Ο Αντώνης Μπαλασόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, με ειδίκευση τις σπουδές στη λογοτεχνική, φιλοσοφική και πολιτική παράδοση της Ουτοπίας και συγγραφέας. Η είδηση ότι η Meta (Facebook) τον απέκλεισε δια παντός από την πλατφόρμα εξαιτίας ενός πολιτικού σχολίου γύρω από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, δημιούργησε ξανά ερωτήματα σε σχέση με τις νέες μορφές λογοκρισίας των social media που ελέγχει η σύγχρονη ολιγαρχία.
«Τα τελευταία δυο χρόνια με την αναζωπύρωση πολέμων ζούμε στο καθεστώς πολεμικού χαρακτήρα λογοκρισίας. Στην πραγματικότητα η χώρα μας βρίσκεται σε πόλεμο με έμμεσο τρόπο καθώς ανήκει σε συγκεκριμένο συνασπισμό και δεν τυχαία η συνάρτηση» λέει ο καθηγητής στο tvxs υποστηρίζοντας πως δεν πρόκειται για κάποιο «λάθος» του αλγόριθμου.
Ο Αντώνης Μπαλασόπουλος ανάρτησε μια φωτογραφία στρατιωτών του ISIS σχολιάζοντας πως «Με αυτούς τους ανθρώπους τώρα είμαστε σύμμαχοι» και η πλατφόρμα κατέβασε αμέσως τη φωτογραφία στέλνοντας του μήνυμα πως ζητήθηκε έλεγχος.
«Έχει σημασία ότι δεν εξηγήθηκε σε κανένα σημείο ποιο ήταν το πρόβλημα ούτε δόθηκε τεκμηρίωση. Μου ανακοινώθηκαν αποφάσεις. Πρώτα κατέβασαν την ανάρτηση μετά μου γράφουν ότι έχω 180 μέρες να κάνω ένσταση ενώ δεν μου έδιναν τη δυνατότητα να κάνω ένσταση. Έπρεπε να με βοηθήσει μια συνάδελφος να στείλω ένα μέιλ στο οποίο δεν απάντησαν ποτέ. Η τελική απόφαση βγήκε στην πλατφόρμα χωρίς να εξηγεί ποιους κανόνες της κοινότητας παραβίασα, ποια ήταν η ανάρτηση που ενόχλησε και για ποιο λόγο. Σβήστηκε ο λογαριασμός, χάθηκαν όλα όσα ανεβάζω τόσα χρόνια και μου είπαν πως αν δεν μου αρέσει η απόφαση, να πάω στα δικαστήρια» λέει ο κ. Μπαλασόπουλος.
Τι χαρακτήρα όμως είχε η προσωπική του σελίδα στο FB;
«Ήταν ένας λογαριασμός και με ακαδημαϊκές και συγγραφικές δημοσιεύσεις ,σκέψεις για τη λογοτεχνία αλλά και πολιτικές. Αυτό προφανώς ενόχλησε».
Παρατηρεί πως τα φαινόμενα λογοκρισίας εντάθηκαν τα τελευταία 2 χρόνια.
«Είχα λογαριασμό από το 2008, 16 χρόνια. Μόνο τα τελευταία 2 χρόνια άρχισαν να μου αφαιρούν αναρτήσεις πχ ανάρτηση με εικονογράφηση από ένα κλασικό βιβλίο κατέβηκε ως πορνογραφικό περιεχόμενο.
Μια καταγγελία ενάντια σε ληστρικές πρακτικές των τραπεζών, κατέβηκε με τη δικαιολογία ότι προσπαθώ να εξαπατήσω τον κόσμο για να πάρω λεφτά! Από το 2022 ξεκίνησαν αυτά και γνωρίζω κι άλλες περιπτώσεις σαν τη δική μου. Υπάρχει συστηματική λογοκρισία με το shadow banning. Όταν δεν σε τιμωρούν διώχνοντας σε δια παντός αλλά κατεβάζουν τις αναρτήσεις για να τις βλέπουν λιγότεροι. Είναι η λεγόμενη σκιώδης απαγόρευση.
Είναι ξεκάθαρο πως σκοπός τους είναι ο έλεγχος της κοινής γνώμης από συγκεκριμένα κέντρα εξουσίας με συγκεκριμένες στοχεύσεις.
Ο έλεγχος της κοινής γνώμης για το τι συμβαίνει στη Γάζα για την πραγματική στάση του Ισραήλ, των ΗΠΑ και της ΕΕ. Με πρόσχημα ότι δεν μπορείς να τεκμηριώσεις ότι σκοτώνονται άμαχοι για παράδειγμα σε κατηγορούν για διασπορά ψευδών ειδήσεων. Εγώ δεν ανέβαζα εικόνες αλλά παρόλα αυτά λογοκρίθηκαν αρκετές αναρτήσεις μου.
Στερούν τη δυνατότητα ανθρώπων να διαμορφώσουν άποψη για το τι συμβαίνει γύρω τους και είναι πολύ σοβαρό αυτό γιατί ηλικίες κάτω από 35 ενημερώνονται κυρίως από αυτές τις πλατφόρμες».
Τον ρωτάω τι γνώμη έχει για το επιχείρημα ότι πρόκειται για λάθη του αλγόριθμου.
«Όχι δεν ισχύει. Είναι άσκηση εξουσίας και προπαγάνδα υπέρ συγκεκριμένων πολιτικών.
Όταν βρέθηκα σε περιορισμό από το twitter γιατί σχολίαζα τις πολιτικές του Μητσοτάκη που είχαν υποστεί τα παιδιά στα σχολεία, τότε με το σκάνδαλο με τις τεράστιες μάσκες, ανακάλυψα ότι διαγράφουν πρόσωπα με συγκεκριμένες απόψεις. Κάνουν μαζικά ριπορτ οι δικοί τους και σε ρίχνουν. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο. Οι αλγόριθμοι κινητοποιούνται από συγκεκριμένες λέξεις όπως Γάζα όπως Τέμπη …. και σου ανακοινώνουν μια μέρα ότι οι αναρτήσεις σου προτρέπουν στη βία γιατί είναι έτσι στοχευμένα ρυθμισμένοι.
Θα έχετε υπόψη την περίπτωση αστυνομικού που βίαζε τα παιδιά του. Κάποια στιγμή βλέπω σε ένα σάιτ ότι αυτός ο άνθρωπος από τον Κορυδαλλό συνεχίζει να γράφει στο fb, θέλησα να το διαπιστώσω. Ήταν μια χαρά ο λογαριασμός στη θέση του. Ακόμα και να τον ενημερώνει άλλος από έξω, δεν τον κατέβασε το fb. Τι είδους αλγόριθμος είναι αυτός που τιμωρεί τους ανθρώπους που σχολιάζουν στο fb, τι σημαίνει για εκείνους το ότι διαλύεται το κράτος τους;
Δεν είναι ασφαλείς οι πλατφόρμες και δεν είμαι αθώος, το γνώριζα ως χρήστης, ότι δεν επρόκειτο για ελεύθερο φόρουμ. Αυτό που έχει σημασία όμως είναι ότι αποτελούν το κύριο μέσο ενημέρωσης για την πλειοψηφία ιδιαίτερα των νέων».
Γιατί όμως κατά τη γνώμη του δεν έχει προσφύγει ο κόσμος σε εναλλακτικές πλατφόρμες;
«Πρόσφατα υπήρξε ένα μαζικό ρεύμα εξόδου από το τουίτερ λόγω της συμπόρευσης του Έλον Μασκ με Τραμπ και πήγε μαζικά ο κόσμος στο Blue Sky. Όταν υπάρχουν όμως επιχειρηματικά συμφέροντα, το κεφάλαιο εμπλέκεται γιατί θέλουν χρήματα αυτές οι πλατφόρμες».
Ο κ. Μπαλασόπουλος δεν σκέφτεται να προσφύγει νομικά ενάντια στην πλατφόρμα. «Δεν με ενδιαφέρει να ξοδέψω ενέργεια σε μια τέτοια διαμάχη. Σκεφτόμουν να κάνω στο μέλλον νέο λογαριασμό αλλά έχω απαξιώσει το μέσο οπότε δεν είναι καθόλου σίγουρο. Με απασχολεί πάντως το πώς θα καταφέρουμε κάπως να αντισταθούμε σε όλο αυτό».
Σοβαρά ερωτήματα προκαλεί η απόφαση του Facebook να κατεβάσει αναρτήσεις σχετικές με τον Νίκο Ρωμανό, καθώς ο τεχνολογικός κολοσσός χαρακτηρίζει τον 31χρονο «επικίνδυνο».
Συγκεκριμένα, το Facebook κατέβασε ανάρτηση του Γιώργου Θαλάσση, γυμνασιάρχη του Νίκου Ρωμανού με την αιτιολογία ότι «παραβιάζει τους όρους της κοινότητας σχετικά με τα επικίνδυνα άτομα και τις επικίνδυνες οργανώσεις».
Ο Γιώργος Θαλάσσης επανήλθε και με ανάρτησή του σχολίασε:
«Ποιο είναι το επικίνδυνο άτομο; Αυτός ή αυτοί που τον έκλεισαν; Για την επικίνδυνη οργάνωση δεν ρωτάω. Είναι η κυβέρνηση».
Υπενθυμίζεται ότι ο Νίκος Ρωμανός προφυλακίστηκε για την έκρηξη στους Αμπελοκήπους εξαιτίας ενός αποτυπώματος σε σακούλα σκουπιδιών, μία κίνηση που έχει ξεσηκώσει μεγάλες αντιδράσεις.
O ηγέτης της Meta, Μαρκ Ζάκεμπεργκ, αποκαλύπτει ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν πίεζε τον διαδικτυακό κολοσσό να λογοκρίνει περιεχόμενο για την Covid-19 στο Facebook και το Instagram και υποστηρίζει ότι λυπάται που υπέκυψε στην «πίεση» κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Σε επιστολή του προς τη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ ανέφερε πως ανώτεροι αξιωματούχοι, μεταξύ των οποίων αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου, ζήτησαν επανειλημμένα, επί μήνες, από την Meta να αφαιρέσει περιεχόμενο το 2021, στο οποίο περιλαμβάνονταν χιουμοριστικές και σατιρικές αναρτήσεις.
