Με τον υπερτουρισμό να βρίσκεται στα ύψη, οι κάτοικοι σε Ισπανία και Πορτογαλία, έχουν βρεθεί να ζουν σε κτήρια χωρίς γείτονες, καθώς τα τουριστικά διαμερίσματα αποτελούν την πλειοψηφία των διαμερισμάτων.

«Είναι πολύ περίεργο. Φανταστείτε, δεν έχω γείτονες, παρόλο που βρίσκομαι στη μέση μιας μεγάλης πόλης», είπε στον Guardian ο Άλεξ, ο οποίος ζει σε ένα κτήριο στη Λισαβόνα όπου κάθε άλλο διαμέρισμα ενοικιάζεται μέσω πλατφορμών όπως η Airbnb. «Είναι σαν να ζω σε ένα μέρος φάντασμα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, απλά δεν ξέρω κανέναν».

πό τη στιγμή που ο Άλεξ είναι ο μόνος ιδιοκτήτης που μένει στο κτήτιο, έχει αναλάβει όλες υποχρεώσεις στο κτήριο. «Το πονάω και το μισώ επίσης», είπε ο Άλεξ, ο οποίος ζήτησε να μην δημοσιευτεί το πλήρες όνομά του. «Δεν με ρώτησε κανείς επ’ αυτού».

Στη Βαρκελώνη, μια συνταξιούχος, η οποία για περισσότερο από μια δεκαετία ζει κάτω από δύο τουριστικά διαμερίσματα, είπε ότι έγινε γνωστή στην τοπική αστυνομία μετά από χρόνια που τους καλούσε να διαλύσουν πάρτι που τακτικά συνεχίζονταν μετά τις 3 το πρωί. «Είναι φρικτό, απολύτως φρικτό», είπε η Έστερ, η οποία ζήτησε να μη δημοσιευτεί το πλήρες όνομά της. «Είναι απάνθρωπο – κανείς δεν πρέπει να ζει έτσι».

Η 69χρονη είπε ότι είχε δει όλων των ειδών τους ανθρώπους να περνούν μέσα από το κτήριο. «Οι άνθρωποι αφήνουν σπασμένα μπουκάλια γύρω από το κτήριο ή ούρα και περιττώματα στο κλιμακοστάσιο. Κάποιοι πετούν σκουπίδια από το μπαλκόνι», είπε. «Μια φορά κάποιος έφερε [εργάτρια του σεξ] εδώ και έκανε σεξ στο μπαλκόνι, μπροστά σε όλους τους γείτονες». Τώρα ζει συνεχώς παλεύοντας με το άγχος μετά από χρόνια που προετοιμαζόταν για το ποιος θα ήταν ο επόμενος. «Ποτέ δεν ξέρεις τι να περιμένεις», είπε.

Περίπου 700 μίλια μακριά στη Λισαβόνα, το συναίσθημά της συμμερίζεται ο Ζοάο Ποβόα. «Μένω στριμωγμένος ανάμεσα σε δύο τουριστικά διαμερίσματα: ένα κάτω και ένα πάνω», είπε ο 43χρονος. Οι γείτονες στο κτήριο πέντε διαμερισμάτων, σε απόσταση αναπνοής από την Praça do Comércio της πόλης, άρχισαν να φεύγουν πριν από περίπου 10 χρόνια. «Τώρα είναι εντελώς διαφορετικά. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρεις κανέναν… είναι σαν να είσαι σε ξενοδοχείο».

Σε αντίθεση με ένα ξενοδοχείο, ωστόσο, οι τουρίστες σε αυτά τα διαμερίσματα περνούσαν από ένα κτήριο του 18ου αιώνα με ξύλινα δάπεδα, χωρίς ηχομόνωση. «Σε κάνει να αγχώνεσαι κάπως μερικές φορές», είπε. «Είναι λίγο λαχείο γιατί ποτέ δεν ξέρεις αν θα συμπεριφερθούν σωστά ή όχι».

