Οι ένοπλες δυνάμεις της Γαλλίας παρέδωσαν χθες Πέμπτη την τελευταία τους βάση στο Τσαντ στον στρατό της χώρας σε τελετή αυστηρά στρατιωτική, κεκλεισμένων των θυρών, με την οποία ολοκληρώνεται η ιστορική αποχώρησή τους από το κράτος του Σαχέλ, σχεδόν 65 χρόνια μετά την αποαποικιοποίηση — και πάνω από 125 χρόνια αφότου αναπτύχθηκαν στο έδαφός του.

Το γεγονός ανακοίνωσαν τα γενικά επιτελεία των ενόπλων δυνάμεων των δυο χωρών.

Επίσημη τελετή είναι προγραμματισμένο να γίνει αργότερα σήμερα.

Ως πρόσφατα στο Τσαντ, που καλύπτεται κατά μεγάλο μέρος του από έρημο, ήταν ανεπτυγμένοι κάπου 1.000 Γάλλοι στρατιωτικοί.

Η παραχώρηση της βάσης Sergent Adij Kossei στην πρωτεύουσα Ντζαμενά «κλείνει οριστικά τη γαλλική (στρατιωτική) παρουσία στο Τσαντ», όπως ζήτησε η πολιτική ηγεσία, συνόψισε το γενικό επιτελείο σε ανακοίνωσή του.

Το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού και του υλικού των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων ήδη μεταφέρθηκε στη Γαλλία, διευκρίνισε από την πλευρά του στο Παρίσι ο εκπρόσωπος του γενικού επιτελείου συνταγματάρχης Γκιγιόμ Βερνέ με δελτίο Τύπου που δημοσιοποίησε για την εξέλιξη. Απομένουν μόνο κάποια εμπορευματοκιβώτια, που θα μεταφερθούν στη Γαλλία διά χερσαίων και θαλάσσιων οδών από ιδιώτες, πρόσθεσε.

Το Τσαντ ήταν η τελευταία χώρα του Σαχέλ όπου απέμενε γαλλική στρατιωτική παρουσία. Το Παρίσι είχε αναπτύξει εκεί πάνω από 5.000 μέλη των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων στην κορύφωση της αντιτζιχαντιστικής επιχείρησης Μπαρχάν, που τερματίστηκε τον Νοέμβριο του 2022.

Παρότι το Τσαντ έπαψε να είναι γαλλική αποικία το 1960, στο έδαφός της επιχειρούσε συστηματικά η γαλλική πολεμική αεροπορία, εκτελώντας όχι μόνο εκπαιδευτικές αποστολές αλλά και εξόδους μάχης, τόσο για την αντιμετώπιση τζιχαντιστών, όσο και ανταρτών.

Όμως, στα τέλη Νοεμβρίου, το Τσαντ ανακοίνωσε πως βάζει τέλος στη διμερή συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας.

Πριν από την Ντζαμενά, άλλες τέσσερις πρώην αποικίες της Γαλλίας (Νίγηρας, Μαλί, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Μπουρκίνα Φάσο) ζήτησαν από το Παρίσι να αποσύρει τα στρατεύματά του από τα εδάφη τους, έπειτα από δεκαετίες που βρίσκονταν εκεί, και στράφηκαν στη Ρωσία.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Τσαντ Μααμάτ Ιντρίς Ντεμπί Ιτνό, στρατιωτικό που ανέλαβε την εξουσία το 2021, διαδεχόμενος τον επίσης στρατιωτικό πατέρα του αφού ο τελευταίος σκοτώθηκε σε μάχη, οι συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας με τη Γαλλία είχαν γίνει «εντελώς ανώφελες» μπροστά στις «πολιτικές και γεωστρατηγικές πραγματικότητες της εποχής μας».

Η απόφαση που πήρε να προχωρήσει σε ρήξη με τη Γαλλία χαιρετίστηκε σ’ όλη τη χώρα και ακολουθήθηκε από διαδηλώσεις νέων με συνθήματα όπως «ζήτω το Τσαντ, έξω η Γαλλία» στην πρωτεύουσα και άλλες πόλεις.

Η Σενεγάλη διαπραγματεύεται επίσης την αποχώρηση των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων ως το τέλος του 2025.

Παράλληλα, το γαλλικό στρατιωτικό προσωπικό μειώνεται στην Ακτή Ελεφαντοστού και στην Γκαμπόν, βάσει σχεδίου αναδιάταξης της γαλλικής στρατιωτικής παρουσίας στη δυτική και στην κεντρική Αφρική.

Η γαλλική βάση στο Τζιμπουτί, στην οποία φιλοξενούνται 1.500 μέλη των ενόπλων δυνάμεων, μένει ανεπηρέαστη. Το Παρίσι θέλει να τη μετατρέψει σε «σημείο προβολής» της ισχύος του, κόμβο για την εκτέλεση «αποστολών» στην Αφρική, μετά την αναγκαστική αποχώρηση των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων από τις βάσεις του Σαχέλ.

