Πάνος Κοσμάς*


Παρά τη φοροκαταιγίδα, οι βαριές περικοπές δεν αποφεύγονται. Ο προϋπολογισμός προβλέπει 1,5 δισ. ευρώ επιπλέον περικοπές το 2017 - με κατεξοχήν θύματα τα εναπομείναντα κοινωνικά επιδόματα, τις δαπάνες υγείας κλπ.

Σε αντί­θε­ση με το παλιό σύν­θη­μα της υπό τον Αλ. Τσί­πρα ηγε­τι­κής ομά­δας του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ «στα­μα­τά­με την κα­τα­στρο­φή», με το νέο «πα­κέ­το» μέ­τρων της δεύ­τε­ρης αξιο­λό­γη­σης του μνη­μο­νια­κού προ­γράμ­μα­τος, η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ βάζει την υπο­γρα­φή της στην ολο­κλή­ρω­ση της κα­τα­στρο­φής. Πράγ­μα­τι, πίσω από τη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη δη­μο­σιο­γρα­φι­κή αργκό περί «πα­κέ­των» μέ­τρων κρύ­βε­ται ένα πρό­γραμ­μα που ολο­κλη­ρώ­νε­ται τμήμα τμήμα, με σχε­δόν «επι­στη­μο­νι­κή» συ­νέ­πεια όσον αφορά την τα­ξι­κή του στό­χευ­ση. Λίγο βα­θύ­τε­ρα αν κοι­τά­ξει κα­νείς, δια­πι­στώ­νει ότι τί­πο­τε δεν είναι τυ­χαίο: όλα απο­σκο­πούν στην οι­κο­δό­μη­ση ενός «πρό­τυ­που» κα­θε­στώ­τος εκ­με­τάλ­λευ­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης και των φτω­χών λαϊ­κών στρω­μά­των, που στη γλώσ­σα των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων θα μπο­ρεί να προ­βλη­θεί ως «καλή πρα­κτι­κή» αντι­με­τώ­πι­σης της κρί­σης με βάση τα συμ­φέ­ρο­ντα του κε­φα­λαί­ου.

Θη­ριώ­δη πλε­ο­νά­σμα­τα

Η κυ­βέρ­νη­ση είχε χτί­σει την επι­κοι­νω­νια­κή της τα­κτι­κή (είναι το μόνο στο οποίο δια­τη­ρεί ακόμη κά­ποια ανε­ξαρ­τη­σία από τους δα­νει­στές) πάνω στην υπό­σχε­ση περί χα­μη­λών πρω­το­γε­νών πλε­ο­να­σμά­των του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού, που θα έδι­ναν «ανά­σες» για ανα­κο­πή των ρυθ­μών επι­βο­λής της ακραί­ας λι­τό­τη­τας. Ωστό­σο, στο πλαί­σιο της από­φα­σης «υπο­γρά­φου­με τα πάντα για να κλεί­σει γρή­γο­ρα η αξιο­λό­γη­ση», όλα αυτά ανα­τρέ­πο­νται με την ίδια ευ­κο­λία που εξαγ­γέλ­θη­καν. Εξάλ­λου, η κυ­βέρ­νη­ση είναι για να έχει «καλές ιδέες», αλλά όχι και για να αμ­φι­σβη­τεί τις απαι­τή­σεις των δα­νει­στών…

Επι­δει­κνύ­ο­ντας υπερ­βάλ­λο­ντα ζήλο μνη­μο­νια­κού «σπα­σί­κλα», θριαμ­βο­λο­γεί ότι πέ­τυ­χε υπέρ­βα­ση των στό­χων για το πρω­το­γε­νές πλε­ό­να­σμα του 2016. Κυ­βερ­νη­τι­κά στε­λέ­χη δη­λώ­νουν ότι το πρω­το­γε­νές πλε­ό­να­σμα θα ξε­πε­ρά­σει ση­μα­ντι­κά το στόχο του 0,5% του ΑΕΠ.

Αλλά δεν είναι μόνο ο υπερ­βάλ­λων ζήλος για το πρω­το­γε­νές πλε­ό­να­σμα του 2016. Για το 2017 θα προ­βλέ­πε­ται πλε­ό­να­σμα επί­σης με­γα­λύ­τε­ρο του μνη­μο­νια­κού στό­χου 1,75% του ΑΕΠ, που υπο­γρά­φτη­κε μόλις το Μάιο – και αυτό παρά την υπέρ­βα­ση του στό­χου για το 2016!

Όλα αυτά θα προ­βλέ­πο­νται στον υπό κα­τά­θε­ση προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό του 2017. Τα… ακόμη κα­λύ­τε­ρα όμως αφο­ρούν τα έτη ύστε­ρα από το 2017. Εκεί η κυ­βέρ­νη­ση συ­ζη­τά­ει με τους δα­νει­στές για στό­χους πλε­ο­να­σμά­των στο θη­ριώ­δες ύψος του 3,5% για μακρά σειρά ετών! Στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση για μία τριε­τία (μέχρι και το 2021), στη χει­ρό­τε­ρη για μία επτα­ε­τία (μέχρι και το 2025). Αν ο σι­δη­ρούς κα­νό­νας των μνη­μο­νί­ων, που επο­πτεύ­ει και κα­θο­ρί­ζει όλη τη «λια­νι­κή» των συ­γκε­κρι­μέ­νων μέ­τρων, είναι τα πρω­το­γε­νή πλε­ο­νά­σμα­τα, τότε το συ­μπέ­ρα­σμα είναι σαφές: αυτή η κυ­βέρ­νη­ση ετοι­μά­ζε­ται να υπο­γρά­ψει την πα­ρά­τα­ση των μνη­μο­νί­ων ακόμη και ύστε­ρα από την πο­λυ­δια­φη­μι­σμέ­νη «έξοδο από το πρό­γραμ­μα» το 2018!

Και φόροι και πε­ρι­κο­πές…

Εντε­λώς ανα­με­νό­με­να και ανα­πό­φευ­κτα, τα θη­ριώ­δη πρω­το­γε­νή πλε­ο­νά­σμα­τα ση­μαί­νουν και θη­ριώ­δη μέτρα λι­τό­τη­τας, στα όρια πλέον του πα­ρα­λο­γι­σμού.