«Κάναμε κάποιες επιλογές που, με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης και των νέων πληροφοριών, δεν θα κάναμε σήμερα... Πιστεύω ότι η κυβερνητική πίεση ήταν λανθασμένη και λυπάμαι που δεν ήμασταν πιο ειλικρινείς γι' αυτό».
Από την πλευρά του ο Λευκός Οίκος υπερασπίστηκε τις ενέργειές του λέγοντας ότι ενθάρρυνε «υπεύθυνες ενέργειες για την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας». «Η θέση μας ήταν ξεκάθαρη και συνεπής: πιστεύουμε ότι οι εταιρείες τεχνολογίας και άλλοι ιδιωτικοί φορείς θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις επιπτώσεις που έχουν οι ενέργειές τους στον αμερικανικό λαό, κάνοντας παράλληλα ανεξάρτητες επιλογές σχετικά με τις πληροφορίες που παρουσιάζουν» δήλωσε ο Λευκός Οίκος στο Politico.
Λογοκρισία και για τον Χάντερ Μπάιντεν
Ο Ζάκεμπεργκ δήλωσε επίσης πως η εταιρεία λογόκρινε περιεχόμενο, που αφορούσε τον γιο του Τζο Μπάιντεν, Χάντερ, ενόψει των αμερικανικών εκλογών του 2020, αφού το FBI την προειδοποίησε για «πιθανή ρωσική επιχείρηση παραπληροφόρησης» σχετικά με την οικογένεια του προέδρου, η οποία αποδείχθηκε ψευδής.
Ο επικεφαλής της Meta αναφερόταν σε έναν φορητό υπολογιστή, που άφησε ο γιος του προέδρου σε συνεργείο επισκευής στο Ντέλαγουερ, όπως είχε αποκαλύψει η New York Post. Η εφημερίδα υποστήριξε ότι τα e-mails που βρέθηκαν στο λάπτοπ δείχνουν ότι οι επιχειρήσεις του στο εξωτερικό είχαν επηρεάσει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ όσο ο πατέρας του ήταν αντιπρόεδρος.
Το θέμα έγινε πεδίο διαμάχης στον δημόσιο διάλογο και ορισμένες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης λογόκριναν το περιεχόμενο. «Εκ των υστέρων, δεν θα έπρεπε να είχαμε υποβιβάσει την ιστορία», έγραψε ο κ. Ζούκερμπεργκ.
«Αλλάξαμε τις πολιτικές και τις διαδικασίες μας για να διασφαλίσουμε ότι αυτό δεν θα ξανασυμβεί» ισχυρίστηκε.
Οι Ρεπουμπλικάνοι χαρακτήρισαν την επιστολή, η οποία απευθύνεται στον πρόεδρο της αρμόδιας επιτροπής, Τζιμ Τζόρνταν, ως «μεγάλη νίκη για την ελευθερία του λόγου».
Είδαμε πως η Google -πλέον μας ρωτάει αν θέλουμε οι πληροφορίες μας να μοιράζονται μεταξύ των υπηρεσιών της εταιρίας, όπως η αναζήτηση, το YouTube, το Google Maps και τον Chrome. Αυτό συμβαίνει γιατί πλέον όλες οι εταιρίες, συμπεριλαμβανομένων και των τεχνολογικών κολοσσών, πρέπει να δίνουν την επιλογή στον χρήστη για την διαχείριση των δεδομένων τους.
Τώρα έρχεται το νομοσχέδιο της DMA (Digital Markets Act) και πάνω από την Meta, που ανακοίνωσε τις αλλαγές που θα έρθουν στις δικές της υπηρεσίες. Συγκεκριμένα, Facebook, Instagram και Messenger, θα μπορούν να αποσυνδεθούν αν το επιθυμεί ο χρήστης, εφόσον βρίσκεται στην Ευρώπη.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά όμως;
Οι χρήστες των υπηρεσιών της Meta θα μπορούν να επιλέξουν αν τα δεδομένα τους θα διαμοιράζονται στους λογαριασμούς τους στο Instagram, το Facebook και τον Messenger, για στατιστικούς ή διαφημιστικούς σκοπούς. Επίσης οι χρήστες θα μπορούν να έχουν όποια υπηρεσία θέλουν, χωρίς την ανάγκη δημιουργίας των υπολοίπων. Για παράδειγμα αν θέλετε να έχετε μόνο τον Messenger χωρίς το Facebook, θα μπορείτε κανονικά. Όσοι έχουν συνδέσει τους λογαριασμούς τους, θα μπορούν να τους αποσυνδέσουν, ώστε να μην μοιράζονται δεδομένα μεταξύ τους, αλλά ούτε και τις κοινοποιήσεις.
Βέβαια, αυτό δεν είναι κάτι νέο, αφού οι χρήστες μπορούσαν να κάνουν όλα αυτά εδώ και καιρό, απλά τώρα αναγκάζει η Ευρωπαϊκή Ένωση να τα κάνει πιο ξεκάθαρα και να το δηλώσει.
Η ουσιαστική διαφορά είναι πως το Facebook MarketPlace και το Facebook Gaming, δεν θα αντλούν δεδομένα από τους λογαριασμούς στο Facebook για να μας προβάλει αγγελίες που μας ενδιαφέρουν, κάτι που πρακτικά θα μειώσει την λειτουργικότητα των υπηρεσιών. Επίσης, αν έχετε λογαριασμό Facebook, αλλά όχι λογαριασμό Messenger, δε θα μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους πωλητές των αγγελιών μέσα από την πλατφόρμα, σε περίπτωση που οι αγγελίες δεν έχουν emails, τηλέφωνα ή κάποιο άλλο τρόπο επικοινωνίας.
Εμείς βρίσκουμε αυτή την κίνηση της Ε.Ε. κάπως ανόητη, αφού μειώνει την λειτουργικότητα στις υπηρεσίες που όλοι μας χρησιμοποιούμε και πρακτικά θα μας κάνει την ζωή πιο δύσκολη. Είναι κάτι παρόμοιο με τον GDPR, που πρέπει πλέον όλοι να βλέπουμε τα μηνύματα αποδοχής σε κάθε ιστοσελίδα, χαλώντας την αισθητική της σελίδας και προσθέτοντας ένα ακόμα βήμα για να φτάσουμε στο περιεχόμενο που θέλουμε να δούμε. Την ίδια στιγμή μας παίρνουν τηλέφωνα και μας στέλνουν emails, εταιρίες που δεν έχουμε δώσει ποτέ το τηλέφωνό μας ή το email μας και που πήραν τα προσωπικά μας δεδομένα με πλάγιους τρόπους. Νομοθεσίες για τα μάτια του κόσμου, που δημιουργούν προβήματα τόσο στους καταναλωτές, όσο και στις υπηρεσίες που χρησιμοποιούν.
Μέσω της end to end κρυπτογράφησης ακόμη και το ίδιο το Facebook όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει στην ιστοσελίδα του δεν μπορεί να δει τα μηνύματα που στέλνεις. Για να ξεκινήσεις μια κρυπτογραφημένη συνομιλία με κάποιον η διαδικασία είναι ιδιαίτερα απλή. Συγκεκριμένα, επιλέγεις το προφίλ που θέλεις και πιέζεις στο έναρξη κρυπτογραφημένης συνομιλίας όπως φαίνεται στην εικόνα.
Από το κινητό μας σε Android που έχουμε στη κατοχή μας και το δοκιμάσαμε επιλέγουμε ξανά τη φωτογραφία προφίλ του ατόμου με το οποίο θέλουμε να συνομιλήσουμε και στη συνέχεια πιέζουμε το Go To Secret Conversation. Αμέσως το Messenger μας ενημερώνει ότι οι συνομιλίες μας προστατεύονται με κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο.
Το Facebook αναφέρει:
Η κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο στο Messenger προσφέρει επιπλέον ασφάλεια και προστασία στα μηνύματα και στις κλήσεις σας, ώστε μόνο εσείς και ο συνομιλητής σας να μπορείτε να τα δείτε, να τα ακούσετε ή να τα διαβάσετε. Το περιεχόμενο των μηνυμάτων και των κλήσεών σας σε συζητήσεις με κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο είναι προστατευμένο από τη στιγμή που θα φύγει από τη συσκευή σας μέχρι τη στιγμή που θα φτάσει στη συσκευή του παραλήπτη. Αυτό σημαίνει ότι κανένας άλλος, συμπεριλαμβανομένης της Meta, δεν μπορεί να δει ή να ακούσει τι στείλατε ή τι είπατε. Δεν θα μπορούσαμε να διαβάσουμε αυτά τα μηνύματα, ακόμα και αν το θέλαμε.
Την επιλογή να πληρώνουν μηνιαία συνδρομή θα προσφέρει στους πολίτες της ΕΕ η Meta προκειμένου να χρησιμοποιούν το Facebook και το Instagram χωρίς διαφημίσεις. Όπως ξεκαθαρίζει, οι χρήστες θα μπορούν εναλλακτικά να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν αυτές τις υπηρεσίες δωρεάν και να βλέπουν διαφημίσεις που είναι σχετικές με αυτούς.
Όπως σημειώνει η Meta στην ανακοίνωσή της, προχώρησε στην παραπάνω κίνηση σε συμμόρφωση με τους εξελισσόμενους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. “Τον Νοέμβριο, θα προσφέρουμε στα άτομα που χρησιμοποιούν το Facebook ή το Instagram και κατοικούν σε αυτές τις περιοχές την επιλογή να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν αυτές τις εξατομικευμένες υπηρεσίες δωρεάν με διαφημίσεις ή να εγγραφούν για να σταματήσουν να βλέπουν διαφημίσεις” σημειώνει η Meta και επισημαίνει πως “όσο οι χρήστες είναι εγγεγραμμένοι, οι πληροφορίες τους δεν θα χρησιμοποιηθούν για διαφημίσεις”.
