Ο Morawiecki είπε στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, ότι η Πολωνία «δε θα εκβιαστεί» μετά από δήλωσή της ότι η χώρα ενδεχομένως να αντιμετωπίσει σοβαρές κυρώσεις.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Πολωνία αποφάνθηκε ότι τμήματα του δικαίου της Ε.Ε. είναι ασυμβίβαστα με το πολωνικό σύνταγμα. Η δικαστική διαδικασία ζητήθηκε από την πολωνική κυβέρνηση και η απόφαση ελήφθη από την πλειοψηφία των πιστών του κόμματος. Η απόφαση θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο από την πολωνική κυβέρνηση, στον αγώνα της να συνεχίσει να αγνοεί τις οδηγίες του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν της αρέσουν. Η γραμμή των πολωνικών αρχών είναι ότι θέλουν να διορθώσουν το αναποτελεσματικό δικαστικό τους σύστημα αποκτώντας δικαστική ανεξαρτησία. Αν και αυτό μπορεί αρχικά να φαίνεται γραφειοκρατικό ζήτημα, μεγάλο μέρος της υποκείμενης έντασης μεταξύ της Ε.Ε. και της Πολωνίας επικεντρώνεται στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα εντός της χώρας.

Το δικαστήριο δήλωσε την Πέμπτη ότι τέσσερις κρίσιμες διατάξεις της κύριας συνθήκης της Ε.Ε. συγκρούονται με το πολωνικό σύνταγμα. Ένα από αυτά είναι το άρθρο 2, το οποίο αναφέρει λεπτομερώς τις κύριες αξίες της Ένωσης:

«Σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, κράτος δικαίου, και σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες» σε μια κοινωνία στην οποία «ο πλουραλισμός, η μη διάκριση, η ανοχή, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών επικρατούν.»

Το δικαστήριο αμφισβήτησε, επίσης, το δικαίωμα της Ε.Ε. να τιμωρήσει τα μέλη της, για μη τήρηση των νόμων ή των αξιών της, κάτι που η Ε.Ε. έχει κάνει τα τελευταία χρόνια, λόγω παραβιάσεων των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων στην Πολωνία.

Ο πολιτιστικός πόλεμος ενάντια στις πολωνικές ΛΟΑΤ+ κοινότητες

Το 2019, ορισμένες τοπικές αρχές στην Πολωνία δήλωσαν ότι είναι «ζώνες» απαλλαγμένες από «ΛΟΑΤ ιδεολογία». Η κίνηση ήταν το αποκορύφωμα μιας ανησυχητικής αύξησης της ομοφοβίας και της εχθρότητας των μέσων ενημέρωσης που επικυρώθηκε από το κράτος. Αν και η Πολωνία ήταν μία από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία το 1932, ένας πολιτιστικός πόλεμος έχει κλιμακωθεί μεταξύ των θρησκευτικών συντηρητικών στην κυρίως Καθολική χώρα και των φιλελεύθερων Πολωνών τα τελευταία χρόνια.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι οι ζώνες παραβιάζουν τη νομοθεσία της Ε.Ε. σχετικά με τη μη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Επικοινώνησε με πέντε περιφερειακά συμβούλια της Πολωνίας και τους ζητήθηκε να ανακαλέσουν τις δηλώσεις τους, προκειμένου να λάβουν χρηματοδότηση. Τρία από τα συμβούλια συμμορφώθηκαν. Σε ένα, στο Podkarpackie, ένα νέο ψήφισμα με τίτλο “Podkarpackie ως περιοχή καθιερωμένης ανοχής” ψηφίστηκε αντ’ αυτού. Στο Lubelskie, οι αξιωματούχοι ψήφισαν μια πρόταση «για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.»

Η πρόσφατη απόφαση αμφισβητεί σήμερα την ικανότητα της Ε.Ε. να επιβάλλει τέτοιου είδους κυρώσεις.

