ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΓΚΟΓΚΟΓΛΟΥ

πάρχουν κάποια iconic ταξιδιωτικά «κλικ» που όλοι γνωρίζουμε. Ίσως τα έχουμε δει σε τουριστικούς οδηγούς, διαφημίσεις ή αναρτήσεις στα social media. Ποιος έχει ταξιδέψει στα ελληνικά νησιά και δεν έχει βγάλει φωτογραφία ένα στενό, γραφικό σοκάκι, όπου τα κάτασπρα, χαμηλά σπίτια καλύπτονται από βουκαμβίλιες; Ποιος δεν απαθανάτισε κάποια πλατεία της Ρώμης, όπου έκατσε να πιεί τον απογευματινό του καφέ, γεμάτη κόσμο; Είναι κάποιες εικόνες χαρακτηριστικές των πιο ιστορικών ευρωπαϊκών πόλεων, οι οποίες προσελκύουν εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Πόσο ευχάριστο είναι, όμως, αυτό για τους κατοίκους;

Πίσω από τα ειδυλλιακά σκηνικά, υπάρχει η σκληρή πραγματικότητα του υπερτουρισμού. Οι πόλεις και γενικότερα οι προορισμοί γεμίζουν τόσο πολύ από τουρίστες που η καθημερινή ζωή των κατοίκων τους γίνεται ανυπόφορη. Στο πλαίσιο αυτό, τα τελευταία χρόνια έρχονται στην επιφάνεια εντάσεις, διαμαρτυρίες και μια γενικότερη αίσθηση ότι ο δημόσιος χώρος παύει να ανήκει σε αυτούς που κατοικούν γύρω από αυτόν.

Η κρίση δεν αφορά μόνο κάποια τυχαία σημεία του κόσμου. Από τη Βαρκελώνη και τη Βενετία μέχρι το Notting Hill του Λονδίνου και τα νησιά του Αιγαίου, οι ντόπιοι εκφράζουν όλο και πιο έντονα την αντίθεσή τους στην υπερβολική τουριστική πίεση. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι αυτή η πίεση δεν είναι μόνο μία αίσθηση, αλλά πραγματικό, απολύτως μετρήσιμο πρόβλημα που αγγίζει κάθε πτυχή της ζωής των ντόπιων- από την οικονομία και το περιβάλλον μέχρι την κοινωνική συνοχή και τον πολιτισμό.

Η αντεπίθεση του Notting Hill

Στο Λονδίνο, οι κάτοικοι του Notting Hill βλέπουν την πάλαι ποτέ ήσυχη γειτονιά τους, που έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο από την ομώνυμη ταινία της δεκαετίας του ’90,  να αλλάζει. Ξεκάθαρα, είναι μία από τις πιο Instagram- friendly γειτονιές της βρετανικής πρωτεύουσας.

 

 

 

Όμως, οι πολύχρωμες προσόψεις των σπιτιών, τα προσεγμένα πεζοδρόμια και η έντονη τουριστική κίνηση έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Το Notting Hill έχει μετατραπεί σε θεματικό πάρκο, με τους επισκέπτες του να μην ενδιαφέρεται για την καθημερινότητα των ανθρώπων που ζουν εκεί, αλλά μόνο για το επόμενο «τέλειο» φωτογραφικό κλικ.

Η απάντηση των κατοίκων ήρθε με απρόσμενο, αλλά βαθιά πολιτικό και ουσιαστικό τρόπο: οι όψεις των βικτωριανών σπιτιών στη γνωστή οδό Lancaster βάφτηκαν μαύρες. Σιγά-σιγά, τα έντονα χρώματα εξαφανίστηκαν, τα φωτεινά παστέλ έγιναν ψυχρά γκρίζα και τα ζωντανά χρώματα αντικαταστάθηκαν από ουδέτερες αποχρώσεις. Η άρνηση και η απόρριψη της επέλασης των τουριστών έγινε οπτικό ζήτημα.

