Tον Απρίλιο, το δικαστήριο στο Στρασβούργο εξέδωσε μια άνευ προηγουμένου απόφαση, κρίνοντας ότι η Βέρνη παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα μιας ομάδας ηλικιωμένων Ελβετίδων, των αποκαλούμενων KlimaSeniorinnen, επειδή απέτυχε να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή.
Η στάση της Ελβετίας «θα υπονομεύει τον ρόλο της νομικής εποπτείας στη δημοκρατική διακυβέρνηση»
Αρκετοί πολιτικοί και μέσα ενημέρωσης στην Ελβετία υποστήριξαν ότι η δικαστική απόφαση αποτελεί πρόκληση για τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Την Τετάρτη, η Κάτω Βουλή στη Βέρνη ακολούθησε την απόφαση της Άνω Βουλής και εξέδωσε μη δεσμευτική πρόταση με 111 ψήφους υπέρ και 72 κατά, με την οποία επικρίνει τον «δικαστικό ακτιβισμό» του ευρωπαϊκού δικαστηρίου. Το κείμενο αναφέρει ότι η Ελβετία δεν υπάρχει λόγος να προχωρήσει σε περαιτέρω ενέργειες, καθώς έχει ήδη κάνει αρκετά.
Στη διάρκεια της συνεδρίασης, βουλευτές καταδίκασαν την «ανάμειξη» του δικαστηρίου στην ελβετική δημοκρατία, ενώ ηλικιωμένες γυναίκες που είχαν προσφύγει στο Στρασβούργο παρακολουθούσαν τη διαδικασία.
Μάλιστα ένας από τους βουλευτές του σκληροπυρηνικού συντηρητικού Ελβετικού Λαϊκού Κόμματος (SVP), το οποίο είναι το μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο, χλεύασε τις γυναίκες επειδή προσέφυγαν «γιατί παραζεσταίνονται το καλοκαίρι».
Το σχόλιο προοριζόταν ως απάντηση στο επιχείρημα οι ανεπαρκείς προσπάθειες της κυβέρνησης να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή εκθέτουν τους πολίτες σε κίνδυνο να πεθάνουν όταν έχει καύσωνα.
To κτήριο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο (Reuters)
«Ανησυχητικό προηγούμενο»
«Είναι πραγματικά απαράδεκτο αυτό που μόλις συνέβη» δήλωσε στο Reuters με τρεμάμενη φωνή η 68χρονη Στεφανί Μπραντέ. «Είναι προσβολή και ασέβεια προς τα δικαιώματά μας που επιβεβαιώθηκαν από διεθνές δικαστήριο» είπε.
Έξω από το Κοινοβούλιο, μικρή ομάδα διαδηλωτών για το κλίμα κρατούσαν πλακάτ με συνθήματα όπως «Προδομένοι», «Σοκαρισμένοι» και «Ανήσυχοι».
Αν και το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο, δηλαδή η κυβέρνηση της Ελβετίας, είναι ελεύθερο να μην ακολουθεί τις αποφάσεις της Βουλής, ένα από τα μέλη του, η υπουργός Περιβάλλοντος, επίσης εμφανίστηκε να αμφισβητεί την απόφαση.
Η Ιζαμπέλα Κέσνιγκ, νομική ερευνήτρια στο London School of Economics, δήλωσε ότι αν η κυβέρνηση αρνηθεί να εφαρμόσει την απόφαση θα είναι «ένα ανησυχητικό νομικό προηγούμενο που θα υπονομεύει τον ρόλο της νομικής εποπτείας στη δημοκρατική διακυβέρνηση».
Μια τέτοια ενέργεια, εφόσον επισημοποιηθεί, θα είναι πρωτόγνωρη για το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Θα είναι επίσης απόδειξη πολιτικής οπισθοδρόμησης ενάντια στη διεθνή κλιματική δράση, ειδικά μετά τα οφέλη που αποκόμισε ευρέως η ακροδεξιά στις πρόσφατες ευρωεκλογές.
Η υπόθεση εντάσσεται σε ένα κίνημα προσφυγών για το κλίμα σε διεθνή δικαστήρια.
Το δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Λατινικής Αμερικής αναμένεται να εκδώσει φέτος συμβουλευτική γνωμοδότηση.
Εκτιμάται ότι περισσότερα από 28.700 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή το 1,6% του στρώματος πάγου και των παγετώνων της Γροιλανδίας έχουν λιώσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δίνοντας τη θέση τους σε βράχους, υγροτόπους και θάμνους, όπως προκύπτει από μια μεγάλη ανάλυση ιστορικών δορυφορικών αρχείων.
Η Γροιλανδία, μέρος της Αρκτικής, είναι το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο, με έκταση περίπου 2,1 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το μεγαλύτερο μέρος της καλύπτεται από πάγο και παγετώνες και φιλοξενεί σχεδόν 57.000 ανθρώπους. Από τη δεκαετία του 1970 η περιοχή θερμαίνεται με διπλάσιο ρυθμό από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Λιντς, που παρακολούθησε τις αλλαγές σε ολόκληρη τη Γροιλανδία από τη δεκαετία του 1980 ως τη δεκαετία του 2010, διαπίστωσε ότι η απώλεια πάγου επικεντρώνεται γύρω από τις άκρες των σημερινών παγετώνων, αλλά και στα βόρεια και νοτιοδυτικά της Γροιλανδίας. Υπάρχουν επίσης υψηλά επίπεδα απώλειας πάγου σε τοπικές περιοχές στα δυτικά, στα μέσα της βορειοδυτικής και στη νοτιοανατολική πλευρά.
Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι οι θερμότερες θερμοκρασίες του αέρα προκαλούν την υποχώρηση του πάγου, που με τη σειρά της προκαλεί περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας και έχει αντίκτυπο και στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και στη σταθερότητα του τοπίου.
Η έρευνα δημοσιεύεται στο περιοδικό «Scientific Reports».
Οι τεράστιες διαρροές του αερίου του θερμοκηπίου θα καταστήσουν ανέφικτους τους κλιματικούς στόχους, λένε οι ειδικοί, αλλά η αναχαίτισή τους θα μειώσει γρήγορα την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Όπως αποκαλύπτει σήμερα ο Guardian, υπήρξαν περισσότερες από 1.000 τεράστιες διαρροές μεθανίου, ενός ισχυρού αερίου του θερμοκηπίου, από χωματερές απορριμμάτων από το 2019.
Η ανάλυση των παγκόσμιων δορυφορικών δεδομένων από όλο τον κόσμο δείχνει ότι τα πολυπληθή έθνη της Νότιας Ασίας είναι ένα hotspot για αυτά τα γεγονότα υπερ-εκπομπών, καθώς και η Αργεντινή και η Ισπανία, ανεπτυγμένες χώρες όπου η σωστή διαχείριση των απορριμμάτων θα πρέπει να αποτρέπει τις διαρροές.
Οι χώροι υγειονομικής ταφής εκπέμπουν μεθάνιο όταν οργανικά απόβλητα όπως υπολείμματα τροφίμων, ξύλα, κάρτες, χαρτί και απόβλητα κήπου αποσυντίθενται απουσία οξυγόνου. Το μεθάνιο, που ονομάζεται επίσης φυσικό αέριο, παγιδεύει 86 φορές περισσότερη θερμότητα στην ατμόσφαιρα από το διοξείδιο του άνθρακα για 20 χρόνια, καθιστώντας το κρίσιμο στόχο για τη δράση για το κλίμα. Οι επιστήμονες έχουν επισημάνει ότι οι εκπομπές από μη διαχειριζόμενες χωματερές θα μπορούσαν να διπλασιαστούν έως το 2050 καθώς αυξάνονται οι αστικοί πληθυσμοί, μειώνοντας την πιθανότητα αποφυγής της κλιματικής καταστροφής.
Συνολικά 1.256 συμβάντα υπερεκπομπών μεθανίου σημειώθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου 2019 και Ιουνίου 2023, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα. Το Πακιστάν, η Ινδία και το Μπαγκλαντές είναι οι πρώτες χώρες στη λίστα των κρατών με τις περισσότερες διαρροές και ακολουθούν η Αργεντινή, το Ουζμπεκιστάν και η Ισπανία.
Οι εκπομπές υγειονομικής ταφής μπορούν να μειωθούν δημιουργώντας αρχικά λιγότερα οργανικά απόβλητα, εκτρέποντάς τα μακριά από τους χώρους υγειονομικής ταφής ή τουλάχιστον δεσμεύοντας μέρος του μεθανίου που απελευθερώνεται από τους χώρους υγειονομικής ταφής. Η δράση για τον περιορισμό των διαρροών μεθανίου επιβραδύνει την παγκόσμια θέρμανση πιο γρήγορα από σχεδόν οποιοδήποτε άλλο μέτρο και είναι συχνά χαμηλού κόστους, με ορισμένα μέτρα να αποδίδουν ακόμη και από μόνα τους όταν το δεσμευμένο αέριο πωλείται ως καύσιμο.
