Ζοφερό προβλέπεται το μέλλον για τα κορίτσια και τις γυναίκες στο Αφγανιστάν αναφορικά με την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση, με τη θέση τους να επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο.

Πιο συγκεκριμένα, τα κορίτσια άνω των 12 ετών και οι γυναίκες στο Αφγανιστάν είναι απίθανο να επιστρέψουν στα σχολεία και τα πανεπιστήμια στο άμεσο μέλλον, δήλωσαν ερευνητές στο Nature.

Τρία χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν στις 15 Αυγούστου 2021, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το καθεστώς θα άρει αυτούς τους περιορισμούς, οι οποίοι ισχύουν από τον Δεκέμβριο του 2022 και δεν υπάρχουν σε καμία άλλη χώρα του κόσμου.

Επιπλέον, υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες για συνομιλίες μεταξύ των Ταλιμπάν και της διεθνούς κοινότητας για την επιστροφή των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Οι γυναίκες απαγορεύεται επίσης να κάνουν ορισμένες εργασίες, να πηγαίνουν σε γυμναστήρια ή κομμωτήρια, να περπατούν σε πάρκα ή να ταξιδεύουν χωρίς κάποιον άνδρα συγγενή.

Το ταλέντο μιας ολόκληρης γενιάς κινδυνεύει να χαθεί, λέει στο Nature ο Ian Bickford, πρόεδρος του Αμερικανικού Πανεπιστημίου του Αφγανιστάν (AUAF). Το πανεπιστήμιο έκλεισε τις εγκαταστάσεις του στην Καμπούλ τον Αύγουστο του 2021 και πλέον παρέχει διαδικτυακά μαθήματα από την Ντόχα του Κατάρ. «Η μαθησιακή απώλεια που αντιπροσωπεύουν τα τρία χρόνια χαμένης σχολικής εκπαίδευσης είναι σημαντική και θα είναι δύσκολο να ξεπεραστεί», προσθέτει ο Bickford.

«Τρία χρόνια είναι πολλά στην εκπαίδευση – είναι σχεδόν ένα πτυχίο», λέει μια ερευνήτρια που αποκαλούμε Zahra, καθώς ζήτησε να μην αποκαλύψει την ταυτότητά της. Η Zahra διδάσκει πληροφορική στο AUAF και έφυγε από το Αφγανιστάν για την Ευρώπη τον Αύγουστο του 2021.

Ο αριθμός των φοιτητών στα 167 δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια και ινστιτούτα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας έχει καταρρεύσει από 430.000 σε μόλις 200.000 φοιτητές από το 2021, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα ο επιστημονικός και πολιτιστικός οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών UNESCO, που εδρεύει στο Παρίσι.

Περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια κορίτσια δεν πηγαίνουν σχολείο και αν η απαγόρευση της εκπαίδευσης διατηρηθεί μέχρι το 2030, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί σε περισσότερα από 4 εκατομμύρια, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία.

Επίσης, το 2023, οι Αφγανές γυναίκες θα=αντιπροσωπεύουν το 6% της απασχόλησης, από 11% το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), που εδρεύει στη Νέα Υόρκη.

Η παρεμπόδιση της εργασίας των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων περίπου 2.500 γυναικών ακαδημαϊκών, κοστίζει στην εθνική οικονομία έως και 1 δισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ το 2022, προσθέτει η έκθεση του UNDP. Ερευνητές και ακτιβιστές αποκαλούν τον αποκλεισμό των γυναικών και των κοριτσιών από τη δημόσια ζωή από τους Ταλιμπάν «απαρτχάιντ φύλου».

«Ο κόσμος είναι τόσο ήσυχος, αυτό πονάει περισσότερο», λέει η Zahra.

Συνομιλίες που στην πραγματικότητα δεν είναι συνομιλίες

Το 2021, υπενθυμίζει το δημοσίευμα, ένας εκπρόσωπος των Ταλιμπάν δήλωσε δημοσίως ότι οι γυναίκες θα διατηρήσουν το δικαίωμά τους στην εκπαίδευση και την εργασία. Σε συνέντευξη Τύπου δύο ημέρες μετά την κατάληψη της εξουσίας, ο εκπρόσωπός τους Zabihullah Mujahid δήλωσε: «Θα επιτρέψουμε στις γυναίκες να εργάζονται και να σπουδάζουν … Οι γυναίκες θα είναι πολύ ενεργές στην κοινωνία, αλλά στο πλαίσιο του Ισλάμ».