Η κίνηση δεν είναι απλώς αισθητική. Οι κάτοικοι αναφέρουν περιστατικά με τουρίστες που ζητούν να μπουν στα σπίτια για να βγάλουν φωτογραφία, τρώνε στα σκαλιά των εισόδων τους, αλλάζουν ρούχα στη μέση του δρόμου. Η καθημερινότητα των κατοίκων της λονδρέζικης γειτονιάς έχει γίνει ένα αδιάκοπο σκηνικό για ξένες στιγμές, με τους ίδιους να νιώθουν ξένοι. Πίσω από το αίτημα «αφήστε μας να ζήσουμε», μία κοινότητα επικοινωνεί την ανάγκη για ανάκτηση του χώρου και της ταυτότητάς της.

 

Η Γηραιά Ήπειρος σε αναβρασμό

Το Notting Hill δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση. Το 2025 μοιάζει να είναι μια χρονιά ορόσημο, όπου η κοινωνική αντοχή στον υπερτουρισμό δοκιμάζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι ιστορικές πόλεις της Γηραιάς Ηπείρου ξυπνούν από τη λήθη της ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης και αντιδρούν δυναμικά.

Στη Βαρκελώνη οι κάτοικοι κατέφυγαν σε ειρηνικές, αλλά σαφώς συμβολικές δράσεις: ψέκασαν τους τουρίστες με νεροπίστολα, θέλοντας να αναδείξουν τη δική τους αγανάκτηση για τον συνωστισμό που έχει κυριεύσει τους δρόμους τους. Στη Μαγιόρκα, οι διαδηλώσεις ήταν μαζικές και οργανωμένες, με στόχο να σταματήσει η καταστροφική πίεση που ασκεί ο μαζικός τουρισμός στο νησί και στα φυσικά του οικοσυστήματα. Στη Γένοβα, η παράσταση διαμαρτυρίας με ομοίωμα κρουαζιερόπλοιου στους στενούς δρόμους της πόλης σκιαγράφησε μια εικόνα πνιγμού και ασφυξίας που μοιάζει πλέον με καθημερινό φαινόμενο σε πολλές λιμενικές πόλεις. Ακόμα και το Παρίσι, η πόλη-σύμβολο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της καλαισθησίας, βίωσε απεργίες και κλείσιμο μουσείων λόγω της υπερβολικής πίεσης που δέχονται εργαζόμενοι και κάτοικοι από τον τεράστιο αριθμό επισκεπτών. Η Βενετία, με τον πιο εξόφθαλμο συνωστισμό, αναγκάστηκε να αντιδράσει δημόσια —η γαμήλια δεξίωση του Jeff Bezos, πριν μερικές μέρες, μεταφέρθηκε εκτός κέντρου, υπό την πίεση των διαδηλώσεων και των πλακατ που απαιτούσαν, «Σώστε τη Βενετία από τον Bezos».

 

Σοκάρουν τα νούμερα

Τα στοιχεία είναι αμείλικτα και δεν αφήνουν χώρο για παρερμηνείες. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους και αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος. Στο Παρίσι, καταμετρήθηκαν 400.000 επισκέπτες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο — αριθμός 20 φορές μεγαλύτερος από τον πραγματικό μόνιμο πληθυσμό της πόλης. Στα καθ’ ημάς, τα 88.000 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο σε τουριστικές περιοχές της Αθήνας προσθέτουν ένα ασφυκτικό βάρος στην ήδη επιβαρυμένη καθημερινότητα. Η Κοπεγχάγη, το Πόρτο και οι Κυκλάδες ακολουθούν, με αριθμούς που αποδεικνύουν ότι η πίεση των επισκεπτών πολλές φορές ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες των υποδομών και του περιβάλλοντος. Στη Ζάκυνθο, για παράδειγμα, το 2023 οι τουρίστες ξεπέρασαν κατά 150 φορές τον τοπικό πληθυσμό. Η αναλογία δεν αφήνει αμφιβολίες για το μέγεθος του προβλήματος. Ακόμα και χώρες όπως η Αλβανία, που παραδοσιακά δεν θεωρούνταν τουριστικός προορισμός, βιώνουν απότομη τουριστική ανάπτυξη λόγω των πακέτων που προσφέρονται σε ταξιδιώτες από Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη.