Η ουρά στις συ­ντά­ξεις φτά­νει πλέον τα 3 χρό­νια (από την κα­τά­θε­ση της αί­τη­σης μέχρι να αρ­χί­σει ο συ­ντα­ξιού­χους να πλη­ρώ­νε­ται), για τις πε­ρι­πτώ­σεις δια­δο­χι­κής ασφά­λι­σης φτά­νει τα 5 (!) χρό­νια, ενώ 200.000 δι­καιού­χοι εφά­παξ ανα­μέ­νουν στο ακου­στι­κό τους! Όλα αυτά δεν είναι μόνο «δη­μιουρ­γι­κή λο­γι­στι­κή» πολ­λών δισ. ευρώ, αλλά και μια διαρ­κής υπο­θή­κη για νέα μέτρα: οι συ­ντά­ξεις και τα εφά­παξ κα­θυ­στε­ρούν τόσο όσο χρειά­ζε­ται για να τα… προ­λά­βουν νέα μέτρα πε­ρι­κο­πών. Τα ση­με­ρι­νά πλε­ο­νά­σμα­τα δεν επι­τυγ­χά­νο­νται μόνο με τα ση­με­ρι­νά μέτρα, αλλά και με τα αυ­ρια­νά!
Για να απο­δώ­σει το «μασάζ» στην Κοι­νο­βου­λευ­τι­κή Ομάδα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ώστε να ψη­φί­σει τα μέτρα, αλλά και για να δια­τη­ρή­σει ζω­ντα­νό το μύθο περί «φι­λο­λαϊ­κών δια­θέ­σε­ων», η κυ­βέρ­νη­ση απο­φά­σι­σε να βάλει στο «μίγμα» των μέ­τρων πε­ρισ­σό­τε­ρο φό­ρους και λι­γό­τε­ρο πε­ρι­κο­πές, ώστε οι τε­λευ­ταί­ες να είναι ανε­κτές… Το απο­τέ­λε­σμα είναι μια πρω­το­φα­νής φο­ρο­ε­πι­δρο­μή, που συ­νε­χί­ζε­ται με φο­ρο­λο­γι­κές επι­βα­ρύν­σεις επι­πλέ­ον 2,5 δισ. ευρώ για το 2017 – αφού με τα μέτρα της πρώ­της αξιο­λό­γη­σης είχε φο­ρο­λο­γη­θεί ό,τι «περ­πα­τά­ει, πε­τά­ει και κο­λυ­μπά­ει». Τώρα σειρά παίρ­νουν τα καφέ, η τη­λε­φω­νία, το ίντερ­νετ, ακόμη και το ηλε­κτρο­νι­κό τσι­γά­ρο!

Παρ’ όλα αυτά, οι βα­ριές πε­ρι­κο­πές δεν απο­φεύ­γο­νται. Ο προ­ϋ­πο­λο­γι­σμός προ­βλέ­πει 1,5 δισ. ευρώ επι­πλέ­ον πε­ρι­κο­πές το 2017 - με κα­τε­ξο­χήν θύ­μα­τα τα ενα­πο­μεί­να­ντα κοι­νω­νι­κά επι­δό­μα­τα, τις δα­πά­νες υγεί­ας κ.λπ.

Τα πράγ­μα­τα φυ­σι­κά γί­νο­νται ακόμη χει­ρό­τε­ρα αν μι­λά­με για τα επό­με­να έτη συ­νο­λι­κά. Εκεί οι δα­νει­στές απαι­τούν διαρ­θρω­τι­κά μέτρα πε­ρι­κο­πών που να «πιά­νουν τόπο» σε μό­νι­μη βάση: νέες γεν­ναί­ες πε­ρι­κο­πές στις συ­ντά­ξεις, νέα μεί­ω­ση του αφο­ρο­λό­γη­του στα 5.000 ευρώ κ.λπ.

Κα­πι­τα­λι­στι­κός ερ­γα­σια­κός με­σαί­ω­νας

Όμως, όπως έχου­με ήδη πει, το πρό­γραμ­μα δεν είναι μόνο τα­μεια­κό, αλλά γε­νι­κό­τε­ρα… ανα­μορ­φω­τι­κό. Θέλει να χτί­σει ένα κα­θε­στώς «άγριου» κα­πι­τα­λι­σμού. Γι’ αυτό, το νέο ποιο­τι­κό του στοι­χείο είναι οι αλ­λα­γές στα ερ­γα­σια­κά. Το ΔΝΤ ως «κακός μπά­τσος» κι οι Ευ­ρω­παί­οι ως «καλός μπά­τσος», σπρώ­χνουν τα πράγ­μα­τα σε ρυθ­μί­σεις που ήταν επί δε­κα­ε­τί­ες οι ανο­μο­λό­γη­τες «φα­ντα­σιώ­σεις» των Ελ­λή­νων κα­πι­τα­λι­στών.
Σύμ­φω­να με τις πιο πρό­σφα­τες ει­δή­σεις και εκτι­μή­σεις, η κυ­βέρ­νη­ση συ­ζη­τά­ει (που ση­μαί­νει ανα­λο­γί­ζε­ται πώς θα «χρυ­σώ­σει το χάπι») και άρα οδεύ­ου­με:

• Προς πλήρη απε­λευ­θέ­ρω­ση των ομα­δι­κών απο­λύ­σε­ων, με αύ­ξη­ση του ορίου απο­λύ­σε­ων στο 10% ανά μήνα – ένα­ντι 5% σή­με­ρα.
• Προς θέ­σπι­ση της ερ­γα­σί­ας μειω­μέ­νου ή «μη­δε­νι­κού ωρα­ρί­ου», υπο­τί­θε­ται για να απο­φευ­χθεί το χει­ρό­τε­ρο, δη­λα­δή οι ομα­δι­κές απο­λύ­σεις. Στο πλαί­σιο αυτό, η επι­χεί­ρη­ση είτε θα πλη­ρώ­νει τη μισή μι­σθο­λο­γι­κή δα­πά­νη για πλήρη ερ­γά­σι­μη μέρα είτε κα­θό­λου (!) για 4ωρη ερ­γα­σία, αφού το Δη­μό­σιο θα συ­μπλη­ρώ­νει το μισθό με… επί­δο­μα ανερ­γί­ας!
• Προς ου­σια­στι­κή κα­τάρ­γη­ση των συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σε­ων. Η κυ­βέρ­νη­ση θα ήθελε να πα­ρα­μεί­νει το υπο­τυ­πώ­δες ανά­χω­μα να υπε­ρι­σχύ­ουν οι κλα­δι­κές συμ­βά­σεις των επι­χει­ρη­σια­κών, αλλά οι δα­νει­στές άλλα επι­τάσ­σουν.
• Προς επι­ση­μο­ποί­η­ση της ου­σια­στι­κής κα­τάρ­γη­σης της διαι­τη­σί­ας (ΟΜΕΔ): οι δα­νει­στές ζη­τούν η μο­νο­με­ρής προ­σφυ­γή να επι­τρέ­πε­ται μόνο σε συ­γκε­κρι­μέ­νες πε­ρι­πτώ­σεις, όπως για πα­ρά­δειγ­μα στις ει­δι­κές ή δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες, ή έστω στην πε­ρί­πτω­ση της δια­βού­λευ­σης και όχι της διαι­τη­σί­ας. Αυτές είναι οι πο­λυ­δια­φη­μι­σμέ­νες από την κυ­βέρ­νη­ση «ιδέες» του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου Διε­θνούς Γρα­φεί­ου Ερ­γα­σί­ας (ILO)…
• Προς επέ­κτα­ση των «ευ­ε­λι­ξιών» στον ίδιο τον κα­τώ­τα­το μισθό: Εκτός από τον κα­τώ­τα­το, θα υπάρ­χει και «υπο­κα­τώ­τα­τος», που θα ισχύ­ει για τους νέ­ους-νε­οει­σερ­χό­με­νους στην αγορά ερ­γα­σί­ας, που θα πλη­ρώ­νουν μέρος του μι­σθού τους για «δί­δα­κτρα» στην επι­χεί­ρη­ση για την από­κτη­ση ερ­γα­σια­κής εμπει­ρί­ας!
• Προς πλήρη ανα­τρο­πή στο δι­καί­ω­μα της απερ­γί­ας, πι­θα­νή θέ­σπι­ση δι­καιώ­μα­τος «αντα­περ­γί­ας» (lock out) από τις επι­χει­ρή­σεις, κα­τάρ­γη­ση συν­δι­κα­λι­στι­κών αδειών και προ­στα­σί­ας των συν­δι­κα­λι­στών από την από­λυ­ση.

