FYROM και «Μακεδονικό»: Υπάρχει φερέγγυα λύση; Του Γιάννη Τόλιου
FYROM και «Μακεδονικό»: Υπάρχει φερέγγυα λύση;
Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών
Εισαγωγή
Το λεγόμενο «Μακεδονικό» και η ονομασία της FYROM (former Yugoslav Republic of Macedonia, ή πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας), έχει εξελιχθεί σε κεντρικό πολιτικό ζήτημα που επισκιάζει άλλες κρίσιμες πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ζήτημα βγήκε στην επιφάνεια, εξ’ αιτίας των στρατηγικών σχεδιασμών των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, οι οποίοι επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τη FYROM (με ένταξη της στο ΝΑΤΟ), ως ένα ακόμα ορμητήριο των γεωστρατηγικών τους επιδιώξεων στην ευρύτερη περιοχή της Ευρω-Ασίας, ιδιαίτερα μετά τις τριβές με την Τουρκία και κλείσιμο της βάσης του Isirlik στα Άδανα της Μ.Ασίας.
Το πρόβλημα είναι γνωστό. Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (1991) με τις μεθοδεύσεις των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Γερμανίας, το νότιο τμήμα της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας, έγινε το 1993 μέλος του ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία FYROM, ενώ μερικά χρόνια αργότερα αποφασίστηκε η συγκρότηση διμερούς επιτροπής διαλόγου, μεταξύ Ελλάδας-FYROM, για το οριστικό όνομα, με διαμεσολάβηση του αμερικανού διπλωμάτη Μάθιου Νίμιτς. Παρά τις αλλεπάλληλες συναντήσεις και κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων, δεν κατέστη δυνατή ως σήμερα, μια αμοιβαία αποδεκτή ονομασία.
Ωστόσο στο διάβα των αιώνων, έγιναν πολλά και σημαντικά γεγονότα. Η Μακεδονία των επιγόνων του Αλεξάνδρου κατελήφθη από τους Ρωμαίους, ενώ αργότερα αποτέλεσε μέρος του Βυζαντίου. Παράλληλα τον 7ον αιώνα μχ, έχουμε τη μετακίνηση των σλάβων στα Βαλκάνια που έφθασαν ως τη νότια Ελλάδα, ενώ μετά την πτώση του Βυζαντίου, η περιοχή Μακεδονία αποτέλεσε επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με πολλά ιδιαίτερα τοπωνύμια. Με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13, η γεωγραφική περιοχή «Μακεδονία», με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913), χωρίζεται σε τρία μέρη λαμβάνοντας υπ’ όψιν (κατά προσέγγιση) την εθνολογική τους σύνθεση. Η Ελλάδα πήρε το μεγαλύτερο μέρος (τη σημερινή Μακεδονία), η Σερβία την περιοχή FYROM), η Βουλγαρία την περιοχή Πιρίν) και ένα πολύ μικρό μέρος πήγε στην Αλβανία. Με βάση το συγκεκριμένο γεγονός, παρ’ ότι ιστορικά ο όρος «Μακεδονία» ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη «γεωγραφική περιοχή» και την «εθνολογική της σύνθεση» ισχύει μόνο εν μέρει.
Από την άλλη έχουμε τη στάση της FYROM, που ενώ πληθυσμιακά αποτελείται βασικά από σλαβομακεδόνες και μια ισχυρή μειονότητα αλβανών, η ηγεσία της διεκδικεί την αποκλειστική χρήση του όρου «Μακεδονία», μάλιστα ως ιστορική συνέχεια της Μακεδονίας του Φιλίππου, Μ.Αλεξάνδρου κλπ. Αν ήταν απλώς «εθνολογική φαντασίωση», θα ήταν λίγο το κακό.! Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι πίσω από αυτή τη «φαντασίωση», απορρέουν εδαφικές διεκδικήσεις και επαναχάραξη συνόρων, εμμέσως πλην σαφώς σε βάρος της Ελλάδας και Βουλγαρίας (χαρακτηριστική είναι και η αντίδραση της τελευταίας στην αποκλειστική χρήση του όρου «Μακεδονία» και «σλαβομακεδόνων» από τη FYROM).