 

Ποιος φταίει;

Σε μια τόσο σύνθετη κατάσταση, η εύρεση ενός μόνο υπεύθυνου μοιάζει μάταιη. Ο υπερτουρισμός είναι προϊόν πολλών και διαφορετικών παραγόντων. Η Airbnb κατηγορεί τους ξενοδοχειακούς ομίλους για το γεγονός ότι αυτοί διαχειρίζονται τη μεγαλύτερη μερίδα της αγοράς και όχι η πλατφόρμα, που προσφέρει εναλλακτικές λύσεις στέγασης. Οι ξενοδόχοι καταγγέλλουν τις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης για την απορρύθμιση της αγοράς κατοικίας και την εκτόπιση μόνιμων κατοίκων, που οδηγεί σε υπερβολικές τιμές και έλλειψη διαθέσιμης στέγης. Οι ψηφιακοί νομάδες και οι μακροχρόνιοι επισκέπτες κατηγορούνται ότι δημιουργούν μια νέα κατηγορία ενοικιαστών που «διώχνουν» τους ντόπιους από τις γειτονιές, ενώ οι εταιρείες κρουαζιέρας κατηγορούνται ότι αφήνουν ελάχιστα χρήματα στην τοπική οικονομία, παρά τον τεράστιο όγκο επισκεπτών που μεταφέρουν. Πάνω από όλα, όμως, υπάρχουν οι ίδιες οι κυβερνήσεις συχνά εγκρίνουν την ανέγερση νέων ξενοδοχείων, επεκτείνουν αεροδρόμια και στηρίζουν την τουριστική διαφήμιση, ενώ ταυτόχρονα καταγγέλλουν τον υπερτουρισμό και τις κοινωνικές συνέπειες του.

 

Αντιδρούν οι ντόπιοι

Οι αντιδράσεις των ντόπιων πληθυσμών ποικίλουν, και οι προσπάθειες που έχουν γίνει δεν είναι λίγες — η επιτυχία ή αποτυχία τους, όμως, είναι διφορούμενη. Στο Παρίσι και το Λονδίνο, για παράδειγμα, επιτρέπεται πλέον η βραχυχρόνια μίσθωση μέσω Airbnb για περιορισμένο αριθμό ημερών (έως 90 τον χρόνο), ενώ η Σκωτία και η Καλιφόρνια εφαρμόζουν συστήματα υποχρεωτικής αδειοδότησης. Στη Νέα Υόρκη, το νομοθετικό πλαίσιο απαγορεύει τις ενοικιάσεις μικρότερες των 30 ημερών, στοχεύοντας να περιορίσει την υποκατάσταση της μόνιμης στέγης από τουριστική. Η Βενετία πρωτοπόρησε με την επιβολή εισιτηρίου εισόδου σε συγκεκριμένες, πολυσύχναστες ημέρες, ενώ η Νέα Ζηλανδία προχώρησε στην επιβολή ειδικού τέλους εισόδου. Πολεοδομικά μέτρα προστασίας των ιστορικών κέντρων εφαρμόζονται στη Βαρκελώνη, ενώ το Άμστερνταμ απαγορεύει την ίδρυση νέων τουριστικών καταστημάτων στο κέντρο της πόλης. Σε κάποιους προορισμούς με φυσικά εμπόδια, όπως οι Άλπεις και το Φούτζι της Ιαπωνίας, εφαρμόζεται μέχρι και η απαγόρευση φωτογραφίσεων. Όμως, πολλά από τα μέτρα ουσιαστικά αποτυγχάνουν. Σε πολλές περιπτώσεις ο νόμος δεν εφαρμόζεται αποτελεσματικά και οι απαγορεύσεις δημιουργούν παράλληλες αγορές και νέους τρόπους παράκαμψης.