Ο σχε­δια­ζό­με­νος κα­πι­τα­λι­στι­κός ερ­γα­σια­κός με­σαί­ω­νας απο­δει­κνύ­ει ότι στό­χος των μνη­μο­νί­ων και γε­νι­κά των προ­γραμ­μά­των ακραί­ας λι­τό­τη­τας δεν είναι μόνο να χτυ­πη­θεί το ει­σό­δη­μα, οι συ­ντά­ξεις και το κοι­νω­νι­κό κρά­τος, αλλά και οι συν­δι­κα­λι­στι­κές κα­τα­κτή­σεις που δί­νουν στην ερ­γα­τι­κή τάξη τη δυ­να­τό­τη­τα να αντι­στα­θεί στην ερ­γο­δο­τι­κή αυ­θαι­ρε­σία. 

Τα… καλά της ανά­πτυ­ξης

Όλα αυτά θα έρ­θουν μαζί με ανά­πτυ­ξη 2,7% σύμ­φω­να με την πρό­βλε­ψη του προ­ϋ­πο­λο­γι­σμού του 2017! Το ση­μα­ντι­κό -και εντυ­πω­σια­κό- εδώ δεν είναι αν ο στό­χος για αύ­ξη­ση των ρυθ­μών ανά­πτυ­ξης κατά 2,7% θα επι­τευ­χθεί, αλλά ότι αυτή η ανά­πτυ­ξη, ακόμη και αν έρθει, θα συν­δυα­στεί με όλη αυτή την οδύνη για τις ερ­γα­ζό­με­νες τά­ξεις. Πέραν του γε­γο­νό­τος ότι έχει υπο­λο­γι­στεί ότι απαι­τού­νται ρυθ­μοί ανά­πτυ­ξης 5% ετη­σί­ως για μακρά σειρά ετών (του­λά­χι­στον 10) ώστε να απορ­ρο­φη­θεί στο με­γα­λύ­τε­ρο μέρος της η ση­με­ρι­νή τε­ρά­στια ανερ­γία, είναι φα­νε­ρό ότι οι Έλ­λη­νες και ξένοι κα­πι­τα­λι­στές και οι πο­λι­τι­κοί τους εκ­πρό­σω­ποι ου­δό­λως εν­δια­φέ­ρο­νται για την ανά­πτυ­ξη γε­νι­κά. Τους εν­δια­φέ­ρει μόνο η ανά­πτυ­ξη υπό την προ­ϋ­πό­θε­ση και στο έδα­φος ενός κα­θε­στώ­τος ακραί­ας εκ­με­τάλ­λευ­σης της ερ­γα­σί­ας, πλή­ρους κα­τάρ­γη­σης κάθε ερ­γα­σια­κού δι­καιώ­μα­τος της ερ­γα­τι­κής τάξης και από­λυ­της «απε­λευ­θέ­ρω­σης» της ασυ­δο­σί­ας του κε­φα­λαί­ου και της ερ­γο­δο­τι­κής αυ­θαι­ρε­σί­ας. 

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την "Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά", φύλλο 372 που κυ­κλο­φο­ρεί

rproject

Πάνος Κοσμάς*

Ένας από τους μεγάλους «διαρθρωτικούς» στόχους του κυλιόμενου μνημονιακού προγράμματος είναι και η απαλλοτρίωση της περιουσίας, κινητής και ακίνητης, των εργαζομένων.

Με το Τρίτο Μνη­μό­νιο ήρθε η ώρα της υλο­ποί­η­σης αυτού του μνη­μο­νια­κού στό­χου, στο πλαί­σιο της δια­χεί­ρι­σης των «κόκ­κι­νων» δα­νεί­ων από τις τρά­πε­ζες, αλλά και της ενερ­γο­ποί­η­σης των μέ­τρων ανα­γκα­στι­κής εί­σπρα­ξης από τo Δη­μό­σιο. Ένας πο­λυ­πλό­κα­μος μη­χα­νι­σμός λε­η­λα­σί­ας έχει ήδη στη­θεί και ενερ­γο­ποι­η­θεί, με τη συ­νερ­γα­σία του κρά­τους και των τρα­πε­ζών, με την πλήρη στή­ρι­ξη των κα­πι­τα­λι­στών και υπό την υψηλή επο­πτεία των δα­νει­στών.

Το 2016 ήταν το έτος κα­μπής, όπου οι κα­τα­σχέ­σεις και πλει­στη­ρια­σμοί προ­σέ­λα­βαν μα­ζι­κό χα­ρα­κτή­ρα. Το 2017 προ­α­λεί­φε­ται σαν το έτος που τα όποια ίχνη προ­στα­σί­ας, για πα­ρά­δειγ­μα της πρώ­της κα­τοι­κί­ας, θα έχουν και «επι­σή­μως» κα­ταρ­γη­θεί και η όλη δια­δι­κα­σία θα προ­σλά­βει πρω­το­φα­νείς δια­στά­σεις.

Τσου­νά­μι πλει­στη­ρια­σμών

Ήρθε λοι­πόν η ώρα που οι κα­τα­σχέ­σεις και πλει­στη­ρια­σμοί άρ­χι­σαν να γί­νο­νται πραγ­μα­τι­κό «τσου­νά­μι».   

• Μέχρι το τέλος του 2016 θα πραγ­μα­το­ποι­η­θούν 2.000-5.000 πλει­στη­ρια­σμοί.
• Το 2017, 50.000 κα­τα­σχέ­σεις, από τις οποί­ες 30% θα οδη­γή­σουν σε προ­γράμ­μα­τα πλει­στη­ρια­σμών.
•  Οι λη­ξι­πρό­θε­σμες οφει­λές προς το Δη­μό­σιο αφο­ρούν πάνω από 4 εκατ. οφει­λέ­τες σε σύ­νο­λο 6 εκατ. πε­ρί­που, οι μισοί από τους οποί­ους τε­λούν υπό ανα­γκα­στι­κά μέτρα εί­σπρα­ξης. Για 774.321 από αυ­τούς έχουν ήδη εφαρ­μο­στεί…

Ποιους αφο­ρούν τα ανα­γκα­στι­κά μέτρα εί­σπρα­ξης; Η κυ­βέρ­νη­ση ισχυ­ρί­ζε­ται ότι αφο­ρούν «τα σπί­τια των πλου­σί­ων». Όμως, αν εξαι­ρέ­σου­με ένα μικρό τμήμα «νε­ό­πλου­των με δα­νεια­κά», στη συ­ντρι­πτι­κή πλειο­νό­τη­τά τους τα μέτρα ανα­γκα­στι­κής εί­σπρα­ξης αφο­ρούν ερ­γα­ζό­με­νους και λαϊκά νοι­κο­κυ­ριά. Οι πε­ρι­πτώ­σεις κα­τά­σχε­σης ακόμη και μι­κρο­πο­σών από κα­τα­θε­τι­κούς λο­γα­ρια­σμούς ή πλει­στη­ρια­σμών για οφει­λές ακόμη και πολύ μι­κρού ύψους (κάτω από 1.000 ευρώ) δεν είναι πλέον εξαι­ρέ­σεις, αλλά πολύ συ­νη­θι­σμέ­νες.   

