Συντάκτης: Χαρά Τζαναβάρα

Σφηνωμένο στον κατακόρυφο βράχο, 300 μέτρα πάνω από το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, το οκταώροφο μοναστηριακό συγκρότημα στη νότια πλευρά της Αμοργού παραμένει ώς σήμερα γρίφος για τους ειδικούς των κατασκευών.
Η ιστορία της μονής ξεκινά από το Βυζάντιο, αλλά και τους χριστιανούς της Παλαιστίνης. Αφιερωμένη στην Παναγιά, γιορτάζει τον Νοέμβριο, «μυρίζει» όμως Δεκαπενταύγουστο και επιπλέον αναδείχτηκε στην έκτη θέση του καταλόγου με τα δέκα πιο σημαντικά μνημεία του πλανήτη από τα εκατομμύρια επισκεπτών της διεθνούς ιστοσελίδας TripAdvisor.

Η Μονή της Χοζοβιώτισσας μοιάζει να ακυρώνει τις βασικές παραδοχές της Φυσικής, καθώς φωλιάζει μέσα στους βράχους της απόκρημνης και αλίμενης νότιας ακτής της Αμοργού.

Είναι ορατή από τη θάλασσα και μόνον όταν ο επισκέπτης πλησιάσει φαίνεται ότι οι λευκοί εξωτερικοί τοίχοι δεν είναι ενιαίοι αλλά παρακολουθούν το φυσικό ανάγλυφο της απόκρημνης βραχοσειράς, δημιουργώντας ένα σπουδαίο δείγμα της ανώνυμης κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής.

Η ιστορία της Αμοργού χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς το νησί -μαζί με την Αστυπάλαια- ήταν το κοντινότερο σημείο επαφής με τις ακμάζουσες στην αρχαιότητα πόλεις της Εφέσου, της Μιλήτου και της Αλικαρνασσού στα ιωνικά παράλια.

Αδιαμφισβήτητα σημάδια είναι τα ερείπια τριών αυτόνομων πόλεων που διασώζονται στο νησί. Πρόκειται για τη Μινώα, τον πρώτο οικισμό του νησιού, την Αρκεσίνη, που ίδρυσαν οι Ναξιώτες κοντά στη σημερινή περιοχή Καστρί, και την Αιγιάλη δίπλα στα Θολάρια.

Συμπληρώνουν με τον πιο χειροπιαστό τρόπο τις πολυάριθμες αρχαίες επιγραφές που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές και πιστοποιούν ότι κατοικούνταν τουλάχιστον από τον 4ο αι. π.Χ. Υπήρξε σημαντικό κέντρο του κυκλαδικού πολιτισμού, αλλά γνώρισε περιόδους ακμής κατά τη μινωική εποχή, λόγω της μικρής απόστασης που το χωρίζει από την Κρήτη.

Στους ρωμαϊκούς χρόνους ήταν τόπος εξορίας και μετά την Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε το ανατολικότερο σημείο του νέου ελληνικού κράτους.

Η μεγάλη φωτιά

Πήρε το όνομά του από το φυτό αμοργίς, ένα είδος λιναριού από το οποίο στην αρχαιότητα κατασκευάζονταν περίφημοι διάφανοι χιτώνες.

Οι «άλικοι αμοργίδες» ήταν αραχνοΰφαντοι χιτώνες που αποκτούσαν ερυθρό χρώμα με βαφές από το σπάνιο φυτό του νησιού, τη ροκκέλα τη βαφική.

Ο Αριστοφάνης στη «Λυσιστράτη» αναφέρει ότι τους φορούσαν οι γυναίκες της Αθήνας για να φαίνονται γυμνές και να εξάπτουν τον έρωτα των ανδρών τους.

Σε επιστολή που αποδίδεται στον Πλάτωνα οι «αμοργίνοι χιτώνες» περιγράφονται ως δείγμα πολυτέλειας που ξεχώριζαν από τα λινά υφαντά άλλων περιοχών.

Το νησί, όπως όλες οι Κυκλάδες, είναι ορεινό και άδενδρο και «μόνον εις τας φάραγγας και τα υπήνεμα μέρη ενυπάρχουσι δένδρα και φυτείαι ελαιώνων και αμπελώνων», όπως σημειώνει ο Αντώνιος Μηλιαράκης στην ιστορική βιβλιογραφική σειρά με τα Περιγραφικά Υπομνήματα για τις Κυκλάδες, που εκδόθηκαν το 1884.

Αναφέρει πάντως ότι οι απότομοι ορεινοί όγκοι του Κρίκελα ήταν καλυμμένοι ώς το 1835 από πυκνό δάσος «εκ δρυών, πρίνων, αγριοκυπαρίσσιων (φειδών καλουμένων υπό των εγχωρίων) και ετέρων αγρίων δένδρων».

Η φυσική αυτή βλάστηση για αιώνες τροφοδοτούσε το νησί με ναυπηγική ξυλεία, αλλά τη συγκεκριμένη χρονιά καταστράφηκε από πυρκαγιά που έκαιγε επί είκοσι ημέρες!

Στην Αμοργό υπάρχουν πολλές και ξεχωριστής ομορφιάς εκκλησίες, που επισκιάζονται όμως από τη μοναδικότητα της Μονής της Χοζοβιώτισσας.

Το όνομά της προέρχεται από την παλαιστινιακή Χόζοβα, τη σημερινή περιοχή Wadi Qilt κοντά στην Ιεριχώ, όπου κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους υπήρχε ακμάζουσα μοναστηριακή κοινότητα.