Οι εκπομπές μεθανίου έχουν επιταχυνθεί από το 2007 και προκαλούν το ένα τρίτο της παγκόσμιας θερμότητας που προκαλεί την κλιματική κρίση σήμερα. Η επιτάχυνση έχει ανησυχήσει τους επιστήμονες, οι οποίοι φοβούνται ότι είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη διατήρηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 1,5 C και θα μπορούσε να προκαλέσει καταστροφικά σημεία ανατροπής του κλίματος. Η ταχεία άνοδος φαίνεται να οφείλεται στην παγκόσμια υπερθέρμανση που οδηγεί σε περισσότερη παραγωγή μεθανίου στους υγροτόπους – ένας πιθανός φαύλος κύκλος που καθιστά ακόμη πιο επείγουσες τις περικοπές των εκπομπών μεθανίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο.
Τα απόβλητα αποσύνθεσης ευθύνονται για περίπου το 20% των εκπομπών μεθανίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο. Οι εργασίες ορυκτών καυσίμων προκαλούν το 40% των εκπομπών και ο Guardian αποκάλυψε ότι υπήρξαν περισσότερα από 1.000 γεγονότα υπερ-εκπομπών από τοποθεσίες πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα μόνο το 2022, πολλά από τα οποία θα μπορούσαν εύκολα να διορθωθούν. Τα βοοειδή και οι ορυζώνες προκαλούν το υπόλοιπο 40% των εκπομπών.
Ο καθηγητής Euan Nisbet, ειδικός στο μεθάνιο στο Royal Holloway University του Λονδίνου, επισήμανε: «Οι μεγάλες χωματερές παράγουν μεγάλη ποσότητα μεθανίου, αλλά δεν κοστίζει πολύ η μπουλντόζα του εδάφους πάνω από μια βρωμισμένη, φλεγόμενη χωματερή. Δεν είναι επιστήμη πυραύλων».
Τα μικρόβια στο έδαφος μετατρέπουν το μεθάνιο σε CO2. «Τότε χάνεται το 97% των επιπτώσεων του θερμοκηπίου», είπε ο Nisbet.
Ο Carlos Silva Filho, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Στερεών Αποβλήτων, δήλωσε ότι η παγκόσμια δέσμευση μεθανίου που ανέλαβαν 150 χώρες να μειώσουν το 30% των εκπομπών μεθανίου έως το 2030 δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την αντιμετώπιση των εκπομπών από τη βιομηχανία αποβλήτων. «Η διακοπή του μεθανίου είναι η μόνη λύση για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου θερμοκρασίας κατά 1,5 C», είπε. «Αν εστιάσουμε πραγματικά στη μείωση των εκπομπών μεθανίου από τον τομέα των απορριμμάτων, θα αλλάξει το παιχνίδι». Περίπου το 40% των απορριμμάτων στον κόσμο εξακολουθούν να πηγαίνουν σε μη διαχειριζόμενες χωματερές.
Ο Antoine Halff, συνιδρυτής της εταιρείας Kayrros, η οποία παρείχε τη δορυφορική ανάλυση εικόνων στον Guardian, δήλωσε: «Τα απόβλητα είναι μια μεγάλη πηγή [μεθανίου] και σε χώρες όπως η Ινδία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές δεν είναι μόνο μια τεράστια πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά είναι επίσης μια χαμένη ευκαιρία να αξιοποιήσουμε έναν πόρο καυσίμου που θα μπορούσε να βοηθήσει στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της χώρας».
Ο δορυφόρος που χρησιμοποιεί η Kayrros περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη 14 φορές την ημέρα και παρέχει παγκόσμια κάλυψη, δίνοντας τη θέση μιας διαρροής σε απόσταση περίπου έξι μιλίων. Δορυφόροι υψηλότερης ανάλυσης που περιφέρονται λιγότερο συχνά σε τροχιά μπορούν να εντοπίσουν τις υπεύθυνες εγκαταστάσεις απορριμμάτων.
Ο κόσμος μόλις έζησε τον πιο ζεστό Ιανουάριο που έχει καταγραφεί ποτέ, καθώς συνεχίζεται μια σειρά από εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες για την εποχή, που πυροδοτούνται από την κλιματική αλλαγή, ανακοίνωσε σήμερα η υπηρεσία κλιματικής αλλαγής Copernicus (C3S) της ΕΕ.
Ο περασμένος μήνας ξεπέρασε σε ζέστη τον προηγούμενο πιο θερμό Ιανουάριο που είχε καταγραφεί, αυτόν του 2020, σύμφωνα με τα αρχεία της C3S, τα οποία χρονολογούνται από το 1950.
Το ρεκόρ ζέστης του φετινού Ιανουαρίου έρχεται μετά την κατάταξη του 2023 ως της πιο ζεστής χρονιάς που έχει ζήσει ο πλανήτης, βάσει των παγκόσμιων αρχείων που χρονολογούνται από το 1850, καθώς η προκαλούμενη από τον άνθρωπο κλιματική αλλαγή και το καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο, το οποίο θερμαίνει την επιφάνεια των υδάτων στον ανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό, ώθησαν τις θερμοκρασίες προς τα πάνω.
Kάθε μήνας της περσινής χρονιάς από τον Ιούνιο και μετά ήταν ο πιο ζεστός που έχει καταγραφεί ποτέ, σε σύγκριση με τους ίδιους μήνες τα προηγούμενα χρόνια. «Όχι μόνον ήταν ο πιο ζεστός Ιανουάριος στα χρονικά, αλλά μόλις ζήσαμε μια 12μηνη περίοδο με περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από την προβιομηχανική περίοδο αναφοράς», σημείωσε η υποδιευθύντρια του C3S Σαμάνθα Μπέρτζες. «Η ταχεία μείωση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ο μόνος τρόπος για να σταματήσει η αύξηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών», σημείωσε.
Σύμφωνα με επιστήμονες στις ΗΠΑ, το 2024 έχει μια στις τρεις πιθανότητες να είναι ακόμη πιο ζεστή χρονιά από την περσινή, και 99% πιθανότητες να καταταχθεί στις πέντε πρώτες θερμότερες χρονιές. Το φαινόμενο Ελ Νίνιο άρχισε να εξασθενεί τον περασμένο μήνα και επιστήμονες επισήμαναν ότι μπορεί να αλλάξει στο ψυχρότερο αντίστοιχο φαινόμενο, το Λα Νίνια, αργότερα φέτος.
Ωστόσο οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας τον περασμένο μήνα ήταν οι υψηλότερες οποιουδήποτε Ιανουαρίου μέχρι σήμερα για τον οποίο υπάρχουν στοιχεία.
Στην Συμφωνία του Παρισιού του 2015, οι χώρες συναίνεσαν να καταβάλουν προσπάθειες για να αποτραπεί η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη να ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό Κελσίου, ώστε να αποφευχθεί η πρόκληση πιο σοβαρών και μη αναστρέψιμων συνεπειών. Μολονότι το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου ξεπεράστηκε για περίοδο 12 μηνών, ο κόσμος δεν έχει ακόμη υπερβεί τον στόχο που θέτει η Συμφωνία του Παρισιού, η οποία αναφέρεται σε μέση παγκόσμια θερμοκρασία για δεκαετίες.
Ορισμένοι επιστήμονες έχουν δηλώσει ότι ο στόχος αυτός δεν είναι πλέον δυνατό ρεαλιστικά να επιτευχθεί, αλλά έχουν καλέσει τις κυβερνήσεις να δράσουν ταχύτερα για τη μείωση των εκπομπών CO2 ώστε να περιοριστεί η υπέρβασή του –και η θανατηφόρα ζέστη, ξηρασία και άνοδος της στάθμης της θάλασσας που θα προκαλέσει αυτή για τους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα— όσο το δυνατόν περισσότερο.
Το Μουσείο Περιβάλλοντος, αφού τα τελευταία πέντε χρόνια περιπλανιέται στη Νέα Υόρκη, βρήκε μια νέα προσωρινή στέγη (μέχρι τον Απρίλιο) στην οδό Wooster 105, σε έναν χώρο 4.200 τετραγωνικών μέτρων και ύψους 13 μέτρων.