«Δεύ­τε­ρη ευ­και­ρία» για τους κα­πι­τα­λι­στές

Η κυ­βέρ­νη­ση ψεύ­δε­ται ασύ­στο­λα, όταν ισχυ­ρί­ζε­ται ότι «δίνει μάχη» για την προ­στα­σία των λαϊ­κών στρω­μά­των και ιδιαί­τε­ρα της λαϊ­κής κα­τοι­κί­ας. Οι ευ­θύ­νες της εντο­πί­ζο­νται κα­ταρ­χήν στο ότι έχει υπο­γρά­ψει στο Τρίτο Μνη­μό­νιο το γε­νι­κό πλαί­σιο δια­χεί­ρι­σης των «κόκ­κι­νων» δα­νεί­ων (προ­στα­σία πρώ­της κα­τοι­κί­ας μέχρι ορι­σμέ­νο ύψος εμπο­ρι­κής αξίας ως τα τέλη του 2016, πώ­λη­ση δα­νεί­ων στα «κο­ρά­κια των αγο­ρών» κ.λπ.). Με τη δεύ­τε­ρη αξιο­λό­γη­ση, η εξει­δί­κευ­ση αυτού του γε­νι­κού πλαι­σί­ου θα πάρει πολύ «επι­θε­τι­κές» μορ­φές για τα λαϊκά στρώ­μα­τα. Δεν είναι τυ­χαίο ότι το Δη­μό­σιο (εφο­ρία, αλλά και δη­μό­σιοι ορ­γα­νι­σμοί που στέλ­νουν στην εφο­ρία ανε­ξό­φλη­τες οφει­λές «για τα πε­ραι­τέ­ρω») ευ­θύ­νε­ται πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο απ’ ό,τι οι τρά­πε­ζες για τα μέτρα ανα­γκα­στι­κής εί­σπρα­ξης (κα­τα­σχέ­σεις-πλει­στη­ρια­σμοί), όπως απο­δει­κνύ­ουν τα στοι­χεία που πα­ρα­θέ­σα­με πα­ρα­πά­νω.

Για να μα­ζέ­ψει έσοδα και να απο­φύ­γει τον «κόφτη» (που επί­σης η ίδια υπέ­γρα­ψε), η κυ­βέρ­νη­ση έχει δώσει το «πρά­σι­νο φως» στην εφο­ρία να «ορ­γιά­ζει» με τα μέτρα ανα­γκα­στι­κής εί­σπρα­ξης.

Η νο­μο­θε­τι­κή ρύθ­μι­ση, που υπο­σχέ­θη­κε ο Τρύ­φων Αλε­ξιά­δης για να στα­μα­τή­σουν τα μέτρα ανα­γκα­στι­κής εί­σπρα­ξης, πρέ­πει να εξα­σφα­λί­σει την έγκρι­ση των δα­νει­στών –κάτι που δεν πρό­κει­ται να γίνει. Εξάλ­λου, η κυ­βέρ­νη­ση αυτή απέ­φυ­γε να κάνει νο­μο­θε­τι­κή ρύθ­μι­ση για «ορι­ζό­ντια» προ­στα­σία της πρώ­της κα­τοι­κί­ας με νόμο (δη­λα­δή χωρίς να χρειά­ζε­ται να προ­σφύ­γει ο πλητ­τό­με­νος στα δι­κα­στή­ρια), προ­τι­μώ­ντας το αδύ­να­μο μέτρο των υπουρ­γι­κών απο­φά­σε­ων. 

Αν όμως για την προ­στα­σία των λαϊ­κών νοι­κο­κυ­ριών η κυ­βέρ­νη­ση δεν κάνει τί­πο­τα, εκτός από προ­πα­γάν­δα κενή πε­ριε­χο­μέ­νου, για τις επι­χει­ρή­σεις ετοι­μά­ζει… γεν­ναία σει­σά­χθεια. Την οποία εξήγ­γει­λε ο ίδιος ο υπουρ­γός Ανά­πτυ­ξης Γιώρ­γος Στα­θά­κης, διαρ­ρέ­ο­ντας μά­λι­στα ότι έχει εξα­σφα­λί­σει και τη σύμ­φω­νη γνώμη των δα­νει­στών. Είτε προ­σφεύ­γο­ντας απευ­θεί­ας στις τρά­πε­ζες, είτε μέσω των funds («κο­ρά­κια των αγο­ρών») που θα αγο­ρά­σουν μπιτ παρά τα «κόκ­κι­να» δά­νεια στο 15-20% της ονο­μα­στι­κής τους αξίας, οι «βιώ­σι­μες» επι­χει­ρή­σεις θα ωφε­λη­θούν από ένα γεν­ναίο «κού­ρε­μα» των οφει­λών τους σε πο­σο­στά από 60 έως και 80%. Η κυ­βερ­νη­τι­κή φρο­ντί­δα απο­βλέ­πει στο να μοι­ρα­στούν «δί­καια» τα κέρδη από το πλιά­τσι­κο αυτής της σει­σά­χθειας προς τους κα­πι­τα­λι­στές: ένα μέρος στα funds, ένα μέρος στις τρά­πε­ζες, ένα μέρος στο Δη­μό­σιο –και μια γεν­ναία ελά­φρυν­ση για τους κα­πι­τα­λι­στές.

Την ίδια στιγ­μή, για τα λαϊκά νοι­κο­κυ­ριά οι τρά­πε­ζες επι­φυ­λάσ­σουν μόνο ελά­φρυν­ση τύπου… Σόι­μπλε: επι­μή­κυν­ση-μεί­ω­ση δό­σε­ων και με το ζόρι (για νοι­κο­κυ­ριά που δια­βιούν κάτω από το όριο της φτώ­χειας) μεί­ω­ση επι­το­κί­ου. Όσο για δια­γρα­φή χρέ­ους, θα πρέ­πει να έχεις σχε­δόν μη­δε­νι­κό ει­σό­δη­μα, αλλά και πε­ριου­σία… 

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την "Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά", φὐλλο 370 (26/10).


rproject

Το «σύντομο καλοκαίρι» της σχετικής και αβέβαιης ηρεμίας ύστερα από την ψήφιση του τρίτου μνημονίου διαταράσσεται ήδη από προβλήματα που προδιαγράφουν εκρηκτική συνέχεια.

Όλα όσα συμ­βαί­νουν το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα («κα­νό­νια» από με­γά­λες επι­χει­ρή­σεις, εκτι­μή­σεις για πα­ρά­τα­ση της ύφε­σης για το 2016 αλλά και το 2017, έκρη­ξη ιδιω­τι­κών χρεών) αλλά και όλα τα πο­λι­τι­κά «στρα­τη­γή­μα­τα» της κυ­βέρ­νη­σης (που συ­νο­ψί­ζο­νται στις νέες αδειο­δο­τή­σεις των κα­να­λιών και στη μάχη ερει­σμά­των στο δι­κα­στι­κό σώμα και στο «βαθύ κρά­τος», στην αλ­λα­γή του εκλο­γι­κού νόμου και -πολύ δευ­τε­ρευό­ντως- στη συ­νταγ­μα­τι­κή ανα­θε­ώ­ρη­ση) είναι τα αδιά­ψευ­στα στοι­χεία μιας κρί­σης δια­χεί­ρι­σης των συ­νε­πειών του τρί­του μνη­μο­νί­ου, που άρ­χι­σε πολύ νωρίς, κυ­ριο­λε­κτι­κά από την «επό­με­νη μέρα» της ψή­φι­σής του.

Η προ­δια­γε­γραμ­μέ­νη συ­νέ­χεια, είναι η με­τά­βα­ση από την κρίση δια­χεί­ρι­σης των συ­νε­πειών του μνη­μο­νί­ου, στην υπο­τρο­πή της κρί­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, το δε επερ­χό­με­νο φθι­νό­πω­ρο προ­α­ναγ­γέλ­λε­ται σαν το ση­μείο κα­μπής γι’ αυτή τη με­τά­βα­ση.

