Επαμεινώνδας Πανάς

σ. Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Οι Έλληνες πολίτες είναι έντονα απογοητευμένοι με τους πολιτικούς. Οι Έλληνες δεν δείχνουν να εμπιστεύονται κόμματα, κοινοβούλιο και κυβέρνηση. Η μετά-COVID εποχή θα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του 2020. Πολλά θέματα θα αμφισβητηθούν στην κοινωνία. Η χώρα ήδη είναι φορτωμένη με ένα μεγάλο αριθμό προβλημάτων ζωτικής σημασίας. Μια κοινωνία φθείρεται όσα περισσότερα προβλήματα αδυνατεί να επιλύσει. Η Τουρκία γνωρίζει την αδύναμη κατάσταση της χώρας μας ενώ συγχρόνως δεν πρέπει να αγνοείται το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή έχει αναπτύξει μια ισχυρή πολεμική βιομηχανία.

Ταυτόχρονα έχουμε στην Ελλάδα μια έκρηξη δημιουργίας μικρών κομμάτων. Μια πανσπερμία κομμάτων που μεταξύ τους φιλονικούν με τρόπο που δείχνει ότι δεν μπορούν να προσδιορίσουν τις απειλές, τους κυριότερους κινδύνους της χώρας και τις άμεσες υλοποιήσιμες λύσεις.

Ο πληθωρισμός των μικρών κομμάτων που συνθέτουν την πανσπερμία, δεν οδηγεί σε μια εύρωστη ελπίδα για το μέλλον.

Αποτελεί αίτημα η γενεσιουργός αιτία της δημιουργίας αυτών των κομμάτων.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι επείγον να δοθούν άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα της χώρας. Ο ελληνικός λαός χόρτασε από υποσχέσεις και δεν νοσταλγεί το πολιτικό υπόδειγμα των υποσχέσεων της Μεταπολίτευσης.

Η Ελλάδα μέσα από τόσα χρόνια κακής διαχείρισης έχει μετατραπεί σε μια έντονα προβληματική χώρα. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ορισμένα προβλήματα και θα αναμένουμε να μελετήσουμε τις λύσεις που θα προτείνει η πανσπερμία των κομμάτων:

• Το πολιτικό σύστημα εδώ και αρκετά χρόνια δεν πείθει τους Έλληνες ότι είναι ικανό για να προσφέρει ένα καλύτερο αύριο. Τα δε περισσότερα νέα κόμματα μόλις περάσουν το τελευταίο σκαλοπάτι της Βουλής μετασχηματίζονται σε Μνημονιακά. Έτσι όλα λειτουργούν ευκαιριακά. Ποιο είναι λοιπόν το μετασχηματιστικό, στρατηγικό σχέδιο των κομμάτων της πανσπερμίας;

• Η υπεράσπιση της επιβίωσης του μέσου ελληνικού νοικοκυριού αποτελεί βασικό ζήτημα της ποιότητας της ζωής. Τι συγκεκριμένα άμεσα μέτρα προτείνουν τα κόμματα της πανσπερμίας, ώστε να ανακουφίσουν την ελληνική οικογένεια;

• Οι κοινωνικές ανισότητες έχουν οξυνθεί και στη χώρα μας προκαλώντας επώδυνες συνέπειες και στους νέους, στους Έλληνες που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας και στους ανέργους. Ποια είναι τα συγκεκριμένα μέτρα που προτείνουν τα κόμματα της πανσπερμίας για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης; Πόσο τα κοστολογούν και από πού θα βρεθούν οι πόροι;

• Οι βουλευτές αμείβονται με τουλάχιστον 7.000 ευρώ ανά μήνα τη στιγμή που ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Τι προτείνουν τα κόμματα της πανσπερμίας για αυτή την σημαντική πρόκληση;

• Ο αριθμός των βουλευτών είναι αρκετά μεγάλος σε σχέση με τον πληθυσμό, τη φτώχεια, τη λιτότητα. Κρίνεται η μείωση του αριθμού των βουλευτών αναγκαία από τα κόμματα της πανσπερμίας;