«Οι πετρελαϊκές εταιρείες θέλουν να πιστεύουμε ότι, αν ανακυκλώσεις αυτό το πλαστικό μπουκάλι, τότε μπορείς να αλλάξεις την πορεία των πραγμάτων»
Χρησιμοποιώντας ένα κράμα από ενημερωτικές επιγραφές και έργα τέχνης, το μουσείο έχοντας δωρεάν είσοδο ελπίζει να επιμορφώσει το κοινό σχετικά με την κλιματική αλλαγή, να δημιουργήσει μια κοινότητα και να παροτρύνει τους ανθρώπους να αναλάβουν πολιτική δράση.
Ρατσισμός και κλιματική κρίση
Για τη νέα του έκθεση, «Το τέλος των ορυκτών καυσίμων», ένας χάρτης απεικονίζει τον πλανήτη σε αποχρώσεις του μαύρου, του λευκού και του γκρι. Από την αριστερή πλευρά, δείχνει ποιες χώρες παράγουν τις περισσότερες εκπομπές ρύπων. Από τα δεξιά, οι θεατές μπορούν να δουν ποιες χώρες πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή.
Σε ένα άλλο τμήμα της έκθεσης παρουσιάζεται ένας χάρτης της πόλης της Νέας Υόρκης, στον οποίο απεικονίζονται οι γειτονιές που επλήγησαν περισσότερο από το redlining όσον αφορά στα ακίνητα τη δεκαετία του 1930, όπου οι δανειστές στεγαστικών δανείων δεν ήθελαν να χορηγήσουν δάνεια, εντείνοντας περαιτέρω τη φυλετική ανισότητα και τον ρατσισμό.
Η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς είναι όλα σημαντικά, αλλά χωρίς περιορισμούς στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων και στα σημερινά συστήματα παραγωγής τροφίμων, η κλιματική κρίση δεν θα επιλυθεί, λένε οι επιστήμονες
Το redlining στην ουσία είναι η πρακτική άρνησης ή αύξησης του κόστους υπηρεσιών σε τραπεζικά προϊόντα, ασφαλιστική κάλυψη, πρόσβασης σε συγκεκριμένους εργασιακούς κλάδους, πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, ακόμη και πρόσβαση στα supermarket, σε πολίτες ορισμένων, συνήθως φυλετικά καθορισμένων, περιοχών.
Σήμερα, οι επισκέπτες του μουσείου μπορούν να κουνήσουν ένα συρόμενο πάνελ και να διαπιστώσουν ότι αυτές οι ίδιες περιοχές είναι τώρα οι πιο ζεστές περιοχές της πόλης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες – μερικές φορές 8 βαθμούς πιο ζεστές από τις πιο ευκατάστατες γειτονιές των λευκών, λόγω της έλλειψης δέντρων και κλιματισμού.
Μπορούν οι αλυσίδες να μετατραπούν σε σε κληματαριές;
Οι επισκέπτες του μουσείου είναι μεταξύ άλλων τυχαίοι τουρίστες, ομάδες φοιτητών και άτομα που έρχονται για να κατευνάσουν τους υπαρξιακούς τους φόβους. «Δεν ήμουν σίγουρη για το τι να περιμένω», δήλωσε η Stefanie Joseph, η οποία ήρθε από το Μπρούκλιν για να το επισκεφθεί με τον φίλο της, τον Christopher Richards, κάτοικο του Κουίνς. «Αλλά είμαστε βαθύτατα εντυπωσιασμένοι. Θέλω να πω, αυτή η τοιχογραφία και μόνο είναι εκπληκτική».
Η Joseph επαίνεσε το έργο τέχνης που αποτελεί τον πυλώνα της έκθεσης, έναν εντυπωσιακό πίνακα που δημιούργησε ένας συγγραφέας και εικονογράφος, ο R. Gregory Christie.
Παρουσίασε το έργο του David Opdyke, ενός καλλιτέχνη με έδρα το Κουίνς, γνωστού για την κριτική του στην αμερικανική κουλτούρα και πολιτική
Η τοιχογραφία μεταμορφώνεται από μια ασπρόμαυρη σκηνή από το βιομηχανικό παρελθόν της Αμερικής – με καπνοδόχους και αλυσίδες – σε ένα πιο φωτεινό χρωματιστό παρόν, με ανθρώπους που σπάνε αυτές τις αλυσίδες, οι οποίες σταδιακά μετατρέπονται σε κληματαριές. Το τελευταίο μέρος απεικονίζει ένα ουτοπικό όνειρο, γεμάτο με σπίτια, δέντρα και λουλούδια, με ένα μεγάλο χέρι να σπέρνει τους σπόρους για το μέλλον.
Όταν το μουσείο επικοινώνησε πέρυσι με τον Christie για να δημιουργήσει ένα έργο για την έκθεση, τους είπε ότι ήταν πολύ απασχολημένος. Ο καλλιτέχνης ήταν εν μέσω εικονογράφησης τεσσάρων παιδικών βιβλίων και εργαζόταν πάνω σε έναν πίνακα της Harriet Tubman για το Μουσείο Δυτικής Τέχνης Booth στη Τζόρτζια. Αλλά η δημιουργός και διευθύντρια του Μουσείου δεν δέχθηκε το όχι σαν απάντηση.
«Το δυστοπικό μέλλον είναι εδώ»
Το μη κερδοσκοπικό Μουσείο Περιβάλλοντος ξεκίνησε από ένα μικρό χώρο στο Midtown East πριν από μια δεκαετία, δημιουργώντας εκπαιδευτικά και καλλιτεχνικά προγράμματα σε όλη τη Νέα Υόρκη. Η πρώτη επίσημη έκθεση του πραγματοποιήθηκε στο New School και περιελάμβανε πυρήνες πολικών πάγων.
Το μουσείο κατείχε έναν χώρο στο Governors Island και στη συνέχεια κατέληξε στο Σόχο, σε έναν μικρότερο χώρο σε απόσταση ενός τετραγώνου από τη σημερινή του έδρα, όπου παρουσίασε το έργο του David Opdyke, ενός καλλιτέχνη με έδρα το Κουίνς, γνωστού για την κριτική του στην αμερικανική κουλτούρα και πολιτική. Αλλά όταν άνοιξε αυτός ο μεγαλύτερος χώρος, οι υπεύθυνοι του μουσείου άρπαξαν την ευκαιρία.
Η Sophia Lee, στρατηγικός σύμβουλος για θέματα βιωσιμότητας από τη Φιλαδέλφεια, είδε το μουσείο στο Instagram και πήρε το τρένο για να το επισκεφθεί με μια φίλη και τον 3χρονο γιο της, ο οποίος ήρθε στο μουσείο οπλισμένος με την ασπίδα του παιχνιδιού Captain America.
Ενώ εκείνος και η μητέρα του διασκέδαζαν διαβάζοντας ένα αντίγραφο του βιβλίου «Το μαγικό σχολικό λεωφορείο και η κλιματική πρόκληση» σε έναν από τους δύο χώρους ανάγνωσης του μουσείου, η Lee συζήτησε για την εν λόγω πρόκληση.
«Είναι υπαρξιακή», είπε χαρακτηριστικά η Lee. «Ήμουν εδώ στις πυρκαγιές όταν ο ουρανός ήταν σκοτεινός και κίτρινος. Και σκέφτηκα: «Το δυστοπικό μέλλον είναι εδώ», πρόσθεσε, ανακαλώντας στη μνήμη της τον καπνό από τις πυρκαγιές στον Καναδά που έφτασε πάνω από τη Νέα Υόρκη.
«Σε ένα μουσείο όπως αυτό, βρισκόμαστε σε ένα μικρό θάλαμο αντίλαλων. Το ερώτημα είναι πώς θα κάνουμε τη φωνή μας να ακουστεί σε εκείνους που μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα».
«Οι πετρελαϊκές εταιρείες θέλουν να πιστεύουμε ότι, αν ανακυκλώσεις αυτό το πλαστικό μπουκάλι, τότε μπορείς να αλλάξεις την πορεία των πραγμάτων», δήλωσε η Lee. Και πρόσθεσε: «Είναι πολύ έξυπνες και προωθούν την ατζέντα τους».
Η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς είναι όλα σημαντικά, αλλά χωρίς περιορισμούς στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων και στα σημερινά συστήματα παραγωγής τροφίμων, η κλιματική κρίση δεν θα επιλυθεί, λένε οι επιστήμονες.
Ακόμα πιο δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις της International Rescue Committee (IRC) για τις παγκόσμιες κρίσεις το επόμενο έτος, με 20 χώρες, οι περισσότερες εκ των οποίων στην Αφρική, να φιγουράρουν στη σχετική λίστα
Στην έκθεση που δημοσιοποίησε σήμερα, η IRC που εδράζει στη Νέα Υόρκη, προειδοποιεί για την επιδείνωση της ανθρωπιστικής κατάστασης που θα προκαλέσουν κλιματική αλλαγή, επιδεινούμενες ένοπλες συγκρούσεις, αυξημένα χρέη των χωρών και μειούμενη διεθνής στήριξη το 2024.