Το «χα­στού­κι» του Brexit

Σ’ αυτή την πο­ρεία, η καρ­διά του προ­βλή­μα­τος είναι το τρίτο μνη­μό­νιο (καθώς προ­στί­θε­ται στα δύο προη­γού­με­να) και τα αδιέ­ξο­δα στη δια­χεί­ρι­ση του ίδιου αλλά και των συ­νε­πειών του ή, μι­λώ­ντας πολύ αφαι­ρε­τι­κά, η βαθιά κρίση του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, από την οποία δεν έχει ακόμη βρε­θεί το «ση­μείο εξό­δου». Η συ­γκυ­ρία όμως είναι γε­μά­τη και με εξω­τε­ρι­κούς πα­ρά­γο­ντες που επι­δει­νώ­νουν το εσω­τε­ρι­κό πρό­βλη­μα. Ιδιαί­τε­ρα το Brexit, επι­δρά με πολ­λούς τρό­πους αρ­νη­τι­κά στην κρίση του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού αλλά και στις ήδη εξαι­ρε­τι­κά μειω­μέ­νες δυ­να­τό­τη­τες της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ - ΑΝΕΛ να δια­χει­ρι­στούν τις τύχες του μέσα από τα μνη­μό­νια. Η πιο άμεση πο­λι­τι­κή επί­δρα­ση έχει κα­θα­ρά πο­λι­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα: σαν απά­ντη­ση στο Brexit και στην κλι­μα­κού­με­νη κρίση της ΕΕ, το Βε­ρο­λί­νο και οι Βρυ­ξέλ­λες έχουν επι­λέ­ξει μια σκλη­ρή γραμ­μή με βάση το δόγμα «πιστή εφαρ­μο­γή» της δη­μο­σιο­νο­μι­κής πει­θαρ­χί­ας. Η «εγκαι­νί­α­ση» της δια­δι­κα­σί­ας των κυ­ρώ­σε­ων που προ­βλέ­πει το Δη­μο­σιο­νο­μι­κό Σύμ­φω­νο σε βάρος χω­ρών-με­λών για από­κλι­ση από τους στό­χους για το έλ­λειμ­μα, αυτό που εύ­στο­χα ο Γιάν­νης Κι­μπου­ρό­που­λος απο­κα­λεί «θά­λα­μος βα­σα­νι­στη­ρί­ων» της ΕΕ, ση­μαί­νει πολύ απλά ότι για την ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση τα… βα­σα­νι­στή­ρια θα είναι ιδιαί­τε­ρης αγριό­τη­τας. Ο Ευ­ρω­παί­ος Επί­τρο­πος κ. Μο­σκο­βι­σί και ο υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών των ΗΠΑ κ. Λιου στέλ­νουν με ένα στόμα το ίδιο μή­νυ­μα: δεν υπάρ­χουν πε­ρι­θώ­ρια για οποια­δή­πο­τε «χα­λά­ρω­ση», τόσο στα εφαρ­μο­ζό­με­να μέτρα όσο και στους ρυθ­μούς επι­βο­λής τους. Τα προ­α­παι­τού­με­να της προη­γού­με­νης αξιο­λό­γη­σης πρέ­πει να κλεί­σουν μέχρι τα τέλη Αυ­γού­στου και η νέα αξιο­λό­γη­ση να ολο­κλη­ρω­θεί τον Οκτώ­βριο. Το πο­τή­ριον τούτο δεν είναι μόνο πολύ πικρό, αλλά πρέ­πει και να κα­τα­πο­θεί… μο­νο­ρού­φι.         

Η κρίση δια­χεί­ρι­σης του μνη­μο­νί­ου…

Η κρίση δια­χεί­ρι­σης του μνη­μο­νί­ου έχει πολ­λές πλευ­ρές, αλλά μπο­ρού­με να τη συ­νο­ψί­σου­με στην κρίση του οι­κο­νο­μι­κού και του πο­λι­τι­κού «μη­χα­νι­σμού» της δια­χεί­ρι­σής του. 

Όσον αφορά την οι­κο­νο­μία, οι συ­νέ­πειες έχουν ήδη δια­φα­νεί:

Πρώτο, με την έρ­που­σα κρίση του ιδιω­τι­κού χρέ­ους, που απει­λεί να εξε­λι­χτεί σε ανοι­χτή, πα­ρά­γο­ντας μια «φα­ντα­σμα­γο­ρία» κα­ταρ­ρεύ­σε­ων με­γά­λων επι­χει­ρή­σε­ων, αλλά και μια κρίση αξιο­πι­στί­ας στο μη­χα­νι­σμό αλ­λη­λό­χρε­ων λο­γα­ρια­σμών σε όλο το φάσμα της κα­πι­τα­λι­στι­κής αγο­ράς. Ο κα­τα­λύ­της, στην προ­κει­μέ­νη πε­ρί­πτω­ση, είναι η υπερ­φο­ρο­λό­γη­ση, η οποία με τη σειρά της είναι κε­ντρι­κός πυ­λώ­νας του τρί­του μνη­μο­νί­ου. Για να απο­φύ­γει ακόμη πιο βα­ριές πε­ρι­κο­πές σε συ­ντά­ξεις και μι­σθούς δη­μό­σιων υπαλ­λή­λων και επο­μέ­νως να κα­τα­φέ­ρει να πε­ρά­σει το τρίτο μνη­μό­νιο από την Κοι­νο­βου­λευ­τι­κή του Ομάδα, ο Αλέ­ξης Τσί­πρας επέ­λε­ξε την τρο­μα­κτι­κή αύ­ξη­ση των φόρων, βγά­ζο­ντας εκτός ορίων αντο­χής νοι­κο­κυ­ριά, αλλά και μι­κρο­με­σαί­ες επι­χει­ρή­σεις. Με αυτό τον τρόπο, κέρ­δι­σε λίγο πο­λι­τι­κό χρόνο, αλλά πυ­ρο­δό­τη­σε άμεσα την κρίση ιδιω­τι­κού χρέ­ους και οδή­γη­σε σε τρο­με­ρή αύ­ξη­ση της φο­ρο­δια­φυ­γής και ει­σφο­ρoδια­φυ­γής. Σαν να μην έφτα­νε αυτό, με το πέ­ρα­σμα του ελέγ­χου των τρα­πε­ζών στα ξένα funds και τη δια­δι­κα­σία «εκ­κα­θά­ρι­σης» των κόκ­κι­νων δα­νεί­ων, αχρη­στεύ­ε­ται και ο μη­χα­νι­σμός που κρα­τού­σε πολ­λές επι­χει­ρή­σεις, αυτή τη φορά κυ­ρί­ως με­γά­λες, στη ζωή μέσα από τη διαρ­κή και χωρίς εγ­γυ­ή­σεις χρη­μα­το­δό­τη­σή τους από τις τρά­πε­ζες.

Σε μια οι­κο­νο­μία όπου όλοι χρω­στούν σε όλους και όπου η κρίση ρευ­στό­τη­τας ανα­δει­κνύ­ει το μη­χα­νι­σμό της πί­στω­σης (κυ­ρί­ως τις με­τα­χρο­νο­λο­γη­μέ­νες επι­τα­γές) σε όρο επι­βί­ω­σης, όλα αυτά απο­τε­λούν τις στα­γό­νες για να ξε­χει­λί­σει το πο­τή­ρι του ιδιω­τι­κού χρέ­ους. Τα «κα­νό­νια» του Mega, του Μα­ρι­νό­που­λου και της Jet Oil είναι μόνο η αρχή, το εκρη­κτι­κό ξέ­σπα­σμα της κρί­σης ιδιω­τι­κού χρέ­ους είναι η απει­λη­τι­κή συ­νέ­χεια.    

