Η τελευταία πράξη της Μικρασιατικής Τραγωδίας – Η δίκη των έξι ( Z΄)
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
αναδημοσίευση από imerodromos
4.11.1922, πέμπτη μέρα της δίκης: Το ζήτημα του Κωνσταντίνου- Ο άρρωστος Γούναρης με δυσκολία παρακολουθεί τις καταθέσεις των μαρτύρων- Η τελευταία παρέμβασή του: « Αυτά είναι αστεία πράγματα»- Η αγωνία της αναμονής για την απόφαση.
Με την έναρξη της διαδικασίας όλοι όσοι βρίσκονται στην αίθουσα αντιλαμβάνονται την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Γούναρης . Κρατά συνεχώς το κεφάλι του και με δυσκολία παρακολουθεί τις καταθέσεις των μαρτύρων.
Πρώτος καταθέτει ο 76χρονος Φωκίων Νέγρης πρώηνβουλευτής Αττικοβοιωτίας ,υπουργός επί πολλά χρόνια και πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
Ο Φωκίων Νέγρης.
Γόνος μιας από τις πιο μεγάλες φαναριώτικες οικογένειες των Νέγρη, Καλλιμάχη και Υψηλάντη. Ήταν δισέγγονος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη , ηγεμόνα της Βλαχίας, Μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης και πατέρα των Δημητρίου και Αλέξανδρου Υψηλάντη. Διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σύνδεσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (Σ.Μ.Ε.) και πρόεδρος της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αττικής. Έπαιξε μεγάλο ρόλο στα «Λαυρεωτικά» (1869-1873), την πρώτη μεγάλη επιχείρηση αρπαγής Δημόσιας Περιουσίας και το μεγαλύτερο στην νεοελληνική ιστορία Χρηματιστηριακό σκάνδαλο με πρωταγωνιστές τον πιο άθλιο τοκογλύφο που εμφανίστηκε στην Ελλάδα τον Ανδρέα Συγγρό, τον ιταλό Ι.Β. Σερπίερι και τις ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής (σ.σ. Οι αστικές κυβερνήσεις τίμησαν τον Συγγρό ανακηρύσσοντας τον εθνικό ευεργέτη , τον Σερπιέρι με άγαλμα στο Λαύριο όπου εκμεταλλεύονταν άγρια τους εργάτες των μεταλλείων και τον Νέγρη δίνοντας το όνομά του στην ομώνυμη πλατεία της Αθήνας). Υπουργός Οικονομικών, Συγκοινωνιών και Εσωτερικών στις κυβερνήσεις του Αλεξάνδρου Ζαίμη ,το 1927 ορίστηκε πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Με την κόρη του Λουκία ( από το γάμο του με την Ελένη κόρη του Ιώκωβου Ρίζου-Νερουλού , γραμματέα των φαναριωτών ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας και υπουργού Εξωτερικών του Καποδίστρια) που παντρεύτηκε τον Ασημάκη Ζαίμη, συγγένεψε με τη γνωστή οικογένεια προκρίτων της Πάτρας από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Εγγονός του ήταν ο Φωκίων Ζαίμης βουλευτής και υπουργός του Κόμματος των Φιλελευθέρων και δισέγγονός του ο Ανδρέας Φ. Ζαίμης βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και υφυπουργός στις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Γεωργίου Ράλλη ( σ.σ. Όπως βλέπετε στις πολιτικές οικογένειες των μεγαλοαστών οι γάμοι ήταν κυρίως πολιτικά και οικονομικά νιτερέσα και έτσι εξασφαλίζονταν ότι το… σόι θα πήγαινε βασίλειο για να φτάνει μέχρι και τις μέρες μας!).
Ο πρόεδρος του υποβάλει την τυπική πλέον ερώτηση για τις συμμαχικές διακοίνωσεις κατά της επανόδου του Κωνσταντίνου .
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Παρασημοφορεί στρατιώτη με μετάλλιο ανδρείας (Πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος-Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).