Ωστόσο, οι υποσχέσεις αυτές αποδείχθηκαν κενές. «Κάθε Μάρτιο, είχαμε την ελπίδα στο μυαλό μας ότι ίσως φέτος τα σχολεία θα ήταν ανοιχτά. Και για συνεχή τρία χρόνια, η ελπίδα μας διαψεύδεται», λέει η Zahra.

Την ίδια ώρα, τα Ηνωμένα Έθνη φιλοξενούν συνομιλίες στη Ντόχα μεταξύ των Ταλιμπάν και εκπροσώπων περισσότερων από 25 χωρών και διεθνών οργανισμών. Οι Ταλιμπάν δεν επέτρεψαν στις Αφγανές γυναίκες να συμμετάσχουν στην τελευταία συνάντηση στα τέλη Ιουνίου, ενώ η εκπαίδευση δεν ήταν στην επίσημη ατζέντα. Ωστόσο, η Rosemary DiCarlo, εκπρόσωπος του ΟΗΕ στις συνομιλίες, δήλωσε στους δημοσιογράφους την 1η Ιουλίου ότι η εκπαίδευση τέθηκε σαν θέμα «πολλές φορές» στη συνάντηση της Ντόχα και ότι η απαγόρευση των κοριτσιών και των γυναικών αναφέρεται «σε κάθε συνάντηση» του ΟΗΕ με τους ηγέτες των Ταλιμπάν.

Το Nature ρώτησε εκπροσώπους διαφόρων κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών αν υπάρχει επίσημη διαδικασία ή συγκεκριμένες συνομιλίες μεταξύ της διεθνούς κοινότητας και των Ταλιμπάν για την άρση της απαγόρευσης της εκπαίδευσης. Κανείς δεν απάντησε σε αυτά τα αιτήματα, εκτός από την UNESCO, η οποία ανέφερε σε γραπτή δήλωσή της τα εξής:

«Η UNESCO δεν διεξάγει κανέναν διμερή διάλογο με τις de facto αρχές, θεωρώντας ότι δεν αναγνωρίζονται από τη διεθνή κοινότητα και ότι καμία αλληλεπίδραση δεν θα είναι δυνατή έως ότου αποκατασταθεί πλήρως το δικαίωμα στην εκπαίδευση για τα κορίτσια άνω των 12 ετών και τις γυναίκες».

«Συγκρούσεις» εντός των Ταλιμπάν;

Σύμφωνα με ερευνητές με τους οποίους μίλησε το Nature, εντός των Ταλιμπάν υπάρχουν ανάμεικτες απόψεις σχετικά με τη συνεχιζόμενη απαγόρευση. Ορισμένοι από τους Ταλιμπάν αντιτίθενται στην απαγόρευση ή δεν την εφαρμόζουν πλήρως. Το υπουργείο Υγείας, για παράδειγμα, επιτρέπει στις γυναίκες να σπουδάζουν ιατρική και νοσηλευτική σε ορισμένες περιοχές της χώρας, δήλωσε η Hoda Jaberian, υπεύθυνη εκπαίδευσης της UNESCO που ειδικεύεται σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, σε ενημέρωση Τύπου στις 8 Αυγούστου.

Επίσης, σύμφωνα με έναν Αφγανό ερευνητή που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην Ιαπωνία και ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι Ταλιμπάν πιθανότατα θα συνεχίσουν την απαγόρευση τουλάχιστον έως ότου η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών, τους αναγνωρίσει ως νόμιμη κυβέρνηση της χώρας. Στις χώρες που έχουν ήδη επίσημες επαφές με τους Ταλιμπάν περιλαμβάνονται η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Ινδία και το Πακιστάν.

Άλλοι ερευνητές, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι οι Ταλιμπάν δεν έχουν καμία πρόθεση να αλλάξουν τη θέση τους. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι, αν αναγνωριστούν οι Ταλιμπάν, θα επιτραπεί στα κορίτσια να επιστρέψουν στην εκπαίδευση, λέει η Zahra. Οι Ταλιμπάν κυβέρνησαν προηγουμένως το Αφγανιστάν από το 1996 έως το 2001, μια περίοδο κατά την οποία επίσης τα κορίτσια και οι γυναίκες αποκλείστηκαν από την εκπαίδευση και την εργασία.