Για τις τιμές, είπε ότι η αγορά του θα κοστίζει 9,99 €/μήνα για web ή 12,99 €/μήνα για iOS και Android. Ανεξάρτητα από το πού θα αγοραστεί, η συνδρομή θα ισχύει για όλους τους συνδεδεμένους λογαριασμούς Facebook και Instagram στο Κέντρο λογαριασμών ενός χρήστη. Όπως συμβαίνει με πολλές διαδικτυακές συνδρομές, οι τιμές iOS και Android λαμβάνουν υπόψη τις χρεώσεις που χρεώνουν η Apple και η Google μέσω των αντίστοιχων πολιτικών αγορών.
Το μέγα σκάνδαλο της CambridgeAnalytica και τι συνέβη με την εκλογή Τραμπ και το Brexit
Τι λένε στους DataJournalists ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος, πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και ο Γιώργος Ρουσόπουλος, Ειδικός επιστήμονας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα
Γιώργος Κυρίτσης, επιστήμων στην «Μηχανική Μάθηση: «Η Cambridge Analytica αξιοποίησε τα προσωπικά δεδομένα απ’ το Facebook με σκοπό την δημιουργία ψυχολογικών προφίλ των χρηστών».
Θωμάς Σιώμος, Πολιτικός επιστήμονας: «Να ρυθμιστούν τα όρια αυτών των πρακτικών, ώστε να μην στρεβλώσουμε την ελευθερία της βούλησης, της ψήφου. Αυτή είναι η «κόκκινη γραμμή».
Τι έγινε στην Ελλάδα με την αμφιλεγόμενη Palandir
Γράφουν Πάνος Κατσαχνιάς, Βασίλης Γαλούπης
Πριν από δέκα χρόνια μια άγνωστη τότε εταιρεία τεχνολογίας άνοιγε ησύχως κι απαρατήρητη τα γραφεία της στο Westferry Circus. Μια πενταετία μετά έβαζε λουκέτο διωκόμενη από το νόμο.
Η βρετανική Cambridge Analytica γινόταν η συμπρωταγωνίστρια, μαζί με το Facebook, στο μεγαλύτερο σκάνδαλο «βρώμικων» data της εποχής μας. Τον Ιούλιο του 2019 ανακοινωνόταν ότι στο Facebook επιβαλλόταν πρόστιμο 5 δισ. δολ. από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου των ΗΠΑ λόγω παραβιάσεων των προσωπικών δεδομένων.
Από τότε σηματοδοτήθηκε η έναρξη μιας νέας εποχής. Τα δεδομένα κάθε χρήστη στο διαδίκτυο «έχασαν» ξαφνικά την αθωότητά τους. Όλοι συνειδητοποίησαν ότι στα λάθος χέρια, όπως τα πυρηνικά, μπορούν να γίνουν ένα επικίνδυνο υπερόπλο. Και «χρυσάφι» για τον αθέμιτο επηρεασμό της κοινής γνώμης.
Οι Data Journalists ερευνούν τι συμβαίνει με τα Big Data όταν αυτά αξιοποιούνται πέρα από το ακόμα ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο στην ΕΕ. Με αφορμή το σκάνδαλο της Cambridge Analytica ερευνούμε και την ελληνική πραγματικότητα, συνομιλώντας με θεσμικούς φορείς και ειδικούς.
Ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος, πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ο Γιώργος Ρουσόπουλος, Ειδικός επιστήμονας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ο Θωμάς Σιώμος, Πολιτικός επιστήμονας και ο Γιώργος Κυρίτσης, επιστήμων στην «Μηχανική Μάθηση» (Machine Learning Engineer), απαντούν σε μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων για τις προκλήσεις στην εποχή των «δεδομένων».
Το σκάνδαλο που σόκαρε ΗΠΑ και Βρετανία
Όλα ξεκίνησαν όταν οι New York Times και ο βρετανικός Observer ξεκίνησαν το 2018 μια σειρά δημοσιευμάτων με ντοκουμέντα για την Cambridge Analytica. Συνέδεσαν άμεσα την εταιρεία με την προεκλογική καμπάνια του Ντόναλντ Τραμπ το 2016, αποκαλύπτοντας ότι η εταιρεία απέκτησε παράνομα τα δεδομένα 50 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook.
Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις, που οδήγησαν στην πτώχευση της Cambridge Analytica, ένας ερευνητής του Πανεπιστημίου του Cambridge, ονόματι Αλεξάντρ Κόργκαν, δελέασε 270.000 ανθρώπους για να πάρουν μέρος σε έρευνα με αντάλλαγμα μια μικρή αμοιβή.
Όταν αυτοί οι 270.000 χρήστες εγκατέστησαν την εφαρμογή (app) της έρευνας κοινοποίησαν κάθε είδους λεπτομέρειες για τους ίδιους, αλλά όχι μόνο. Ουσιαστικά, όμως, «παγιδεύτηκαν» και τα δεδομένα των «φίλων» τους με αποτέλεσμα ο αρχικός αριθμός (270.000) να φτάσει στα 50 εκατομμύρια χρήστες του Facebook. Έπειτα ο Κόργκαν πάσαρε τα δεδομένα αυτών των 50 εκατομμυρίων χρηστών στην Cambridge Analytica.
Πριν το 2015 οι κανονισμοί του Facebook επέτρεπαν ακόμα την συλλογή όλων των κοινωνικών συνδέσεων (“φίλων”, ακολούθων, κάθε σύνδεση στο δίκτυο) χωρίς την συγκατάθεση του κάθε χρήστη.
Στις πρώτες 48 ώρες από το ξέσπασμα του σκανδάλου, το Facebook έχασε 65 δις δολάρια κεφαλαιοποίησης. Μεταξύ 16 – 21 Μαρτίου 2018 η αξία της μετοχής έπεσε κατά 9%. Το Κογκρέσο απαίτησε από τον Ζάκεμπεργκ να καταθέσει επισήμως.
Από την διαδικασία αποδείχθηκε ότι το Facebook γνώριζε από το 2015 για την συλλογή δεδομένων από την Cambridge Analytica, όμως δεν ειδοποίησε ποτέ τους χρήστες του. Τα δεδομένα των χρηστών χρησιμοποιήθηκαν από την Cambridge Analytica για στοχευμένη καμπάνια που βοήθησε τον Ντόναλντ Τραμπ τα 2016. Τον Σεπτέμβριο του 2018 έγινε γνωστό ότι το Κρεμλίνο είχε προωθήσει αναρτήσεις (free posts) σε 150 εκατομμύρια χρήστες του Facebook.
Η Cambridge Analytica τέθηκε άμεσα υπό λεπτομερείς επίσημους ελέγχους σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Στην Βρετανία έγινε αντικείμενο έρευνας για τον ρόλο που έπαιξε στο δημοψήφισμα για το Brexit και για το πώς ακριβώς συνδέεται με την Aggregate IQ, την εταιρία που χρησιμοποίησε η καμπάνια υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού συμπεριλήφθηκε επισήμως στην έρευνα του ειδικού συμβούλου Ρόμπερτ Μιούλερ για πιθανή συμπαιγνία Ρωσίας – Τραμπ.
Η Cambridge Analytica ήταν μια εταιρία «πολιτικών ερευνών και ερευνών δεδομένων» με βάση στην Βρετανία. Ένας εκ των ιδιοκτητών της ήταν ο δισεκατομμυριούχος Ρόμπερτ Μέρσερ που τάχθηκε ενεργά υπέρ της νίκης του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Στηβ Μπάνον, πρώην κορυφαίος σύμβουλος του Τραμπ, υπήρξε στο παρελθόν στέλεχος της Cambridge Analytica.
Μία ημέρα μετά την νίκη Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές, ο Αλεξάντρ Νιξ, διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας, είχε δηλώσει: «Είμαστε ενθουσιασμένοι που η επαναστατική μας προσέγγιση στην επικοινωνία με βάση τα δεδομένα έπαιξε τόσο αναπόσπαστο ρόλο στην εκπληκτική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ».
Όπως αποκάλυψε ο Economist, άτομα που ήταν παρόντα στις παρουσιάσεις της Cambridge Analytica, ανέφεραν ότι τα στελέχη της εταιρείας παρουσίαζαν στους πιθανούς πελάτες χάρτες διαφόρων περιοχών του κόσμου, γεμάτους από τελίτσες, δείχνοντάς τους πώς τα ογκώδη δεδομένα στα οποία είχε πρόσβαση η εταιρεία θα χρησιμοποιούνταν για να ανιχνεύσουν τις τάσεις των καταναλωτών ή ψηφοφόρων. Το team της εταιρίας αυτοαποκαλούνταν ως «οι ανθρωπολόγοι της ψηφιακής εποχής».
Τα δεδομένα της Cambridge Analytica χρησιμοποιήθηκαν στοχευμένα για να επηρεαστεί υπέρ Τραμπ ένα κρίσιμο ψηφοφορικό σώμα 10-20 εκατ. ψηφοφόρων. Βάσει αυτών των data αποφασίστηκε ποιες πόλεις θα έπρεπε να επισκεφτεί ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών.
Στις ΗΠΑ, το περιοδικό Newsweek εντόπισε ένα θύμα της κλοπής data από την Cambridge Analytica. Επρόκειτο για έναν συνταξιούχο του Ναυτικού ονόματι Τζέφρι Ρούεστ. Όταν του έδειξαν τα ευρήματα που είχε συλλέξει από τον ίδιο εν αγνοία του η εταιρεία, εκείνος πάγωσε. «Είχαν όλο το ψυχολογικό μου προφίλ και τις γεωγραφικές συντεταγμένες του σπιτιού μου. Τις έβαλα στο GPS locator και έδειξε την πόρτα στο σπίτι μου».
Ο Ρούεστ δήλωσε κατάπληκτος από τον όγκο των πληροφοριών που είχαν συγκεντρώσει για εκείνον οι αναλυτές. Όπως είπε στους δημοσιογράφους του Newsweek η μόνη ενασχόλησή του στο διαδίκτυο ήταν που γράφτηκε στο Facebook για να βλέπει φωτογραφίες των εγγονιών του!