Παρ’ ότι στην αρχική διαίρεση της περιοχής της «Μακεδονίας», με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπήρχαν σε κάθε τμήμα της στοιχεία άλλων εθνοτήτων (πχ. έλληνες στην Αν.Ρωμυλία και Β.Ήπειρο, σλαβομακεδόνες σε παραμεθόριες περιοχές της Δυτ.Μακεδονίας, κά), στην πορεία λόγω των μετακινήσεων, των αποτελεσμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, συντελέστηκε σταδιακά η ομοιογενοποίηση των πληθυσμών. Κατά συνέπεια στην Ελλάδα, δεν υφίσταται σήμερα «εν τοις πράγμασι» μειονότητα που να αυτοπροσδιορίζεται ως «σλαβομακεδονική» και να διεκδικεί δικαίωμα «αυτοδιάθεσης» ή επαναχάραξης συνόρων. Αντίθετα αυτές οι αντιλήψεις καλλιεργούνται κυρίως από τους ηγέτες της FYROM. Είναι άλλο πράγμα η αναφορά σε παραδόσεις, ήθη και έθιμα, τόπος καταγωγής, συγγένειες, κά, τα οποία πρέπει να είναι σεβαστά και να προστατεύονται και άλλο πράγμα η καλλιέργεια ιδεών «αλυτρωτισμού» και διεκδικήσεων, είτε για τη δημιουργία μεγάλης «Μακεδονίας» (Σλαβομακεδονίας) ή μεγάλης Αλβανίας, ή νέας «Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» ή νέας «μεγάλης Ελλάδας», κοκ.
Οι μονομερείς προσεγγίσεις και απολυτοποιήσεις τροφοδοτούν τον εθνικισμό, τον ανταγωνισμό και αξιοποιούνται συνήθως από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για τις γεωστρατηγικές τους επιδιώξεις. Από την άλλη τα ακροδεξιά στοιχεία βρίσκουν την ευκαιρία να εμφανιστούν ως «πατριώτες» και να πλασάρουν αντιδραστικά «αφηγήματα» εξόδου από την κρίση σε ένα λαό που δεινοπαθεί από τα Μνημόνια και δεν βρίσκουν να που τίποτα για την ουσιαστική κατάργηση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας και την υποταγή της χώρας στις κυρίαρχες ελίτ Βρυξελλών και Βερολίνου. Πολύ περισσότερο διαμορφώνου ευνοϊκό πολιτικό κλίμα στα φασιστοειδή της «Χρυσής Αυγής» να προβάλλουν ως «υπερ-πατριώτες» όταν παραμένουν «βαθιά εφεδρεία» του συστήματος και οι ομογάλακτοι τους ήταν συνεργάτες των Γερμανών-ναζί κατακτητών.
Το δεύτερο είναι να σταματήσουν οι ηγέτες της FYROM να προβάλλουν «αλλητρωτικές» αντιλήψεις που βρίσκουν συγκεκριμένη έκφραση στο Σύνταγμα, σύστημα εκπαίδευσης, σύμβολα, κά, σηματοδοτώντας εδαφικές βλέψεις και επιδιώξεις επαναχάραξης συνόρων, λειτουργώντας ως παράγοντας έντασης και αστάθειας στην περιοχή. Η συμφωνία του Βουκουρεστίου και οι μετέπειτα εξελίξεις, πιστεύουμε ότι έχουν δώσει οριστική απάντηση στο ζήτημα.
Το τρίτο, στη βάση των παραπάνω, πρέπει να αναζητηθεί μια ονομασία αμοιβαία αποδεκτή, προς πάσα χρήση, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και προς κάθε κατεύθυνση (ergaomnes). Ασφαλώς μια ονομασία τύπου «δημοκρατία Βαρδάρη» ή «δημοκρατία Δαρδανίας» ή «δημοκρατία Σκοπίων», θα ήταν η καταλληλότερη. Ωστόσο θα μπορούσε να ήταν και μια σύνθετη ονομασία, όπως «Σλαβομακεδονία», ή «Νοβομακεδόνια», κά.
Τέλος, το τέταρτο στοιχείο είναι, η επίτευξη λύσης ως αποτέλεσμα της απ’ ευθείας συμφωνίας μεταξύ Ελλάδα-FYROM και της εδραίωσης ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, χωρίς την αναγκαστική σύνδεση με ένταξη της τελευταίας στο ΝΑΤΟ και ΕΕ, επιλογές που «εν τέλει» εξυπηρετούν μόνο συμφέροντα των Αμερικανών-Νατοϊκών και Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών.