• Η πανδημία του COVID-19 αποκάλυψε πολλές πληγές της κακοδαιμονίας του κράτους. Αναδείχθηκε επίσης η ύπαρξη ψηφιακού χάσματος στην εργασία, στην εκπαίδευση, στην υγεία, στην επικοινωνία. Ποια είναι η στρατηγική των μικρών αυτών κομμάτων για τα ζητήματα αυτά;

• Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η μελλοντική ανάπτυξη θα οικοδομηθεί στο πλαίσιο της αειφόρου και πράσινης ανάπτυξης. Ποια είναι η προσέγγιση των στρατηγικών της πανσπερμίας των μικρών κομμάτων;

• Ο Εθνομηδενισμός εξαπλώνεται ως καρκίνος στη χώρα. Πως θα συμβάλει ένα νέο κόμμα από την πανσπερμία στην εθνική και κοινωνική ανάκαμψη;

• Ποια θα είναι η στρατηγική των κομμάτων της πανσπερμίας απέναντι στο ανεξέλεγκτο «Μεταναστευτικό Τσουνάμι» (μη νόμιμη μετανάστευση);

• Οι αγρότες, οι φτωχομεσαία αγροτιά, αντιμετωπίζει τις αθρόες εισαγωγές από Αλβανία, Σκόπια, Βουλγαρία, Τουρκία. Ποια είναι η στρατηγική των κομμάτων της πανσπερμίας στην αντιμετώπιση αυτής της λαίλαπας;

• Ποιες υλοποιήσιμες πολιτικές προτείνει η πανσπερμία των κομμάτων για την Μεταλιγνιτική Εποχή στη Δυτική Μακεδονία; Όταν η αναπτυξιακή Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας βρίσκεται στην 263^η Θέση μεταξύ 268 Ευρωπαϊκών Περιφερειών!!! Δηλαδή, η Δυτική Μακεδονία έχει ήδη μπεί στην τροχιά ερήμωσής της.

• Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα έχει το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό χρέους ως προς το ΑΕΠ παγκοσμίως. Ποια είναι η στρατηγική της πανσπερμίας των μικρών κομμάτων για τη διαχείριση του χρέους;

Αρκετοί νεοέλληνες θα θεωρήσουν το κείμενο αυτό ως έργο κάποιου αγανακτισμένου πολίτη. Αυτή την ιδέα μπορεί να σχηματίσουν αυτοί οι οποίοι δεν βλέπουν το τσουνάμι των προβλημάτων που έχουν συσσωρευτεί πάνω από τον ουρανό της Ελλάδας. Παρόλα αυτά τα προβλήματα, η μοναδική, φαίνεται, φροντίδα των Ελλήνων είναι η δημιουργία κομμάτων, που αντί να μας δώσουν λύσεις των προβλημάτων περί άλλα πολλά τυρβάζουν αμέριμνα.

Υπάρχουν πολλά πράγματα δυσνόητα.

Υπάρχει λύση;

Ναι, υπάρχει λύση. Είναι αλήθεια πως μόνο ένας Αριστοφάνης θα μπορούσε να μας βοηθήσει. Είναι γραφτό στη μοίρα μας να καταφύγουμε μετά από 2.500 χρόνια στον Αριστοφάνη.

Ο Αριστοφάνης, το 424 π.Χ., κερδίζει το πρώτο βραβείο με το έργο του «Ιππείς». Το έργο αυτό θεωρείται παγκόσμια, ως η πρώτη πολιτική κωμωδία. Το έργο αποτελεί ένα λίβελλο κατά του διεφθαρμένου Παφλαγόνα (=παφλάζει, μιλάει και παρασύρει τους Αθηναίους) δηλαδή τον Κλέωνα. Στόχος είναι ο πανίσχυρος δημαγωγός Κλέων. Πως λοιπόν θα αντιμετωπιστεί ο δημαγωγός Κλέων; Δύο υπηρέτες του Δήμου που προσωποποιούν τον λαό της Αθήνας, ο Νικίας (ΝΙΚ) και ο Δημοσθένης (ΔΗΜ) αναλαμβάνουν να βρούν έναν ανταγωνιστή ο οποίος θα αντικαταστήσει τον Κλέωνα.