Νέγρης:… Αναμφισβήτητον ήτο ότι την δυσμένειαν αυτήν θα ηκολούθουν γεγονότα, τα οποία και ηκολούθησαν , τα οποία θα έφερον την καταστροφήν, την οποίαν και είδομεν. Είνε αναμφσβήτητον ότι το καθήκον της Κυβερνήσεως ήτο να παραστήση τα πράγματα ως είχον εις τον Βασιλέα και αν ο Βασιλεύς δεν επείθετο οτι έπρεπε να αποσυρθή, να δώση την παραίτησίν της.
Πρόεδρος:Η Κυβέρνησις;
Νέγρης: Μάλιστα. Το διατί δεν έπραξε τούτο είνε δύσκολον να το είπη τις. Προσωπολατρεία, εμπάθεια εναντίον του Βενιζέλου, φόβος μήπως η Κυβέρνησις εκφύγη εκ των χειρών αυτών, φόβος και της ζωής αυτών , ένεκα παρακυβερνήσεως, η οποία υπήρχεν, ως διεδίδετο , διότι οφείλω να δηλώσω ενταύθα ότι δεν είπον εν τη ανακρίσει , ότι εξ ιδίας αντιλήψεως εγνώριζον την ύπαρξιν παρακυβερνήσεως, αλλ’ είχον ακούσει ότι υπήρχεν…
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης στην επιστροφή από το Μέτωπο της Μικράς Ασίας στο κατάστρωμα του θωρηκτού «Κιλκίς» (Πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος-Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).
Ζουρίδης (επαναστατικός επίτροπος):…Παραιτουμένου εγκαίρως του Βασιλέως θα ηδύνατο να σωθή η κατάστασις;
Νέγρης:Περί τούτου είμαι σχεδόν βέβαιος, διότι η Γαλλία και η Αγγλία είχον επηρεασθή από την άφιξιν του Βασιλέως , διότι ο Βασιλεύς είχεν οπωσδήποτε δείξει εχθρικήν στάσιν κατά τον πόλεμον με τας συνεννοήσεις του με την Γερμανίαν…
Τελευταίος μάρτυρας κατηγορίας είναι ο νεαρός διπλωματικός υπάλληλος Κωνσταντίνος Ρέντης ο οποίος λίγες μέρες μετά και διαρκούσης της δίκης θα ορκισθεί υπουργός Δικαιοσύνης και προσωρινώς Εξωτερικών. Στην μακρά κατάθεσή του αναφέρεται στην πολιτική του Κωνσταντινικού στρατοπέδου από τα χρόνια του Διχασμού έως την Μικρασιατική Καταστροφή.
Προορισμός των ελλήνων «να θυσιασθώσιν χάριν ενός Βασιλέως»
Και όταν ερωτάται αν υπήρχε δόλος στις πράξεις των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων απαντά θετικά:
«Υπάρχει δόλος κατά τούτο, ότι ανετράπησαν οι σκοποί της συγκροτήσεως του Ελληνικού Κράτους, δια την κατάληψιν της εξουσίας , επί άλλης θεμελιώδους βάσεως παρά εκείνης , την οποίαν οι έλληνες έθεσαν όταν ίδρυσαν το κρατίδιον αυτό(…) Αφήσαμε τους σκοπούς του Ελληνικού Κράτους και ήλθον οι κατηγορούμενοι να εξυπηρετήσωσι τα συμφέροντα του Βασιλέως ή μιάς Δυνάμεως….
Ζουρίδης (επαναστατικός επίτροπος):Αλλά σκοπούντες εις την εξυπηρέτησιν του Βασιλέως δεν έφθειρον τα εθνικά συμφέροντα;
Ρέντης: Εθεώρουν ότι αυτός ήτο ο προορισμός των Ελλήνων , να θυσιασθώσιν χάριν ενός Βασιλέως…
Γρηγοριάδης (επαναστατικός επίτροπος):Πώς κρίνετε την ενέργειαν του κ. Γούναρη , ο οποίος μετέβη εις Γαλλίαν ίνα κατορθώση να ανατρέψει τον πρωθυπουργόν της Γαλλίας διά των ενεργειών του;
Ρέντης: Ήτο άστοχος, εφ όσον θα προεκάλει προστριβάς. Αυτό το επληροφορήθην εκ των εγγράφων τα οποία εδημοσίευσεν η ανακριτική επιτροπή.