Στις σημερινές συνθήκες, κάτω από τις πιέσεις των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, το θέμα της ονομασίας επανήλθε πιεστικά στο προσκήνιο. Η ηγεσία της FYROM με αντάλλαγμα την ένταξη της στο ΝΑΤΟ και προοπτικά στην ΕΕ, φαίνεται να θέλει κάποια ρύθμιση στο όνομα, αποσιωπώντας τα άλλα κρίσιμα ζητήματα. Από την άλλη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ευθυγραμμιζόμενη με τα αμερικανικά σχέδια, φαίνεται να συναινεί σε μια ρύθμιση του ονόματος, υποβαθμίζοντας τις άλλες πτυχές, στην προσπάθεια της να κάνει το «καλό παιδί» και να βγάλει επικοινωνιακά επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, ενώ είναι υποταγμένη πλήρως στην «επιτροπεία» της ευρωζώνης και στην εφαρμογή διαχρονικά, σκληρών αντιλαϊκών μέτρων. Παράλληλα η μνημονιακή αντιπολίτευση και ιδιαίτερα η ΝΔ, παλαντζάρει καιροσκοπικά, μεταξύ εθνικισμού και υποτέλειας, προς τους αμερικανο-νατοϊκούς σχεδιασμούς.
Τέλος τα διάφορα κέντρα φουσκώνουν τα πανιά των εθνικιστικών και λαϊκίστικων αντιλήψεων, λειτουργώντας αποπροσανατολιστικά στη σωστή θεώρηση του προβλήματος και στη διεκδίκηση μιας φερέγγυας και βιώσιμης λύσης πραγματικά πατριωτικής, σε όφελος του ελληνικού λαού, του λαού της FYROM και των γειτονικών λαών της Βαλκανικής και ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Ευρώπης.
Γιάννης Τόλιος, διδάκτωρ Οικονομικών
Εισαγωγή
Το λεγόμενο «Μακεδονικό» και η ονομασία της FYROM (former Yugoslav Republic of Macedonia, ή πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας), έχει εξελιχθεί σε κεντρικό πολιτικό ζήτημα που επισκιάζει άλλες κρίσιμες πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ζήτημα βγήκε στην επιφάνεια, εξ’ αιτίας των στρατηγικών σχεδιασμών των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, οι οποίοι επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τη FYROM (με ένταξη της στο ΝΑΤΟ), ως ένα ακόμα ορμητήριο των γεωστρατηγικών τους επιδιώξεων στην ευρύτερη περιοχή της Ευρω-Ασίας, ιδιαίτερα μετά τις τριβές με την Τουρκία και κλείσιμο της βάσης του Isirlik στα Άδανα της Μ.Ασίας.
Το πρόβλημα είναι γνωστό. Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας (1991) με τις μεθοδεύσεις των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και Γερμανίας, το νότιο τμήμα της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας, έγινε το 1993 μέλος του ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία FYROM, ενώ μερικά χρόνια αργότερα αποφασίστηκε η συγκρότηση διμερούς επιτροπής διαλόγου, μεταξύ Ελλάδας-FYROM, για το οριστικό όνομα, με διαμεσολάβηση του αμερικανού διπλωμάτη Μάθιου Νίμιτς. Παρά τις αλλεπάλληλες συναντήσεις και κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων, δεν κατέστη δυνατή ως σήμερα, μια αμοιβαία αποδεκτή ονομασία.