Ο Αριστοφάνης επινόησε έναν Αλλαντοπώλη, τον Αγοράκριτο (ΑΓΟΡ), για να αντιμετωπίσει τον Κλέωνα.

Ο Νικίας απορεί για το που θα βρεθεί ο αντίπαλος του Κλέωνα. Και ακολουθεί ο εξής διάλογος κατά μετάφραση Νίκου Σφυρόερα (έκδοση Βιβλιοθήκη των Ελλήνων):

Έρχεται ο Αλλαντοπώλης Αγοράκριτος, φορτωμένος μια τάβλα με πατσές και άντερα.

ΑΓΟΡ. Τι τρέχει; Τι με θέτε;

ΔΗΜ. Έλα να μάθεις πόσο είσαι τυχερός και ευτυχισμένος.

ΝΙΚ. Απευθύνεται στον Δημοσθένη. Ξεφόρτωσέ τον πρώτα από τον ταβλά του κ’ύστερα εξήγησέ του αυτά που λέει ο θεϊκός χρησμός. Εγώ θα πάω μέσα, για να φυλάω τον Παφλαγόνα.

ΔΗΜ. Στον Αλλαντοπώλη. Έλα, τα σύνεργά σου ακούμπα πρώτα. Τη γη ύστερα και τους θεούς προσκύνα.

ΑΓΟΡ. Να, μα γιατί;

ΔΗΜ. Ώ καλότυχε και πλούσιε, τώρα ένα τίποτα, αύριο τρισμεγάλος, της ξακουστής Αθήνας κυβερνήτη.

ΑΓΟΡ. Βρε φίλε, δε μας παρατάς να πλύνω τις πατσές μου και να πουλώ σαλάμια, μόνο με κοροϊδεύεις;

ΔΗΜ. Ποιες πατσές σου, βρε κουτεντέ! Για κοίταξε εδωπέρα. Βλέπεις ετούτη τη κοσμοπλημμύρα;

ΑΓΟΡ. Τη βλέπω

ΔΗΜ. Αφεντικό θα γίνεις σε όλους, στην Αγορά, στη Πνύκα, στα λιμάνια, τη Βουλή θα ποδοπατείς, μπροστά σου κλαρίνο οι στρατηγοί θα στέκουν, και όποιο θέλεις θα δένεις, θα τον φυλακίζεις, και αργόμισθος θα τη περνάς κοτσάνι.

ΑΓΟΡ. Εγώ;

ΔΗΜ. Ναι, εσύ. Και που ‘σαι ακόμα; Ανέβα στον πάγκο ετούτο κ’ίσια πέρα κοίτα τα νησιά όλα που ‘ναι γύρω-γύρω.

ΑΓΟΡ. Τα βλέπω.

ΔΗΜ. Έ, βλέπεις φορτηγά καράβια κι εμπορικά λιμάνια;

ΑΓΟΡ. Ναι, τα βλέπω.

ΔΗΜ. Και δε πετάς λοιπόν απ΄ τη χαρά σου; Για γύρνα τώρα το δεξί σου μάτι κατά τη Μικρά Ασία και το ζερβί σου κατά τη Καρχηδόνα.

ΑΓΟΡ. Και θα ‘μαι έτσι καλότυχος και σαν αλλοιθωρήσω;

ΔΗΜ. Όχι, μ’ αυτό όλο τ’ αλισιβερίσι θα περνά απ’τα χέρια σου. Έτσι λέει εδώ ο χρησμός, πως θα γενείς μεγάλος και τρανός.

ΑΓΟΡ. Και για πες μου πως θα γίνω τέτοιος, αφού είμαι ένας αλλαντοπώλης;

ΔΗΜ. Γι’ αυτό ίσα-ίσα και ψηλά θ’ ανέβεις, γιατί είσαι αγύρτης, πρόστυχος και κάλπης.