Γιώργος Κυρίτσης
Γιώργος Κυρίτσης: Μας έδειξαν πως μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση μια εκλογικής διαδικασίας
«Το σκάνδαλο Cambridge Analytica μάς δίδαξε σχετικά με την προστασία των προσωπικών δεδομένων την αναγκαιότητα προσοχής των χρηστών αναφορικά με την εκχώρηση δεδομένων και τη δύναμη των social media να επηρεάσουν την έκβαση μια εκλογικής διαδικασίας», δηλώνει στους Data Journalists ο Γιώργος Κυρίτσης, επιστήμων στην «Μηχανική Μάθηση» (Machine Learning Engineer):
«Το σκάνδαλο τόνισε την ανάγκη ύπαρξης ισχυρότερης και αποτελεσματικότερης νομοθεσίας και πρακτικών προστασίας των προσωπικών δεδομένων, όπως το GDPR στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι χρήστες οφείλουν να είναι πιο «υποψιασμένοι» για τους κινδύνους που συνδέονται με το μοίρασμα προσωπικών δεδομένων στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Το σκάνδαλο αυτό μας έδειξε ότι τα προσωπικά δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις ίδιες τις πλατφόρμες ή από τρίτες εταιρίες για στοχευμένη και πιο αποτελεσματική διαφήμιση. Μας έδειξε τη δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πόσο επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Η CambridgeAnalytica αξιοποίησε τα προσωπικά δεδομένα απ’ το Facebook με σκοπό την δημιουργία ψυχολογικών προφίλ των χρηστών. Ο στόχος ήταν η στοχευμένη πολιτική διαφήμιση».
Ο Γιώργος Κυρίτσης, με ειδίκευση στην Επιστήμη Δεδομένων (Data Science) και στην Χρηματοοικονομική Μηχανική (Financial Engineering), λέει πως «τα δεδομένα είναι το νέο «πετρέλαιο» και οι εταιρίες προσπαθούν να καταγράψουν όσο γίνεται μεγαλύτερο όγκο δεδομένων», ενώ τονίζει ακόμα πως «η καλύτερη νομοθεσία μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή τέτοιων φαινομένων στο μέλλον».
Προσθέτει επίσης ότι «με το ψυχολογικό προφίλ μπορείς στην ουσία να αποκωδικοποιήσεις τον χρήστη, να κατανοήσεις τις πολιτικές του απόψεις και προτιμήσεις. Συνεπώς με αυτή την πληροφορία μπορείς να κάνεις αποτελεσματική και στοχευμένη πολιτική διαφήμιση. Το πόσο εφικτό είναι αυτό εξαρτάται από το πόσο οι πλατφόρμες μοιράζονται αυτές τις πληροφορίες. Θέλω να πιστεύω ότι βρισκόμαστε σε καλύτερο επίπεδο απ’ ό,τι ήμασταν στο παρελθόν».
Για να καταλήξει: «Αυτή η υποτιθέμενη κατοχή των ψηφιακών δεδομένων δίνει στον κάτοχο μια μορφή εξουσίας, καθώς έρχεται σε επαφή με τις προτιμήσεις, τις απόψεις και την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων. Ο κάτοχος θα μπορούσε να επηρεάσει πολιτικά μέσω στοχευμένων πολιτικών διαφημίσεων, να εκμεταλλευτεί οικονομικά προωθώντας προϊόντα η υπηρεσίες που είναι κοντά με τα γούστα και τις προτιμήσεις και να παραβιάσει την ιδιωτική ζωή, καθώς διαθέτει πληροφορίες για τις δραστηριότητες και τις συνήθειές τους».
……
Θωμάς Σιώμος: Να ρυθμιστούν τα όρια – Υπάρχει «κόκκινη γραμμή»
Σύμφωνα με πολιτικούς επιστήμονες, αναλυτές, ειδικούς της επικοινωνίας και επαγγελματίες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (SocialMedia), σε μια «μετακρισιακή» εποχή όπως είναι αυτή που διανύει η Ελλάδα, μετά τα μνημόνια και την πανδημία του κορονοϊού, είναι δεδομένο ότι η πρόσφατη εκλογική επιτυχία της ΝΔ οφείλεται στην οικονομική (ωφελιμιστική) ψήφο, δηλαδή στα οικονομικά της προτάγματα και την επιλογή της συντριπτικής πλειοψηφίας να ψηφίσει βάση των συμφερόντων της και όχι βάση της ιδεολογίας της. Στον αντίποδα βρίσκεται η λεγόμενη ιδεολογική ψήφος, που προτάσσει την ιδεολογία ακόμη κι όταν αυτή δεν εξυπηρετεί το στενό προσωπικό συμφέρον.
Σε τι ποσοστό ίσχυσε αυτό στις εκλογές της 21ης Μαΐου και στο αποτέλεσμα που έβγαλε η κάλπη και σε τι ποσοστό αυτό οφείλεται στην αξιοποίηση -ή μη- από τα πολιτικά κόμματα, των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, με τα προσωπικά δεδομένα που συλλέγουν, μέσα από τις «φούσκες» και τους «χώρους αντήχησης» που δημιουργούν οι χρήστες δραστηριοποιούμενοι σ’ αυτά, παραμένει ζητούμενο προς συζήτηση.
Σε συνέχεια της προηγούμενης έρευνας εξετάζουμε με τη βοήθεια ειδικών, καθώς και του επικεφαλής της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων), πως τα προσωπικά δεδομένα είναι αξιοποιήσιμα σ’ ένα ευρύτερο εκλογικό αποτέλεσμα.
Υπάρχουν παραδείγματα εκλογικών διαδικασιών όπως είναι η πρώτη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ για την Προεδρεία των ΗΠΑ και το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016, που έγιναν με βασικό εργαλείο διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και κατ’ επέκτασης της ψήφου τμήματος του εκλογικού σώματος, την ανάλυση προσωπικών δεδομένων που ήταν παραχωρημένα, ή αποκτημένα από πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Ειδικοί όπως της εταιρίας Cambridge Analytica είχαν τη δυνατότητα να δουν ποιες ομάδες πολιτών αμφιταλαντεύονται ή έχουν συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς και άρα θα ήταν πρόθυμα «αυτιά» προς το ένα ή το άλλο επιχείρημα. «Στοχοποιήθηκαν» -με την έννοια του targeting- οι ομάδες αυτές και οι συγκεκριμένοι χρήστες των SocialMedia, ώστε να τροφοδοτηθούν στη συνέχεια με το ανάλογο υλικό, ώστε να κλίνουν προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Προς τον Τραμπ στην πρώτη περίπτωση και προς το Brexit στη δεύτερη. Η σχετική συζήτηση για την CambridgeAnalytica ξεκίνησε στους κόλπους της Ακαδημαϊκής κοινότητας για να περάσει στη συνέχεια και στο ευρύτερο κοινό, μέσα από δημοσιευμένες έρευνες του Guardian και των New York Times, αλλά και ντοκιμαντέρ στην πλατφόρμα του Netflix.
Ο Δρ. Θωμάς Σιώμος, Πολιτικός επιστήμονας ξεκαθαρίζει από την αρχή της συζήτησης ότι: «Δεν μπορούμε ν’ αποτρέψουμε εταιρίες που ασχολούνται, είτε με τη διαχείριση κρίσεων, είτε επικοινωνιακές να μην υπάρχουν. Όπως εταιρίες που κάνουν datamining, ή μελετούν και αναλύουν μοτίβα. Δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε τις εταιρίες που ασχολούνται με τα BigData, με πρακτικές αξιοποίησης των δεδομένων που δίνει ο κόσμος μέσα από το κινητό του. Αυτή είναι μια «τεχνοφοβική» προσέγγιση. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Οι πρακτικές αυτές μειώνουν την «τυφλότητά» μας για το πως λειτουργούν οι κοινωνίες μας και είναι επιστημονικά αναγκαίες. Αυτό που χρειάζεται είναι να ρυθμιστούν τα όρια αυτών των πρακτικών, ώστε να μην στρεβλώσουμε την ελευθερία της βούλησης, της ψήφου. Αυτή είναι η «κόκκινη γραμμή». Αλλιώς, τα BigData θεωρούνται ο χρυσός του 21ου αιώνα».
Αν κάποιος είναι για πολλά χρόνια χρήστης λοιπόν, των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, οι εταιρίες που τα διαχειρίζονται έχουν συλλέξει πάρα πολλά στοιχεία και πληροφορίες για τον ίδιο και την προσωπικότητά του. Ποιες ώρες τα χρησιμοποιεί, τι ακολουθεί, τι του αρέσει, με τι συμφωνεί και με τι όχι, σε τι είναι επιρρεπής. Ακόμη χειρότερα, αν είναι αναποφάσιστος για κάτι, ομαδοποιώντας τον με όμοιούς του, να τους κατευθύνει προς τη μια ή την άλλη επιλογή.Τα πάρα πολλά πλέον προσωπικά δεδομένα που έχουν συγκεντρωθεί όλα αυτά τα χρόνια και συνεχίζουν να συγκεντρώνονται για τους χρήστες ξεχωριστά, από τα SocialMedia και την συμπεριφορά τους μέσα σ’ αυτά, καθώς και τις αναζητήσεις τους από τις αντίστοιχες ψηφιακές μηχανές, σε συνδυασμό πλέον με την τεχνητή Νοημοσύνη, μπορούν να στρεβλώσουν την ελεύθερη τους βούληση.
«Οι ψηφοφόροι δεν αποφασίζουν πια ανεξάρτητα»
Και η ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά και οι επαγγελματίες που ασχολούνται με την πολιτική επικοινωνία κατέληξαν στο συμπέρασμα από τα γεγονότα της περιόδου εκείνης, ότι αν συνεχίσουν να εφαρμόζονται ανεξέλεγκτα παρόμοιες πρακτικές, τότε μολύνεται το αίσθημα της αντιπροσωπευτικότητας της ψήφου. Δηλαδή, οι ψηφοφόροι δεν αποφασίζουν πια ανεξάρτητα, δεν αποφασίζουν δηλαδή, μ’ έναν τρόπο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ελεύθερος, αλλά αποφασίζουν μ’ ένα τρόπο επιτακτικό, όπου κάποιος ή κάτι τους υποδεικνύει με τον τρόπο του (με την εμφάνιση συγκεκριμένων ειδήσεων, ή άλλων θεμάτων στο newsfeed) τι θα μπορούσαν να ψηφίσουν. Αυτό μολύνει ουσιαστικά τον πυρήνα της αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας δυτικού τύπου που είναι και το μοναδικό δημοκρατικό πολίτευμα παγκοσμίως. Της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας όπου ο κόσμος αποφασίζει με καθολική ψήφο και ελεύθερη βούληση. Αφού δεν υπάρχει άλλο σύστημα που να ρυθμίζει τις δημόσιες υποθέσεις, είναι το μοναδικό σύστημα που εφαρμόζεται σήμερα, άλλοτε με ορθές πρακτικές κι άλλοτε με λάθη τα οποία συζητά η κοινότητα προκειμένου να διορθωθούν.