- Η «μάχη» για τον όρο «Μακεδονία» δεν είναι επουσιώδης…
Ωστόσο στο διάβα των αιώνων, έγιναν πολλά και σημαντικά γεγονότα. Η Μακεδονία των επιγόνων του Αλεξάνδρου κατελήφθη από τους Ρωμαίους, ενώ αργότερα αποτέλεσε μέρος του Βυζαντίου. Παράλληλα τον 7ον αιώνα μχ, έχουμε τη μετακίνηση των σλάβων στα Βαλκάνια που έφθασαν ως τη νότια Ελλάδα, ενώ μετά την πτώση του Βυζαντίου, η περιοχή Μακεδονία αποτέλεσε επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με πολλά ιδιαίτερα τοπωνύμια. Με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13, η γεωγραφική περιοχή «Μακεδονία», με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913), χωρίζεται σε τρία μέρη λαμβάνοντας υπ’ όψιν (κατά προσέγγιση) την εθνολογική τους σύνθεση. Η Ελλάδα πήρε το μεγαλύτερο μέρος (τη σημερινή Μακεδονία), η Σερβία την περιοχή FYROM), η Βουλγαρία την περιοχή Πιρίν) και ένα πολύ μικρό μέρος πήγε στην Αλβανία. Με βάση το συγκεκριμένο γεγονός, παρ’ ότι ιστορικά ο όρος «Μακεδονία» ανήκει αποκλειστικά στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη «γεωγραφική περιοχή» και την «εθνολογική της σύνθεση» ισχύει μόνο εν μέρει.
Από την άλλη έχουμε τη στάση της FYROM, που ενώ πληθυσμιακά αποτελείται βασικά από σλαβομακεδόνες και μια ισχυρή μειονότητα αλβανών, η ηγεσία της διεκδικεί την αποκλειστική χρήση του όρου «Μακεδονία», μάλιστα ως ιστορική συνέχεια της Μακεδονίας του Φιλίππου, Μ.Αλεξάνδρου κλπ. Αν ήταν απλώς «εθνολογική φαντασίωση», θα ήταν λίγο το κακό.! Το ουσιαστικό ζήτημα είναι ότι πίσω από αυτή τη «φαντασίωση», απορρέουν εδαφικές διεκδικήσεις και επαναχάραξη συνόρων, εμμέσως πλην σαφώς σε βάρος της Ελλάδας και Βουλγαρίας (χαρακτηριστική είναι και η αντίδραση της τελευταίας στην αποκλειστική χρήση του όρου «Μακεδονία» και «σλαβομακεδόνων» από τη FYROM).
Παρ’ ότι στην αρχική διαίρεση της περιοχής της «Μακεδονίας», με βάση τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, υπήρχαν σε κάθε τμήμα της στοιχεία άλλων εθνοτήτων (πχ. έλληνες στην Αν.Ρωμυλία και Β.Ήπειρο, σλαβομακεδόνες σε παραμεθόριες περιοχές της Δυτ.Μακεδονίας, κά), στην πορεία λόγω των μετακινήσεων, των αποτελεσμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, συντελέστηκε σταδιακά η ομοιογενοποίηση των πληθυσμών. Κατά συνέπεια στην Ελλάδα, δεν υφίσταται σήμερα «εν τοις πράγμασι» μειονότητα που να αυτοπροσδιορίζεται ως «σλαβομακεδονική» και να διεκδικεί δικαίωμα «αυτοδιάθεσης» ή επαναχάραξης συνόρων. Αντίθετα αυτές οι αντιλήψεις καλλιεργούνται κυρίως από τους ηγέτες της FYROM. Είναι άλλο πράγμα η αναφορά σε παραδόσεις, ήθη και έθιμα, τόπος καταγωγής, συγγένειες, κά, τα οποία πρέπει να είναι σεβαστά και να προστατεύονται και άλλο πράγμα η καλλιέργεια ιδεών «αλυτρωτισμού» και διεκδικήσεων, είτε για τη δημιουργία μεγάλης «Μακεδονίας» (Σλαβομακεδονίας) ή μεγάλης Αλβανίας, ή νέας «Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» ή νέας «μεγάλης Ελλάδας», κοκ.
Οι μονομερείς προσεγγίσεις και απολυτοποιήσεις τροφοδοτούν τον εθνικισμό, τον ανταγωνισμό και αξιοποιούνται συνήθως από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για τις γεωστρατηγικές τους επιδιώξεις. Από την άλλη τα ακροδεξιά στοιχεία βρίσκουν την ευκαιρία να εμφανιστούν ως «πατριώτες» και να πλασάρουν αντιδραστικά «αφηγήματα» εξόδου από την κρίση σε ένα λαό που δεινοπαθεί από τα Μνημόνια και δεν βρίσκουν να που τίποτα για την ουσιαστική κατάργηση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας και την υποταγή της χώρας στις κυρίαρχες ελίτ Βρυξελλών και Βερολίνου. Πολύ περισσότερο διαμορφώνου ευνοϊκό πολιτικό κλίμα στα φασιστοειδή της «Χρυσής Αυγής» να προβάλλουν ως «υπερ-πατριώτες» όταν παραμένουν «βαθιά εφεδρεία» του συστήματος και οι ομογάλακτοι τους ήταν συνεργάτες των Γερμανών-ναζί κατακτητών.
