ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΡΗΓΑΣ *

Ένα χωρίς προηγούμενο κύμα συμπαράστασης στους μετανάστες έχει εμφανιστεί τους τελευταίους μήνες και έχει εκφραστεί με ποικίλους τρόπους. Άλλοι ετοίμασαν μερίδες φαγητού και τις πήγαν σε πλατείες ή σε μέρη όπου μένουν μετανάστες. Άλλοι οργανώθηκαν σε μικρές αυτόνομες ομάδες και συλλόγους και πήγαν εθελοντές στην Μυτιλήνη και στην Λέρο. Άλλοι μάζεψαν ρούχα και φάρμακα με λεφτά από το υστέρημά τους και τα έδωσαν σε δομές αλληλεγγύης. Άλλοι οργάνωσαν συναυλίες, φεστιβάλ ή πάρτυ και όσα χρήματα συγκέντρωσαν τα προώθησαν κατευθείαν σε μετανάστες στο Ελληνικό ή στον Πειραιά ή όπου αλλού.

Αυτή η αυθόρμητη έκφραση των λαϊκών στρωμάτων της κοινωνίας, που υποδηλώνει την ευαισθησία τους για το μεταναστευτικό πρόβλημα, είναι ακριβώς η έννοια της λαϊκότητας. Πρόκειται δηλαδή για την αυθόρμητη, ανεπιτήδευτη και πηγαία έκφραση συμμετοχής και αλληλεγγύης που βγαίνει από την ανθρωπιά που φέρει μέσα του κάθε άνθρωπος.

Παράλληλα αναπτύχθηκε και μια άλλη δράση, αυτή τη φορά όχι από τα λαϊκά στρώματα. Ένα δυνατό κλιμάκιο ανθρωπιάς απαρτιζόμενο από celebrities, πολιτικούς της δεκάρας, επιχειρηματίες και ανθρώπους του ποδοσφαίρου εμφανίστηκε στον Πειραιά και έκανε επίθεση αγάπης στους πρόσφυγες. Ρουβάς, Βαρδινογιάννη, Πατούλης και Μόραλης ανάμεσα σε άλλους, δεν άφησαν μωρό αφίλητο –πάντα με συνοδεία κάμερας τηλεοπτικού σταθμού για να είναι σίγουροι ότι τα πλάνα θα βγουν στον αέρα. Μετά μπήκε στο παιχνίδι και η έντυπη δημοσιογραφία. Το περιοδικό downtown δημοσίευσε μια φωτογραφία με διάφορους ανθρώπους του θεάματος ντυμένους πρόσφυγες. Στην περίπτωση της επίσκεψης των celebrities και των υπολοίπων στον Πειραιά, η προσπάθεια ήταν μάλλον σχετικά επιτυχημένη, στην περίπτωση όμως του downtown το αποτέλεσμα ήταν ένα αίσχιστο μασκαριλίκι. Πάντως, παρά την επιτυχία ή την αποτυχία τους, οι δύο περιπτώσεις δεν έχουν μεγάλες διαφορές, διότι ο κοινός παρονομαστής είναι ο λαϊκισμός.

Η ουσία του κάθε λαϊκισμού, επιτυχημένου ή όχι, είναι ακριβώς η μίμηση, ο πιθηκισμός και η καπήλευση οτιδήποτε λαϊκού από άτομα ή οργανώσεις που δεν έχουν σχέση με τα λαϊκά στρώματα. Ο λόγος είναι εμφανής: οι δημόσιες σχέσεις και η καλή εικόνα του επιχειρηματία ή του τραγουδιστή ή του πολιτικού. Εκτός από το ζήτημα της προβολής του ενδιαφερόμενου λαϊκιστή, υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα εξαιρετικά πιο σημαντικό.

Η «λαϊκότητα» σημαίνει την ενεργό συμμετοχή του λαού σε μία ζωντανή διαδικασία και μάλιστα με δράσεις στις οποίες εμπλέκονται μεγάλα τμήματα της κοινωνίας. Ο λαός όμως δεν είναι κάτι το ενιαίο, ιδιαίτερα όταν εκφράζεται αυθόρμητα. Η σκέψη και η πράξη του δεν θα σταματήσουν πάντα στο πολιτικά «ορθό» ή στο πολιτικά «πρέπον» ή σε αυτό που, εν τέλει, επιθυμεί η κυρίαρχη ιδεολογία. Μπορεί να πάει μακρύτερα, σε δρόμους κοινωνικής αμφισβήτησης, «λοξοδρομώντας» από το «πρέπον». Αυτοί λοιπόν που συνδέουν την αλληλεγγύη με την προσωπική τους προβολή, προσπαθούν να ορίσουν το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να εκδηλώνεται η αλληλεγγύη. Το ιδανικό γι’ αυτούς θα ήταν αυτό το λαϊκό συναίσθημα να μην εκφράζεται από τον ίδιο τον λαό αλλά από τους εκπροσώπους της «λαϊκότητάς» του, που είναι ακριβώς αυτοί οι λαϊκιστές. Για παράδειγμα, ο λαϊκιστής πολιτικός μιμείται επιφανειακά τις εκφράσεις του λαού όχι μόνο για να κερδίσει τη συμπάθεια των εκλογέων αλλά επειδή δεν θέλει τον λαό να δρα. Το μόνο που πρέπει να κάνει ο λαός είναι να δίνει την ευλογία του κάθε 4 χρόνια (ή λιγότερο) για να δρα ο πολιτικός για λογαριασμό του.

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο το ιδανικό για την κυρίαρχη τάξη είναι να δίνουν οι πολίτες χρήματα στις ΜΚΟ των επιχειρηματιών και των συμφερόντων που ελέγχονται από το σύστημα, στην συνέχεια οι έμμισθοι υπάλληλοι των ΜΚΟ με την αρωγή του κράτους να παρέχουν αλληλεγγύη στις δόσεις που βολεύουν, χωρίς κινδύνους λαϊκής συμμετοχής πέραν της χρηματικής συνεισφοράς.

Προφανώς αυτό μπορεί να μην γίνεται συνειδητά από όλους τους συμμετέχοντες στο πανηγυράκι επώνυμης αλληλεγγύης, είναι όμως αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι αυτές οι επώνυμες προσπάθειες γίνονται πάντα αφού έχει εκφραστεί η λαϊκή τάση και ποτέ πριν. Αυτή η… ηθική συμμετοχή που περιμένει για να εκφραστεί αφού εξασφαλίσει ότι θα είναι αρεστή σε μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, είναι άξιο λόγου να κριθεί για την ειλικρίνειά της και για τους σκοπούς της.

H φωτογραφία είναι από το οδοιπορικό του «Ημεροδρόμου», στα Τέμπη (Ρεπορτάζ: Ηλίας Σκυλλάκος – Φωτογραφίες: Αποστόλης Ντόμαλης), όπου είχαν αποκλειστεί πρόσφυγες.