Οι σχέσεις του νησιού με τους Αγίους Τόπους επικυρώνονται από την πολυπληθή παρουσία κατοίκων με το επώνυμο Γαβαλάς, που παραπέμπει στην ιστορική πόλη Γάβαλα της Συρίας.

Η παράδοση

Βασίλης Μαθιουδάκης

Με βάση τη θρησκευτική προφορική παράδοση, την εποχή της εικονομαχίας (8ος και 9ος αιώνας) μια γυναίκα από τη Χόζοβα θέλησε να διασώσει τρεις εικόνες.

Η μία έφτασε στις ακτές του Αγίου Ορους, η δεύτερη στην Πάτμο και η τρίτη στην Αμοργό. Στην τελευταία περίπτωση η εικόνα εντοπίστηκε στα βράχια από μοναχούς που αποφάσισαν να κατασκευάσουν στο απόκρημνο αυτό σημείο ένα μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία, γεγονός που πιστοποιείται από κώδικες και πατριαρχικά σιγίλια της εποχής.

Είναι άγνωστο το έτος της αρχικής κατασκευής, αλλά σημαντική χρονολογία θεωρείται το 1088, οπότε έγινε η μεγάλη ανακαίνιση που αποδίδεται στον Βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό (1081-1118).

Η εικόνα του ήταν σκαλισμένη σε βράχο στο εσωτερικό του μοναστηριού αλλά καταστράφηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Αντίγραφό της υπάρχει στην πρώτη σελίδα του κτηματολογίου της Μονής, όπου καταχωρούνται όλα τα χρυσόβουλα και τα άλλα τεκμήρια των πολλών ιδιοκτησιών που διαθέτει. Διασώθηκε πάντως το ασημένιο εξαπτέρυγο που πιστοποιεί την ανακαίνιση από τον Αλέξιο Κομνηνό.

Το μοναστηριακό συγκρότημα βρίσκεται σε ύψος 300 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και δίνει την αίσθηση ότι αναδύθηκε από τα βράχια. Είναι ένα οκταώροφο κτίσμα και η επικοινωνία μεταξύ των ορόφων γίνεται με σκάλες, οι οποίες στην εποχή των πειρατών πρέπει να ήταν ξύλινες ώστε να αφαιρούνταν σε περίπτωση επίθεσης.

Το συνολικό μήκος του φτάνει τα 40 μέτρα, ενώ το βάθος του περιορίζεται στα 5 μέτρα, αφού η κατασκευή είναι στην ουσία μια «βεντούζα» στους βράχους, που αποτελούν και τους εσωτερικούς τοίχους.

Αξιοποιήθηκαν με μοναδική μαεστρία τα κοιλώματα του ορεινού όγκου για να κατασκευαστούν τα κελιά, τα μαγειρεία και οι φούρνοι, οι στέρνες και τα πηγάδια, οι αποθήκες και τα πατηρήρια για το κρασί.

Κυριαρχεί το μονόχωρο εκκλησάκι με την κεραμοσκεπή, όπου διασώζεται η εικόνα της Παναγιάς της Χοζοβιώτισσας ή ΧΩΖΗΒΙΤΙCAΣ όπως αναφέρει η επιγραφή, καθώς και η σιδερένια σμίλη που χρησιμοποίησε ο αρχιμάστορας για την κατασκευή του.

Υπάρχουν και μεταγενέστερα τμήματα, που κατασκευάστηκαν στην εποχή των Ενετών (1296-1537), με οξυκόρυφα στοιχεία για τα οποία χρησιμοποιήθηκαν πωρόλιθοι από τη Μήλο και ξυλοδοκοί που διαμορφώθηκαν με μοναδική μαεστρία.

1. Μετόχια

Η ευημερία της Μονής δεν διακόπηκε ούτε κατά την τουρκική κατοχή, καθώς χάρη στη μεγάλη περιουσία της εξασφάλιζε πλουσιοπάροχα ανταλλάγματα στους εκάστοτε πασάδες. Ως σήμερα άλλωστε διαθέτει μετόχια σε Κρήτη, Λέρο, Νάξο, Πάρο, Αστυπάλαια και Ιο, ενώ στην ιδιοκτησία της ανήκουν τα ερημονήσια Κέρος, Νικουριά και Γραμβούσα, τα μισά από αυτά που «στεφανώνουν» την Αμοργό.

2. Η πηγή

Μετόχι της Μονής στο νησί είναι ο Ναός του Αγίου Γεωργίου του Βαλσαμίτου. Στο εσωτερικό του βρίσκεται πηγή, στην οποία αποδίδονταν μαντικές ιδιότητες και οι πιστοί έσπευδαν στον ιερέα ζητώντας του να μάθουν το μέλλον τους!

3. Η ταινία

Η Αμοργός έγινε παγκοσμίως γνωστή από την ταινία του Λικ Μπεσόν «Το απέραντο γαλάζιο», που καθιερώθηκε ως φράση που εκφράζει την ομορφιά των ελληνικών θαλασσών. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι στο νησί βρίσκεται ένα άγνωστο έργο του Ιάνη Ξενάκη, ένα σπίτι διακοπών που σχεδίασε το 1966 για Γάλλο μουσικοσυνθέτη, το οποίο βασίζεται στην κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική παράδοση αλλά ενσωματώνει φουτουριστικά στοιχεία.






πηγή: efsyn.gr