 

Δημόσιος χώρος;

Το πιο βαθύ ίσως πρόβλημα του υπερτουρισμού δεν είναι ούτε οι αριθμοί, ούτε οι οικονομικές συνέπειες, αλλά η αλλοίωση της ίδιας της εμπειρίας του ζην στην πόλη. Η αίσθηση ότι η πόλη έχει σταματήσει να είναι χώρος για τους κατοίκους της γίνεται καθημερινή πραγματικότητα. Δεν μπορείς να πας στο αγαπημένο σου πάρκο, όπως π.χ. το Γκουέλ της Βαρκελώνης, χωρίς κράτηση. Μικρές επιχειρήσεις όπως ο φούρνος της γειτονιάς έχουν αντικατασταθεί από μαγαζιά με τουριστικά είδη. Στο κέντρο της πόλης, τα ακίνητα έχουν μετατραπεί σε βραχυχρόνια ενοικιαζόμενα διαμερίσματα για τουρίστες.

Ακόμα και οι ντόπιοι -και αυτό στην Ελλάδα το ξέρουμε καλά- δυσκολεύονται να κάνουν διακοπές στη χώρα τους, καθώς οι τιμές στα ξενοδοχεία ανεβαίνουν και η διαθεσιμότητα μειώνεται. Οι πόλεις μας μετατρέπονται σε τουριστικά λούνα παρκ – είναι όμορφες και ζωντανές αλλά άδειες από μόνιμους κατοίκους που ζουν τους ρυθμούς τους.

 

 

Μπορεί όμως ο υπερτουρισμός να είναι απλώς το σύμπτωμα και όχι η αιτία; Υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν ότι η οργή στρέφεται στο λάθος στόχο. Δε φταίνε οι τουρίστες, αλλά η έλλειψη κοινωνικής πολιτικής, η ανεπάρκεια σχεδιασμού και η παραμέληση των τοπικών αναγκών. Αν οι δημόσιοι χώροι προστατεύονταν αποτελεσματικά και τα έσοδα από τον τουρισμό κατευθύνονταν στις κοινότητες και όχι αποκλειστικά στους μετόχους μεγάλων εταιρειών, ίσως το φαινόμενο να ήταν πιο διαχειρίσιμο. Πλέον, στις διαδηλώσεις κατά του υπερτουρισμού, τα συνθήματα δεν κάνουν λόγο μόνο για πληθυσμιακό κορεσμό. Μιλούν για κοινωνική ανισότητα, αποξένωση, για ένα ολόκληρο σύστημα που αφήνει τους κατοίκους στο περιθώριο της ίδιας τους της ζωής.

Ο τουρισμός είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, της πολιτισμικής ανταλλαγής και της οικονομικής ζωής των πόλεων. Πρέπει όμως να επανασχεδιαστεί με γνώμονα τη βιωσιμότητα, την ισορροπία και το σεβασμό. Ένα νέο μοντέλο τουρισμού προϋποθέτει όρια — όχι μαζικότητα χωρίς φραγμούς, αλλά ελεγχόμενη ροή επισκεπτών. Προϋποθέτει αναδιανομή των εσόδων, ώστε οι κοινότητες να επωφελούνται ουσιαστικά. Προϋποθέτει σεβασμό — οι τουρίστες δεν είναι καταναλωτές ή χρήστες, είναι φιλοξενούμενοι σε προορισμούς που έχουν τη δική τους ζωή. Οι πόλεις πρέπει να ξαναγίνουν ζωντανοί οργανισμοί, όχι θεματικά πάρκα.

 

«Αφήστε μας να ζήσουμε»

Τα μαύρα σπίτια στο Notting Hill, τα νεροπίστολα στη Βαρκελώνη, οι απαγορεύσεις στη Νέα Υόρκη και τα εισιτήρια στη Βενετία δεν είναι απλώς μέτρα πολιτικής. Είναι κραυγές ενός κόσμου που διεκδικεί το δικαίωμα στην καθημερινότητά του. «Αφήστε μας να ζήσουμε», λένε οι κάτοικοι της οδού Lancaster και η φωνή τους πρέπει να ακουστεί παντού. Ο τουρισμός δεν πρόκειται να σταματήσει να υπάρχει. Το μέλλον των τόπων μας, όμως, θα κριθεί από το εάν αυτός θα υπάρχει μαζί με μας -τους κατοίκους-, ή εναντίον μας.