ΑΓΟΡ. Δεν είμαι άξιος εγώ για μεγαλεία.

ΔΗΜ. Βρε, βρε, και γιατί λες πως δεν είσαι άξιος; Μην τύχει κι έχεις τίποτα προσόντα; Μην είσαι από καλή γενιά και τίμια;

ΑΓΟΡ. Ά, όχι, μα τους Θεούς, είμαι από τους σκάρτους.

ΔΗΜ. Νάτο, καλότυχέ μου! Είσαι ένα κι ένα για Κυβερνήτης.

ΑΓΟΡ. Ναι, βρε φιλαράκο, μα δεν έχω ούτε μόρφωση, εξόν λίγα γραμματάκια, κι εκείνα τσάτρα-πάτρα.

ΔΗΜ. Το μόνο ελάττωμά σου είναι που ξέρεις κάτι. Για ν’ ανεβείς στην εξουσία, δεν χρειάζονται προσόντα ή χαρακτήρας, μόνο αγραμματοσύνη και ατιμία. Έλα λοιπόν και μην καταφρονέσεις όσα οι Θεοί με τους χρησμούς σου δίνουν.

Χωρίς το καινοτόμο δημιουργικό πνεύμα, το όποιο κόμμα της πανσπερμίας είναι χαμένο από χέρι. Ο Αριστοφάνης 2.500 χρόνια πριν, κατέκρινε τον εκφυλισμό των πολιτικών. Ο τόπος αυτός κινδυνεύει από πολλαπλές περιπτώσεις και δεν μπορεί να σωθεί μέσω της πανσπερμίας των κομμάτων.

Αξίζει για την πανσπερμία να θυμηθούμε την υποθήκη του Μονταίνιου: «Όποιος θα είχε με επάρκεια κρίνει την παρούσα κατάσταση των πραγμάτων, θα μπορούσε να συμπεράνει από αυτήν όλο το μέλλον και όλο το παρελθόν».

Πηγή: Κείμενα Τ. Αποστολίδης και εικόνες Γ. Ακοκαλίδης «Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη σε κόμικς» Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2009

Ο διάλογος είναι αποκαλυπτικός. Έχουν περάσει 2.500 χρόνια, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα από τότε. Ο αλλαντοπώλης εκπλήσσεται για το ποια πρέπει να είναι τα προσόντα ενός ηγέτη: «Ναι, βρε φιλαράκο, μα δεν έχω ούτε μόρφωση, εξόν λίγα γραμματάκια, κι εκείνα τσάτρα-πάτρα».

Όμως κι αυτά τα λίγα γραμματάκια είναι μειονέκτημα όπως του απαντά ο Δημοσθένης.

Από το σόκ δεν έχει συνέλθει ο αλλαντοπώλης, όμως αρχίζει να του αρέσει ο νέος του ρόλος. Του δημιουργείται όμως ένας μικρός ενδοιασμός, με ποιόν τρόπο θα κουμαντάρει το λαό και ποιο είναι το έργο των πολιτικών:

ΑΓΟΡ. Μου πάει κουτί ο χρησμός. Δεν ξέρω μόνο πως θα μπορώ να κουμαντάρω τον λαουτζίκο.

ΔΗΜ. Σπουδαία τα λάχανα, κάνε ότι κάνεις τώρα, κοκορέτσια και γύρους και γαρδούμπες. Κάνε πως παίρνεις στο λαουτζίκο μπροστά τούμπες. Πούλα του λόγια παχουλά να τον γλυκαίνεις. Του φαυλοκράτη τα προσόντα τα ‘χεις, τ΄άλλα δημαγωγία, βρωμοσόι, πλιατσικολόι, όλα που χρειάζεσαι ακριβώς στην εξουσία.

Με το έξυπνο πνεύμα του, ο Αριστοφάνης έδειξε την παθογένεια της φαυλοκρατίας και την αδυναμία των προσόντων των πολιτικών.