Η Ε.Ε. δηλώνει ότι η Πολωνία θα πληρώσει για την αμφισβήτηση του κοινού δικαίου.

«Είμαι βαθιά ανήσυχη», είπε η von der Leyen στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο πριν από την ομιλία του Morawiecki στη συνέλευση.

«Αυτή η απόφαση θέτει υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι μια άμεση πρόκληση για την ενότητα της ευρωπαϊκής έννομης τάξης.»

«Δεν μπορούμε και δε θα επιτρέψουμε να τεθούν σε κίνδυνο οι κοινές μας αξίες», προειδοποίησε.

«Ο λαός της Πολωνίας ήθελε τη δημοκρατία […] ήθελε την ελευθερία να επιλέξει την κυβέρνησή του, ήθελε την ελευθερία του λόγου και τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, ήθελε ένα τέλος στη διαφθορά και ήθελε ανεξάρτητα δικαστήρια να προστατεύσουν τα δικαιώματά του», δήλωσε η von der Leyen.

«Αυτό είναι το θέμα της Ευρώπης και αυτό σημαίνει η Ευρώπη», πρόσθεσε. «Η πρόσφατη απόφαση του Πολωνικού Συνταγματικού Δικαστηρίου θέτει πολλά από αυτά σε αμφισβήτηση.»

Απάντηση Morawiecki

Σε απάντηση, ο Morawiecki είπε ότι η Πολωνία ήταν ένα «υπερήφανο έθνος» και ότι δε θα δεχτεί απειλές οικονομικών κυρώσεων, που ισοδυναμούν με «εκβιασμό».

«Απορρίπτω τη γλώσσα των απειλών, της σύγχυσης, και του εξαναγκασμού», είπε ο Morawiecki. Ο πρωθυπουργός ανέφερε στη συνέχεια ότι το χάσμα Δύσης-Ανατολής είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη και τη δεύτερη τάξη εντός της Ε.Ε., με τα κράτη-μέλη, όπως η Πολωνία να έχουν λιγότερη επιείκεια.

«Δεν μπορούμε να παραμείνουμε σιωπηλοί όταν η χώρα μας – συμπεριλαμβανομένου αυτού του Επιμελητηρίου – δέχεται επίθεση με άδικο και μεροληπτικό τρόπο.»

Επικείμενες πιθανές κυρώσεις

Εάν η Πολωνία συνεχίσει να σφετερίζεται την εξουσία της Ε.Ε., θα αντιμετωπίσει τρεις πιθανές γραμμές κυρώσεων. Η πρώτη επιλογή είναι η Επιτροπή να αμφισβητήσει νομικά την απόφαση του πολωνικού δικαστηρίου, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόστιμα.

Η δεύτερη επιλογή είναι ο μηχανισμός υπό όρους της Ε.Ε. Αυτό συνεπάγεται παρακράτηση κονδυλίων της Ε.Ε. από την Πολωνία. Η Πολωνία πρόκειται να λάβει 23,9 δισεκατομμύρια ευρώ ως επιχορηγήσεις και 12,1 δισεκατομμύρια φθηνά δάνεια, τα οποία ζήτησε ως μέρος του ταμείου ανάκαμψης της Ε.Ε. μετά την πανδημία της COVID-19. Θα μπορούσε επίσης να τεθεί η παύση στην πρόσβαση της Πολωνίας σε επιχορηγήσεις της Ε.Ε. για αναπτυξιακά και διαρθρωτικά έργα στον προϋπολογισμό 2021-2027, αξίας περίπου 70 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η τρίτη, και πιο ακραία, επιλογή είναι η εφαρμογή του άρθρου 7 των συνθηκών της Ε.Ε. Σύμφωνα με αυτό, τα δικαιώματα των κρατών-μελών μπορούν να ανασταλούν, λόγω παραβίασης των βασικών αξιών της ένωσης – συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ψήφου για αποφάσεις της Ε.Ε.