Πηγή: ethnos.gr

Με τον υπερτουρισμό να βρίσκεται στα ύψη, οι κάτοικοι σε Ισπανία και Πορτογαλία, έχουν βρεθεί να ζουν σε κτήρια χωρίς γείτονες, καθώς τα τουριστικά διαμερίσματα αποτελούν την πλειοψηφία των διαμερισμάτων.

«Είναι πολύ περίεργο. Φανταστείτε, δεν έχω γείτονες, παρόλο που βρίσκομαι στη μέση μιας μεγάλης πόλης», είπε στον Guardian ο Άλεξ, ο οποίος ζει σε ένα κτήριο στη Λισαβόνα όπου κάθε άλλο διαμέρισμα ενοικιάζεται μέσω πλατφορμών όπως η Airbnb. «Είναι σαν να ζω σε ένα μέρος φάντασμα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, απλά δεν ξέρω κανέναν».

πό τη στιγμή που ο Άλεξ είναι ο μόνος ιδιοκτήτης που μένει στο κτήτιο, έχει αναλάβει όλες υποχρεώσεις στο κτήριο. «Το πονάω και το μισώ επίσης», είπε ο Άλεξ, ο οποίος ζήτησε να μην δημοσιευτεί το πλήρες όνομά του. «Δεν με ρώτησε κανείς επ’ αυτού».

Στη Βαρκελώνη, μια συνταξιούχος, η οποία για περισσότερο από μια δεκαετία ζει κάτω από δύο τουριστικά διαμερίσματα, είπε ότι έγινε γνωστή στην τοπική αστυνομία μετά από χρόνια που τους καλούσε να διαλύσουν πάρτι που τακτικά συνεχίζονταν μετά τις 3 το πρωί. «Είναι φρικτό, απολύτως φρικτό», είπε η Έστερ, η οποία ζήτησε να μη δημοσιευτεί το πλήρες όνομά της. «Είναι απάνθρωπο – κανείς δεν πρέπει να ζει έτσι».

Η 69χρονη είπε ότι είχε δει όλων των ειδών τους ανθρώπους να περνούν μέσα από το κτήριο. «Οι άνθρωποι αφήνουν σπασμένα μπουκάλια γύρω από το κτήριο ή ούρα και περιττώματα στο κλιμακοστάσιο. Κάποιοι πετούν σκουπίδια από το μπαλκόνι», είπε. «Μια φορά κάποιος έφερε [εργάτρια του σεξ] εδώ και έκανε σεξ στο μπαλκόνι, μπροστά σε όλους τους γείτονες». Τώρα ζει συνεχώς παλεύοντας με το άγχος μετά από χρόνια που προετοιμαζόταν για το ποιος θα ήταν ο επόμενος. «Ποτέ δεν ξέρεις τι να περιμένεις», είπε.

Περίπου 700 μίλια μακριά στη Λισαβόνα, το συναίσθημά της συμμερίζεται ο Ζοάο Ποβόα. «Μένω στριμωγμένος ανάμεσα σε δύο τουριστικά διαμερίσματα: ένα κάτω και ένα πάνω», είπε ο 43χρονος. Οι γείτονες στο κτήριο πέντε διαμερισμάτων, σε απόσταση αναπνοής από την Praça do Comércio της πόλης, άρχισαν να φεύγουν πριν από περίπου 10 χρόνια. «Τώρα είναι εντελώς διαφορετικά. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρεις κανέναν… είναι σαν να είσαι σε ξενοδοχείο».

Σε αντίθεση με ένα ξενοδοχείο, ωστόσο, οι τουρίστες σε αυτά τα διαμερίσματα περνούσαν από ένα κτήριο του 18ου αιώνα με ξύλινα δάπεδα, χωρίς ηχομόνωση. «Σε κάνει να αγχώνεσαι κάπως μερικές φορές», είπε. «Είναι λίγο λαχείο γιατί ποτέ δεν ξέρεις αν θα συμπεριφερθούν σωστά ή όχι».