- Ποιο είναι το έδαφος για βιώσιμη λύση στο «Μακεδονικό»;
Το δεύτερο είναι να σταματήσουν οι ηγέτες της FYROM να προβάλλουν «αλλητρωτικές» αντιλήψεις που βρίσκουν συγκεκριμένη έκφραση στο Σύνταγμα, σύστημα εκπαίδευσης, σύμβολα, κά, σηματοδοτώντας εδαφικές βλέψεις και επιδιώξεις επαναχάραξης συνόρων, λειτουργώντας ως παράγοντας έντασης και αστάθειας στην περιοχή. Η συμφωνία του Βουκουρεστίου και οι μετέπειτα εξελίξεις, πιστεύουμε ότι έχουν δώσει οριστική απάντηση στο ζήτημα.
Το τρίτο, στη βάση των παραπάνω, πρέπει να αναζητηθεί μια ονομασία αμοιβαία αποδεκτή, προς πάσα χρήση, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό και προς κάθε κατεύθυνση (ergaomnes). Ασφαλώς μια ονομασία τύπου «δημοκρατία Βαρδάρη» ή «δημοκρατία Δαρδανίας» ή «δημοκρατία Σκοπίων», θα ήταν η καταλληλότερη. Ωστόσο θα μπορούσε να ήταν και μια σύνθετη ονομασία, όπως «Σλαβομακεδονία», ή «Νοβομακεδόνια», κά.
Τέλος, το τέταρτο στοιχείο είναι, η επίτευξη λύσης ως αποτέλεσμα της απ’ ευθείας συμφωνίας μεταξύ Ελλάδα-FYROM και της εδραίωσης ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, χωρίς την αναγκαστική σύνδεση με ένταξη της τελευταίας στο ΝΑΤΟ και ΕΕ, επιλογές που «εν τέλει» εξυπηρετούν μόνο συμφέροντα των Αμερικανών-Νατοϊκών και Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών.
- Με σημαία τον εθνικισμό δεν εξασφαλίζεται φερέγγυα λύση
Στις σημερινές συνθήκες, κάτω από τις πιέσεις των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ, το θέμα της ονομασίας επανήλθε πιεστικά στο προσκήνιο. Η ηγεσία της FYROM με αντάλλαγμα την ένταξη της στο ΝΑΤΟ και προοπτικά στην ΕΕ, φαίνεται να θέλει κάποια ρύθμιση στο όνομα, αποσιωπώντας τα άλλα κρίσιμα ζητήματα. Από την άλλη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ευθυγραμμιζόμενη με τα αμερικανικά σχέδια, φαίνεται να συναινεί σε μια ρύθμιση του ονόματος, υποβαθμίζοντας τις άλλες πτυχές, στην προσπάθεια της να κάνει το «καλό παιδί» και να βγάλει επικοινωνιακά επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, ενώ είναι υποταγμένη πλήρως στην «επιτροπεία» της ευρωζώνης και στην εφαρμογή διαχρονικά, σκληρών αντιλαϊκών μέτρων. Παράλληλα η μνημονιακή αντιπολίτευση και ιδιαίτερα η ΝΔ, παλαντζάρει καιροσκοπικά, μεταξύ εθνικισμού και υποτέλειας, προς τους αμερικανο-νατοϊκούς σχεδιασμούς.
Τέλος τα διάφορα κέντρα φουσκώνουν τα πανιά των εθνικιστικών και λαϊκίστικων αντιλήψεων, λειτουργώντας αποπροσανατολιστικά στη σωστή θεώρηση του προβλήματος και στη διεκδίκηση μιας φερέγγυας και βιώσιμης λύσης πραγματικά πατριωτικής, σε όφελος του ελληνικού λαού, του λαού της FYROM και των γειτονικών λαών της Βαλκανικής και ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Ευρώπης.