Ο ίδιος απέκλεισε το ενδεχόμενο να μετακομίσει, καθώς δεν θέλει να εγκαταλείψει μια περιοχή όπου παρέμενε μόνο ένα παραδοσιακό καφέ μέσα σε μια θάλασσα από μοντέρνα σημεία για brunch που απευθύνονταν σε τουρίστες. «Πρέπει να προσπαθήσουμε. Γιατί αν τα παρατήσεις, τότε δεν θα μένει κανείς εδώ – η κοινότητα συρρικνώνεται».

Οι έξι ντόπιοι που μίλησαν στον Guardian από τη Λισαβόνα και τη Βαρκελώνη τόνισαν τα προβλήματα που τους δημιουργούν τα τουριστικά διαμερίσματα: ανελκυστήρες που συχνά σπάνε, ατελείωτες ανησυχίες για τον θόρυβο καθώς οι τουρίστες κάνουν πάρτι, χτυπούν τις πόρτες και καθυστερούν και ένα αδυσώπητο ρεύμα αγνώστων που παρελαύνουν στους κοινόχρηστους χώρους του κτιρίου.

Στις αρχές Δεκεμβρίου, η Λούρντες Πινέιρο, που ζει στη Λισαβόνα, αποφάσισε ότι είχε χορτάσει. Ένα από τα πιο δύσκολα σημεία της μετακόμισης ήταν το αντίο στους λίγους κατοίκους που έμειναν ακόμα στο κτήριο. «Ένας από αυτούς άρχισε να κλαίει λέγοντας: ‘Χάνουμε όλους τους γείτονές μας’, είπε. ‘Ήταν οδυνηρό, ζούσαμε στο ίδιο μέρος για περισσότερα από 30 χρόνια’».

Είναι ακριβώς αυτό το είδος κοινότητας που η Μαϊτέ Μαρτίν και οι γείτονές της προσπαθούν να διατηρήσουν στη γειτονιά Eixample της Βαρκελώνης. Όταν εκείνη και η οικογένειά της μετακόμισαν στο διαμέρισμά τους το 2000, η Μαρτίν ήταν σίγουρη ότι θα έμενε εκεί για το υπόλοιπο της ζωής της. Έκανε τα δικά της κεφάλαια για την ανακαίνιση της ενοικίασης για να γίνει πιο άνετη, αναβαθμίζοντας τα παράθυρα και επισκευάζοντας τις τουαλέτες. Στη συνέχεια ήρθε η είδηση ​​ότι ο ιδιοκτήτης του κτηρίου είχε λάβει άδεια να μετατρέψει και τις 120 μονάδες σε τουριστικά διαμερίσματα. Με τη βοήθεια ενός τοπικού συνδικάτου στέγασης, οι ένοικοι άρχισαν να αντεπιτίθενται, οδηγώντας σε διακοπή της μετατροπής των διαμερισμάτων έως ότου ένα δικαστήριο διευθέτησε το ζήτημα.

Στη Βαρκελώνη, οι κάτοικοι του κτιρίου της Έσθερ έχουν στραφεί στα δικαστήρια με την ελπίδα να αφαιρέσουν τις άδειες για τα δύο τουριστικά διαμερίσματα του κτιρίου. Το περασμένο καλοκαίρι, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους σε όλη την Ισπανία, ζητώντας περιορισμό του μαζικού τουρισμού και επανεξέταση ενός επιχειρηματικού μοντέλου που κατηγόρησαν ότι ανέβασε τις τιμές των κατοικιών και έδιωξε τους ντόπιους από τις πόλεις.

«Είμαι κοινωνικός άνθρωπος, πραγματικά είμαι. Αλλά φτάνει στο σημείο που όταν βλέπω κάποιον με μια βαλίτσα, απλώς γυρνάω μακριά», είπε. «Και ξέρω ότι δεν φταίνε αυτοί. Είμαι και τουρίστας, γιατί με τον άντρα μου έχουμε ταξιδέψει συχνά. Και τώρα είμαι στο άλλο άκρο», δήλωσε η Μάρτιν.