Δεύ­τε­ρο, με το «μαύ­ρι­σμα» των οι­κο­νο­μι­κών προ­ο­πτι­κών. Το Brexit (που λει­τουρ­γεί απο­τρε­πτι­κά για νέες επεν­δύ­σεις και αντί­θε­τα ευ­νο­εί την από­συρ­ση κε­φα­λαί­ων από την ευ­ρω­παϊ­κή πε­ρι­φέ­ρεια και ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο την Ελ­λά­δα), ο κίν­δυ­νος μεί­ζο­νος κρί­σης των ευ­ρω­παϊ­κών τρα­πε­ζών με επί­κε­ντρο τις ιτα­λι­κές (που κλεί­νει πιο ερ­μη­τι­κά τις στρό­φιγ­γες χρη­μα­το­δό­τη­σης των ελ­λη­νι­κών επι­χει­ρή­σε­ων και επι­δει­νώ­νει την κα­τά­στα­ση των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών «ξα­να­ζε­σταί­νο­ντας» τους κιν­δύ­νους για ανά­γκη νέας ανα­κε­φα­λαί­ω­σης, που αυτή τη φορά θα γίνει με τη μέ­θο­δο του bail in), το τε­ρά­στιο βάρος των πε­ρι­κο­πών στα ει­σο­δή­μα­τα και της υπερ­φο­ρο­λό­γη­σης, που εντεί­νουν τις υφε­σια­κές τά­σεις (με απο­τέ­λε­σμα το IOBE να προ­βλέ­πει ύφεση 1,3% το 2016 και 0,3% το 2017 - για 9ο και 10ο συ­νε­χό­με­νο χρόνο!), το τε­ρά­στιο βάρος των ιδιω­τι­κών χρεών (που απει­λεί με ακόμη πιο εκτε­τα­μέ­να φαι­νό­με­να στά­σης πλη­ρω­μών όλων προς όλους: των ιδιω­τών με­τα­ξύ τους, των ιδιω­τών προς το Δη­μό­σιο, του Δη­μο­σί­ου προς τους ιδιώ­τες), οι αρ­νη­τι­κές εξε­λί­ξεις στον του­ρι­σμό (που, σε συν­δυα­σμό με τα μέτρα ενά­ντια στους αγρό­τες, κά­νουν την ελ­λη­νι­κή πε­ρι­φέ­ρεια να μοιά­ζει με κα­ζά­νι που βρά­ζει), οι δυ­σμε­νείς εξε­λί­ξεις σε άλ­λους το­μείς, όπως για πα­ρά­δειγ­μα η αύ­ξη­ση των τιμών των καυ­σί­μων σε σχέση με πέ­ρυ­σι, η υπο­τί­μη­ση της στερ­λί­νας και η μεί­ω­ση της πα­γκό­σμιας ζή­τη­σης (που αφαι­ρούν πάνω από 1% του ΑΕΠ σε ετή­σια βάση), δια­λύ­ουν οποιο­δή­πο­τε success story για την ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία και γε­λοιο­ποιούν τις κυ­βερ­νη­τι­κές δια­κη­ρύ­ξεις για «επά­νο­δο στην ανά­πτυ­ξη». Πολύ απλά, το μνη­μο­νια­κό βα­ρέ­λι είναι χωρίς πάτο…    

Όσον αφορά τις πο­λι­τι­κές συ­νέ­πειες, η κυ­βέρ­νη­ση αντι­με­τω­πί­ζει τον κίν­δυ­νο κα­τάρ­ρευ­σης της επιρ­ρο­ής της στα κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα που έως τώρα τη στή­ρι­ζαν. Η πλη­ρω­μή των νέων, πε­ρι­κομ­μέ­νων συ­ντά­ξε­ων ήταν το πρώτο σοκ, τα ρα­βα­σά­κια της εφο­ρί­ας είναι το δεύ­τε­ρο, τα «κα­νό­νια» επι­χει­ρή­σε­ων είναι το τρίτο - και έπε­ται συ­νέ­χεια. Και όλα αυτά, ενώ κα­ταρ­ρέ­ει και η υπό­σχε­ση ότι υπάρ­χει ένα τέλος στον «κα­τή­φο­ρο», από το οποίο ξε­κι­νούν τάχα η στα­θε­ρο­ποί­η­ση και στη συ­νέ­χεια η ανά­πτυ­ξη.

Υπ’ αυτές τις συν­θή­κες, η πο­λι­τι­κή και προ­γραμ­μα­τι­κή πα­σο­κο­ποί­η­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και της κυ­βέρ­νη­σής του, που έχουν δια­νύ­σει με­γά­λη από­στα­ση ώστε να συ­να­ντή­σουν το ΠΑΣΟΚ και τους πα­λαιο­μνη­μο­νια­κούς όσον αφορά τις μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές, εγκυ­μο­νεί την σε σύ­ντο­μο χρόνο πα­σο­κο­ποί­η­ση και όσον αφορά την κοι­νω­νι­κή - πο­λι­τι­κή τους επιρ­ροή: μια πο­λι­τι­κή κα­τάρ­ρευ­ση, της οποί­ας τα πρώτα ση­μά­δια απο­τυ­πώ­νο­νται στις δη­μο­σκο­πή­σεις, όπου ο Μη­τσο­τά­κης, χωρίς νε κερ­δί­ζει ο ίδιος σε επιρ­ροή, αυ­ξά­νει διαρ­κώς το προ­βά­δι­σμά του ένα­ντι του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, που είναι πλέον σε πο­ρεία διαρ­κούς πτώ­σης.      

Πο­λι­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία ενό­ψει μιας νέας υπο­τρο­πής της κρί­σης

Εντε­λώς ανα­με­νό­με­να, αυτή η κρίση οι­κο­νο­μι­κής και πο­λι­τι­κής δια­χεί­ρι­σης του τρί­του μνη­μο­νί­ου και των συ­νε­πειών του, επα­να­φέ­ρει τους κιν­δύ­νους για μια με­γά­λη υπο­τρο­πή της κρί­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, με ορατό ση­μείο κα­μπής το φθι­νό­πω­ρο. Τότε, η κρίση δια­χεί­ρι­σης του μνη­μο­νί­ου θα πα­ρο­ξυν­θεί: τα προ­α­παι­τού­με­να και η νέα αξιο­λό­γη­ση με επί­κε­ντρο τα ερ­γα­σια­κά, ο κοι­νω­νι­κός ανα­βρα­σμός από την υλο­ποί­η­ση των μέ­τρων πε­ρι­κο­πών και υπερ­φο­ρο­λό­γη­σης, τα νέα «κα­νό­νια», η επι­βε­βαί­ω­ση των «μαύ­ρων» οι­κο­νο­μι­κών προ­ο­πτι­κών, η δρα­μα­τι­κή συρ­ρί­κνω­ση της πο­λι­τι­κής επιρ­ρο­ής της κυ­βέρ­νη­σης, θα συ­μπυ­κνω­θούν σε μια συ­νο­λι­κή αί­σθη­ση αδιε­ξό­δου και θα δη­μιουρ­γή­σουν τους όρους να πε­ρά­σου­με από την κρίση δια­χεί­ρι­σης του μνη­μο­νί­ου σε μια συ­νο­λι­κή, οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­κή, υπο­τρο­πή της κρί­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού.   

