Το χρονικό του κλεισίματος της ΕΡΤ. Η δημοκρατία σε μαύρη οθόνη

Στις 11 Ιουνίου 2013 η κυβέρνηση αποφασίζει εν μία νυκτί το ξαφνικό κλείσιμο της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης(ΕΡΤ) και την απόλυση όλων των εργαζομένων (2.656 άτομα) σε αυτή. Μάλιστα, λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 12 Ιουνίου διακόπηκε και η εκπομπή σήματος από τις ραδιοτηλεοπτικές κεραίες σε όλη την Ελλάδα, πέφτοντας μαύρο σήμα στην οθόνη, διακόπτοντας όλα τα προγράμματα πουμεταδίδονταν εκείνη τη στιγμή. Την επόμενη ημέρα, στις 12 Ιουνίου, ο εκπρόσωπος Τύπου της κυβέρνησης εξέδωσε Πράξη Νομοθετκού Περιεχομένου, με την οποία αποφάσιζε τη διακοπή λειτουργίας της. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η έκδοση τέτοιων αποφάσεων με την υπογραφή μόνο του Υπουργού, προβλέπεται μόνο σε πολύ έκτακτες και σοβαρές συνθήκες, οι οποίες δεν υφίσταντο στην παρούσα περίπτωση.

Στις 13-6-2013, η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ προκηρύσσουν 24ωρη γενική απεργία και συλλαλητήριο διαμαρτυρίας έξω από το ραδιομέγαρο της ΕΡΤ, με μαζική προσέλευση χιλιάδων εργαζομένων. Την αντίθεσή τους στο κλείσιμο της ΕΡΤ εξέφρασε και η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ). Σε κοινή τους θέση, η ΓΣΕΕ και η ΣΕΣ επικρίνουν την απόφαση της κυβέρνησης, λέγοντας ότι η ΕΡΤ δεν αποτελεί κομματικό λάφυρο στα χέρια καμιάς κυβέρνησης, ανήκει αποκλειστικά στον ελληνικό λαό και είναι υπόλογοι μόνο στον Έλληνα φορολογούμενο. Επίσης, και η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (ΔΟΔ), με επιστολή της στον Πρωθυπουργό, εκφράζει απογοήτευση και κατάπληξη για το μαύρο της τηλεόρασης.

Ο βασικός λόγος κλεισίματος της ΕΡΤ, ξέχωρα από τη νεοφιλελεύθερη λογική να εκποιείται κάθε δημόσιο αγαθό, ήταν η εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων. «Το πραξικοπηματικό κλείσιμο της ΕΡΤ έγινε λίγες μέρες πριν να λήξει η προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων για τη δημοπρασία παρόχου δικτύου ψηφιακών συχνοτήτων, οι όροι του οποίου ευνοούν απροκάλυπτα τη δημιουργία μονοπωλίου από έναν και μοναδικό πάροχο δικτύου, που είναι ταυτόχρονα πάροχος περιεχομένου, τη Digea, τη γνωστή κοινοπραξία των έξι μεγαλύτερων ιδιωτικών καναλιών»,ενώ «…η απουσία της ΕΡΤ από τις σχετικές διαβουλεύσεις δεν επιτρέπει ούτε καν να προασπίσει τις δικές της συχνότητες που μειώνονται από δύο σε μία. Είναι σαφές ότι η κοινοπραξία των καναλαρχών θα έχει στο μέλλον τη δυνατότητα να αποκλείει από το δίκτυο σταθμούς που δρουν ανταγωνιστικά με τα συμφέροντά της ή ασκούν σκληρή κριτική στην εκάστοτε κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μονοπώλιο στον τομέα της ενημέρωσης».

Η ΕΡΤ ως κέντρο αγώνα – Η εμπειρία της αλληλεγγύης
Από την πρώτη στιγμή οι εργαζόμενοι προχώρησαν σε κατάληψη του ραδιομεγάρου, στην Αγία Παρασκευή, απαιτώντας την αποκατάσταση της λειτουργίας της ΕΡΤ, τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία της ανεκτίμητης περιουσίας, τον σεβασμό στα εργασιακά τους δικαιώματα, να μη γίνει καμία απόλυση, ενώ ταυτόχρονα παρέμεναν στη θέση τους εκπέμποντας πλήρες ραδιοτηλεοπτικό πρόγραμμα, διαφυλάσσοντας έτσι τη δημόσια περιουσία.