Ο ίδιος απέκλεισε το ενδεχόμενο να μετακομίσει, καθώς δεν θέλει να εγκαταλείψει μια περιοχή όπου παρέμενε μόνο ένα παραδοσιακό καφέ μέσα σε μια θάλασσα από μοντέρνα σημεία για brunch που απευθύνονταν σε τουρίστες. «Πρέπει να προσπαθήσουμε. Γιατί αν τα παρατήσεις, τότε δεν θα μένει κανείς εδώ – η κοινότητα συρρικνώνεται».

Οι έξι ντόπιοι που μίλησαν στον Guardian από τη Λισαβόνα και τη Βαρκελώνη τόνισαν τα προβλήματα που τους δημιουργούν τα τουριστικά διαμερίσματα: ανελκυστήρες που συχνά σπάνε, ατελείωτες ανησυχίες για τον θόρυβο καθώς οι τουρίστες κάνουν πάρτι, χτυπούν τις πόρτες και καθυστερούν και ένα αδυσώπητο ρεύμα αγνώστων που παρελαύνουν στους κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου.

Στις αρχές Δεκεμβρίου, η Λούρντες Πινέιρο, που ζει στη Λισαβόνα, αποφάσισε ότι είχε χορτάσει. Ένα από τα πιο δύσκολα σημεία της μετακόμισης ήταν το αντίο στους λίγους κατοίκους που έμειναν ακόμα στο κτήριο. «Ένας από αυτούς άρχισε να κλαίει λέγοντας: ‘Χάνουμε όλους τους γείτονές μας’, είπε. ‘Ήταν οδυνηρό, ζούσαμε στο ίδιο μέρος για περισσότερα από 30 χρόνια’».

Είναι ακριβώς αυτό το είδος κοινότητας που η Μαϊτέ Μαρτίν και οι γείτονές της προσπαθούν να διατηρήσουν στη γειτονιά Eixample της Βαρκελώνης. Όταν εκείνη και η οικογένειά της μετακόμισαν στο διαμέρισμά τους το 2000, η Μαρτίν ήταν σίγουρη ότι θα έμενε εκεί για το υπόλοιπο της ζωής της. Έκανε τα δικά της κεφάλαια για την ανακαίνιση της ενοικίασης για να γίνει πιο άνετη, αναβαθμίζοντας τα παράθυρα και επισκευάζοντας τις τουαλέτες. Στη συνέχεια ήρθε η είδηση ​​ότι ο ιδιοκτήτης του κτηρίου είχε λάβει άδεια να μετατρέψει και τις 120 μονάδες σε τουριστικά διαμερίσματα. Με τη βοήθεια ενός τοπικού συνδικάτου στέγασης, οι ένοικοι άρχισαν να αντεπιτίθενται, οδηγώντας σε διακοπή της μετατροπής των διαμερισμάτων έως ότου ένα δικαστήριο διευθέτησε το ζήτημα.

Στη Βαρκελώνη, οι κάτοικοι του κτιρίου της Έσθερ έχουν στραφεί στα δικαστήρια με την ελπίδα να αφαιρέσουν τις άδειες για τα δύο τουριστικά διαμερίσματα του κτιρίου. Το περασμένο καλοκαίρι, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους σε όλη την Ισπανία, ζητώντας περιορισμό του μαζικού τουρισμού και επανεξέταση ενός επιχειρηματικού μοντέλου που κατηγόρησαν ότι ανέβασε τις τιμές των κατοικιών και έδιωξε τους ντόπιους από τις πόλεις.

«Είμαι κοινωνικός άνθρωπος, πραγματικά είμαι. Αλλά φτάνει στο σημείο που όταν βλέπω κάποιον με μια βαλίτσα, απλώς γυρνάω μακριά», είπε. «Και ξέρω ότι δεν φταίνε αυτοί. Είμαι και τουρίστας, γιατί με τον άντρα μου έχουμε ταξιδέψει συχνά. Και τώρα είμαι στο άλλο άκρο», δήλωσε η Μάρτιν.