Το Τσαντ, αχανής, φτωχή, περίκλειστη χώρα του Σαχέλ, βρισκόταν σε πολιτική μετάβαση μετά το πραξικόπημα που έφερε στην εξουσία τον στρατηγό Ντεμπί τον Απρίλιο του 2021, πριν από την τυπική νομιμοποίηση της εξουσίας του με τις προεδρικές εκλογές του Απριλίου του 2024 — η εγκυρότητα των οποίων αμφισβητείται. Βουλευτικές εκλογές, από τις οποίες απείχε η αντιπολίτευση, εδραίωσαν την εξουσία του στα τέλη της περασμένης χρονιάς.

Το τρέχον διάστημα η χώρα υφίσταται επιθέσεις της τζιχαντιστικής οργάνωσης Μπόκο Χαράμ στο βορειοανατολικό της τμήμα, ενώ έχει υποδεχτεί χιλιάδες πρόσφυγες από το γειτονικό εμπόλεμο Σουδάν.

Η Ντζαμενά αρνείται τις κατηγορίες πως αναμιγνύεται στις σουδανικές υποθέσεις.

Την 8η Ιανουαρίου, ανταλλαγή πυρών μπροστά στο προεδρικό παλάτι στην Ντζαμενά, που παρουσιάστηκε από τις αρχές ως «επίθεση» με σκοπό τη δολοφονία του αρχηγού του κράτους, είχε απολογισμό 20 νεκρούς: 18 δράστες και δυο μέλη της προεδρικής φρουράς.

Στο Τσαντ, όπως και στη Σενεγάλη και στην Μπουρκίνα Φάσο, πρόσφατες δηλώσεις του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν περί «αχαριστίας» αφρικανικών χωρών για τη γαλλική στρατιωτική βοήθεια έναντι των τζιχαντιστών πυροδότησαν κύμα αγανάκτησης.

Μόνο η περιοχή Ουαντάι έχει υποδεχθεί περισσότερους από 443 χιλ. από τους 628 χιλ. Σουδανούς πρόσφυγες (στοιχεία του ΟΗΕ από τον Ιούλιο του 2024) που εγκατέλειψαν την περιοχή του Νταρφούρ από τον Απρίλιο του 2023.

Ενώ περίπου 200 χιλ. άνθρωποι ζουν και συνεχίζουν να φτάνουν στο χώρο διέλευσης Adré που βρίσκεται ακριβώς στα σύνορα με το Σουδάν, περίπου 200 χιλ. άλλοι έχουν μετεγκατασταθεί σε 5 διαφορετικούς νεοσύστατους επίσημους καταυλισμούς (Aboutengue, Metche, Alacha, Arkoum και Dougi) ή σε νέες επεκτάσεις πρώην υφιστάμενων καταυλισμών (όπως ο Farchana) που βρίσκονται πολύ πιο μακριά από τα σύνορα και υποτίθεται ότι ανταποκρίνονται καλύτερα στα ανθρωπιστικά πρότυπα και παρέχουν όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες.

Σε όλους αυτούς τους καταυλισμούς, οι άνθρωποι βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στις ανθρωπιστικές οργανώσεις για την κάλυψη των πιο βασικών τους αναγκών, συμπεριλαμβανομένης της παροχής τροφίμων. Παρόλα αυτά, λόγω της παγκόσμιας ανεπαρκούς και μη βιώσιμης χρηματοδότησης της αντιμετώπισης (σε συνδυασμό με τις δυσκολίες εφοδιασμού λόγω της εποχής των βροχών), οι κύριες οργανώσεις διανομής τροφίμων που εργάζονται εδώ αναγκάστηκαν να μειώσουν τις μερίδες τους λίγο-λίγο τους τελευταίους μήνες, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποικιλία.

Στον καταυλισμό Aboutengue, για παράδειγμα, η τελευταία διανομή που έγινε στα τέλη Ιουλίου περιλάμβανε μόνο ζαχαρόχορτο και λάδι.