Όσα κάνει το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα η κυ­βέρ­νη­ση μαρ­τυ­ρούν ότι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, σε αντί­θε­ση με την επι­με­λη­μέ­νη αι­σιο­δο­ξία που δια­κρί­νει τις δη­μό­σιες δια­κη­ρύ­ξεις των στε­λε­χών της, προ­ε­τοι­μά­ζε­ται γι’ αυτήν ακρι­βώς την προ­ο­πτι­κή. Έχο­ντας πε­ρά­σει στο απέ­να­ντι στρα­τό­πε­δο και εφαρ­μό­ζο­ντας σκλη­ρές μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές, έχει χάσει κάθε επι­θυ­μία αλλά και δυ­να­τό­τη­τα να στη­ρι­χτεί στα ερ­γα­τι­κά και λαϊκά στρώ­μα­τα για να αντι­με­τω­πί­σει τις φουρ­τού­νες που έρ­χο­νται. Ανα­ζη­τεί λοι­πόν άλλα ερεί­σμα­τα: στους σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες «φί­λους» της στην Ευ­ρώ­πη Ολάντ, Σουλτς και Σία (οι οποί­οι όμως της το αντα­πο­δί­δουν με τη «σκλη­ρή αγάπη» του τύπου «σας στη­ρί­ζου­με αλλά πρέ­πει να απο­κτή­σε­τε την ιδιο­κτη­σία του προ­γράμ­μα­τος και να εφαρ­μό­σε­τε απα­ρέ­γκλι­τα τα συμ­φω­νη­θέ­ντα»), κυ­ρί­ως όμως στους μη­χα­νι­σμούς του αστι­κού - μνη­μο­νια­κού «βα­θέ­ος κρά­τους», όπου επι­χει­ρεί να διευ­ρύ­νει την επιρ­ροή της φτιά­χνο­ντας «προ­γε­φυ­ρώ­μα­τα»:στο δι­κα­στι­κό σώμα (διεκ­δι­κώ­ντας επιρ­ροή ενά­ντια στο μη­χα­νι­σμό του Αθα­να­σί­ου), στα ΜΜΕ (όπου με τις νέες άδειες για τα κα­νά­λια, προ­σπα­θεί να αντι­κα­τα­στή­σει τα ερεί­σμα­τα των πα­λαιο­μνη­μο­νια­κών και της πα­λαιάς δια­πλο­κής με τα δικά της ερεί­σμα­τα και τη νέα δια­πλο­κή της «μαύ­ρης επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τας»), στις τρά­πε­ζες (όπου προ­σπα­θεί μά­ταια να δια­σώ­σει κά­ποια επιρ­ροή στις διοι­κή­σεις σε άνιση μάχη με τα ξένα funds και τους δα­νει­στές), σε ακόμη σκλη­ρό­τε­ρους μη­χα­νι­σμούς (στρα­τός, δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής κ.λπ.).

Όμως αυτό που απο­κα­λύ­πτει εύ­γλωτ­τα τόσο τις πραγ­μα­τι­κές προ­βλέ­ψεις τους για τη συ­γκυ­ρία όσο και τα σχέ­διά τους, είναι η υπό­θε­ση του εκλο­γι­κού νόμου. Η εσπευ­σμέ­νη και πάση δυ­νά­μει προ­σπά­θεια να αλ­λά­ξει «εδώ και τώρα» ο εκλο­γι­κός νόμος, να εξευ­ρε­θούν 200 βου­λευ­τι­κές ψήφοι για να ισχύ­ει από τις επό­με­νες εκλο­γές, να κα­ταρ­γη­θεί το μπό­νους των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα, να ψη­φι­στεί η αύ­ξη­ση εξου­σιών του Προ­έ­δρου της Δη­μο­κρα­τί­ας και η απευ­θεί­ας εκλο­γή του και να γίνει το εκλο­γι­κό σύ­στη­μα ανα­λο­γι­κό­τε­ρο, απο­κα­λύ­πτει ένα πο­λι­τι­κό σχε­δια­σμό με τις εξής στο­χεύ­σεις:

1. Να απο­τρα­πεί ο σχη­μα­τι­σμός κυ­βέρ­νη­σης από τον Μη­στο­τά­κη και, αντί­θε­τα, να ανοί­ξει ο δρό­μος για το «με­γά­λο συ­να­σπι­σμό». Είναι η «υπεύ­θυ­νη» κα­θε­στω­τι­κή λύση που μπο­ρεί να αντέ­ξει τους κρα­δα­σμούς μιας νέας υπο­τρο­πής της κρί­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού και ταυ­τό­χρο­να -με ένα σμπά­ρο δυο τρυ­γό­νια- να δια­τη­ρή­σει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στο παι­χνί­δι της εξου­σί­ας, μαζί με τη ΝΔ και τους λοι­πούς πα­λαιο­μνη­μο­νια­κούς!        

2. Να χτί­σει κα­θε­στω­τι­κές συμ­μα­χί­ες σε αυτή την κα­τεύ­θυν­ση, με την κα­ρα­μαν­λι­κή πτέ­ρυ­γα της ΝΔ (με υλικό υπό­βα­θρο την απευ­θεί­ας εκλο­γή του Προ­έ­δρου της Δη­μο­κρα­τί­ας αλλά και μια υπεύ­θυ­νη κα­θε­στω­τι­κή στάση «εθνι­κής ενό­τη­τας μπρο­στά στην κρίση που ο… statesman Βαγ­γέ­λης Μεϊ­μα­ρά­κης βγήκε να δια­λα­λή­σει δη­μο­σί­ως) αλλά και με ρε­τά­λια της κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς (Κου­βέ­λη και… Γιωρ­γά­κη).    

Ο σχε­δια­σμός αυτός, ωστό­σο, που ισο­δυ­να­μεί με το «να ‘‘απο­τρέ­ψου­με­’’ τον Μη­τσο­τά­κη επα­να­φέ­ρο­ντάς τον στο δρόμο της κα­θε­στω­τι­κής υπευ­θυ­νό­τη­τας και εξα­να­γκά­ζο­ντάς τον να… συ­γκυ­βερ­νή­σει μαζί μας και με τους κα­ρα­μαν­λι­κούς του κόμ­μα­τός του», έχει με­γά­λα κόστη και εντε­λώς αβέ­βαιο απο­τέ­λε­σμα.

Με άμεσο ορί­ζο­ντα το φθι­νό­πω­ρο, το κί­νη­μα αντί­στα­σης στα μνη­μό­νια και η Αρι­στε­ρά θα έχουν μια νέα ευ­και­ρία να κι­νη­το­ποι­ή­σουν και να κι­νη­το­ποι­η­θούν, μια νέα ευ­και­ρία να δώ­σουν τη μάχη ενά­ντια στην κυ­βέρ­νη­ση και το κα­θε­στώς των μνη­μο­νί­ων και της ιμπε­ρια­λι­στι­κής επι­τρο­πεί­ας. Η πο­λι­τι­κή, προ­γραμ­μα­τι­κή, ιδε­ο­λο­γι­κή και ορ­γα­νω­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία γι’ αυτή τη μάχη είναι το άμεσο, θε­με­λιώ­δες πο­λι­τι­κό κα­θή­κον της στιγ­μής! 

Αναδημοσίευση από το rproject

Πάνος Κοσμάς

Οικονομική κρίση, κρίση πολιτικής συνοχής και ενίσχυση των τάσεων για Ευρώπη πολλών «ταχυτήτων».