Στον κατάλογό της Emergency Watchlist για το επόμενο έτος, η οργάνωση αναφέρεται σε 20 χώρες, οι περισσότερες από τις οποίες στην Αφρική, που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο επιδείνωσης της ανθρωπιστικής κατάστασης. Η έκθεση αυτή δημοσιεύεται αφού ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν ανάγκη ανθρωπιστική βοήθεια έφτασε φέτος τα 300 εκατ., ενώ ο αριθμός των εκτοπισμένων ξεπέρασε τα 114 εκατ.
«Είναι η χειρότερη εποχή», σχολίασε ο Ντέιβιντ Μίλιμπαντ, επικεφαλής της IRC, ζητώντας να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην κλιματική προσαρμογή, στην ενίσχυση των γυναικών, στα τραπεζικά συστήματα που βάζουν «τους ανθρώπους πρώτα», στη στήριξη των εκτοπισμένων και στα μέτρα για την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας.
Το Σουδάν βρίσκεται στην πρώτη θέση του καταλόγου της IRC, ενώ ακολουθούν οι κατεχόμενες παλαιστινιακές περιοχές και το Νότιο Σουδάν. Τη λίστα συμπληρώνουν εννέα υποσαχάριες χώρες, η Μιανμάρ και το Αφγανιστάν στην Ασία, η Συρία, ο Λίβανος και η Υεμένη στη Μέση Ανατολή, η Ουκρανία στην Ευρώπη, ο Ισημερινός στη Λατινική Αμερική και η Αϊτή στην Καραϊβική.
Σε αυτές οι 20 χώρες ζει το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά εκεί συγκεντρώνεται το 86% των παγκόσμιων ανθρωπιστικών αναγκών, όπως και το 70% των εκτοπισμένων και αυξανόμενο ποσοστό ανθρώπων που είναι αντιμέτωποι με ακραία φτώχεια και κλιματικούς κινδύνους.
Το Σουδάν, που δεν περιλαμβανόταν πέρυσι στον κατάλογο, φέτος βρίσκεται στην πρώτη θέση καθώς, παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο, η διεθνής προσοχή δεν είναι στραμμένη στη χώρα. Στο μεταξύ, η Γάζα καταγράφεται το 2024 ως το πλέον φονικό μέρος παγκοσμίως για τους αμάχους.
Αν και σε κάποιες αφρικανικές χώρες σημειώθηκε πρόοδος στις συνθήκες διαβίωσης, οι συγκρούσεις, τα πραξικοπήματα και η φτώχεια αυξάνονται «με ανησυχητικούς ρυθμούς», σημείωσε η IRC. Παράλληλα, το φαινόμενο El Nino απειλεί να προκαλέσει ακραίες καιρικές συνθήκες.
Ο Ισημερινός, όπου ζουν πολλοί πρόσφυγες από τη Βενεζουέλα, βρίσκεται για πρώτη φορά στον κατάλογο της οργάνωσης, καθώς η άνοδος του βίαιου εγκλήματος, το οποίο οι αρχές αποδίδουν κυρίως στη διακίνηση ναρκωτικών, επιδεινώνει τις επιπτώσεις που είχαν στην οικονομία η πανδημία και οι κλιματικοί κίνδυνοι.
Στο μεταξύ στην Αϊτή, η IRC τόνισε ότι ο μισός πληθυσμός έχει ανάγκη ανθρωπιστική βοήθεια, ενώ πρόσθεσε ότι είναι «απίθανο» να βελτιώσουν τις συνθήκες το 2024 οι προσπάθειες του ΟΗΕ να βοηθήσει τις αστυνομικές δυνάμεις της χώρας να αντιμετωπίσουν τις ένοπλες συμμορίες.
Σε μία αποκάλυψη που σοκάρει και εξηγεί το ενδεχόμενο φιάσκο στο οποίο κινδυνεύει να οδηγηθεί η COP28 στο Ντουμπάι προχώρησε ο Guardian, σε μία τραγική συνέχεια των ανθρώπων που συμμετέχουν στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, όπου εκτός από λομπίστες πετρελαϊκών φαίνεται πως είναι και αρνητές του κλίματος.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα του κορυφαίου βρετανικού Μέσου, εμπορικές ομάδες, think tanks και πρακτορεία δημοσίων σχέσεων που έχουν ιστορικό ως προς την άρνηση της Κλιματικής Αλλαγής έχουν πρόσβαση στις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα στο Ντουμπάι.
Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι οι διοργανωτές του ΟΗΕ έδωσαν πρόσβαση σε ομάδες που έχουν παρεμποδίσει κανονισμούς για τα ορυκτά καύσιμα και μάλιστα για να έχουν θέση στο “τραπέζι” των διεθνών διαπραγματεύσεων για σημαντικά ζητήματα.
Ο Gaurdian αναφέρει πως από τους επίσημους καταλόγους αντιπροσώπων του ΟΗΕ, διαπιστώθηκε ότι στην COP28 βρίσκονται τουλάχιστον 166 ομάδες αρνητών του κλίματος αλλά και επαγγελματιών δημοσίων σχέσεων ορυκτών καυσίμων, τονίζοντας ότι ο αριθμός μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος.
Σε προηγούμενα δημοσιεύματα, είχε γίνει λόγος για χρονιά-ρεκόρ ως προς τους λομπίστεςορυκτών καυσίμων που συμμετέχουν στη Διάσκεψη του ΟΗΕ, με τον αριθμό να ξεπερνά τους 2.400, τέσσερις φορές μεγαλύτερος από τον περσινό.
“Θρίλερ” οι συζητήσεις για τα ορυκτά, στον “αέρα” η συμφωνία
Όλα αυτά στη στιγμή που η COP28 φτάνει στο τέλος της. χωρίς να έχει υπάρξει συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές. Να σημειωθεί πως η Διάσκεψη είναι προγραμματισμένο να ολοκληρωθεί στις 11 το πρωί της Τρίτης, ωστόσο κάτι τέτοιο φαίνεται ανέφικτο, αφού οι επικεφαλής των αντιπροσωπειών 194 χωρών που έχουν υπογράψει τη συμφωνία του Παρισιού βρίσκονται σε αδιέξοδο.
Στο προσχέδιο απουσίαζε η φράση “σταδιακή κατάργηση των ορυκτών” που είναι και το επίδικο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και τη μετάβαση στην επόμενη μέρα.
Ο πρόεδρος της COP28 πρότεινε έναν ενδιάμεσο δρόμο για τη μείωση της ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα παγκοσμίως, προς μεγάλη απογοήτευση χωρών και ΜΚΟ, που ανέμεναν μια σαφή έκκληση για “‘έξοδο” από το πετρέλαιο, το αέριο και τον άνθρακα που ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Αντιθέτως το νέο κείμενο καλεί κυρίως στη “μείωση τόσο της κατανάλωσης όσο και της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα με σωστό, μεθοδικό και δίκαιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των μηδενικών καθαρών εκπομπών [ουδετερότητα άνθρακα] πριν από, ή περίπου το 2050, συμβαδίζοντας με την επιστήμη”.
Όμως στο προσχέδιο δεν αναφέρεται πλέον η λέξη “έξοδος” από την ενέργεια που παράγεται από τα ορυκτά καύσιμα, γεγονός που προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις από εκπροσώπους χωρών που αρνούνται να το υπογηράψουν.
“Οι φωνές μας δεν ακούστηκαν” και το σχέδιο είναι “εντελώς ανεπαρκές” για το θέμα της ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, κατήγγειλε ο υπουργός της Σαμόας Σέντρικ Σούστερ, που προεδρεύει της συμμαχίας των μικρών νησιωτικών κρατών (Aosis).
Ο επίτροπος της ΕΕ για το κλίμα, WopkeHoekstra, εξέφρασε επίσης την απογοήτευσή του για το προτεινόμενο κείμενο, το οποίο υπολείπεται της έκκλησης για σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. “Υπάρχουν μερικά καλά σημεία στο κείμενο, αλλά συνολικά είναι σαφώς ανεπαρκές. Δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος που είμαστε εδώ για να αντιμετωπίσουμε”, δήλωσε στους δημοσιογράφους, προσθέτοντας ότι η τεκμηρίωση περιέχει στοιχεία που “απλώς δεν μπορούν να αποδεχθούν”.