Συνάντηση μεταξύ ομάδων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και πρεσβυτέρων από κοινότητες υποδοχής και πρόσφυγες στην επαρχία Sila, στο ανατολικό Τσαντ. Οι συναντήσεις είναι απαραίτητες για την ομαλή διεξαγωγή των δραστηριοτήτων και την εξασφάλιση της υποστήριξης των κοινοτήτων. MSF Johnny Vianney Bissakonou

Η κατάσταση σε άλλους καταυλισμούς είναι παρόμοια. Στο Metche, δύο ώρες από το Adré, πολλοί πρόσφυγες επιβιώνουν με ένα μόνο γεύμα την ημέρα. Ενώ έχουν γίνει διανομές τροφίμων στο Metche, το Alacha και το Arkoum, η κύρια ανησυχία είναι η χαμηλή πρόσληψη θερμίδων σε αυτές τις μερίδες. Το κέντρο θεραπευτικής σίτισης εσωτερικών ασθενών (ITFC) στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Metche είναι η πιο πολυσύχναστη μονάδα, με αυξανόμενες εισαγωγές υποσιτισμένων παιδιών. Από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, ο αριθμός των σοβαρά υποσιτισμένων παιδιών με επιπλοκές από Alacha και Arkoum έχει αυξηθεί.

Ακόμη και στον άτυπο καταυλισμό διέλευσης Adré, η παρουσία μιας τοπικής αγοράς και λίγων ευκαιριών βιοπορισμού προσφέρει στις οικογένειες εναλλακτικούς τρόπους πρόσβασης σε τρόφιμα. Ωστόσο, η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη στους επίσημους καταυλισμούς, οι οποίοι συχνά κατασκευάζονται σε απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν υπάρχουν αυτές οι εναλλακτικές λύσεις. Στην πραγματικότητα, οι μαρτυρίες που συνέλεξαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στον καταυλισμό Adré ανέφεραν ότι ορισμένοι άνθρωποι επέστρεφαν από τους επίσημους καταυλισμούς για αυτόν τον λόγο. Στο Aboutengue, οι τελευταίες καταγραφές δείχνουν ότι περίπου το 25% των καταυλισμών ήταν άδειοι, υποτίθεται επειδή πολλοί άνθρωποι προτιμούσαν να εργαστούν στα χωράφια για να θρέψουν τις οικογένειές τους.

Πορτρέτο της Aziza Idriss και τριών παιδιών της. MSF Thibault Fendler

Η Aziza βρίσκεται στον καταυλισμό Aboutengue εδώ και ένα χρόνο (έφτασε τον Ιούλιο του 2023) με την εννεαμελή οικογένειά της: την ίδια, τη μητέρα της και τα επτά παιδιά της, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης κόρης της και του μωρού της, που μοιράζεται το καταφύγιό τους παρά το γεγονός ότι είναι παντρεμένη.

«Η ζωή στον καταυλισμό είναι δύσκολη. Ζούμε με πολλές δυσκολίες. Δεν έχουμε αρκετό φαγητό. Οι διανομές τροφίμων γίνονται μια φορά το μήνα, αλλά οι μερίδες είναι τόσο μικρές που συνήθως μας τελειώνουν τα τρόφιμα πολύ πριν από την επόμενη διανομή».

Για να συντηρήσει την οικογένειά της, η Aziza εργάζεται συνήθως σε κοντινά αγροκτήματα. «Μας λείπουν τα πάντα. Υποτίθεται ότι θα δούλευα σήμερα, αλλά είμαι άρρωστη».

«Αλλά το να πηγαίνουμε στο δάσος ενέχει κίνδυνο, καθώς μερικές φορές απειλούμαστε από κάποιους ανθρώπους εκεί που μας λένε να μην μαζεύουμε ξύλα».

«Είμαι ευγνώμων για όσα παρέχουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, όπως πλαστικά φύλλα, κανάτες, κουνουπιέρες, σαπούνια και φυσικά ιατρική περίθαλψη. Αλλά χρειαζόμαστε πραγματικά κατάλληλα καταλύματα και αρκετό φαγητό για να επιβιώσουμε».

«Όταν συγκρίνω πώς ήταν η ζωή μας στο Σουδάν με αυτό που έχουμε τώρα, πραγματικά με προβληματίζει. Το μόνο που θέλουμε είναι να ζήσουμε με αξιοπρέπεια, όπως παλιά.»

Πορτρέτο της Jimiya. MSF Thibault Fendler

Η Jimiya και η δεκαμελής οικογένειά της – η ίδια, ο σύζυγός της και τα οκτώ παιδιά τους – ζουν στον καταυλισμό Aboutengue εδώ και ένα χρόνο, από τότε που διέφυγαν από το Σουδάν τον Ιούλιο του 2023. Κατάγεται από την Umm Dukhn: «Η ζωή μας εδώ είναι τραγική σε σύγκριση με το Σουδάν (πριν από τον πόλεμο). Δεν έχουμε αρκετούς πόρους, ιδίως τρόφιμα».

Για να κερδίσουν χρήματα, η Jimiya και άλλες γυναίκες ταξιδεύουν μακριά στο δάσος γύρω από τον καταυλισμό για να μαζέψουν καυσόξυλα. «Το δάσος είναι πολύ μακριά, αλλά είναι ο μόνος τρόπος για να κερδίσω κάποια χρήματα για να θρέψω την οικογένειά μου. Δεν υπάρχουν ευκαιρίες εργασίας εδώ».