Προβλήματα δημιουργεί και στην Ιταλία η άφιξη πολύ μεγάλου αριθμού τουριστών τον Αύγουστο, με τις αρχές να λαμβάνουν μέτρα όπως….περιορισμό των selfies.

Συγκεκριμένα, θεσπίζονται κανόνες για τον περιορισμό των εν λόγω λήψεων ώστε να μην δημιουργείται συνωστισμός από πεζούς στους δρόμους, αφού οι πολλοί επισκέπτες που σταματούν για φωτογραφίες μπλοκάρουν την κυκλοφορία.

Παράλληλα λαμβάνονται αυστηρά μέτρα και για τον αριθμό των ανθρώπων στις παραλίες.

Η Ιταλία όπως και άλλες χώρες, αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω του υπερτουρισμού γεγονός που επηρεάζει τόσο την καθημερινότητα των κατοίκων όσο και την ποιότητα των διακοπών των επισκεπτών. 

Η Ισπανία είναι η δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα μετά τη Γαλλία και οι κάτοικοί της τα τελευταία χρόνια βρίσκονται αντιμέτωποι με το φαινόμενο του υπερτουρισμού, αφού μόνο το 2023 η χώρα υποδέχθηκε 85 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες, αύξηση 18,7% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής.

Ο υπερτουρισμός από τη μία και οι αυξανόμενες τιμές των ενοικίων από την άλλη έβγαλαν -για ακόμη μια ημέρα- στους δρόμους τους κατοίκους της Βαρκελώνης, την οποία επισκέφθηκαν την προηγούμενη χρονιά 18 εκατομμύρια επισκέπτες.

Πιο συγκεκριμένα, χιλιάδες διαδηλωτές, περίπου 3.000 στον αριθμό, κατέκλυσαν τους δρόμους της Βαρκελώνης το Σάββατο (06/07) με πανό που έγραφαν “Φτάνει! Ας βάλουμε όρια στον τουρισμό“, “Μειώστε τον τουρισμό τώρα!”. Κρατώντας νεροπίστολα, φώναζαν συνθήματα όπως “Τουρίστες έξω από τη γειτονιά μας”, απαιτώντας ένα νέο οικονομικό μοντέλο που θα μειώσει τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη κάθε χρόνο.

 

“Δεν έχω τίποτα εναντίον του τουρισμού, αλλά εδώ στη Βαρκελώνη υποφέρουμε από τον υπερτουρισμό που έχει κάνει την πόλη μας αβίωτη“, δήλωσε ο 70χρονος κοινωνιολόγος, Τζόρντι Γκιούιου.

Και μπορεί κανείς να καταλάβει τι εννοεί, αν σκεφτεί ποιες είναι οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού σε μία πόλη, με το φαινόμενο να εξαπλώνεται ραγδαία και να γίνεται όλο και πιο έντονο σε δημοφιλείς προορισμούς όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία και το Άμστερνταμ.

Η αύξηση του κόστους στέγασης, η οποία ανήλθε στο 68% την τελευταία δεκαετία σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, αποτελεί ένα από τα κύρια ζητήματα του κινήματος, μαζί με τις επιπτώσεις του τουρισμού στο τοπικό εμπόριο και τις συνθήκες εργασίας στην πόλη των 1,6 εκατομμυρίων κατοίκων.

Η βορειοανατολική παραλιακή πόλη της Βαρκελώνης, που φιλοξενεί μερικά από τα πιο γνωστά αξιοθέατα διεθνώς, όπως για παράδειγμα η ρωμαιοκαθολική εκκλησία Sagrada Familia, υποδέχθηκε περισσότερους από 12 εκατομμύρια τουρίστες πέρυσι, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές.