Παρόμοιες κινητοποιήσεις έγιναν και στην ΕΤ 3, στη Θεσσαλονίκη, όπως και σε άλλες πόλεις που υπάρχουν εγκαταστάσεις της ΕΡΤ. Μάλιστα, από την πρώτη μέρα η ΕΡΤ3 λειτούργησε αυτοδιαχειριστικά, όπου η γενική συνέλευση των εργαζομένων έγινε το κυρίαρχο όργανο, το οποίο αποφάσιζε για όλα τα ζητήματα, ενώ ταυτόχρονα δημιούργησε έναν κοινό τόπο όπου συνευρίσκονταν τόσο τα κοινωνικά κινήματα, όπως αυτό στις Σκουριές,το «SOSτε το νερό», κλπ. όσο με αυτά των καθηγητών, των σχολικών φυλάκων, των εργαζομένων στο χώρο της υγείας, των δημοτικών υπαλλήλων κλπ.

Οι εργαζόμενοι κατήγγειλαν ότι από το ξαφνικό κλείσιμο της ΕΡΤ το ελληνικό δημόσιο επιβαρύνεται με ένα ποσό της τάξης των 300 εκατομμυρίων, όπου εκεί περιλαμβάνονται οι αποζημιώσεις των 2.656 εργαζομένων, οι ρήτρες συμβολαίων, η ακύρωση συμφωνιών παραγωγής προγραμμάτων κλπ. Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι εξέφρασαν φόβους για εκτεταμένες ζημιές των εγκαταστάσεων από τις δυνάμεις καταστολής. Δίπλα στους εργαζόμενους της ΕΡΤ έμεναν καθημερινά εκατοντάδες κόσμου, αρκετοί μάλιστα μέχρι τις πρώτες πρωι- νές ώρες, διαμαρτυρόμενοι ενάντια στην πολιτική της τρικομματικής κυβέρνησης (Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ) να κλείσει την ΕΡΤ,
αλλά και γενικότερα ενάντια στις πολιτικές λιτότητας, της καταστροφής του κοινωνικού κράτους και της εκποίησης της δημό-σιας περιουσίας.

«Το ‘’μαύρο’’ που έπεσε στα κανάλια της κρατικής τηλεόρασης… πάει ασορτί με το μαύρο που έχει πέσει στις ζωές μας, στην εργασία, στην παιδεία, στην υγεία, στις ελευθερίες. Αυτός ήταν και ένας από τους βασικούς λόγους της απρόσμενης αντίδρασης του κόσμου που βρέθηκε στο πλευρό των εργαζομένων στην ΕΡΤ από το πρώτο βράδυ. Το τσεκούρι στην ΕΡΤ είναι η συνέχεια του τσεκουριού στους μισθούς και στις συντάξεις. Το λουκέτο στην ΕΡΤ έρχεται να συμπληρώσει και να επεκτείνει τα λουκέτα στις μεγάλες
βιομηχανίες και επιχειρήσεις, τα χιλιάδες λουκέτα σε μικρομάγαζα».

Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση αγνόησε προκλητικά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), το οποίο ζητούσε να πάψει το «μαύρο» και να επαναλειτουργήσει άμεσα ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας, αναστέλλοντας προσωρινά την υπουργική απόφαση. Το κύμα αλληλεγγύης και οι αντιδράσεις που εκφράστηκαν από την πρώτη στιγμή, δημιούργησαν μεγάλο ρήγμα στην κυβέρνηση, με συνέπεια την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από το κυβερνητικό σχήμα, στις 20-6-2013. Εκείνη τη στιγμή ο αγώνας της ΕΡΤ έγινε το μέσο με το οποίο η εργατική τάξη απείλησε μια κυβέρνηση με πτώση, κάτι το οποίο δεν επιτεύχθηκε επειδή δεν συνδυάστηκε με την απεργιακή αλληλεγγύη.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της πολύμηνης κατάληψης της ΕΡΤ η ανταπόκριση του κόσμου, των σωματείων, των κοινωνικών κινήσεων, των κομμάτων της αντιπολίτευσης (πλην της Χρυσής Αυγής) υπήρξε εκκωφαντική. Καθημερινά συνέρρεε πλήθος κόσμου: εργαζόμενοι, άνεργοι, άνθρωποι κάθε ηλικίας και νέοι, ενώ σημαντική υποστήριξη υπήρξε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσον αφορά την ενημέρωση και κινητοποίηση του κόσμου, αλλά και την αναμετάδοση του προγράμματος, το οποίο είχε προβλήματα εξαιτίας του γεγονότος ότι το κράτος είχε κομμένους τους πομπούς.

Παρ’ όλ’ αυτά, οι εργαζόμενοις/-ες, μέσα από αυτού του τύπου την δικτύωση, κράτησαν ανοιχτή την ΕΡΤ, όπου άκουγαν και έβλεπαν, το πρόγραμμά της, δεκάδες χώρες και χιλιάδες άνθρωποι. Ταυτόχρονα, στήθηκαν πρόχειρα καταλύματα στο προαύλιο του ραδιομέγαρου, όπου σε καθημερινή βάση έμενε πλήθος κόσμου τόσο για συμπαράσταση όσο και για περιφρούρηση του χώρου.