Αν μολυνθεί αυτός ο μοναδικός τρόπος που έχουμε στο πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης και του πολιτικού ανταγωνισμού, αν δηλαδή η δημοκρατία γίνει λιγότερο αντιπροσωπευτική ή λιγότερο ελεύθερη η ψήφος, τότε αρχίζει και μεταλλάσσεται σε κάτι άλλο… Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό το «καμπανάκι» που χτύπησε με τα γεγονότα του 2016 σε ΗΠΑ και Βρετανία.
Επόμενα βήματα
Όταν οι νέες τεχνολογίες έρχονται να ρυθμίσουν πολύ σημαντικά πεδία της ζωής μας, ακολουθούν από μεριάς κοινωνιών τα επόμενα βήματα προκειμένου να καθοριστεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτές θα το κάνουν. Από το 1990 οπότε και άρχισε να διευρύνεται η χρήση των νέων τεχνολογιών σε ότι αφορά το ίντερνετ, τους Η/Υ και την επικοινωνία, όπου η διαδικτύωση άρχισε ν’ αφορά ολοένα και περισσότερους, για να φτάσει στο σημείο σήμερα ν’ αφορά σχεδόν το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού. Αφού το λεγόμενο «ψηφιακό χάσμα», ακόμα και σε υπανάπτυξη χώρες, όπως της Αφρικής για παράδειγμα, που δεν υπάρχει διαδεδομένο δίκτυο γρήγορου ίντερνετ ADSL όπως στην Ευρώπη και την Αμερική, είναι διαδεδομένη η χρήση smartphones κινητών και επικοινωνίας τους με το διαδίκτυο μέσω 4G ή 5G δικτύων.
Σε αυτό το σημείο ο κ. Σιώμος προσθέτει: «Προκειμένου να συζητάμε τη χρήση των προσωπικών μας Avatar (Προφίλ/Δεδομένα) για εκλογικούς σκοπούς, πρέπει να γνωρίζουμε σε ποια φάση βρισκόμαστε ως προς την Πολιτική Επικοινωνία. Από τη δεκαετία του ’50 και μετά ένα πολύ μεγάλο μέρος των πολιτικών υποθέσεων έχουν μετατραπεί σε επικοινωνιακές υποθέσεις. Ακαδημαϊκά αυτό ονομάζεται η «4η Εποχή» της Πολιτικής Επικοινωνίας. Είμαστε σε μια εποχή που τα προεκλογικά πολιτικά γεγονότα δεν είναι πραγματικά πολιτικά γεγονότα, αλλά γεγονότα που γίνονται με γνώμονα το πως θα μπορούν να καλυφθούν μηντιακά, πως θα ανέβουν στα SocialMedia, πως θα γίνουν βιντεάκια κλπ. Αρχικά με τα παραδοσιακά μέσα -κυρίως τηλεόραση- και από το 2000 και με τη εισδοχή των νέων μέσων (NewMedia), καθιστώντας τον πολιτικό ανταγωνισμό μια επικοινωνιακή μάχη».
»Τα Social Media (Facebook, Twitter, Instagram, TikTok κλπ.) έχουν ακριβέστερη παραμετροποίηση, καλύτερο fine-tuning στα μηνύματα, είναι πιο φθηνά, αφού για παράδειγμα, δεν χρειάζονται πλέον οι μεγάλες φυσικές συγκεντρώσεις με τα εκατοντάδες πούλμαν κόσμου απ’ όλη τη χώρα και τις σκηνοθετικές ικανότητες ενός Τάσου Μπιρσίμ. Σήμερα, αρκούν 100 άνθρωποι, αφού η προεκλογική ομιλία δεν γίνεται για τους κατοίκους της συγκεκριμένης πόλης ή γειτονιάς, αλλά για τα Social Media με την Πανελλαδική/Παγκόσμια εμβέλειά τους. Γι’ αυτό και μόνοι αυτοί αρκούν, ώστε να γυριστεί – μονταριστεί επαγγελματικά το βίντεο που θ’ ανέβει π.χ. στο TikTok. Έτσι, με τους πόρους που εξοικονομούνται δημιουργούνται περισσότερα και καλύτερα βίντεο στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, πραγματοποιώντας για το λόγο αυτό, την κεντρική προεκλογική ομιλία στο Θησείο κι όχι στο Σύνταγμα. Επιπλέον, τα Social Media δεν αξιοποιούνται μόνο κατά τις προεκλογικές περιόδους, αλλά και στο ενδιάμεσο αυτών».
»Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της πρώτης περιόδου της «4ης Εποχής» της Πολιτικής Επικοινωνίας θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που τηλεοπτικοποίησε τον προεκλογικό ανταγωνισμό, ενώ της δεύτερης ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλτ Τραμπ, που χρησιμοποιώντας δύο λογαριασμούς στο Twitter (εκείνον του Προέδρου και τον προσωπικό του), επικοινωνούσε καθημερινά με 20 “τιτιβίσματα” κατά μέσο όρο την ημέρα. Πρακτική που έδινε στους ακόλουθους/οπαδούς του την ψευδαίσθηση της αμεσότητας στην επικοινωνία τους μαζί τους. Άλλωστε και σε αυτές τις εκλογές παρατηρήθηκε το φαινόμενο, πρόσωπα που είναι γνωστά λόγο της ιδιότητας τους μέσω της τηλεόρασης (ηθοποιοί, δημοσιογράφοι, παρουσιαστές, μοντέλα, αθλητές) να έρχονται πολύ ψηλά σε σταυρούς, ακόμη και στην πρώτη τους εκλογική κάθοδο. Κι αυτό γιατί στην Ελλάδα -αν και δεν την εμπιστευόμαστε- βλέπουμε ακόμη πολύ τηλεόραση».
Από τη δεκαετία του ’90 έως τώρα, που διανύουμε την 4η δεκαετία, της συμβίωσης μας με τον «ωκεανό» της πληροφορίας που μας δίνει το διαδίκτυο, πάντα οι κακές πρακτικές προηγούνται κατά την αρχική εμφάνιση των νέων τεχνολογιών. Τέτοια παραδείγματα ήταν οι λεγόμενες «φάρμες παραπληροφόρησης» -όπως αυτές που είχε στήσει ο Τραμπ στη Βόρεια Μακεδονία- το «hacking» και η εμπορία προσωπικών δεδομένων. Μετά έρχεται ο νομοθέτης «αγχωμένος» και «λαχανιασμένος», είτε σε εθνικό, είτε σε υπερεθνικό επίπεδο και ρυθμίζει το πλαίσιο. Σήμερα αυτό το βιώνουμε στην περίπτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ).
«Το 2016 οι παρεμβάσεις στα Social Media γινόντουσαν “χειροκίνητα”, από 16χρονους στο Τέτοβο της Βόρειας Μακεδονίας ή στην Νότια Κορέα που παρήγαγαν fake news ή εφαρμογές παραπληροφόρησης. Σήμερα, με τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης τα ίδια πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ πιο εύκολα» υπογραμμίζει ο κ. Σιώμος.
Γιατί αν συνδυάσουμε την Κοινωνία της Πληροφορίας, την εκτεταμένη κοινωνική διασύνδεση, τα δίκτυα πληροφόρησης, την Τεχνητή Νοημοσύνη (νοήμονα οντότητα που στοχοποιεί τη βούληση του χρήστη, στρέφοντας τον προς συγκεκριμένη κατεύθυνση), αμέσως έχουμε μια «μόλυνση» σε εκτεταμένο βαθμό της ελεύθερης βούλησης ομάδων ψηφοφόρων. Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί -γνωρίζοντας τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών ακόμη και σε βάθος δεκαετιών- να προβάλει ή να αποκρύψει λόγους, ώστε αυτοί να καθοδηγηθούν στην ψήφο τους.
Όλο αυτό όμως σύμφωνα με τους Πολιτικούς επιστήμονες δημιουργεί μια μονομέρεια. Μέχρι πρότινος μια τέτοια κατάσταση ήταν προϊόν ελεύθερης βούλησης, αφού ο χρήστης επίλεγε με ποιους θα πάει και ποιους θ’ αφήσει και δεν θεωρούνταν στρεβλωτικό. Με τα σημερινά δεδομένα όμως και την πρόσθεση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εξίσωση, η οποία τεχνικά μπορεί να έχει πρόσβαση στα προσωπικά δεδομένα του καθενός -φτάνοντας σε όχι τόσο ακριβή συμπεράσματα σήμερα, αλλά που ολοένα θα βελτιώνονται- οδηγούμαστε στο σημείο εκείνο που θα μπορεί δυνητικά να κατευθύνει έναν αναποφάσιστο ψηφοφόρο.
Ακόμα και η τηλεοπτικοποιημένη προεκλογική περίοδος δεν στρεβλώνει την πραγματικότητα. Απλώς δίνει ένα ακόμη στοιχείο, ώστε κάποιος ν’ αποφασίσει. Η έλευση όμως της Τεχνητής Νοημοσύνης, σε συνδυασμό με την προσωποποιημένη πληροφόρηση των SocialMedia για τον κάθε ένα χρήστη τους ατομικά, δημιουργεί στρεβλωτικές συνθήκες.