Γούναρης: Αυτά είναι αστεία πράγματα…
Αυτή ήταν και η τελευταία παρέμβαση του Γούναρη στη δίκη. Ήταν πλέον εμφανές ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει. Το βάρος των ερωτήσεων και της απόκρουσης των θέσεων του Ρέντη ανέλαβε ο Μπαλτατζής . Κι όταν ολοκληρώθηκε η κατάθεση του Ρέντη ο πρώην πρωθυπουργός αποσύρθηκε από την αίθουσα του Στρατοδικείου. Μετά από αίτημα του συνηγόρου του ο πρόεδρος του Στρατοδικείου διέταξε την εξέταση του Γούναρη από στρατιωτικούς γιατρούς. Αυτοί μαζί με άλλους μη στρατιωτικούς γιατρούς που εκλήθησαν γνωμάτευσαν ότι είχε προσβληθεί από τύφο.
«Αν φύγη από την κλινική κινδυνεύει το κεφάλι σου».
Δυό μέρες μετά η κατάσταση του θα επιδεινωθεί. Ο Επαναστατικός Επίτροπος Γρηγοριάδης ζητά την μεταφορά του σε κλινική. Οι «σκληροί» της Επαναστατικής Επιτροπής αντιδρούν . Υποστηρίζουν πως ο Γούναρης προφασίζεται ασθένεια για να βρει ευκαιρία να δραπετεύσει.
Ο Γρηγοριάδης φθάνει μέχρι τον Πάγκαλο ο οποίος τον προειδοποιεί: « Αν φύγη από την κλινική κινδυνεύει το κεφάλι σου». Ο Γρηγοριάδης επιμένει και τελικά ο Γούναρης μεταφέρεται στην κλινική «Αγιος Παντελεήμων» του γιατρού Σ. Ασημακόπουλου στην οδό Ασκληπιού. Εκεί θα παραμείνει μέχρι την έκδοση της απόφασης του Στρατοδικείου…
αναδημοσίευση από imerodromos
4.11.1922, πέμπτη μέρα της δίκης: Το ζήτημα του Κωνσταντίνου- Ο άρρωστος Γούναρης με δυσκολία παρακολουθεί τις καταθέσεις των μαρτύρων- Η τελευταία παρέμβασή του: « Αυτά είναι αστεία πράγματα»- Η αγωνία της αναμονής για την απόφαση.
Με την έναρξη της διαδικασίας όλοι όσοι βρίσκονται στην αίθουσα αντιλαμβάνονται την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Γούναρης . Κρατά συνεχώς το κεφάλι του και με δυσκολία παρακολουθεί τις καταθέσεις των μαρτύρων.
Πρώτος καταθέτει ο 76χρονος Φωκίων Νέγρης πρώηνβουλευτής Αττικοβοιωτίας ,υπουργός επί πολλά χρόνια και πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
Ο Φωκίων Νέγρης.