«Οι Ταλιμπάν δεν έχουν αποδειχθεί ανοιχτοί σε οποιεσδήποτε αλλαγές τα τελευταία τρία χρόνια. Έτσι, όλοι προσπαθούν να κάνουν κάτι. Αλλά φαίνεται ότι τίποτα δεν λειτουργεί», λέει η Φερέστα Αμπάσι, δικηγόρος με έδρα το Λονδίνο και ερευνήτρια της μη κυβερνητικής οργάνωσης Human Rights Watch (HRW).

Σαρωτικές αλλαγές προς το χειρότερο

Σημειώνεται πως οι Ταλιμπάν έχουν κάνει σαρωτικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με έκθεση της HRW που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, οι γυναίκες καθηγήτριες έχουν αντικατασταθεί από άνδρες, οι οποίοι μάλιστα συχνά δεν έχουν τα απαραίτητα προσόντα. Σε ορισμένα σχολεία, μαθήματα όπως η βιολογία και η φυσική, τα οποία προηγουμένως διδάσκονταν από γυναίκες καθηγήτριες, δεν διδάσκονται πλέον καθόλου, δήλωσαν μαθητές στους ερευνητές της HRW.

Οι Ταλιμπάν έχουν επίσης προχωρήσει σε αλλαγές αναφορικά με το πρόγραμμα σπουδών των δημοτικών σχολείων. Η διδασκαλία της μουσικής, των εικαστικών τεχνών και των πολιτιστικών σπουδών πρόκειται να αντικατασταθεί από γεωργικές και θρησκευτικές σπουδές, σύμφωνα με έγγραφο 78 σελίδων της επιτροπής εκπαίδευσης των Ταλιμπάν, που συντάχθηκε το 2020.

Το έγγραφο επέκρινε επίσης τα προηγούμενα σχολικά βιβλία του Αφγανιστάν επειδή περιείχαν εικόνες που υποτίθεται πως προωθούσαν τον ξένο πολιτισμό, περιέγραφαν τη δημοκρατία ως θετική και ανέφεραν τα ονόματα γυναικών ποιητών και μη μουσουλμάνων επιστημόνων. Το έγγραφο, το οποίο απαριθμούσε 26 συστάσεις, εξηγούσε επίσης τις φυσικές καταστροφές ως πράξεις της θείας βούλησης.

Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν αυτές οι αλλαγές έχουν γίνει. «Δεν γνωρίζουμε πραγματικά σε ποιο βαθμό αυτό έχει εφαρμοστεί σε όλα τα σχολεία της χώρας», λέει ο Abbasi.

Αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα των γυναικών

Οι προαναφερθέντες περιορισμοί επιβαρύνουν σημαντικά την ψυχική υγεία των γυναικών και των κοριτσιών. Ένας επαγγελματίας στο Αφγανιστάν δήλωσε στους αξιωματούχους του ΟΗΕ ότι το 90% των μαθητών, των νεαρών γυναικών και των κοριτσιών υποφέρουν από κακή ψυχική υγεία. Ταυτόχρονα ωστόσο, οι Αφγανές γυναίκες και τα κορίτσια συνεχίζουν να επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα, λένε οι ερευνητές.

Το AUAF (Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Αφγανιστάν), για παράδειγμα, έχει τώρα περισσότερους φοιτητές εγγεγραμμένους στα διαδικτυακά του μαθήματα απ’ ό,τι όταν ήταν ανοιχτό σε δια ζώσης μάθηση, και οι περισσότεροι από τους αιτούντες είναι γυναίκες, λέει ο Bickford. Το ιδιωτικό πανεπιστήμιο έχει τώρα περίπου 1.100 Αφγανούς φοιτητές. 200 από αυτούς λαμβάνουν δια ζώσης εκπαίδευση στην πανεπιστημιούπολη της Ντόχα, ενώ οι υπόλοιποι φοιτητές, οι οποίοι κατανέμονται σε περίπου 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν, σπουδάζουν διαδικτυακά.

«Οι νέοι στο Αφγανιστάν εξακολουθούν να είναι φιλόδοξοι να μάθουν και να ακολουθήσουν καριέρα», λέει ο Bickford.

Η Zahra λέει ότι οι φοιτητές της είναι κυρίως γυναίκες. «Δεν έχω δει ποτέ την τάξη μου να περιέχει μόνο δύο αγόρια, [και] οι υπόλοιποι όλοι γυναίκες. Αυτό δεν είχε συμβεί ποτέ στο παρελθόν», λέει. Ωστόσο, προσθέτει ότι η διαδικτυακή εκπαίδευση δεν αποτελεί μόνιμη λύση, επειδή δεν υπάρχει παντού σύνδεση στο Διαδίκτυο.