«Στις εκλογές της 21ης Μαΐου, η ΝΔ ξόδεψε πολλαπλάσια από τον ΣΥΡΙΖΑ»
Σύμφωνα με τον κ. Σιώμο: «Ακόμα είμαστε στο αρχικό στάδιο, όπου τα πράγματα ακόμη δρουν ανεξέλεγκτα γι’ αυτό και βλέπουμε πολύ παράξενες εκλογικές συμπεριφορές, όπως φανερώνει και το πρόσφατο αποτέλεσμα στην Ελλάδα, με τις 20 μονάδες διαφορά του πρώτου από το δεύτερο κόμμα στις εκλογές της 21ης Μαΐου, που είχε να συμβεί από το 1974. Γεγονός που ως ένα βαθμό οφείλεται σε επικοινωνιακή δεινότητα. Όχι απαραίτητα στη χρήση νέων τεχνολογιών, ούτε σε χρήση στρεβλωτικών πρακτικών. Αλλά σε μια πολύ καλή και πιστή εφαρμογή τεχνολογικών δυνατοτήτων, καθόλα νόμιμων, που όταν εφαρμόζονται με τον σωστό τρόπο, φέρνουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Όπως για παράδειγμα, τη δυνατότητα χρήσης του TikTok, που την είχαν όλα τα πολιτικά κόμματα. Η ΝΔ όμως αξιοποίησε το συγκεκριμένο μέσο επαγγελματικά, με στοχευμένη απεύθυνση στην αισθητική του κοινού που το ακολουθεί. Ένα θέμα που φαίνεται ότι δεν τηρήθηκε, είναι το οικονομικό πλαφόν που υπάρχει και αφορά τα ποσά που μπορεί ένα κόμμα να ξοδέψει στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κατά την προεκλογική περίοδο. Έτσι όταν ένα κόμμα εξαντλούσε το πλαφόν αυτό στο ΑΦΜ του, συνέχιζε μ’ εκείνα στελεχών του. Κι έτσι συνέχιζε η καμπάνια μέσα από προσωπικούς λογαριασμούς π.χ. του υπεύθυνου προεκλογικού σχεδιασμού του κόμματος. Εκεί ο Νόμος θα έπρεπε να έχει πρόβλεψη για κάτι τέτοιο, αλλά είμαστε στο αρχικό στάδιο ακόμα. Είναι λοιπόν κι αυτό αντικείμενο έρευνας: Το πως συνδέεται το αποτέλεσμα, με τα χρήματα που ξόδεψε ένα κόμμα για την προβολή του στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κατά την προεκλογική του καμπάνια. Στην περίπτωση των εκλογών της 21ης Μαΐου, η ΝΔ ξόδεψε πολλαπλάσια από τον ΣΥΡΙΖΑ».
Νομοθετικό πλαίσιο
Εδώ να τονίσουμε ότι δεν υπάρχουν εθνικές πολιτικές. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα ομάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διερευνούν το πεδίο, καταλήγουν σε προτάσεις, αυτές αρχικά συζητιούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ψηφίζεται μια Οδηγία, πηγαίνει πίσω στην Ομάδα Εργασίας, συγκεκριμενοποιούνται οι άξονές της και διοχετεύεται στα εθνικά Κοινοβούλια τα οποία και πρέπει να την ενσωματώσουν στις εθνικές τους Νομοθεσίες. Στις ΗΠΑ υπάρχουν Επιτροπές της Γερουσίας, όπου με βάση κοινωνικές ομάδες, ή πρωτοβουλίες των κομμάτων, καλούν σε αυτές τους ειδικούς, ενημερώνονται για το πεδίο και στη συνέχεια παίρνουν πρωτοβουλίες, τις οποίες προωθούν στο Κογκρέσο, ώστε να γίνουν Ομοσπονδιακοί Νόμοι. ΗΠΑ και ΕΕ εναρμονίζουν τις πολιτικές τους για ν’ ακολουθήσει το ίδιο και με τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη, όπως για παράδειγμα η Κίνα, η Αυστραλία και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, μετά από διαβουλεύσεις.
Έτσι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Πέμπτη 15 Ιουνίου 2023 ενέκρινε ένα πλαίσιο λειτουργίας, ώστε να ρυθμιστούν τέτοιες υποθέσεις. Άνθρωποι με εμπλοκή στη δημιουργία, ανάπτυξη και χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, με παρεμβάσεις τους και προς την Γερουσία των ΗΠΑ ζητούν τη δημιουργία νομοθετικού πλαισίου, καθώς και την υπογραφή διεθνών συμφωνιών, παρομοιάζοντας την ως «πυρηνικό όπλο» για το οποίο αν δεν καθοριστεί άμεσα η χρήση και λειτουργία του, θα καταστεί αναπόφευκτα μοιραίο για την ανθρωπότητα.
Στοίχημα να μην μετατραπεί σε «ζούγκλα» η κοινωνία
Αν η νέα τεχνολογία μπορεί -όπως έχει αποδειχθεί με την πρώτη εκλογή Τραμπ και το Brexit- και κάποιος το επιθυμεί, να μολύνει την πολιτική -και όχι μόνο- βούληση των ψηφοφόρων, δεν θα πρέπει να επιτρέψουμε κάτι τέτοιο σήμερα να συμβεί ξανά με τη χρήση και των δυνατοτήτων που μας προσφέρει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Έχοντας δηλαδή πλέον την εμπειρία ως ανθρωπότητα, δεν θα πρέπει να το αφήσουμε να εξελιχθεί ως πρακτική, ώστε να έρθουμε στη συνέχεια να το αντιμετωπίσουμε, όταν η ζημιά όμως θα έχει ήδη γίνει. Όταν οι δημοκρατικές κοινωνίες θα μπορούν να καθοριστούν από πρόσωπα που έχουν την οικονομική δύναμη και πρόσβαση, ώστε να χρησιμοποιούν τέτοια εργαλεία προς όφελός τους, ενώ δεν είναι άξιοι για τεθούν επικεφαλής τους, ή δεν εκφράζουν το συλλογικό καλό.
Η δημόσια συζήτηση έχει ανοίξει κι αυτό είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Η χρήση της πρωτοπόρας τεχνολογίας πάντα τρέχει πιο γρήγορα από τις ίδιες τις κοινωνίες. Κι αυτό γιατί ως συλλογικότητες, οι διαδικασίες που απαιτούνται προκειμένου να παρθεί μια απόφαση και να χαραχθεί μια στρατηγική είναι χρονοβόρες. Ενώ συνήθως, πρώτα μαθαίνουν από τα λάθη τους και μετά πράττουν (Try&Errormethod). Έτσι, όπως παραδείγματος χάρη συνέβη και στις περιπτώσεις των κρυπτονομισμάτων και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αρχικά καταγράφεται ένας μεγάλος βαθμός ελευθερίας και αστάθειας, όταν παραβατικές και στρεβλωτικές πρακτικές μπορούν να είναι πολύ διευρυμένες, για να ακολουθήσει στην συνέχεια, από διεθνής οργανισμούς και κράτη, η νομοθέτηση του πλαισίου λειτουργίας.
Οι Ανεξάρτητες Αρχές έχουν έναν ελεγκτικό χαρακτήρα. Η Εκτελεστική (Νομοθετική) εξουσία είναι που μπορεί να καθορίσει τις εξελίξεις. Γι’ αυτό και το πολιτικό προσωπικό πρέπει να είναι ενήμερο πάνω σε τέτοια θέματα, συνομιλώντας για το λόγο αυτό με την επιστημονική ακαδημαϊκή κοινότητα και δρώντας προνοητικά. Όχι απαγορευτικά, ή ως «Μεγάλος Αδερφός». Η τεχνολογία ήρθε για να μείνει. Άρα και με Social Media θα πορευτούμε και με datamining και προσωπικά δεδομένα θα παραχωρήσουμε. Το στοίχημα είναι η ανθρώπινη κοινωνία να μην μετατραπεί σε «ζούγκλα».
Προσωπικά δεδομένα και προστασία
Ο έλεγχος, η εφαρμογή, αλλά και η προσαρμογή του Νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας είναι μια συνεχής διαδικασία σε ότι αφορά τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και τα προσωπικά δεδομένα.
Η μεγάλη αλλαγή για τα προσωπικά δεδομένα συντελέστηκε την 25η Μαΐου του 2018, με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων της ΕΕ (GeneralDataProtectionRegulation – GDPR), που είναι το αποτέλεσμα εργασίας τεσσάρων ετών της ΕΕ για την προσαρμογή της ευρωπαϊκής Νομοθεσίας ως προς την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Μια από της μεγάλες αλλαγές που έφερε ήταν και ο «Μηχανισμός Συνεργασίας & Συνεκτικότητας». Κατανοώντας η ΕΕ ότι προκειμένου ν’ αντιμετωπίσει μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες -ανεξαρτήτως αντικειμένου- οι όποιοι κανόνες θα πρέπει να είναι κοινοί και να εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο από τις Ανεξάρτητες Αρχές κάθε Κράτους-Μέλους της προκειμένου να έχουν αποτέλεσμα. Αυτό επιτρέπει στην ΕΕ να ασκεί έλεγχο τόσο στις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στα SocialMedia, όσο και γενικότερα στις εταιρίες που παρέχουν ψηφιακά τις υπηρεσίες τους, όπως είναι η Google, η Amazon, η Apple κ.α. Μιας και όλες αυτές διαχειρίζονται ένα τεράστιο όγκο δεδομένων που συλλέγουν από τους χρήστες/φυσικά πρόσωπα που διαβιούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο έλεγχος για την τήρηση ή μη των κανόνων αυτών γίνεται από την Ανεξάρτητη Αρχή του Κράτους-Μέλους στο οποίο ασκεί την κύρια δραστηριότητα της η εκάστοτε εταιρία, μιας και αναφερόμαστε σε μεγάλες πολυεθνικές. Όπως π.χ. η Meta (Facebook, Instagram), η Microsoft (LinkedIn) και το Twitterπου βρίσκονται στην Ιρλανδία, ή όπως η Amazonπου βρίσκεται στο Λουξεμβούργο, για φορολογικούς και νομικούς κυρίως λόγους. Οπότε και ο έλεγχος γίνεται μέσω της Επικεφαλής Εποπτικής Αρχής -όπως ονομάζονται- της Ιρλανδίας στην συγκεκριμένη περίπτωση, με βάση όμως τις κεντρικές οδηγίες – κανόνες, που έχουν συμφωνηθεί μαζί με τα υπόλοιπα 26 Κράτη-Μέλη, καθώς και τρεις ακόμη χώρες του λεγόμενου «Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου» (Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν).