Μέσα στο χώρο της ΕΡΤ γινόντουσαν ανοιχτές συνελεύσεις τόσο από αλληλέγγυους όσο και από εργαζόμενους από διάφορους χώρους εργασίας. Από την πρώτη στιγμή έγινε προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα κεντρικό συντονιστικό αγώνα, αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατό, δείχνοντας τις ανεπάρκειες του συνδικαλιστικού κινήματος.

 Τα μικρόφωνα στην κοινωνία – μια μορφή αυτοδιαχείρισης

«Τα μικρόφωνα στην κοινωνία», είναι το αίτημα προς τις αίθουσες σύνταξης.
Όπως και έγινε. Μέσα από την κατάληψη της ΕΡΤ συνενώθηκαν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Το πλήθος των εκδηλώσεων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Συναυλίες, καλλιτεχνικά δρώμενα, συζητήσεις, συσκέψεις, ελευθερία λόγου κλπ., μετέτρεψαν την κατάληψη της ΕΡΤ σε πόλο έλξης. Οι μορφές αυτοδιαχείρισης, μέσα από τις οποίες οι εργαζόμενοι λειτουργούσαν το ραδιοτηλεοπτικό πρόγραμμα, έδωσαν το βήμα σε δεκάδες συλλογικότητες να μιλήσουν, ενώ αγγίχτηκαν θέματα, τα οποία πριν δεν αποτελούσαν είδηση, όπως οι πλειστηριασμοί, η οδύνη των ανέργων, τα κέντρα κράτησης μεταναστών, η υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, η εξέγερση στην Αμυγδαλέζα, η αποχώρηση της «ΒΙΟΧΑΛΚΟ» από την Ελλάδα, το κλείσιμο του εργοστασίου «Κατσέλης» και «Σπρίντερ», η διαδήλωση των εργαζομένων της «ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ» στη Χαλκίδα και πλήθος άλλων τέτοιων περιπτώσεων.
Τα ίδια έγιναν και στην ΕΤ3, όπου ετοίμασε εκπομπές για τις Σκουριές, προέβαλλε το αυτοδιαχειριζόμενο εγχείρημα
της ΒΙΟΜΕ,8 το αντιρατσιστικό κίνημα και άλλα κοινωνικά θέματα, τα οποία μέχρι πρότινος ήταν εξοβελισμένα.

Αυτή η λειτουργία έδειξε ότι χωρίς τον ασφυκτικό κρατικό εναγκαλισμό η ΕΡΤ έγινε αυτό που έπρεπε να είναι: μια πραγματικά δημόσια τηλεόραση στον τομέα της ενημέρωσης με ένα δημοσιογραφικό έργο ελεύθερο, τολμηρό και με κινηματικές κατευθύνσεις. Ελλείψει διοίκησης, οι εργαζόμενοι υιοθέτησαν μοντέλα οριζόντιας λειτουργίας, χωρίς τη γραφειοκρατική ιεραρχία, υπερασπίστηκαν αμισθί τη δημόσια τηλεόραση, έδειξαν ότι μπορούν να παράγουν ποιοτικά ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα, ότι μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα και πιο αποτελεσματικά τη διαδικασία παραγωγής, αποδείχτηκαν πιο ώριμοι από τους κρατούντες όσον αφορά τη λειτουργία της, απέδειξαν ότι η αυτοδιαχείριση έχει πολλαπλάσια αποτελέσματα με το αν είχαν επιλέξει ως μορφή πάλης μόνο την απεργία, με αποτέλεσμα αυτό που συνέβη στην ΕΡΤ να φανεί ως «το μεγαλύτερο πείραμα αυτοδιαχείρισης (ραδιοτηλεόρασης) στον κόσμο».

Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία αποδοχής του προγράμματος της ΕΡΤ από το κοινό, όπως εμφανίζονται στις μετρήσεις επισκεψιμότητας του site, ertopen.com και στα κοινωνικά δίκτυα. Συγκεκριμένα, μέχρι τα μέσα, περίπου, του Οκτώβρη 2013 υπήρξαν 20 εκατ. «θεάσεις» ή 5,3 εκατ. θεάσεις τον μήνα ή 167.600 θεάσεις την ημέρα.