Γόνος μιας από τις πιο μεγάλες φαναριώτικες οικογένειες των Νέγρη, Καλλιμάχη και Υψηλάντη. Ήταν δισέγγονος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη , ηγεμόνα της Βλαχίας, Μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης και πατέρα των Δημητρίου και Αλέξανδρου Υψηλάντη. Διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σύνδεσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (Σ.Μ.Ε.) και πρόεδρος της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αττικής. Έπαιξε μεγάλο ρόλο στα «Λαυρεωτικά» (1869-1873), την πρώτη μεγάλη επιχείρηση αρπαγής Δημόσιας Περιουσίας και το μεγαλύτερο στην νεοελληνική ιστορία Χρηματιστηριακό σκάνδαλο με πρωταγωνιστές τον πιο άθλιο τοκογλύφο που εμφανίστηκε στην Ελλάδα τον Ανδρέα Συγγρό, τον ιταλό Ι.Β. Σερπίερι και τις ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής (σ.σ. Οι αστικές κυβερνήσεις τίμησαν τον Συγγρό ανακηρύσσοντας τον εθνικό ευεργέτη , τον Σερπιέρι με άγαλμα στο Λαύριο όπου εκμεταλλεύονταν άγρια τους εργάτες των μεταλλείων και τον Νέγρη δίνοντας το όνομά του στην ομώνυμη πλατεία της Αθήνας). Υπουργός Οικονομικών, Συγκοινωνιών και Εσωτερικών στις κυβερνήσεις του Αλεξάνδρου Ζαίμη ,το 1927 ορίστηκε πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Με την κόρη του Λουκία ( από το γάμο του με την Ελένη κόρη του Ιώκωβου Ρίζου-Νερουλού , γραμματέα των φαναριωτών ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας και υπουργού Εξωτερικών του Καποδίστρια) που παντρεύτηκε τον Ασημάκη Ζαίμη, συγγένεψε με τη γνωστή οικογένεια προκρίτων της Πάτρας από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Εγγονός του ήταν ο Φωκίων Ζαίμης βουλευτής και υπουργός του Κόμματος των Φιλελευθέρων και δισέγγονός του ο Ανδρέας Φ. Ζαίμης βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και υφυπουργός στις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Γεωργίου Ράλλη ( σ.σ. Όπως βλέπετε στις πολιτικές οικογένειες των μεγαλοαστών οι γάμοι ήταν κυρίως πολιτικά και οικονομικά νιτερέσα και έτσι εξασφαλίζονταν ότι το… σόι θα πήγαινε βασίλειο για να φτάνει μέχρι και τις μέρες μας!).
Ο πρόεδρος του υποβάλει την τυπική πλέον ερώτηση για τις συμμαχικές διακοίνωσεις κατά της επανόδου του Κωνσταντίνου .
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Παρασημοφορεί στρατιώτη με μετάλλιο ανδρείας (Πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος-Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).Νέγρης:… Αναμφισβήτητον ήτο ότι την δυσμένειαν αυτήν θα ηκολούθουν γεγονότα, τα οποία και ηκολούθησαν , τα οποία θα έφερον την καταστροφήν, την οποίαν και είδομεν. Είνε αναμφσβήτητον ότι το καθήκον της Κυβερνήσεως ήτο να παραστήση τα πράγματα ως είχον εις τον Βασιλέα και αν ο Βασιλεύς δεν επείθετο οτι έπρεπε να αποσυρθή, να δώση την παραίτησίν της.
Πρόεδρος:Η Κυβέρνησις;
Νέγρης: Μάλιστα. Το διατί δεν έπραξε τούτο είνε δύσκολον να το είπη τις. Προσωπολατρεία, εμπάθεια εναντίον του Βενιζέλου, φόβος μήπως η Κυβέρνησις εκφύγη εκ των χειρών αυτών, φόβος και της ζωής αυτών , ένεκα παρακυβερνήσεως, η οποία υπήρχεν, ως διεδίδετο , διότι οφείλω να δηλώσω ενταύθα ότι δεν είπον εν τη ανακρίσει , ότι εξ ιδίας αντιλήψεως εγνώριζον την ύπαρξιν παρακυβερνήσεως, αλλ’ είχον ακούσει ότι υπήρχεν…
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης στην επιστροφή από το Μέτωπο της Μικράς Ασίας στο κατάστρωμα του θωρηκτού «Κιλκίς» (Πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος-Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).
Ζουρίδης (επαναστατικός επίτροπος):…Παραιτουμένου εγκαίρως του Βασιλέως θα ηδύνατο να σωθή η κατάστασις;
Νέγρης:Περί τούτου είμαι σχεδόν βέβαιος, διότι η Γαλλία και η Αγγλία είχον επηρεασθή από την άφιξιν του Βασιλέως , διότι ο Βασιλεύς είχεν οπωσδήποτε δείξει εχθρικήν στάσιν κατά τον πόλεμον με τας συνεννοήσεις του με την Γερμανίαν…
Τελευταίος μάρτυρας κατηγορίας είναι ο νεαρός διπλωματικός υπάλληλος Κωνσταντίνος Ρέντης ο οποίος λίγες μέρες μετά και διαρκούσης της δίκης θα ορκισθεί υπουργός Δικαιοσύνης και προσωρινώς Εξωτερικών. Στην μακρά κατάθεσή του αναφέρεται στην πολιτική του Κωνσταντινικού στρατοπέδου από τα χρόνια του Διχασμού έως την Μικρασιατική Καταστροφή.