Γιώργος Ρουσόπουλος
Το «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων» (EuropeanDataProtectionBoard – EDPB), είναι ένα ανεξάρτητο όργανο της ΕΕ που καθοδηγεί τις Ανεξάρτητες Αρχές Προστασίας Δεδομένων των 27+3 χωρών. Ο Δρ. Γιώργος Ρουσόπουλος, Ειδικός επιστήμονας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, αναφερόμενος στα SocialMedia τονίζει ότι: «Ήταν ένα από τα πρώτα ζητήματα που απασχόλησε τον συγκεκριμένο φορέα. Το με ποιόν τρόπο δηλαδή, μπορεί μια εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης να επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα. Και γι’ αυτό εξέδωσε και συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Γεγονός που επιπλέον, χρησιμεύει ως καθοδήγηση και για τις εταιρίες, σχετικά με το πως να ερμηνεύουν τον Γενικό Κανονισμό της ΕΕ» («Guidelines 8/2020 onthetargetingofsocialmediausers»). PDF «Guidelines 8/2020 onthetargetingofsocialmediausers»
Από τα πρώτα επίσης κείμενα που βγάζει η ΕΕ σύμφωνα με τον κ. Ρουσόπουλο είναι και εκείνο για την αντιμετώπιση των λεγόμενων «Deceptivepatterns» ή «Darkpatterns» («Σκοτεινά πρότυπα»), τους τρόπους δηλαδή, που χρησιμοποιούν οι εταιρίες για να υφαρπάξουν τη συγκατάθεση των χρηστών («Guidelines 03/2022 ondeceptivedesignpatternsinsocialmediaplatforminterfaces: howtorecogniseandavoidthem»). PDF «Guidelines 03/2022 ondeceptivedesignpatternsinsocialmediaplatforminterfaces: howtorecogniseandavoidthem»
Ο κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, αναφορικά με τις καταγγελίες ξεκαθαρίζει ότι: «Υπεύθυνη Αρχή είναι εκείνη της χώρας στην οποία έχει την έδρα της η εταιρία.
Κωνσταντίνος Μενουδάκος
Στην περίπτωση όμως που η καταγγελία γίνεται από πολίτη άλλου Κράτους-Μέλους της ΕΕ, τότε εμπλέκεται και η αντίστοιχη Αρχή. Τέλος, ζητά ως προς το τελικό πόρισμα της, τη σύμφωνη γνώμη και των υπολοίπων Εποπτικών Αρχών. Αν δεν υπάρξει συμφωνία, τότε η υπόθεση παραπέμπεται προς επίλυση στο “Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων”, όπου τα μέλη ψηφίζουν».
Συμπληρώνοντας ο κ. Ρουσόπουλος, αναφέρει ένα από τα βασικά πρώτα ζητήματα του Facebook, που ήταν ο ισχυρισμός της εταιρίας, ότι όταν κάποιος εγγραφόταν ως χρήστης του, στην πράξη συμβάλλεται. Άρα οποιαδήποτε επεξεργασία προσωπικών δεδομένων γίνεται μετά, είναι επειδή ο χρήστης έχει συμβληθεί. Με τις εμπλεκόμενες με το ζήτημα Εποπτικές Αρχές να διαφωνούν, ήρθε το «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων» ν’ αποφανθεί ότι κάτι τέτοιο δεν είναι αποδεκτό. Το Facebook θα περιορίζεται μόνο στα προσωπικά δεδομένα για την εκτέλεση της σύμβασης. Άρα, π.χ. η στοχευμένη διαφήμιση δεν μπορεί να είναι κομμάτι της σύμβασης.
Τι έγινε στην Ελλάδα με την αμφιλεγόμενη Palandir
Στις 16 Δεκεμβρίου 2020 το Vouliwatch έφερνε στην ελληνική επικαιρότητα το θέμα της Palandir και υπέβαλλε αίτηση κατάθεσης εγγράφων στο υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής ζητώντας τη σύμβαση συνεργασίας της αμερικανικής εταιρίας με το Ελληνικό Δημόσιο για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Λίγες ημέρες πριν, στις 7 Δεκεμβρίου, είχε δημοσιευθεί Δελτίο Τύπου της εταιρίας Palantir στην ιστοσελίδα businesswire στο οποίο ανακοινωνόταν ότι πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη του Πρωθυπουργού και του υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης με τον συνιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της αμερικανικής εταιρίας, Alex Karp και το στέλεχος της Palantir, Josh Harris.
Η τηλεδιάσκεψη είχε ως θέμα την επέκταση της συνεργασίας της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Palantir στην αντιμετώπιση της πανδημίας.
Σύμφωνα με το Vouliwatch «κατά την έρευνα που πραγματοποιήσαμε στις πλατφόρμες ανάρτησης των δημοσίων συμβάσεων Διαύγεια και Προμηθέας δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε πουθενά σχετική σύμβαση ή συμβάσεις».
Η Palantir Technologies είναι μια αμερικάνικη εταιρία που ασχολείται με την ανάλυση, επεξεργασία, αποθήκευση και «εξόρυξη» (data-mining) δεδομένων σε όλο τον κόσμο, με βασικά τους προϊόντα τα λογισμικά Gotham και το Foundry.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της ίδιας της εταιρίας και σχετικά δημοσιεύματα σε διεθνή site (Bloomberg, NYTimes) o τεχνολογικός γίγαντας βοηθά κυβερνήσεις και τις Αρχές να διαχειρίζονται τεράστια όγκο δεδομένων.
Το Vouliwatch ανέφερε πως «περισσότερες από δώδεκα χώρες – συμπεριλαμβανομένης όπως φαίνεται και της Ελλάδας – χρησιμοποιούν το λογισμικό τους Foundry για διασύνδεση δεδομένων (data integration) στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την πανδημία του Covid-19».
Με το θέμα ασχολήθηκε και η Deutsche Welle παρουσιάζοντας εκτενές ρεπορτάζ του γερμανικού Der Spiegel στις 3 Απριλίου 2021, χαρακτηρίζοντας την εταιρεία ως «μια από τις πιο αμφιλεγόμενες στον κόσμο»:
«Το λογισμικό της εταιρείας θα βοηθούσε τους Ευρωπαίους να καταγράφουν την εξάπλωση του ιού και να εντοπίζουν ελλείψεις σε νοσοκομεία (…) Ορισμένες χώρες δέχτηκαν με χαρά την προσφορά, συμπεριλαμβανομένων της Ολλανδίας και της Ελλάδας. Ο ελληνικός πληθυσμός είναι γηραιότερος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και το σύστημα υγείας δεν είναι πολύ στιβαρό. Η προσφορά της Palantir ήταν χρήσιμη για την κυβέρνηση. Η Αθήνα και η αμερικανική εταιρεία συμφώνησαν εν κρυπτώ σχετικά με τους τρόπους συνεργασίας. Η σύμβαση δεν υποβλήθηκε σε διαγωνισμό και δεν ελέγχθηκε βάσει του νόμου περί προστασίας δεδομένων, κάτι που θα ήταν φυσιολογικό για αντίστοιχες διαδικασίες. Οι λεπτομέρειες της συμφωνίας έγιναν γνωστές μόνο οκτώ μήνες αργότερα, έπειτα από σχετική κοινοβουλευτική ερώτηση».
Όπως σημείωνε το ρεπορτάζ αναφορικά με τη δράση της στην ΕΕ «η Palantir εστίασε στην αντιμετώπιση μιας αδυναμίας πολλών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων: το έλλειμμα ψηφιοποίησης των υπηρεσιών τους». Και κατέληγε: «Ως αντάλλαγμα για την υπόσχεση περιορισμού της πανδημίας με τη βοήθεια λογισμικού, η εταιρεία έλαβε, όπως φαίνεται, εκτεταμένη πρόσβαση σε ευαίσθητα δεδομένα από την ελληνική κυβέρνηση (…) Η ελληνική κυβέρνηση αρνείται ότι κοινοποίησε δεδομένα ασθενών στην Palantir. Στο μεταξύ τερματίσθηκε κάθε συνεργασία με την εταιρεία και διαγράφηκαν όλα τα δεδομένα που είχαν συλλεχθεί. Η Palantir ανακοίνωσε ότι σε καμία περίπτωση δεν αφαίρεσε δεδομένα».
Την τελευταία θέση μεταξύ των 46 χωρών που εξετάζει η ετήσια έρευνα του Reuters καταλαμβάνει η Ελλάδα σε ό,τι αφορά την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Η απουσία εμπιστοσύνης αντανακλάται τόσο στο γεγονός ότι έχει αυξηθεί κατά πολύ (57%) ο αριθμός των ανθρώπων που δηλώνουν ότι προσπαθούν να αποφύγουν την ενημέρωση, όσο και από την γενικότερη μείωση που παρουσιάζει σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά το ποσοστό της εβδομαδιαίας χρήσης, τόσο των παραδοσιακών, όσο και των ηλεκτρονικών Μέσων, με τα social media ωστόσο να διατηρούν την "μερίδα του λέοντος" όσον αφορά στον τρόπο πρόσληψης των ειδήσεων.
Στα τάρταρα η εμπιστοσύνη - Οι αιτίες
Η απουσία εμπιστοσύνης στα ελληνικά ΜΜΕ ακολουθεί μία πολυετή διαδρομή, όμως η τελευταία ετήσια πτώση, κατά 8 μονάδες(από 27%-19%) είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια. Το 24%, δηλώνει πως εμπιστεύεται μόνο τα Μέσα που επιλέγει.
Όπως αναφέρει στην έκθεση οκαθηγητής του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Βρυξελλών, Αντώνης Καλογερόπουλος, η έντονη συζήτηση της περασμένης χρονιάς για την ελευθερία του Τύπου και τον πλουραλισμό των media στην Ελλάδα εντάθηκε τον Μάιο του 2022 με την κατάταξη της χώρας στην 108η θέση των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα(107 για φέτος) και την καταδίκη του Νίκου Παππά για το ζήτημα των τηλεοπτικών αδειών, ενώ τονίζεται ότι τα κυρίαρχα media "έπιασαν" το θέμα των υποκλοπών μήνες αφού τα πρώτα ρεπορτάζ είχαν κάνει την εμφάνισή τους.
