1.287 κρατούμενοι από την Ελλάδα προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Ανθρώπου καταγγέλλοντας τις συνθήκες κράτησής τους, με αποτέλεσμα η χώρα να κινδυνεύει να καταδικαστεί σε μεγάλου ύψους αποζημιώσεις.

Συγκεκριμένα όπως επισημαίνει η πρόεδρος και η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ιωάννα Κλάπα και Γεωργία Αδειλίνη με έγγραφο που απέστειλαν στους εισαγγελείς Πλημμελειοδικών σε όλη τη χώρα, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου καθώς υπάρχει κίνδυνος να καταδικασθεί η Ελλάδα σε μεγάλου ύψους αποζημιώσεις.

Επισημαίνεται ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου μέχρι τα τέλη του 2023 έχει καταδικάσει 139 φορές την Ελλάδα για τις συνθήκες κράτησης σε σωφρονιστικά καταστήματα και αστυνομικά κρατητήρια, με τη χώρα να καλείται να καταβάλει, για το ίδιο έτος, αποζημιώσεις ύψους 2.866.520 ευρώ.

Οι δύο επικεφαλής του Αρείου Πάγου, καλούν τους συναδέλφους τους να προχωρήσουν άμεσα τις διαδικασίες για την εκδίκαση των εκκρεμών προσφυγών με στόχο να έχουν εκδοθεί οριστικές αποφάσεις έως το τέλος Δεκεμβρίου.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το ωφέλιμο εμβαδόν που αντιστοιχεί σε κάθε κρατούμενο σε σωφρονιστικό κατάστημα ή αστυνομικό κρατητήριο πρέπει να είναι τουλάχιστον 3 τετραγωνικά μέτρα.

«Η έλλειψη ατομικού χώρου θεωρείται τόσο σοβαρή, ώστε να προκύπτει ισχυρό τεκμήριο παραβίασης του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ)», αναφέρουν στο έγγραφό τους η πρόεδρος και η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου προσθέτοντας ότι σε περίπτωση που ο χώρος κράτησης είναι μικρότερος των 3 τμ πρέπει να επιδικάζεται αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης και επιπλέον να διαπιστώνεται αν συντρέχει λόγος για ευεργετικό υπολογισμό των ποινών τους.

«Οι αρμόδιοι εισαγγελείς Πλημμελειοδικών εντέλλονται να εισάγουν προς άμεση εκδίκαση ενώπιον του Δικαστηρίου Εκτέλεσης Ποινών τις εκκρεμείς ατομικές προσφυγές κρατουμένων, που αφορούν στη μη τήρηση κανόνων διαβίωσης των προσφευγόντων, επιμελούμενοι να περιλαμβάνεται στη δικογραφία και βεβαίωση του διευθυντή του καταστήματος κράτησης ως προς το εμβαδόν του θαλάμου κράτησης του προσφεύγοντος και ως προς τον αριθμό των κρατουμένων που διαβιούν στον ίδιο θάλαμο με τον προσφεύγοντα» επισημαίνεται στην οδηγία των δύο ανώτατων δικαστικών λειτουργών τονίζοντας ότι «η επισύναψη στη δικογραφία της ανωτέρω βεβαίωσης είναι επιβεβλημένη για την εισαγωγή των εκκρεμών προσφυγών στο δικαστήριο προς κρίση». 

Σε 139 ντροπιαστικές καταδίκες της χώρας έχει προχωρήσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου μέχρι τα τέλη του 2023 για τις κακές συνθήκες κράτησης σε σωφρονιστικά καταστήματα και αστυνομικά κρατητήρια.

Η κατρακύλα δεν σταματά εκεί καθώς η χώρα «κατακτά» την πέμπτη θέση μεταξύ των 46 κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης με τον μεγαλύτερο αριθμό εκκρεμών υποθέσεων.

Τα παραπάνω ανάγκασαν τον Άρειο Πάγο να εκπέμψει σήμα κινδύνου στους εισαγγελείς μέσω εγκυκλίου για τις συνθήκες κράτησης σε σωφρονιστικά καταστήματα και αστυνομικά κρατητήρια, παραπέμποντας στις καταδίκες που έχει εισπράξει από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).

Σύμφωνα με αυτή «το ΕΔΔΑ έχει εκδώσει μέχρι τα τέλη του 2023 σε βάρος της χώρας μας 139 καταδικαστικές αποφάσεις για παραβίαση του άρθρ. 3 της ΕΣΔΑ λόγω κακών συνθηκών κράτησης και επί πλέον η εκάστοτε Ελληνική Κυβέρνηση έχει προβεί συνολικά σε 567 φιλικούς διακανονισμούς σύμφωνα με το άρθρ. 39 της ΕΣΔΑ και επί πλέον σε 83 μονομερείς δηλώσεις» ενώ σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώθηκε επιπροσθέτως έλλειψη δυνατότητας προσφυγής σε ελληνικό δικαστήριο για τέτοιες υποθέσεις.

Όπως επισημαίνεται στην εγκύκλιο του Ανώτατου Δικαστηρίου «για το έτος 2023 η χώρα μας κατείχε την πέμπτη θέση μεταξύ των 46 κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης με τον μεγαλύτερο αριθμό εκκρεμών υποθέσεων προτεραιότητας κυρίως σε σχέση με τις συνθήκες κράτησης, ενώ για την περίοδο 2018 – 2023 οι σχετικές καταβληθείσες από την Ελλάδα αποζημιώσεις ανήλθαν περίπου σε 3.600.000 ευρώ και μόνο για το έτος 2023 καταβλήθηκαν 2.866.520 ευρώ».

Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ «το πρόσωπο αφότου τεθεί σε καθεστώς κράτησης, περνά σε μία ειδική σχέση εξουσίασης από το κράτος, που μεριμνά και διασφαλίζει την απόλαυση κάθε παρεχομένου δικαιώματος, βεβαίως και αυτών τα οποία έξω στην κοινωνία βρίσκονται στην πλήρη και αποκλειστική εμβέλεια του αυτοκαθορισμού λ.χ. διατροφή, κανόνες υγιεινής κλπ. Έτσι οι κακές συνθήκες κράτησης έχουν ως αποτέλεσμα να πλήττουν συνταγματικά αγαθά των κρατουμένων με πρώτο και κύριο την υγεία τους, σωματική ή/και ψυχική».

Τα στοιχεία

Όπως σημειώνεται στην σχετική εγκύκλιο «σύμφωνα με τα υποβληθέντα σ’ εμάς στις 1-5-24 στοιχεία της αρμόδιας Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, από την ισχύ της ρύθμισης (27-10-22) μέχρι τις 15-4- 24 έχουν ασκηθεί συνολικά στα 19 από τα 34 σωφρονιστικά κατ/τα της χώρας 197 ατομικές και ομαδικές προσφυγές του άρθρ. 6 Α ́ Σωφρ. Κώδ. και έχουν εκδοθεί επ’ αυτών (μέχρι 15-4-24) 102 βουλεύματα, από τα οποία τα 98 είναι απορριπτικά και μόνο τέσσερα δέχθηκαν τις προσφυγές (όλα του Συμβ. Πλημ. Λάρισας και συγκεκριμένα τα υπ’ αριθμ. 532/23, 132/24, 137/24 και 184/24), ενώ επισημαίνεται ότι μεταξύ των 15 σωφρον. κατ/των, στα οποία δεν έχει μέχρι 15-4-24 ασκηθεί καμία προσφυγή, συμπεριλαμβάνονται το Σ.Κ Κορυδαλλού ΙΙ και το Ψυχιατρείο Κορυδαλλού».

Το μήνυμα του Αρείου Πάγου στους εισαγγελείς

Πάντα, σύμφωνα με την εγκύκλιο «η σχετική κρίση του προτείνοντος στο αρμόδιο δικ/ριο εισαγγελικού λειτουργού (όπως και αυτή των δικαστών της σύνθεσης) δεν είναι «αμυντική» έναντι των «απαιτήσεων» των κρατουμένων, όταν αυτές στηρίζονται σαφώς στην Ελληνική νομοθεσία και στην νομολογία του ΕΔΔΑ, αλλά βάσει αμιγώς δικαστικών κριτηρίων είναι ανεξάρτητη, αμερόληπτη και ανεπηρέαστη από τυχόν «αλληλεγγύη» προς τις πράγματι «αδελφές» σωφρονιστικές αρχές, ενώ η ελάχιστη προσήνεια προς τους κρατούμενους, που είναι εξ ορισμού η αδύνατη («ευάλωτη» κατά την νομολογία του ΕΔΔΑ) πλευρά, σαφώς δεν βλάπτει».

Και συνεχίζει πως «Έτσι ο Έλληνας εισαγγελικός λειτουργός όπως άλλωστε και ο δικαστικός ουδέποτε διαπλάθει, αλλά με σύνεση και περίσκεψη διαπιστώνει ακριβοδίκαια την πραγματικότητα για τις συνθήκες κράτησης (χωρίς παραχωρήσεις ή εκπτώσεις προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση) και σε καμία περίπτωση δεν είναι και δεν γίνεται μέρος του τυχόν υπάρχοντος προβλήματος, ενώ με τις αιτιολογημένες και οπωσδήποτε νουνεχείς, ισορροπημένες και πειστικές αντίστοιχα προτάσεις και αποφάσεις του αποδεικνύει καθημερινά στο πεδίο ότι είναι ουσιώδης, βαρύνουσα και σημαντική πλευρά προς επίλυση του τυχόν υπάρχοντος προβλήματος. Βεβαίως, γνωρίζει πολύ καλά ότι η τυχόν αυτόθρον, χωρίς διύλιση, «άσκεφτη» αποδοχή των υπόψη αιτήσεων των κρατουμένων δεν προσιδιάζει στην υψηλή κατά το άρθρ. 28§2 ν. 4938/22 αποστολή του, όμως γνωρίζει εξίσου καλά ότι η θέση του κρατουμένου προσώπου καθορίζεται όλο και περισσότερο από το διεθνές δίκαιο και ιδίως από την ΕΣΔΑ (βλ. την β ́ σχετική) και ότι συνεπώς η «υπόθεση» δεν τελειώνει με την έκδοση της μη υποκείμενης σε ένδικα μέσα Α’ βαθμιας απορριπτικής απόφασης/ βουλεύματος, αλλά μάλλον διεθνοποιείται «εξαγόμενη» στο εξωτερικό και μάλιστα ενώπιον του ΕΔΔΑ, που ευθέως «συνομιλεί» με την εκάστοτε εναγόμενη Ελληνική Κυβέρνηση, αλλά στις υπόψη περιπτώσεις – εμμέσως μεν, αλλά κυρίως – με την Ελληνική Δικαιοσύνη, η οποία πρέπει να εξέρχεται της εκάστοτε δοκιμασίας αλώβητη και άμωμη».