Προορισμός των ελλήνων «να θυσιασθώσιν χάριν ενός Βασιλέως»
Και όταν ερωτάται αν υπήρχε δόλος στις πράξεις των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων απαντά θετικά:
«Υπάρχει δόλος κατά τούτο, ότι ανετράπησαν οι σκοποί της συγκροτήσεως του Ελληνικού Κράτους, δια την κατάληψιν της εξουσίας , επί άλλης θεμελιώδους βάσεως παρά εκείνης , την οποίαν οι έλληνες έθεσαν όταν ίδρυσαν το κρατίδιον αυτό(…) Αφήσαμε τους σκοπούς του Ελληνικού Κράτους και ήλθον οι κατηγορούμενοι να εξυπηρετήσωσι τα συμφέροντα του Βασιλέως ή μιάς Δυνάμεως….
Ζουρίδης (επαναστατικός επίτροπος):Αλλά σκοπούντες εις την εξυπηρέτησιν του Βασιλέως δεν έφθειρον τα εθνικά συμφέροντα;
Ρέντης: Εθεώρουν ότι αυτός ήτο ο προορισμός των Ελλήνων , να θυσιασθώσιν χάριν ενός Βασιλέως…
Γρηγοριάδης (επαναστατικός επίτροπος):Πώς κρίνετε την ενέργειαν του κ. Γούναρη , ο οποίος μετέβη εις Γαλλίαν ίνα κατορθώση να ανατρέψει τον πρωθυπουργόν της Γαλλίας διά των ενεργειών του;
Ρέντης: Ήτο άστοχος, εφ όσον θα προεκάλει προστριβάς. Αυτό το επληροφορήθην εκ των εγγράφων τα οποία εδημοσίευσεν η ανακριτική επιτροπή.
Γούναρης: Αυτά είναι αστεία πράγματα…
Αυτή ήταν και η τελευταία παρέμβαση του Γούναρη στη δίκη. Ήταν πλέον εμφανές ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει. Το βάρος των ερωτήσεων και της απόκρουσης των θέσεων του Ρέντη ανέλαβε ο Μπαλτατζής . Κι όταν ολοκληρώθηκε η κατάθεση του Ρέντη ο πρώην πρωθυπουργός αποσύρθηκε από την αίθουσα του Στρατοδικείου. Μετά από αίτημα του συνηγόρου του ο πρόεδρος του Στρατοδικείου διέταξε την εξέταση του Γούναρη από στρατιωτικούς γιατρούς. Αυτοί μαζί με άλλους μη στρατιωτικούς γιατρούς που εκλήθησαν γνωμάτευσαν ότι είχε προσβληθεί από τύφο.
«Αν φύγη από την κλινική κινδυνεύει το κεφάλι σου».
Δυό μέρες μετά η κατάσταση του θα επιδεινωθεί. Ο Επαναστατικός Επίτροπος Γρηγοριάδης ζητά την μεταφορά του σε κλινική. Οι «σκληροί» της Επαναστατικής Επιτροπής αντιδρούν . Υποστηρίζουν πως ο Γούναρης προφασίζεται ασθένεια για να βρει ευκαιρία να δραπετεύσει.
Ο Γρηγοριάδης φθάνει μέχρι τον Πάγκαλο ο οποίος τον προειδοποιεί: « Αν φύγη από την κλινική κινδυνεύει το κεφάλι σου». Ο Γρηγοριάδης επιμένει και τελικά ο Γούναρης μεταφέρεται στην κλινική «Αγιος Παντελεήμων» του γιατρού Σ. Ασημακόπουλου στην οδό Ασκληπιού. Εκεί θα παραμείνει μέχρι την έκδοση της απόφασης του Στρατοδικείου…
