του Θωμά Σίδερη

Στις 14 Ιουνίου 1940 ένα τραίνο με Πολωνούς πολιτικούς κρατούμενους κατευθύνεται προς ένα παλιό στρατώνα της κατεχόμενης από τους Γερμανούς Πολωνίας. Είναι η πρώτη αμαξοστοιχία που έχει ως προορισμό το στρατόπεδο εξολόθρευσης που έχει δημιουργηθεί από τους Ναζί κοντά στην πολωνική πόλη Όσβιετσιμ, ένα στρατόπεδο που θα μείνει στην Ιστορία με το γερμανικό όνομα της κοντινής πόλης και το οποίο θα μετατραπεί σε σύμβολο της φρίκης του Ολοκαυτώματος: Άουσβιτς.

Σ’ αυτό το στρατόπεδο, και στο γειτονικό του Μπίρκεναου (που θα δημιουργηθεί λίγο αργότερα για να εξυπηρετήσει τις «ανάγκες» του θηριώδους μηχανισμού εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος) θα εξολοθρευτούν στα επόμενα χρόνια, σύμφωνα τουλάχιστον με τους μετριοπαθέστερους υπολογισμούς, περίπου 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι.

Συνολικά 728 άνδρες, που είχαν βγει από τη φυλακή Τάρνοου και κάτω από πολύ υψηλή θερμοκρασία, συνωστίσθηκαν στα βαγόνια με στα σφαλισμένα παράθυρα αυτού του πρώτου τραίνου προς το Άουσβιτς και ταξίδεψαν προς άγνωστη για αυτούς κατεύθυνση – θα ακολουθούσαν αμέτρητα άλλα. Οι πιο παλιοί κρατούμενοι θα αναγνωρίσουν στο δρόμο μια πινακίδα που αναφέρει «Άουσβιτς» με γοτθικούς χαρακτήρες.

Αυτοί οι χιλιάδες άνδρες και αγόρια που προσπάθησαν όπως αυτός, μετά την εισβολή στην Πολωνία των γερμανικών στρατευμάτων το Σεπτέμβριο του 1939, να περάσουν τα σύνορα, αποκαλούνταν «τουρίστες» από τους ναζί. Οι 728 σφραγίστηκαν στο μπράτσο με αριθμό από 31 έως 758, καθώς τριάντα κρατούμενοι του κοινού ποινικού δικαίου ήταν ήδη εκεί και θα χρησίμευαν ως «κάπο». Οι «κάπο» ήταν γενικά επαγγελματίες εγκληματίες που διορίζονταν από τις αρχές των στρατοπέδων για να είναι επικεφαλής στις ομάδες εργασίας και να ελέγχουν τους στρατώνες.

Τις πρώτες εβδομάδες εγκαταστάθηκαν στα κτίρια του Μονοπωλίου του καπνού, κοντά στο στρατώνα. Υπήρχαν ανάμεσα σε αυτούς τους πρώτους φυλακισμένους, πρώην μαχητές του 1939, μέλη παράνομων αντιστασιακών οργανώσεων, μαθητές, φοιτητές, μερικοί από τους οποίους εβραίοι. Από την επόμενη κιόλας ημέρα, αρχίζει μια περίοδος καραντίνας κατά την οποία οι κρατούμενοι θα ξυλοκοπηθούν, θα βασανιστούν, θα υποβληθούν σε αφόρητες σωματικές ασκήσεις. Μετά χρησιμοποιήθηκαν σε έργα επέκτασης του στρατοπέδου. Τουλάχιστον 227 μεταξύ αυτών πέθαναν στο Άουσβιτς και 300 επέζησαν του πολέμου.

Ακολούθησαν και άλλες αμαξοστοιχίες. Μέχρι την άνοιξη του 1942 η πλειοψηφία των κρατουμένων στο Αουσβιτς είναι μη Εβραίοι Πολωνοί φυλακισμένοι. Ο Καζιμίερτζ Αλμπίν που δραπέτευσε το Φεβρουάριο το 1943, θα είναι μάρτυρας το 1942 της μαζικής άφιξης Εβραίων από όλη την Ευρώπη: ηλικιωμένοι, άνδρες, γυναίκες, παιδιά. Θα δει από κοντά δύο αμαξοστοιχίες με οικογένειες τριών γενιών, θα μάθει τις λεπτομέρειες της εξόντωσης στους θαλάμους αερίων ακούγοντας τις συνομιλίες μεθυσμένων κάπο.

Ένα εκατομμύριο εβραίοι έχασαν τη ζωή τους στο ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς – Μπίρκεναου, όπως και 70.000 με 75.000 Πολωνοί μη εβραίοι, 21.000 αθίγγανοι, 15.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και 10.000 με 15.000 άλλοι κρατούμενοι, μεταξύ τους αντιστασιακοί, σύμφωνα με τα στοιχεία του μουσείου του στρατοπέδου.

Το τρένο από τη Θεσσαλονίκη

Tα ξημερώματα της Δευτέρας 15 Μαρτίου 1943 ξεκίνησε το πρώτο τρένο από τη Θεσσαλονίκη με προορισμό την Πολωνία.

Πρώτα μεταφέρθηκαν οι κάτοικοι του συνοικισμού Βαρόνου Χίρς, ο οποίος βρισκόταν δίπλα στο Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό. Έπειτα, ο κενός συνοικισμός μετατράπηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.Οδηγήθηκαν σε αυτόν πρώτα οι κάτοικοι από τις διπλανές γειτονιές (Μικρού Σταθμού, Αγίας Παρασκευής, Ρεζή Βαρδάρ) και από εκεί επιβιβάστηκαν με τη βία στα τρένα για την Πολωνία. Ακολούθησαν οι Εβραίοι των άλλων συνοικιών της Θεσσαλονίκης. Συνολικά, 20 αποστολές θανάτου χωρίς επιστροφή, κατά τις οποίες χάθηκαν 50.000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης.

«Στις 2 τα μεσάνυχτα, πάλι κουδουνίσματα, πάλι φωνές. Συγκέντρωση στον κεντρικό δρόμο, κατά πεντάδες. Δυόμισι χιλιάδες περίπου άνθρωποι που αγνοούσαν τα πάντα για το τι τους περίμενε, μείνανε όρθιοι δύο ολόκληρες ώρες προτού ξεκινήσουν για το σιδηροδρομικό σταθμό. Καθισμένοι πάνω σε πέτρες, θα ακούγαμε σε λίγο τη διαταγή για την αναχώρησή μας». Είναι η μαρτυρία του Χάιντς Κούνιο, Εβραίου της Θεσσαλονίκης, επιζήσαντος του κολαστηρίου του Άουσβιτς.

Ακούστε το τραγούδι του Tom Paxton με τίτλο "Train for Auschwitz"

https://www.youtube.com/watch?v=Rq-XY86SA24