ηλ.εκδ. : http://​www.​neapnyka.​gr/​archives/​%CF%84%CE%BF-​%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%8C-​%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF-​%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-​%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-​%CF%84%CE%BF%CF%85-​1843

|12| Βλ. Carmen M. Reinhart και Christoph Trebesch : The pitfalls of external dependance : Greece, 1829-2015, σ. 24.

|13| Με βάση το Reinhart et Trebesch, 2015. The pitfalls of external dependance : Greece, 1829-2015, σ. 23, Appendix B

|14| Στη διάρ­κεια του 19ου και του 20ου αι., ακυ­ρώ­θη­καν κατ’ επα­νά­λη­ψη δά­νεια που θε­ω­ρή­θη­καν απε­χθή. Ο νο­μι­κός Alexander Sack, που απο­τε­λεί ανα­φο­ρά σε ό,τι αφορά τη θε­ω­ρία του απε­χθούς χρέ­ους, συ­νό­ψι­σε μια σειρά συ­γκε­κρι­μέ­νων πε­ρι­πτώ­σε­ων σε μια συλ­λο­γή που εκ­δό­θη­κε στο Πα­ρί­σι το 1927. Βλ., Sack, Alexander Nahum. 1927. Les Effets des Transformations des États sur leurs Dettes Publiques et Autres Obligations financières, Recueil Sirey, Paris. http://​www.​worldcat.​org/​title/​effets-​des-​tra​nsfo​rmat​ions-​des-​etats-​sur-​leurs-​dettes-​publiques-​et-​autres-​obligations-​financieres-​traite-​juridique-​et-​financier/​oclc/​18085050/​editions?​referer=di&​edi​tion​sVie​w=tru​e 

|15| Όλα τα απο­σπά­σμα­τα είναι από το πρώτο κε­φά­λαιο του πρώ­του βι­βλί­ου του Κων­στα­ντί­νου Τσου­κα­λά, La Grèce de l’indépendance aux colonels, Editions F. Maspéro, Paris, 1970=Τσου­κα­λάς Κων­στα­ντί­νος. 1970. Η Ελ­λη­νι­κή τρα­γω­δία από την απε­λευ­θέ­ρω­ση στους συ­νταγ­μα­τάρ­χες, Λι­βά­νης, μτφρ. Κ. Ιορ­δα­νί­δη, Αθήνα 1981

|17| Βλέπε τη βιο­γρα­φία του Ιω­άν­νη Κα­πο­δί­στρια: https://​goo.​gl/​xwxmsL