Η μάχη για τον έλεγχο του σήματος και της ενημέρωσης Στις 5-11-2013 η Βουλή ψηφίζει τον νόμο για τις ψηφιακές συχνότητες, χωρίς την ΕΡΤ που διαθέτει όλη την υλικοτεχνική υποδομή, και την Digea να διεκδικεί την μερίδα του λέοντος. Μετά από δύο ημέρες, τα ξημερώματα της 7-11-2013, τα ΜΑΤ εισβάλλουν στο ραδιομέγαρο της ΕΡΤ, εκκενώνοντάς το από τους εργαζόμενους, διακόπτοντας ένα υποδειγματικό παράδειγμα ενημέρωσης και αυτοδιαχεί- ρισης. Όπως αναφέρει σε ανακοίνωση της η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) «δεν είναι σύμπτωση ότιταυτόχρονα αδειοδοτήθηκαν τα ιδιωτικά κανάλια, κατοχυρώνοντας δικαιώματα για συχνότητες τις οποίες νέμονταν ανέξοδα επί 20 χρόνια».

Από την αρχή της κατάληψης είχαν απκαλύψει οι εργαζόμενοι ότι το κλείσιμο της ΕΡΤ σχετίζεται με ένα σχέδιο της κυβέρνησης για την πλήρη χειραγώγηση της ψηφιακής τηλεόρασης από τους ιδιοκτήτες των μεγάλων ιδιωτικών σταθμών.

Κατήγγειλαν επίσης ότι η Digea μετά την εξαφάνιση της ΕΡΤ θα οικειοποιηθεί τις μεγάλες υποδομές της ΕΡΤ στα Κέντρα Εκπμπής (κτήρια, ρευματοδότηση,ιστούς, κεραιοσυστήματα) για να εξασφαλίσει δωρεάν υποδομές, τις οποίες, στην αντίθετη περίπτωση, θα έπρεπε η Digea να κατασκευάσει. Το σκανδαλώδες είναι ότι η ρύθμιση για την ψηφιακή τηλεόραση χαρίζει άδειες, τις οποίες το ΣτΕ τις έχει κρίνει παράνομες από το 2010, στα ήδη υπερχρεωμένα κανάλια και δίνει μέσω της Digea την παροχή δικτύου στα κανάλια.

Όμως, οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ δεν πτοούνται. Αρχίζουν να εκπέμπουν από το πεζοδρόμιο. Εκπέμπουν στο διαδίκτυο μέσω του ertopen.com και στον ραδιοτηλεοπτικό αέρα μέσω τη Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας. Το πρωί της Παρασκευής,
1.250.000 θεατές παρακολούθησαν το ιστορικό δελτίο που ξεκίνησε μετά τις 9:30 το βράδυ της Πέμπτης και εξέπεμψε από το πεζοδρόμιο.
Εν τω μεταξύ, οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ3 συνέχιζαν τον αγώνα τους, παραμένοντας μέσα στα κτήρια (ραδιοφώνου και τηλεόρασης), παράγοντας καθημερινά πρόγραμμα. Παραμονές πρωτοχρονιάς έκαναν ρεβεγιόν στις εγκαταστάσεις του ραδιοφώνου, όπου συνέρευσε πλήθος κόσμου για συμπαράσταση.

Όπως γλαφυρά περιγράφει ένας εργαζόμενος στην ΕΡΤ3, «Τίποτα δεν είναι τέλειο, αλλά ο Δερμεντζόγλου έφτιαξε την κινηματογραφική λέσχη των ονείρων του. Τίποτα δεν είναι τέλειο, αλλά στο εορταστικό πρόγραμμα ήμασταν παρέα με εκπροσώπους των σχολικών φυλάκων, του κινήματος της Χαλκιδικής, της ΒΙΟΜΕ, των γιατρών και του κοινωνικού ιατρείου, είμαστε δηλαδή με την κοινωνία κι όχι με ντεμέκ ευγενικούς κομματάρχες και ποζάτους ‘’καλλιτέχνες’’. Είμαστε δηλαδή επιτέλους δημόσια ραδιοτηλεόραση. Και είμαστε τέτοιοι γιατί δεν υπάρχει τίποτα τέλειο σε εμάς».


Εντούτοις, ο πεντάμηνος αγώνας των εργαζομένων στην ΕΡΤ άφησε παρακαταθήκες σε πολλά επίπεδα: σε εργασιακό, συνδικαλιστικό, πολιτικό, πολιτιστικό, οργανωτικό, καθώς επίσης σε ζητήματα αυτοοργάνωσης, αυτοδιαχείρισης και αλληλεγγύης, τα οποία μπορούν να εμπλουτίσουν με γνώσεις και εμπειρίες και άλλα τέτοια παρόμοια εγχειρήματα.

Ήδη, στις νέες εγκαταστάσεις των εργαζομένων της ΕΡΤ, της Ertopen, οι οποίες βρίσκονται απέναντι από το ραδιομέγαρο, οι εργαζόμενοι έχουν δημιουργήσει τις υποδομές που χρειάζονται για να εκπέμπουν πλήρες πολυσυλλεκτικό ραδιοφωνικό πρόγραμμα, ενώ γίνεται προσπάθεια να λειτουργήσει και τηλεοπτικό στούντιο.