Στην έκθεση γίνεται αναφορά και στην διαχείριση από τα Μέσα της τραγωδίας των Τεμπών με την κριτική να κατευθύνεται σε δημοσιογράφους που θεωρήθηκε ότι ήταν προκατειλλημένοι υπέρ της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά την απόδοση ευθυνών για το δυστύχημα αλλά και δεν έκρουσαν εγκαίρως τον "κώδωνα του κινδύνου" για την ασφάλεια του σιδηροδρομικού δικτύου. Ωστόσο, η έρευνα του Reuters δεν έχει προλάβει να καταγράψει τον αντίκτυπο του δυστυχήματος.
Όπως αναφέρεται, η πτώση στην εμπιστοσύνη αφορά κυρίως τα ιδιωτικά ΜΜΕ, με τον δείκτη εμπιστοσύνης της ΕΡΤ να αυξάνεται κατά τρεις μονάδες.
Συνολικά, τα τοπικά Μέσα δείχνουν πιο αξιόπιστα από τα εθνικά.
Βάσει του ερωτηματολογίου της έρευνας, τοNews 24/7 παραμένει ανάμεσα στα πιο δημοφιλή ηλεκτρονικά Μέσα Ενημέρωσης.
Σημειώνεται πως κορυφαία χώρα σε ό,τι αφορά την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τα ΜΜΕ παραμένει η Φινλανδία με 69% και ακολουθεί η Πορτογαλία με 58%. Όπως υπογραμμίζει το Reuters, η χαμηλότερη εμπιστοσύνη προς τα ΜΜΕ παρατηρείται σε χώρες με μεγάλο βαθμό πολιτικής πόλωσης, όπως οι ΗΠΑ(32%), η Αργεντινή(30%), η Ουγγαρία(25%) και η Ελλάδα (19%).
Κορυφαία πηγή ενημέρωσης τα Social Media
Για μία ακόμη χρονιά, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης παραμένουν πρώτη πηγή ειδήσεων με 6 στους δέκα να αντλούν από εκεί την ενημέρωσή τους. Από τα παραδοσιακά Μέσα το 48% εξακολουθεί να επιλέγει την τηλεόραση και μόλις το 15% τον Τύπο, ενώ τα online Μέσα συνδυαστικά με τα ΜΚΔ επιλέγει το 81% για την ενημέρωσή του.
Η κατάσταση αυτή φαίνεται πως παγιώνεται χωρίς να παρατηρούνται διαφοροποιήσεις με βάση την ηλικία ή το φύλο
Μεταξύ των Social Media, από το Facebook επιλέγει να ενημερώνεται το 46% και ακολουθεί το youtube με 30% και το Messenger με 19%.
Σύμφωνα με το Reuters Institute for the Study of Journalism, μόλις το 10% πληρώνει για την ενημέρωσή του στην Ελλάδα, με την διείσδυση του διαδικτύου να φτάνει το 79% σε 10 εκατομμύρια κατοίκους.
Ημητρική εταιρεία του Facebook, του Instagram και του Whatsapp ανακοίνωσε τη Τρίτη ότι θα περικόψει 10.000 θέσεις εργασίας, κάτι που την καθιστά τον πρώτο τεχνολογικό κολοσσό που προχωρά σε δεύτερο γύρο μαζικών απολύσεων, την ώρα που ο κλάδος προετοιμάζεται για μια βαθιά οικονομική ύφεση.
Την ίδια ώρα εκτός από τις 10.000 θέσεις εργασίας που «χάνονται» 5.000 ρόλοι στην εταιρεία θα μείνουν κενοί.«Νομίζω ότι πρέπει να προετοιμαστούμε για την πιθανότητα αυτή η νέα οικονομική πραγματικότητα να συνεχιστεί για πολλά χρόνια», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Meta, Μαρκ Ζάκερμπεργκ σε ένα μήνυμα προς το προσωπικό.ADVERTISING
Όπως σημειώνει το Reuters οι ανησυχίες για μια οικονομική ύφεση λόγω της αύξησης των επιτοκίων έχουν πυροδοτήσει μια σειρά από μαζικές περικοπές θέσεων εργασίας σε πολλές αμερικανικές εταιρείες: από τράπεζες της Wall Street όπως η Goldman Sachs (GS.N) και η Morgan Stanley (MS.N) έως τεχνολογικούς κολοσσούς, συμπεριλαμβανομένης της Amazon. com (AMZN.O) και Microsoft (MSFT.O) .
Η Meta, η οποία επενδύει δισεκατομμύρια δολάρια για να χτίσει το φουτουριστικό metaverse, έχει βρεθεί αντιμέτωπη με με μια μεταπανδημική πτώση στις διαφημιστικές δαπάνες από εταιρείες που ανησυχούν για τις οικονομικές της προοπτικές.
Ο Ζάκερμπεργκ υποσχέθηκε να «απαντήσει», καθιστώντας το 2023 ένα «Έτος Αποδοτικότητας». Με την τελευταία κίνηση, η Meta αναμένει ότι τα έξοδα της, το 2023 θα κυμαίνονται μεταξύ 86 και 92 δισεκατομμυρίων δολαρίων, χαμηλότερα από τα 89 έως 95 δισεκατομμύρια δολάρια που είχαν προβλεφθεί.
«Αναμένουμε να ανακοινώσουμε αναδιαρθρώσεις και απολύσεις στους τεχνολογικούς ομίλους μας στα τέλη Απριλίου 2023 και στη συνέχεια στους επιχειρηματικούς μας ομίλους στα τέλη Μαΐου 2023» ανέφερε ακόμα ο Ζάκερμπεργκ στο μήνυμά του, σύμφωνα με το BBC. «Σε μικρό αριθμό περιπτώσεων, μπορεί να χρειαστεί μέχρι το τέλος του έτους για να ολοκληρωθούν αυτές οι αλλαγές» συμπλήρωσε, μεταξύ άλλων.
Η κίνηση της Meta τον Νοέμβριο να μειώσει τον αριθμό των εργαζομένων της κατά 11.000 άτομα σηματοδότησε τις πρώτες μαζικές απολύσεις στη 18χρονη ιστορία της. Ο αριθμός των εργαζομένων της ανήλθε σε 86.482 στο τέλος του 2022, αυξημένος κατά 20% σε σχέση με ένα χρόνο πριν.
Η βιομηχανία της τεχνολογίας έχει απολύσει σχεδόν 290.000 εργαζομένους από τις αρχές του 2022, με περίπου το 40% από αυτούς να έρχονται φέτος, σύμφωνα με τον ιστότοπο παρακολούθησης απολύσεων layoffs.fyi.
Οι μεγάλες εταιρείες της ψηφιακής οικονομίας προχωρούν σε μαζικές απολύσεις
Λευτέρης Χαραλαμπόπουλος
Η ψηφιακή οικονομία ήταν κάποτε το μέλλον. Σήμερα είναι το παρόν, σε πολλές όψεις και της οικονομίας και της ζωής μας γενικότερα.
Όμως, ταυτόχρονα είναι και ένα πεδίο που εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε μια μεγάλη «φούσκα».
Αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με την ικανότητα επιχειρήσεων όπως η Alphabet (Google), η Μeta (Facebook), η Amazon, το Twitter, να έχουν μεγάλα εισοδήματα και άρα κέρδη.
Αυτό έχει να κάνει με τις διαφημίσεις, τα big data και άλλες εμπορεύσιμες υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν.
Κυρίως έχει να κάνει με το πώς αντιμετωπίζονται στις αγορές, το πώς συχνά υπερεκτιμάται η αξία τους – γεγονός που σχετίζεται και με διάφορες προβολές για το πώς θα πάνε στο μέλλον – και την αλαζονεία που διακατέχει συχνά τα στελέχη τους.
Έχει να κάνει με την εκτίμηση ότι μπορούν να κάνουν τεράστιες επενδύσεις – δείτε για παράδειγμα πώς ο Έλον Μασκ αποφάσισε να αγοράσει το twitter για ένα ποσό πολύ μεγαλύτερο από αυτό της πραγματικής αξίας του, για να ανακαλύψει μετά ότι η εταιρεία είχε διάφορα προβλήματα.
Έχει να κάνει με τη μεγαλομανία του Μαρκ Ζούκεμπεργκ που θεώρησε ότι μπορούσε να κάνει τεράστιες επενδύσεις στην «εικονική πραγματικότητα» του metaverse, για να ανακαλύψει ότι αυτό δημιουργούσε προβλήματα στη συνολική οικονομική ευρωστία της εταιρείας που δημιούργησε.
Έχει να κάνει με τον τρόπο που λειτουργούν τα χρηματιστήρια που συχνά απλώς αναζητούν κάποιο λόγο ή ακόμη και πρόσχημα για να κάνουν «ράλι» στις τιμές των μετοχών. Αυτό διευκολύνει σε μια φάση τους πάντες και διογκώνει, κάποιες φορές και τεχνητά, την αξία των επιχειρήσεων αυτών.
Μόνο που αυτό συχνά είναι μια «φούσκα»…
Και οι «φούσκες» κάποτε σπάνε και τότε έρχεται η ώρα της «διόρθωσης».
Μόνο που η διόρθωση δεν αφορά απλώς αριθμούς σε οθόνες και χρηματιστηριακούς δείκτες. Αφορά πραγματικούς ανθρώπους και ζωές.
Αφορά τους εργαζομένους που αντιμετωπίζονται ως αναλώσιμο υλικό με απολύσεις που κρίνονται ως ο εύκολος τρόπος για να μειωθεί το λειτουργικό κόστος μιας επιχείρησης.
Όλα αυτά θα πρέπει να μας κάνουν να σκεφτούμε πολύ σοβαρά προς τα πού πάνε τα πράγματα.
Προφανώς χρειαζόμαστε το δυναμισμό της αγοράς και τη «δημιουργική τρέλα» των ανθρώπων που επενδύουν στην καινοτομία.
Όμως, δεν χρειαζόμαστε ούτε την αλαζονεία των μεγιστάνων που ενίοτε συμπεριφέρονται λες και είναι σε ένα άλλο παράλληλο σύμπαν, ούτε τον κυνισμό αυτών που βλέπουν τους ανθρώπους σαν αριθμούς…