Βίντεο και φωτογραφίες που τράβηξε ένας Αμερικανός επιστήμονας την Τετάρτη (22 Νοεμβρίου) αποτυπώνουν το μέγεθος του μεγαλύτερου παγόβουνου στον κόσμο, το οποίο πρόσφατα απελευθερώθηκε και τώρα παρασύρεται προς τον Νότιο Ωκεανό.
Με έκταση σχεδόν4.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, το παγόβουνο της Ανταρκτικής με την ονομασία Α23α έχει περίπου τριπλάσιο μέγεθος από τη Νέα Υόρκη.
Η Lindy Elkins-Tanton, πλανητική επιστήμονας και επικεφαλής ερευνήτρια της αποστολής Psyche της NASA, δήλωσε στο Reuters ότι το παγόβουνο είναι το μεγαλύτερο επιζών κομμάτι ενός παγόβουνου που απελευθερώθηκε από την παγοκρηπίδα Filchner τον Αύγουστο του 1986. Η ίδια δήλωσε ότι το πλήρωμά της πέρασε ώρες πλέοντας δίπλα στο παγόβουνο στη Θάλασσα Weddell την Τετάρτη.
Καθώς αποκτά ταχύτητα, το κολοσσιαίο παγόβουνο θα εκτοξευθεί πιθανότατα στο Ανταρκτικό Κυκλικό Ρεύμα. Αυτό θα το διοχετεύσει προς τον Νότιο Ωκεανό σε μια διαδρομή γνωστή ως “σοκάκι παγόβουνων”, όπου άλλα του είδους του μπορούν να βρεθούν να κουνιούνται στα σκοτεινά νερά.
Πάνω από 1,6 εκατομμύρια στρέμματα καμένης δασικής έκτασης είναι ο απολογισμός των φετινών δασικών πυρκαγιών σύμφωνα με την πρώτη οικολογική αποτίμηση του WWF Ελλάς στις 6/9. Τα 935.000 στρέμματα από τη συνολική αυτή έκταση βρίσκονται στον Νομό Έβρου που καιγόταν για 16 συνεχόμενες ημέρες, κάνοντας την πυρκαγιά αυτή μία από τις σημαντικότερες από οικολογικής άποψης, αλλά και τη μεγαλύτερη από θέμα έκτασης που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα μας, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Πέραν των ανθρώπων που χάθηκαν άδικα, των χιλιάδων ζώων που κάηκαν και των αμέτρητων περιουσιών που καταστράφηκαν, ο απολογισμός είναι αποκαρδιωτικός και για το φυσικό περιβάλλον. Όπως σημειώνει το WWF, από τις φετινές πυρκαγιές επλήγησαν ιδιαίτερα οι προστατευόμενες περιοχές. Ειδικότερα, έχουν επηρεαστεί συνολικά πάνω από 700.000 στρέμματα σε 23 Προστατευόμενες Περιοχές (χωρίς να υπολογίζονται οι νέες εκτάσεις που επηρεάστηκαν μετά τις 3 Σεπτεμβρίου που ήταν η τελευταία γεωχωρική καταγραφή από την πυρκαγιά του Έβρου).
Αυτές περιλαμβάνουν 18 περιοχές Natura 2000 και 5 Καταφύγια Άγριας Ζωής, ενώ ταυτόχρονα, επηρεάστηκαν 3 σημαντικότατα Εθνικά Πάρκα (Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου, Δέλτα Έβρου και Χελμού-Βουραϊκού), καθώς και ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας. Επιπρόσθετα, εντός αυτών των προστατευόμενων περιοχών, καταγράφονται συνολικά πάνω από 200.000 στρέμματα διπλοκαμένων εκτάσεων, δηλαδή εκτάσεων που έχουν πληγεί από αλλεπάλληλες πυρκαγιές εντός μόνο της τελευταίας 20ετίας.
Δεδομένο πολύ σημαντικό, μιας και οι ανεπτυγμένοι μηχανισμοί φυσικής αναγέννησης που φέρουν κάποια από αυτά τα οικοσυστήματα εξαντλούνται μετά από απανωτές πυρκαγιές και εφόσον αυτές συμβούν μέσα σε διάστημα 20 χρόνων. Συνεπώς, οι περιοχές αυτές θα χρειαστούν επιστημονική παρακολούθηση για τα επόμενα έτη, ώστε να γίνει σαφές αν η ανθρώπινη βοήθεια (αναδάσωση) κρίνεται απαραίτητη για την αποκατάστασή τους. Έχοντας βέβαια την πρόσφατη εμπειρία του πώς αντιμετωπίστηκε η Βόρεια Εύβοια μετά τις πυρκαγιές του 2021, δεν πρέπει να είμαστε και πολύ αισιόδοξοι. Αφού ο χαμηλός προϋπολογισμός για αναδασώσεις κρύφτηκε πίσω από το στρατηγικής σύλληψης επιχείρημα ότι η Φύση θα «καθαρίσει», μιας και το δάσος αναγεννιέται από μόνο του…
Ενώ οι συγκρίσεις με τις προηγούμενες καταστροφικές χρονιές του 2007 και του 2021, σταματάνε στο μέγεθος, μιας και οι ποιοτικές διαφορές είναι μεγάλες και σχετίζονται με το ότι:
Οι φωτιές που ξέσπασαν από τον Ιούλιο του 2023 έως και σήμερα, έχουν μεγαλύτερη γεωγραφική διασπορά
Έχουν επηρεάσει για πρώτη φορά τόσο μαζικά, αρχέγονα (ώριμα) δασικά οικοσυστήματα στα βόρεια της χώρας, πολλά από τα οποία παρουσιάζουν δυσκολίες στη φυσική τους αποκατάσταση
Για πρώτη φορά έχουν επηρεαστεί τόσες πολλές προστατευόμενες περιοχές. Κάποιες εξ αυτών έχουν διεθνή σημασία με σημαντικότατα ενδιαιτήματα για την πανίδα και με δασικά οικοσυστήματα, που είτε δεν έχουν φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης (π.χ. Μαύρη Πεύκη στον Έβρο), είτε τους έχουν εξαντλήσει μετά από απανωτές πυρκαγιές (π.χ. Ρόδος, Πάρνηθα, Έβρος, Κέρκυρα, Αιγιαλεία)
Απειλή ή ευκαιρία;
Με την Κλιματική Αλλαγή να προβάλλεται ως η μόνη δικαιολογία, αλλάζοντας μάλιστα και το ενεργειακό μείγμα για την αντιμετώπιση της και μετατρέποντας τα όλα σε «Πράσινα», ενώ την ίδια ώρα αφήνουμε τα δάση να καίγονται, μάλλον θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα πως στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, κοιτάμε ως χώρα, την ανεμογεννήτρια και (κυριολεκτικά) χάνουμε το δάσος. Αφού η προστασία και συντήρηση τους είναι αποδεδειγμένα εξισορροπητικός παράγοντας για το περιβάλλον και την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, καθώς και της μείωσης των συνεπειών της για τα Κράτη και τους προϋπολογισμούς τους.
Η περίπτωση της Δαδιάς
Τo Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου είναι μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Είναι μία από τις πρώτες περιοχές στην Ελλάδα που τέθηκαν σε καθεστώς προστασίας, λόγω του μεγάλου αριθμού σπάνιων ειδών αρπακτικών πουλιών. Η συνολική έκταση του είναι 428.000 στρέμματα (ΚΥΑ 35633/2066) από τα οποία τα 72.900 αποτελούν τις 2 ζώνες προστασίας της φύσης (ζώνες Α1 και Α2). Το «μωσαϊκό» τοπίων που διαμορφώνεται από δάση πεύκης και δρυός, τα οποία διακόπτονται από ξέφωτα, βοσκοτόπια και καλλιεργούμενες εκτάσεις, αποτελεί το ιδανικό περιβάλλον για τα αρπακτικά πουλιά. Στο Εθνικό Πάρκο συναντώνται τρία από τα τέσσερα είδη Γύπα της Ευρώπης: Μαυρόγυπας, Όρνιο και Ασπροπάρης, αφού ο Γυπαετός απαντάται μόνο στην Κρήτη. Παράλληλα φιλοξενεί τη μοναδική πολυπληθή αναπαραγόμενη αποικία Μαυρόγυπα στα Βαλκάνια.
Πέρα από μια γενική εικόνα, ακόμα δεν υπάρχουν ακριβή δεδομένα για τη ζημιά που προκάλεσε η πυρκαγιά. Πρακτικά το Εθνικό Πάρκο έχει καεί. Με εξαίρεση ένα Δρυοδάσος στο βόρειο κομμάτι πάνω από το Σουφλί, στο οποίο και τελειώνει το περίγραμμα του Εθνικού Πάρκου, μιας και τα δάση του Έβρου συνεχίζονται Βόρεια και Δυτικά του Νομού.