Προβλήματα δημιουργεί και στην Ιταλία η άφιξη πολύ μεγάλου αριθμού τουριστών τον Αύγουστο, με τις αρχές να λαμβάνουν μέτρα όπως….περιορισμό των selfies.

Συγκεκριμένα, θεσπίζονται κανόνες για τον περιορισμό των εν λόγω λήψεων ώστε να μην δημιουργείται συνωστισμός από πεζούς στους δρόμους, αφού οι πολλοί επισκέπτες που σταματούν για φωτογραφίες μπλοκάρουν την κυκλοφορία.

Παράλληλα λαμβάνονται αυστηρά μέτρα και για τον αριθμό των ανθρώπων στις παραλίες.

Η Ιταλία όπως και άλλες χώρες, αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω του υπερτουρισμού γεγονός που επηρεάζει τόσο την καθημερινότητα των κατοίκων όσο και την ποιότητα των διακοπών των επισκεπτών. 

Η Ισπανία είναι η δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα μετά τη Γαλλία και οι κάτοικοί της τα τελευταία χρόνια βρίσκονται αντιμέτωποι με το φαινόμενο του υπερτουρισμού, αφού μόνο το 2023 η χώρα υποδέχθηκε 85 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες, αύξηση 18,7% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής.

Ο υπερτουρισμός από τη μία και οι αυξανόμενες τιμές των ενοικίων από την άλλη έβγαλαν -για ακόμη μια ημέρα- στους δρόμους τους κατοίκους της Βαρκελώνης, την οποία επισκέφθηκαν την προηγούμενη χρονιά 18 εκατομμύρια επισκέπτες.

Πιο συγκεκριμένα, χιλιάδες διαδηλωτές, περίπου 3.000 στον αριθμό, κατέκλυσαν τους δρόμους της Βαρκελώνης το Σάββατο (06/07) με πανό που έγραφαν “Φτάνει! Ας βάλουμε όρια στον τουρισμό“, “Μειώστε τον τουρισμό τώρα!”. Κρατώντας νεροπίστολα, φώναζαν συνθήματα όπως “Τουρίστες έξω από τη γειτονιά μας”, απαιτώντας ένα νέο οικονομικό μοντέλο που θα μειώσει τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη κάθε χρόνο.

 

“Δεν έχω τίποτα εναντίον του τουρισμού, αλλά εδώ στη Βαρκελώνη υποφέρουμε από τον υπερτουρισμό που έχει κάνει την πόλη μας αβίωτη“, δήλωσε ο 70χρονος κοινωνιολόγος, Τζόρντι Γκιούιου.

Και μπορεί κανείς να καταλάβει τι εννοεί, αν σκεφτεί ποιες είναι οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού σε μία πόλη, με το φαινόμενο να εξαπλώνεται ραγδαία και να γίνεται όλο και πιο έντονο σε δημοφιλείς προορισμούς όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία και το Άμστερνταμ.

Η αύξηση του κόστους στέγασης, η οποία ανήλθε στο 68% την τελευταία δεκαετία σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, αποτελεί ένα από τα κύρια ζητήματα του κινήματος, μαζί με τις επιπτώσεις του τουρισμού στο τοπικό εμπόριο και τις συνθήκες εργασίας στην πόλη των 1,6 εκατομμυρίων κατοίκων.

Η βορειοανατολική παραλιακή πόλη της Βαρκελώνης, που φιλοξενεί μερικά από τα πιο γνωστά αξιοθέατα διεθνώς, όπως για παράδειγμα η ρωμαιοκαθολική εκκλησία Sagrada Familia, υποδέχθηκε περισσότερους από 12 εκατομμύρια τουρίστες πέρυσι, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές.