Στην αρχή, όταν έφτασαν, τους δόθηκε αρκετό φαγητό. «Λάβαμε φασόλια και τα παιδιά τα λάτρευαν πολύ. Αλλά τώρα, οι μερίδες έχουν μειωθεί. Πρόσφατα, πήραμε μόνο ζαχαρόχορτο και λάδι, τα οποία είναι πολύ δύσκολο να μαγειρευτούν μόνα τους. Συνήθως φτιάχνουμε σούπα με ζαχαρόχορτο, αλλά χωρίς φρέσκα υλικά, όπως λαχανικά ή κρέας, δύσκολα ξέρουμε πώς να τη φάμε.

«Γνωρίζουμε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, καθώς μας προμήθευσαν με σαπούνια και κανάτια κατά τη διάρκεια των προηγούμενων διανομών. Όταν τα παιδιά μας αρρωσταίνουν, μπορούμε να πάμε στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και να θεραπευτούμε».

«Γνωρίζουμε επίσης ότι οι οργανώσεις εδώ εργάζονται σκληρά, αλλά χρειαζόμαστε αρκετό φαγητό. Χρειαζόμαστε επίσης εκπαίδευση για ευκαιρίες εργασίας – τεχνικές δεξιότητες όπως η ραπτική – ώστε να μπορούμε να συντηρήσουμε τις οικογένειές μας. Και ελπίζουμε να λάβουμε σύντομα κατάλληλα καταλύματα. Έχουμε χτίσει ένα μόνοι μας, αλλά είναι προσωρινό καταφύγιο. Δεν έχουμε στρώματα, μαγειρικά σκεύη, κουβέρτες ή στρώματα. Δεν υπάρχει αρκετός χώρος για δέκα άτομα, γι’ αυτό φτιάξαμε δύο καταφύγια, αλλά πήραμε πλαστική μεμβράνη μόνο για το ένα. Το πλαστικό δεν είναι αρκετό όταν βρέχει δυνατά».

Πορτρέτο της Mariam Yahia MSF Thibault Fendler

“Η μεγαλύτερη επιθυμία μου είναι να επιστρέψει η ειρήνη στο Σουδάν. Το δικό μου Σουδάν”

«Φτάσαμε στον καταυλισμό Aboutenge τον Αύγουστο του 2023. Είμαστε μια οικογένεια 11 ατόμων: οι γονείς μου, εγώ και τα οκτώ αδέλφια μου. Είμαι 22 ετών. Προερχόμαστε από την Ελ Γκενέινα.

Οι συνθήκες διαβίωσης εδώ είναι δύσκολες. Το φαγητό που λαμβάνουμε δεν είναι αρκετό και δεν μπορούμε να βγάλουμε το μήνα με αυτά που μας δίνουν. Όχι μόνο η ποσότητα έχει μειωθεί, αλλά και η ποικιλία. Παλαιότερα λαμβάναμε φασόλια στις μερίδες, τα οποία ήταν ιδανικά για το μεσημεριανό γεύμα, αλλά όχι πια.

Το νερό είναι επίσης ανεπαρκές. Τα σημεία υδροδότησης στα οποία βασιζόμαστε μοιράζονται από πάρα πολλούς ανθρώπους και με το μέγεθος της οικογένειάς μας, πρέπει να ξαναγεμίζουμε τον τενεκέ μας δύο φορές την ημέρα.

Επίσης, δεν έχουμε κατάλληλο καταφύγιο. Παρόλο που χτίσαμε αυτό εδώ με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δεν είναι αρκετά μεγάλο για όλη την οικογένεια.

Ανησυχώ επίσης όταν βλέπω νέους στην ηλικία μου να μην έχουν τίποτα να κάνουν. Πολλοί από αυτούς δούλευαν στο Σουδάν και συντηρούσαν τις οικογένειές τους. Τώρα, βλέπω πολλούς από αυτούς χωρίς προορισμό…

Τέσσερα από τα αδέλφια μου βρίσκονται τώρα σε άλλα μέρη του Τσαντ και εργάζονται. Δύο επέστρεψαν στον καταυλισμό Adré πριν από λίγους μήνες και ένας από τους μικρότερους αδελφούς μου εργάζεται τώρα σε ένα ορυχείο, μακριά από εδώ. Το κάνουν αυτό για να μπορούν να μας στέλνουν χρήματα για να επιβιώσουμε.

Η μεγαλύτερη επιθυμία μου είναι να επιστρέψει η ειρήνη στο Σουδάν. Το δικό μου Σουδάν. Προς το παρόν, ελπίζω ότι η κατάσταση στον καταυλισμό θα βελτιωθεί, για μένα, για την οικογένειά μου, για όλους».