Ό,τι έχει μείνει άκαυτο, είναι κάποιες νησίδες που είχαν επιβιώσει από την περσινή φωτιά. Κι αυτό επειδή πέρσι επικρατούσε άπνοια και γι’ αυτό διασώθηκαν τα δέντρα σε αυτές. Φέτος επειδή φυσούσε και η φωτιά είχε ορμή, όταν δεν συναντούσε καύσιμη βλάστηση στο έδαφος (επειδή είχε καεί πέρυσι), δεν έκαιγε τα ψηλότερα δέντρα. Κι έτσι η επικάλυψη των δύο φωτιών (πέρσι και φέτος) στις νησίδες αυτές είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια «μόνο» ενός 20-25%.
Το νότιο τμήμα του Εθνικού Πάρκου από τη Λευκίμμη μέχρι τα Κοίλα, είχε καεί και το 2011. Οπότε και η ζημιά είναι ακόμα μεγαλύτερη στο κομμάτι αυτό.
Το δάσος έχει κάποιες δυνατότητες να αναγεννηθεί μετά από μια φωτιά, αρκεί να περνάνε 15-30 χρόνια. Όταν η φωτιά ξαναπερνά μετά από 10-12 χρόνια, δυσκολεύει πάρα πολύ τη φυσική αναγέννηση.
Η εικόνα του νεαρού Μαυρόγυπα
Η εικόνα του Μαυρόγυπα στην άσφαλτο με φόντο τα καμένα, την επόμενη του σβησίματος της φωτιάς, είχε σοκάρει το Πανελλήνιο. Παρόλα αυτά, η πραγματικότητα ήταν λιγότερο τραγική. Κι αυτό γιατί το συγκεκριμένο πουλί ήταν νεαρό χωρίς μεγάλη εμπειρία στο πέταγμα. Τον πρώτο καιρό τα διαστήματα πτήσης δεν είναι μεγάλα μιας και τα νεαρά πουλιά έχουν την ανάγκη να σταματούν και να ξεκουράζονται.
Οι φωλιές για τα πουλιά δεν είναι όπως για τους ανθρώπους τα σπίτια τους. Ακόμα και χωρίς να καταστραφεί το δέντρο που έχουν φτιάξει τη φωλιά τους μπορεί την επόμενη χρονιά να την φτιάξουν σε άλλο. Αυτό που έχει σημασία είναι να υπάρχουν διαθέσιμα δέντρα ώστε να μπορούν τα πουλιά να φτιάχνουν σε αυτά τις φωλιές τους.
«Η φύση δεν καταστρέφεται»
Το Εθνικό Πάρκο της Δαδιάς ήταν ένα πρότυπο διαχείρισης. Με πολλές έρευνες, μελέτες, διδακτορικά όλα τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα θα πρέπει να γίνει κι ένα πρότυπο αποκατάστασης. Η Δαδιά ήταν (και όλος ο Έβρος) ένας τόπος εξαιρετικής σημασίας για τη βιοποικιλότητα σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Ήταν ένα δάσος με μεγάλα δέντρα, μεγάλης ηλικίας, σε πολύ χαμηλά υψόμετρα, με πολύ μικρή ανθρώπινη παρέμβαση. Συνθήκη που ευνοεί την ανάπτυξη πολλών ειδών Πανίδας και Χλωρίδας. Παράδειγμα η Μαύρη Πεύκη που χρειάζεται υγρασία και φυτρώνει σε μεγάλα υψόμετρα.
Στο δάσος της Δαδιάς συναντούμε δύο είδη Πεύκης (όπως και σε όλο τον Έβρο): Τη Μαύρη και την Τραχεία. Η Τραχεία Πεύκη είναι μεσογειακό είδος μιας και συναντάται σε ξηρά μέρη. Η Μαύρη Πεύκη θέλει πιο υγρά μέρη. Οπότε και σε πιο χαμηλά μέρη στη Δαδιά, μέσα σε ρέματα που υπάρχει πιο πολύ υγρασία, μπόρεσε να ευδοκιμήσει, μαζί με διάφορα πλατύφυλλα (είδη Δρυός). Ψηλότερα, που το περιβάλλον είναι πιο ξηρό, ευδοκιμεί η Τραχεία Πεύκη που θέλει περισσότερη ζέστη και ο θάμνος Ερείκη ή Ρείκι που αξιοποιείται από τους μελισσοκόμους, αλλά είναι και πάρα πολύ εύφλεκτος.
Εξαιτίας κάποιας γενετικής ανωμαλίας η Μαύρη Πεύκη όταν μεγαλώνει στο δάσος της Δαδιάς, δεν σχηματίζει κορυφή στο τέλος της, αλλά «σπάει» ανοίγοντας, επιτρέποντας έτσι τον σχηματισμό μιας «ομπρέλας». Πάνω λοιπόν, σε αυτές τις πλατφόρμες μπορούσε ο Μαυρόγυπας (κυρίως) να φτιάξει τις (πολλών μέτρων) φωλιές του.
Αλλά και στον Μικρό Πυρήνα που δεν απαντάται η Μαύρη Πεύκη, οι Μαυρόγυπες φωλιάζουν στην Τραχεία Πεύκη. Στην Ισπανία φωλιάζουν σε Δρυοδάση.
Η ιδιαιτερότητα της Δαδιάς είναι ότι φιλοξενεί την τελευταία αποικία του Μαυρόγυπα στην Βαλκανική Χερσόνησο. Είδος που κάποτε ζούσε σε όλη τη Μεσόγειο και έχει εξαφανιστεί λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Αυτός ήταν και ο λόγος που η συγκεκριμένη περιοχή κηρύχτηκε προστατευόμενη τη δεκαετία του ’80. Ξεκίνησε με 4 ζευγάρια για να καταφέρει να φτάσει τα 35. Πέρα όμως από τους Γύπες,* στη Δαδιά φιλοξενείται πολύ μεγάλη ποικιλία (σε είδη και αριθμό) πουλιών στην Ευρώπη. Είτε, όπως ο Μαυρόγυπας που δεν μεταναστεύει, είτε αποδημητικά, όπως ο Ασπροπάρης (που κινδυνεύει πλέον με εξαφάνιση στην Ελλάδα, καθώς έχουν απομείνει τρία ζευγάρια στη Δαδιά και δύο στην περιοχή του Νέστου) που μεταναστεύει στην Κεντρική Αφρική (Σαχέλ) το Χειμώνα και επιστρέφει την Άνοιξη.
Το τι θα γίνει τα επόμενα χρόνια στη Δαδιά μένει να το δούμε. Βασικός παράγοντας να υπάρχει ικανή τροφική βάση για τρέφονται τα αρπακτικά πουλιά (λαγοί, χελώνες, φίδια, ποντίκια). Άρα το πρώτο που πρέπει να καταγραφεί είναι τι απέμεινε από την εδαφική πανίδα που συντηρεί τα αρπακτικά. Παρόλο που υφίσταται και ενισχυτική τροφοδοσία από την ταΐστρα που υπάρχει στον Μεγάλο Πυρήνα και συγκυριακά για τους επόμενους μήνες, τα καμένα ζώα.
*Οι Γύπες είναι η καθαριστές της φύσης. Πριν καταστεί υποχρεωτική η καύση των νεκρών ζώων, οι κτηνοτρόφοι τα άφηναν, καθώς και τα υπολείμματα σφαγών, σε ρεματιές, ώστε να πάνε οι Γύπες και να τα καταναλώσουν.
Τα Όρνια και οι Μαυρόγυπες ψάχνουν για τροφή σε μια ακτίνα 200 χλμ. φτάνοντας μέχρι την Βουλγαρία. Γι’ αυτό το λόγο και μεγάλο πρόβλημα για τα πουλιά αυτά αποτελούν τα αιολικά που βρίσκονται στην Ροδόπη και τον Έβρο. Με περισσότερες από 200 ανεμογεννήτριες κι ενώ συνεχίζουν να μπαίνουν καινούργιες, καταβάλλεται μια προσπάθεια να εξαιρεθούν τουλάχιστον κάποιες κρίσιμες -για την προστασία τους- περιοχές.
Τυχεροί στην ατυχία μας η φωτιά ξέσπασε τον Αύγουστο κι έτσι τα μικρά είχαν πετάξει από τις φωλιές τους. Οπότε και ο πληθυσμός των Γυπών δεν επηρεάστηκε σε αντίθεση με τα θηλαστικά στο έδαφος. Οι Γύπες φωλιάζουν τον Ιανουάριο και τα μικρά τους πετάνε τέλη Ιούλιου.