Τουρίστες κάνουν ηλιοθεραπεία στην παραλία της Βαρκελώνης (φωτογραφία αρχείου) JOAN MATEU, FILE/AP PHOTO

Για να καταπολεμήσει τις “αρνητικές επιπτώσεις του υπερτουρισμού”, το δημοτικό συμβούλιο, υπό τη διοίκηση του σοσιαλιστή Ζαούμ Κολμπόνι, ανακοίνωσε προ ημερών ότι οι άδειες για τουριστικά διαμερίσματα στη Βαρκελώνη – που πλέον ξεπερνούν τα 10.000 – θα λήξουν μέσα σε 4 χρόνια, δηλαδή έως το 2028, ώστε να επανατοποθετηθούν στην τοπική αγορά κατοικίας.

Η κίνηση αυτή αποτελεί μεγάλο πλήγμα για πλατφόρμες προσωρινής ενοικίασης καταλυμάτων (Airbnb, Booking), δικαιώνει όμως τους κατοίκους της Βαρκελώνης, οι οποίοι εμφανίζονται απεγνωσμένοι από τα τεράστια κύματα τουρισμού.

“Τα τοπικά καταστήματα κλείνουν για να δώσουν τη θέση τους σε μαγαζιά που δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων των γειτονιών. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα ενοίκια τους” δήλωσε η 35χρονη μουσικός Ίσα Μιράγιες, που ζει στην περιοχή Μπαρτσελονέτα.

Αντίστοιχες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις πραγματοποιήσαν οι κάτοικοι σε τουριστικούς προορισμούς όπως η Μάλαγα, η Πάλμα ντε Μαγιόρκα και τα Κανάρια Νησιά.

Οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού

Πώς επηρεάζει το φαινόμενο του υπερτουρισμού τους κατοίκους των πόλεων που γίνονται πόλος έλξης εκατομμυρίων τουριστών;

Η αυξημένη ζήτηση για τουριστικά καταλύματα συχνά οδηγεί σε αύξηση των τιμών των ενοικίων και των ακινήτων, καθιστώντας δύσκολο για τους ντόπιους να βρουν προσιτή στέγαση. Στη Βαρκελώνη μόνο το κόστος στέγασης αυξήθηκε κατά 68% την τελευταία δεκαετία​.

Υποβάθμιση του περιβάλλοντος

Ο μεγάλος αριθμός τουριστών μπορεί να προκαλέσει φθορές σε φυσικά τοπία και ιστορικά μνημεία, καθώς και ρύπανση λόγω αυξημένης κυκλοφορίας και απορριμμάτων. Η Βενετία, για παράδειγμα, έχει δει τα κανάλια της να μολύνονται και τα ιστορικά της κτίρια να υφίστανται φθορές λόγω των κυμάτων από τα τουριστικά σκάφη​.

Αλλαγή χαρακτήρα των γειτονιών

Οι τοπικές επιχειρήσεις αντικαθίστανται συχνά από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες, με αποτέλεσμα την απώλεια της τοπικής κουλτούρας και την αποξένωση των κατοίκων. Στη Βαρκελώνη, οι κάτοικοι της περιοχής Μπαρτσελονέτα έχουν δει τα τοπικά καταστήματα να κλείνουν και να αντικαθίστανται από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες​.

Πίεση στις υποδομές

Η αυξημένη ζήτηση για δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, όπως τα μέσα μεταφοράς και οι υγειονομικές υπηρεσίες, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα συνωστισμού και να μειώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η υπερφόρτωση των δημόσιων συγκοινωνιών είναι κοινά προβλήματα σε πόλεις με υψηλό τουρισμό​.

Εργασιακές συνθήκες

Οι θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα συχνά προσφέρουν χαμηλούς μισθούς και επισφαλείς συνθήκες εργασίας, συμβάλλοντας σε κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση των εργαζομένων. Στη Βαρκελώνη, αν και δημιουργήθηκαν 130.000 θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα το 2023, πολλοί από αυτούς τους εργαζόμενους αντιμετωπίζουν επισφαλείς συνθήκες εργασίας​.