Τουρίστες κάνουν ηλιοθεραπεία στην παραλία της Βαρκελώνης (φωτογραφία αρχείου) JOAN MATEU, FILE/AP PHOTO

Για να καταπολεμήσει τις “αρνητικές επιπτώσεις του υπερτουρισμού”, το δημοτικό συμβούλιο, υπό τη διοίκηση του σοσιαλιστή Ζαούμ Κολμπόνι, ανακοίνωσε προ ημερών ότι οι άδειες για τουριστικά διαμερίσματα στη Βαρκελώνη – που πλέον ξεπερνούν τα 10.000 – θα λήξουν μέσα σε 4 χρόνια, δηλαδή έως το 2028, ώστε να επανατοποθετηθούν στην τοπική αγορά κατοικίας.

Η κίνηση αυτή αποτελεί μεγάλο πλήγμα για πλατφόρμες προσωρινής ενοικίασης καταλυμάτων (Airbnb, Booking), δικαιώνει όμως τους κατοίκους της Βαρκελώνης, οι οποίοι εμφανίζονται απεγνωσμένοι από τα τεράστια κύματα τουρισμού.

“Τα τοπικά καταστήματα κλείνουν για να δώσουν τη θέση τους σε μαγαζιά που δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων των γειτονιών. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα ενοίκια τους” δήλωσε η 35χρονη μουσικός Ίσα Μιράγιες, που ζει στην περιοχή Μπαρτσελονέτα.

Αντίστοιχες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις πραγματοποιήσαν οι κάτοικοι σε τουριστικούς προορισμούς όπως η Μάλαγα, η Πάλμα ντε Μαγιόρκα και τα Κανάρια Νησιά.

Οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού

Πώς επηρεάζει το φαινόμενο του υπερτουρισμού τους κατοίκους των πόλεων που γίνονται πόλος έλξης εκατομμυρίων τουριστών;

Η αυξημένη ζήτηση για τουριστικά καταλύματα συχνά οδηγεί σε αύξηση των τιμών των ενοικίων και των ακινήτων, καθιστώντας δύσκολο για τους ντόπιους να βρουν προσιτή στέγαση. Στη Βαρκελώνη μόνο το κόστος στέγασης αυξήθηκε κατά 68% την τελευταία δεκαετία​.

Υποβάθμιση του περιβάλλοντος

Ο μεγάλος αριθμός τουριστών μπορεί να προκαλέσει φθορές σε φυσικά τοπία και ιστορικά μνημεία, καθώς και ρύπανση λόγω αυξημένης κυκλοφορίας και απορριμμάτων. Η Βενετία, για παράδειγμα, έχει δει τα κανάλια της να μολύνονται και τα ιστορικά της κτίρια να υφίστανται φθορές λόγω των κυμάτων από τα τουριστικά σκάφη​.

Αλλαγή χαρακτήρα των γειτονιών

Οι τοπικές επιχειρήσεις αντικαθίστανται συχνά από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες, με αποτέλεσμα την απώλεια της τοπικής κουλτούρας και την αποξένωση των κατοίκων. Στη Βαρκελώνη, οι κάτοικοι της περιοχής Μπαρτσελονέτα έχουν δει τα τοπικά καταστήματα να κλείνουν και να αντικαθίστανται από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες​.

Πίεση στις υποδομές

Η αυξημένη ζήτηση για δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, όπως τα μέσα μεταφοράς και οι υγειονομικές υπηρεσίες, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα συνωστισμού και να μειώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η υπερφόρτωση των δημόσιων συγκοινωνιών είναι κοινά προβλήματα σε πόλεις με υψηλό τουρισμό​.

Εργασιακές συνθήκες

Οι θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα συχνά προσφέρουν χαμηλούς μισθούς και επισφαλείς συνθήκες εργασίας, συμβάλλοντας σε κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση των εργαζομένων. Στη Βαρκελώνη, αν και δημιουργήθηκαν 130.000 θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα το 2023, πολλοί από αυτούς τους εργαζόμενους αντιμετωπίζουν επισφαλείς συνθήκες εργασίας​.