Η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου, Δαδιάς και Προστατευόμενων Περιοχών Ανατολικής Θράκης καταγράφει τις δυνατότητες που υπάρχουν για φώλιασμα στις εναπομείνασες νησίδες και σε περιοχές που κρίνονται κατάλληλες για φωλεοποίηση να δημιουργηθούν τεχνητές φωλιές (τεχνητές εξέδρες). Πλατφόρμες πολλών μέτρων πάνω σε στύλο που θα στηρίζονται περιμετρικά με συρματόσχοινα τοποθετημένα σε άκαυτα δέντρα. Μεγάλες δηλαδή κατασκευές που θα μεταφερθούν και τοποθετηθούν στο χώρο από ελικόπτερα, όπως γίνεται και για τους μεταλλικούς πυλώνες μεταφοράς ρεύματος.
Πρέπει να περιμένουμε 2-3 χρόνια για να καταγράψουμε τη συμπεριφορά των πουλιών στα άκαυτα κομμάτια. Όπως και το αν θα διατηρήσουν τις φωλιές τους σε καμένα πλέον δέντρα -τα οποία ναι μεν η φωτιά ξέρανε- αλλά που θα στέκονται για 3-4 χρόνια ακόμα πριν πέσουν. Σε αντίθεση με εκείνα που είναι μαύρα -έχοντας καεί εντελώς- και άρα χάσει τη στατικότητα τους.
Οπότε αν έχουν επιβιώσει πολλά χερσαία ζώα από τη φωτιά, από του χρόνου που θα βλαστήσει ξανά η χλωρίδα στο έδαφος και άρα θα υπάρχει πληθώρα τροφής για αυτά, θα αυξηθεί και ο αριθμός τους. Αν έχουν καεί τα περισσότερα αυτό θα αποτελέσει πρόβλημα.
Το δάσος θα επανέλθει, αλλά απαιτεί μεγάλο συντονισμό όλων των εμπλεκομένων, ώστε αφενός να περιοριστούν οι απώλειες (λόγω της μεγάλης βιοποικιλότητάς του) και αφετέρου, ώστε τα επόμενα 15 χρόνια κομμάτι-κομμάτι αυτό να βοηθηθεί στην αναδημιουργία του.
Υπεύθυνος για τον συντονισμό αυτό πλέον είναι ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.). Ο τότε υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς κατήργησε το 2021 τους επτά κατά τόπους Φορείς Διαχείρισης ως αυτοτελείς οντότητες, δημιουργώντας τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. Ως σχεδιασμός δεν ήταν καινούργιος, απλά τότε ευοδώθηκε. Και σε ένα με ενάμιση χρόνο άρχισαν να αλλάζουν και οι διοικήσεις των τοπικών μονάδων. Προκειμένου να υπάρχει συνολικός σχεδιασμός ταυτόχρονα για όλους τους τέως Φορείς, νυν Μονάδες. Το προσωπικό παρέμεινε, χάθηκε όμως η τοπικότητα που είναι πολύ σημαντικός παράγοντας στην έγκαιρη λήψη αποφάσεων. Οι παλαιοί Φορείς γνωμοδοτούσαν για τα έργα και το Κράτος όφειλε να τη λάβει σοβαρά υπόψιν του. Κι ενώ ως αρμοδιότητα μεταφέρθηκε αρχικά και στο νέο σχήμα του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., λίγους μόνο μήνες αργότερα αφαιρέθηκε από αυτόν και προστέθηκε στις αρμοδιότητες του Γενικού Γραμματέα του ΥΠΕΝ.
Οι παλιοί Φορείς είχαν ένα ΔΣ με πρόεδρο κάποιον επιστήμονα-καθηγητή (αμισθί) και όλοι οι υπόλοιποι ήταν μέλη της τοπικής κοινωνίας: Δήμαρχοι, κτηνοτρόφοι, επιχειρηματίες. Ως σχήμα -υποδομές και προσωπικό- παρέμεινε ως είχε. Οι αποφάσεις όμως πλέον παίρνονται στην Αθήνα. Οι Φορείς υποχρηματοδοτούνταν έχοντας πολύ μικρά κονδύλια να διαχειριστούν -ίσα-ίσα να επιβιώνουν- κι αυτά μέσα από μια δαιδαλώδη γραφειοκρατία. Πλέον, όμως ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. έχει να διαχειριστεί μεγάλα κονδύλια που προέρχονται κυρίως από το Πράσινο Ταμείο και από αλλού.
Οι περισσότερες από τις απαιτούμενες εργασίες δίνονται σε Εργολαβίες, αφού δεν υπάρχει το απαιτούμενο προσωπικό σε τοπικό επίπεδο για την εκτέλεση τους.
«Η μισή αλήθεια, δεν είναι αλήθεια»
Η ανακοίνωση που εξέδωσε ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. για την φετινή πυρκαγιά που μαίνονταν επί 16 μέρες στον Έβρο -ενώ δεν ήταν λάθος- υπονοούσε μικρότερη συνολική ζημιά για το Εθνικό Πάρκο. Αναφερόταν στο ότι κάηκε το 60% της έκτασης του, υπονοώντας ότι το 40% παρέμεινε άκαυτο. Έπαιρνε όμως ως δεδομένο, την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί μετά τις απώλειες που προκλήθηκαν εξαιτίας της περσινής φωτιάς και όχι το άθροισμα των καμένων πέρσι και φέτος (για να μην συνυπολογίσουμε και τα καμένα του 2011). Οι νησίδες που έχουν παραμείνει είναι πολύ κρίσιμες για την επιβίωση των πουλιών.
Ανεμογεννήτριες
Για την καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής στόχος είναι η ενέργεια να προέρχεται από ΑΠΕ με τα αιολικά πάρκα να κατέχουν μεγάλο μερίδιο. Η Θράκη είναι μια περιοχή με δυνατούς ανέμους και γι’ αυτό έχει χαρακτηριστεί ως περιοχή αιολικής προτεραιότητας για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων. Τα τελευταία 15 με 20 χρόνια έχουν εγκατασταθεί πάρα πολλές ανεμογεννήτριες στον Έβρο και γενικότερα στη Θράκη με αποτέλεσμα να υφίσταται μια πίεση τόσο το φυσικό περιβάλλον όσο και το ανθρωπογενές περιβάλλον, αφού εγκαθίστανται ακόμη και γύρο από οικισμούς. Σε αυτή τη μικρή περιοχή του Έβρου και της Ροδόπης πλέον των 276 ανεμογεννητριών έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν, έχουν ήδη αδειοδοτηθεί ακόμη 165, ενώ περιμένουν να αδειοδοτηθούν περισσότερες από 1.000.
Όμως, τον ίδιο αέρα με τον οποίο μέσω των ανεμογεννητριών παράγεται ρεύμα, χρησιμοποιούν και τα «καρτάλια» -όπως αποκαλούν τα αρπακτικά πουλιά οι Θρακιώτες- για να κινούνται. Προφανώς, όταν υπάρχει τέτοια ανάπτυξη αιολικών πάρκων σε μια περιοχή με τόσο μεγάλους πληθυσμούς, δημιουργούνται και τα ανάλογα προβλήματα. Έτσι, έχουν καταγραφεί 26 νεκρά αρπακτικά πουλιά λόγω πρόσκρουσης σε φτερωτές ανεμογεννητριών, με 14 από αυτά να είναι Γύπες (Μαυρόγυπες και Όρνια), πολλά πουλιά άλλων ειδών και εκατοντάδες νυχτερίδες. Κι ενώ καταβάλλεται μια προσπάθεια να εξαιρεθούν τουλάχιστον κάποιες κρίσιμες -για την προστασία τους περιοχές- είκοσι μέρες σχεδόν μετά το σβήσιμο της καταστροφικής πυρκαγιάς του Αυγούστου η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας – Θράκης προχώρησε στην αδειοδότηση τριών αιολικών σταθμών μέσα σε περιοχές Natura και σε Ζώνες Ειδικής Προστασίας, εντός κρίσιμων βιότοπων αρπακτικών πουλιών. Αποφάσεις που είχαν παρθεί τον Ιούλιο, αλλά καθαρογράφτηκαν τον Αύγουστο. Ενώ γνωμοδότησε αρνητικά η τοπική Μονάδα Διαχείρισης του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., ο Γ.Γ. αγνοώντας την, έδωσε την τελική (πολιτική) έγκρισή του.
