γράφει ο Κώστας Καναβούρης
Πριν από πολλά – φευ – χρόνια είχα διαβάσει ένα εξαίσιο διήγημα του Στρατή Τσίρκα από το οποίο θυμάμαι μονάχα (όπως συμβαίνει πάντοτε με τα πολύτιμα διαβάσματα που μας διαμόρφωσαν) την αίσθηση που μου άφησε, τον συγκλονισμό που ένιωσα τότε και το εύρημα στο οποίο στηρίχτηκε. Που ήταν ένα παιχνίδι της στιγμής σε μια παρέα – κι αν θέλετε το πιστεύετε ή όχι, γράφοντας αυτό το κείμενο, θυμήθηκα ύστερα από τριάντα τόσα χρόνια το τίτλο του διηγήματος: «Ένα πορτοκαλί φεγγάρι στην Αίγινα» - ένα παιχνίδι μνήμης της ομορφιάς που στηρίζει τον κόσμο και κινεί τη γη. Κάποιος δηλαδή από την παρέα, σε ώρα θερινής ραστώνης είχε την έμπνευση να θυμηθούν όλοι τα δέκα ωραιότερα πράγματα που είδαν στη ζωή τους. Άλλωστε, ο τίτλος, «Ένα πορτοκαλί φεγγάρι στην Αίγινα» αυτό είναι: ένα από τα δέκα ωραιότερα πράγματα που είδε στη ζωή του κάποιος από τους ήρωες. Τα υπόλοιπα δεν τα θυμάμαι και ίσως να μην χρειάζεται. Μου φτάνει η ιερότητα εκείνων των αναγνώσεων που με διαμόρφωσαν, μου φτάνει που ο Στρατής Τσίρκας ακόμα αντηχεί μέσα μου μιλώντας για έναν κόσμο στον οποίο αξίζει να ζήσεις για την ομορφιά του, δηλαδή για τη δική σου ομορφιά. Μιλώντας για έναν κόσμο που αξίζει να αγωνιστείς ώστε η ομορφιά να είναι κοινό κτήμα.

Έτσι ξαφνικά σκέφτηκα το «Ένα πορτοκαλί φεγγάρι στην Αίγινα» καθώς γύρω μου βλέπω να χορεύουν οι φρικώδεις τσαρλατάνοι, χωρίς ρυθμό, χωρίς μέτρημα δηλαδή του κόσμου, παρά σαν μαριονέτες μιας τερατώδους κίνησης, ανεξήγητων, ανόητων και άμουσων αριθμών. Αυτή ακριβώς όμως είναι η φρίκη: οι άμουσοι αριθμοί της αναρίθμητης απανθρωπίας. Αυτή η σπασμένη, η θρυμματισμένη καλύτερα αρμονία του κόσμου που σπάζει και θρυμματίζει τους ανθρώπους μέχρι τη σφαγή κι αν όχι μέχρι εκεί, τότε μέχρι την ψυχική και τη νοητική παράλυση. Μέχρι τον απόλυτο τρόμο. Αυτός είναι ο στόχος.

Και τότε σκέφτηκα: κι αν ανατρέπαμε τη λογική στο διήγημα του Στρατή Τσίρκα; Αν μέσα σ’ αυτές τις μέρες που ζούμε, αναρωτιόμασταν ποιά είναι τα δικά μας δέκα πιο τραχιά, πιο εφιαλτικά, πιο απάνθρωπα πράγματα που έχουμε δει; Αν «παίζαμε» το παιχνίδι του εφιάλτη για να ξυπνήσουμε μέσα μας όχι την έκπληξη, όχι την ελεεινή φιλανθρωπία, αλλά την ίδια ανάγκη για ομορφιά; Την ομορφιά που δεν υπάρχει χωρίς τους ανθρώπους;

Προσωπικά λοιπόν το πιο εφιαλτικό γεγονός που έχω δει, ήταν πριν από μερικά χρόνια, στην αρχή κιόλας των μνημονίων, σε κάποια πολυήμερη απεργία υπαλλήλων καθαριότητας του Δήμου Αθηναίων. Είναι καλοκαίρι, καύσωνας, μεσημέρι σε μια διασταύρωση δρόμων της γειτονιάς. Το φως πέφτει από παντού. Σκιές δεν υπάρχουν. Υπάρχει μονάχα ένα βουνό από σκουπίδια που έχει καλύψει τρεις και τέσσερις φορές τον κάδο σε περίμετρο αηδιαστικά μεγάλη. Και καθώς ανηφορίζω, βλέπω να αναδύεται αργά από την κλίμακα κλίσεως του δρόμου, μια λεπτή σιλουέτα, ένα ίχνος ανθρώπου, μια γριούλα με το νυχτικό της, να κοιτάζει με απίστευτα βουβό βλέμμα της αλλοφροσύνης, το βουνό με τα σκουπίδια. Τάξη μεγέθους ένα προς έξι. Είναι φανερό ότι ψάχνει για τροφή. Αυτό για μένα είναι ο μεγαλύτερος από τους δέκα μεγαλύτερους εφιάλτες της ζωής μου. Αυτή η οσμή της αλλόφρονης απελπισίας, αυτός ο κορρυβαντιών θάνατος, αυτή η έσχατη αναξιοπρέπεια του κρεουργημένου σώματος, αυτό το ανεκλάλητο σώμα που κάποτε ήτανε σώμα άξιο ν’ αγαπηθεί και τώρα σφαγμένο τίποτα της ύπαρξης. Αυτός ο αριθμός του πιο σβησμένου μηδενός απ’ όπου τίποτα δεν ξεκινάει για να πάει στο άπειρο. Αυτή η ύβρις προς τη ζωή.

Είδα τον απόλυτο εφιάλτη. Ένας εφιάλτη κατάλευκο από μεσημεριάτικο φως καλοκαιριού. Χωρίς σκιές. Σιδερένιο.

Ώστε είναι μεγάλη η απόσταση που πρέπει να διανύσουμε μέχρι να δούμε «Ένα πορτοκαλί φεγγάρι στην Αίγινα», αλλά πρέπει να την διανύσουμε. Αλλιώς τι; Αλλιώς ας θάψουμε και τα πορτοκαλί φεγγάρια μέσα στις επιδοτούμενες χωματερές των σάπιων αριθμών. Ας αφεθούμε στην δωροδοκία της αέναης υποταγής.