Ανεμογεννήτριες στη Θράκη (Wind turbines in Thrace)
Δάση όπως Αυτοκινητόδρομοι
Εδώ και δεκαετίες εξυφαίνεται σχέδιο να καταργούν και να αποδυναμώνουν οι κυβερνώντες διαχρονικά τις υπηρεσίες που προστατεύουν τα δάση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Δασική Υπηρεσία με τα κατά τόπους Δασαρχεία που βάλλονται από παντού και που πρακτικά -υποστελεχωμένα και χωρίς μέσα- δεν υπηρετούν τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν. Χωρίς ποτέ να έχουν γίνει προσλήψεις όλα αυτά τα χρόνια, το τελειωτικό χτύπημα ήρθε όταν τους περάσανε στο Κτηματολόγιο για να κάνουν δουλειά γραφείου αντί να είναι στο πεδίο.
Η κατάργηση της Δασοπυρόσβεσης (επί κυβερνήσεων Σημίτη) και το πέρασμά της στην Πυροσβεστική Υπηρεσία, έφερε υποχρεωτικά και τη λάθος προτεραιοποίηση: Πρώτα οι οικισμοί και τελευταία τα δάση. Η Δασοπυρόσβεση στελεχωνόταν από τοπικούς που γνώριζαν την περιοχή και πραγματοποιούσαν εργασίες αντιπυρικής προστασίας όλο τον χρόνο (καθαρισμός, παρατήρηση, περιπολίες, αντιπυρικές ζώνες, τοποθέτηση δεξαμενών, κατασκευή φυλακίων). Κομμάτι δε, αυτής της τακτικής απαξίωσης είναι και το ότι μετά από κάθε φωτιά κατηγορούνται οι υπάλληλοι του κατά τόπου Δασαρχείου («άρα, τί τους χρειαζόμαστε;»).
Τη δεκαετία του ’90 με πρόσχημα οι υλοτόμοι να έχουνε περισσότερα κέρδη, καταργήθηκε υπηρεσία που εκμεταλλευόταν την ξυλεία που προέκυπτε από τον καθαρισμό τους (αραίωση), ώστε οι ίδιοι να μπορούν να πουλάνε τα ξύλα αυτά, με το Κράτος απλώς να επιβλέπει. Το αποτέλεσμα ήταν να κόβονται πλέον όχι μόνο τα δέντρα που έπρεπε να κοπούν, αλλά και μεγαλύτερα που αποφέρουν περισσότερο κέρδος.
Ιδιωτικοποίηση των δασών
Στο τέλος αυτής της χρονοβόρας και με στάδια πολιτικής, βρίσκεται και ο απώτερος στόχος της: Η ιδιωτικοποίηση των δασών μέσω Συμβάσεων Παραχώρησης. Όπως έγινε και με τους αυτοκινητοδρόμους. Εταιρείες θα αναλάβουν τη διαχείριση δασών σε μορφή «πακέτων». Για παράδειγμα, πλούσια δάση της Βόρειας και ορεινής Ελλάδας, μαζί με κάποια ξηρά της νότιας. Με το επιχείρημα ότι αφού τα δάση καίγονται, πρέπει να τα δώσουμε σε ιδιώτες να τα διαχειριστούν. Με αποτέλεσμα η διαχείριση που θα τους γίνεται να είναι καταστροφική (ληστρική) για τα ίδια και συνολικά για το περιβάλλον και άρα όλους μας.
Την Δευτέρα 23/10 ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης, ανακοίνωσε την πρόθεση του να κατεβάσει έως το τέλος του έτους Νομοσχέδιο για την συνδιαχείριση/συνεκμετάλλευση των δασών μέσω ΣΔΙΤ. Και μάλιστα με επιδότηση. Συμπράξεις Δασικών Συνεταιρισμών με Ιδιώτες που θα εκμεταλλεύονται τη βιομάζα που τα δάση προσφέρουν. Μόνο που τα δάση δεν είναι πάρκα με δεντροστοιχίες… Είναι οικοσυστήματα που προσφέρουν πολλαπλές υπηρεσίες.
*Οι φωτογραφίες είναι μια ευγενική παραχώρηση του κ. Νάσου Ναλμπάντη, από το υπό έκδοση Λεύκωμα για την Πανίδα και Χλωρίδα του Εθνικού Πάρκου της Δαδιάς.
Για πρώτη φορά, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία ήταν την Παρασκευή, 17 Νοεμβρίου, πάνω από 2 βαθμούς Κελσίου μεγαλύτερη της εποχικής μέσης θερμοκρασίας της προβιομηχανικής εποχής, δηλαδή πάνω από το ανώτατο όριο της συμφωνίας του Παρισιού για μία ημέρα, όπως ανακοίνωσε το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus.
Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία, οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ήταν, στις 17 Νοεμβρίου, 2,06 βαθμούς Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο των θερμοκρασιών που καταγράφηκαν από το 1850 έως το 1900, ανέφερε στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter) η Σαμάνθα Μπέρτζες, αναπληρώτρια επικεφαλής της υπηρεσίας κλιματικής αλλαγής (C3S) του Copernicus.
«Πρόκειται για την πρώτη ημέρα που η παγκόσμια θερμοκρασία υπερέβη κατά περισσότερο από 2 βαθμούς Κελσίου» τα προβιομηχανικά επίπεδα, υπογράμμισε.
Το όριο αυτό θα πρέπει ωστόσο να ξεπεραστεί κατά μέσο όρο επί αρκετά χρόνια προκειμένου να θεωρηθεί ότι το όριο της συμφωνίας του Παρισιού έχει ξεπεραστεί.
Η συμφωνία, που υπογράφτηκε το 2015 έπειτα από τη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα COP21, έχει στόχο να διατηρήσει «την αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας πολύ κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα» και να συνεχιστούν οι προσπάθειες «ώστε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα».
Σε μια ειδική έκθεση της (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή -- Giec) το 2018, οι ειδικοί για το κλίμα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ διατήρησαν ως ορισμό της υπερθέρμανσης έναν μέσο όρο «για μια περίοδο 30 χρόνων» σε σχέση με «την περίοδο αναφοράς 1850-1900».
Τώρα το κλίμα θεωρείται ότι έχει υπερθερμανθεί περίπου κατά 1,2 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την περίοδο 1850-1900.
Αυτή η πρώτη ημέρα πάνω από το όριο των 2 βαθμών Κελσίου εγγράφεται σε μια σειρά ρεκόρ: οι μήνες από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο ήταν ήδη οι πιο ζεστοί που έχουν καταγραφεί ποτέ παγκοσμίως, σύμφωνα με το Copernicus, για το οποίο το 2023 θα ξεπεράσει «σχεδόν σίγουρα» το ετήσιο ρεκόρ του 2016.
Ο Οκτώβριος του 2023 ήταν «1,7 βαθμό Κελσίου πιο ζεστός κατά μέσο όρο για μήνα Οκτώβριο την περίοδο 1850-1900», εξήγησε το παρατηρητήριο στις αρχές Νοεμβρίου.
Αυτά τα ρεκόρ θερμοκρασιών μεταφράζονται σε ξηρασίες, συνώνυμες των λιμών, καταστροφικές πυρκαγιές ή ενισχυμένους τυφώνες, προειδοποιούν οι επιστήμονες και θα βρίσκονται στο φόντο της 28ης διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα που θα διεξαχθεί στο Ντουμπάι (30 Νοεμβρίου-2 Σεπτεμβρίου).
Ο Αντόνιο Γκουτέρες ζητεί «δραστικά μέτρα»
Καθώς ο πλανήτης οδεύει προς μια υπερθέρμανση από 2,5°C έως 2,9°C έως το 2100, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ ζήτησε σήμερα «δραστικά μέτρα, τώρα», λίγες ημέρες πριν από την COP28, τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα που θα διεξαχθεί στο Ντουμπάι.
«Οι ηγέτες οφείλουν να διπλασιάσουν τις προσπάθειες δραστικά, με φιλοδοξίες ρεκόρ, ενέργειες ρεκόρ, και μειώσεις ρεκόρ των εκπομπών», δήλωσε ο Αντόνιο Γκουτέρες.
«Αυτό απαιτεί το ξερίζωμα των δηλητηριασμένων ριζών της κλιματικής κρίσης: τα ορυκτά καύσιμα», τόνισε ενώπιον του Τύπου με την ευκαιρία της δημοσίευσης ετήσιας έκθεσης του ΟΗΕ για το χάσμα μεταξύ των αναγκών και των προοπτικών μείωσης των εκπομπών.
Το χάσμα ανάμεσα στις δεσμεύσεις των κρατών και σε αυτό που θα ήταν απαραίτητο για την τήρηση των στόχων της συμφωνίας του Παρισιού συνιστά μια αποτυχία ηγεσίας, προδοσία αυτών που είναι ευάλωτοι, και μια τεράστια ευκαιρία που χάθηκε, κατήγγειλε ο Γκουτέρες.