Όταν ένας οργανισμός αντιμετωπίζει ό,τι υπό «κανονικές συνθήκες» θα ήταν μια απλή αμυχή σαν να είναι ήδη γάγγραινα, αυτό είναι ο ασφαλέστερος δείκτης ότι είναι εξαιρετικά εξασθενημένος και γι’ αυτό αντιδρά ενεργοποιώντας «πρωτόκολλα» πανικού ακόμη και μπροστά σε ήσσονος σημασίας απειλές. Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση στην ιμπεριαλιστική «Ευρώπη», δηλαδή την Ευρωζώνη και την ΕΕ αλλά και το σύστημα συμμαχιών και «ολοκληρώσεων» που υφαίνεται γύρω απ’ αυτές. Μόλις τον τελευταίο χρόνο, οι απειλές από το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία στη Σκωτία αλλά και την Καταλονία προκάλεσαν κύμα νευρικότητας και πανικού στις ευρωπαϊκές καγκελαρίες αλλά και τις αγορές.
Στην πρώτη περίπτωση το «μοιραίο» αποφεύχθηκε, αλλά στη δεύτερη όχι. Από αυτό το γεγονός δεν προέκυψε βέβαια κάποια συνολική «καταστροφή», αλλά ήταν ένας πολιτικός σπασμός που επέτεινε και εμβάθυνε την κρίση στο Ισπανικό κράτος, που ζει το τέλος της δικής του μεταπολίτευσης και μια πολιτική κρίση η οποία απειλεί τα βάθρα του πολιτικού συστήματος και των συνταγματικών ρυθμίσεων της μεταφρανκικής αστικής δημοκρατίας. Γενικότερα, η ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική ολοκλήρωση εμφανίζεται τρομερά ευάλωτη σε εστίες κρίσεων που πολλαπλασιάζονται προκαλώντας μια συνολικότερη «κρίση συνοχής» και αναδεικνύοντας έντονα όψεις στρατηγικού αδιεξόδου.      


Μέχρι και τα τέλη περίπου του 2014, η οικονομική ήταν η κυρίαρχη πλευρά της κρίσης. Παρά τη σχετική σταθεροποίηση της Ευρωζώνης από το 2012, ύστερα από την οξεία κρίση του 2009-2011, και παρά το γεγονός ότι διάφορες εκτός ελέγχου «εστίες» της κρίσης όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Κύπρος κ.λπ. τέθηκαν υπό σχετικό έλεγχο, οι βαθύτερες-δομικές αιτίες της κρίσης δεν έχουν ελεγχθεί και παραμένουν ενεργές, παρόλο που απωθήθηκαν από την επιφάνεια και το προσκήνιο σε σχετικά υπόγειες διαδρομές. Αντίθετα, «ωριμάζουν» με πολύ απειλητικό τρόπο - και γι’ αυτή την πραγματικότητα έχουν πλήρη επίγνωση οι εκπρόσωποι του συστήματος. Ενώ λοιπόν παραμένουν και «ωριμάζουν» τα δομικά στοιχεία της οικονομικής κρίσης, από το 2015 έχουν εισέλθει σε μια νέα φάση όπου η κρίση περνάει από την οικονομική βάση στο πολιτικό, θεσμικό και ιδεολογικό εποικοδόμημα, ενώ στην αυγή του 2016 η πολιτική και θεσμική πλευρά της κρίσης γίνεται κυρίαρχη. Ο κύκλος κλείνει με τη νευρικότητα, τους «πανικούς» και την αστάθεια που μεταφέρει στην ίδια την οικονομική βάση η πολιτική, θεσμική και ιδεολογική κρίση, δημιουργώντας τους όρους κρίσης συνοχής και στρατηγικού αδιεξόδου.
Ας δούμε τώρα, συνοπτικά, πώς εκφράζονται όλα αυτά συγκεκριμένα.

Η οικονομική πλευρά του αδιεξόδου

Τα θεμελιώδη οικονομικά δεδομένα -όπου παρά τις πολλές «ταχύτητες», αναδεικνύονται κοινοί παρονομαστές- δείχνουν ένα αδιέξοδο που παραμένει. Η ανάπτυξη είναι τόσο οριακή, ώστε στην πραγματικότητα έχουμε κατάσταση χρονίζουσας οικονομικής στασιμότητας. Τα στοιχεία για το τελευταίο τρίμηνο του 2015 μιλούν για ανάπτυξη 0,3% στο σύνολο της Ευρωζώνης, όσο και της Γερμανίας, της πιο «εύρωστης» από τις ισχυρές οικονομίες. Στην Ιταλία, που έρχεται από 3 διαδοχικά χρόνια ύφεσης, ήταν 0,1%, στη Γαλλία 0,2%. Και σε όλες τις περιπτώσεις, ήταν μειωμένη σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.

Όσον αφορά, το άλλο βασικό μέγεθος, τον πληθωρισμό, έχουμε πλέον επισήμως αποπληθωρισμό στο σύνολο της Ευρωζώνης: -0,1% το Μάρτιο, σε σχέση με -0,2% το Φεβρουάριο. Και αυτό, παρά την τεράστια ένεση ρευστότητας στην οικονομία με το πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Αναιμική ανάπτυξη και αποπληθωρισμός σημαίνει ότι τα κρατικά χρέη σαν ποσοστό του ΑΕΠ αυξάνονται. Σε αυτό συντείνουν και τα κρατικά ελλείμματα, που παρά τις τεράστιες περικοπές δαπανών των τελευταίων χρόνων, παραμένουν. Η Κομισιόν κάνει διαρκώς εκκλήσεις για συγκράτηση των ελλειμμάτων χωρών-μελών (η πιο πρόσφατη, αφορούσε τα ελλείμματα Γαλλίας, Ιταλίας, Ισπανίας και Πορτογαλίας, που θεωρούνται «εκτός ελέγχου»), αλλά «συνταγή» για να γιατρευτεί το διαβρωτικό μίγμα οικονομικής στασιμότητας και αποπληθωρισμού δεν διαθέτει.  

Έτσι, το αποτέλεσμα είναι πως η πολυαναμενόμενη «απομόχλευση» που λένε οι νεοφιλελεύθεροι, δηλαδή η απαλλαγή από αυτό που με μαρξιστικούς όρους θα λέγαμε υπερσυσσώρευση και υπερπίστωση, όχι μόνο δεν έρχεται αλλά απομακρύνεται. Χαρακτηριστική είναι η κατάσταση βασικών χωρών όσον αφορά το κρατικό χρέος. Σύμφωνα με προβλέψεις της Κομισιόν, το γαλλικό κρατικό χρέος θα προσεγγίσει το 100% (99,8%) του ΑΕΠ το 2016, που σημαίνει ότι η Γαλλία εισέρχεται σε κατάσταση κρίσης χρέους που ωριμάζει πολύ γρηγορότερα σε σχέση με τις προβλέψεις των προηγούμενων χρόνων. Το χρέος της Ιταλίας έχει «ξεφύγει» και πλησιάζει ταχύτατα το 140% του ΑΕΠ, ενώ πάνω από το 100% είναι το χρέος του Βελγίου, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Κύπρου και φυσικά της «πρωταθλήτριας» Ελλάδας όπου κινείται σε επίπεδα περί το 180% του ΑΕΠ!

Συνολικά, τόσο το κρατικό χρέος όσο και το ιδιωτικό (χρέος επιχειρήσεων και νοικοκυριών) έχει αυξηθεί σημαντικά στα χρόνια ύστερα από το ξέσπασμα της κρίσης.

Ο συνδυασμός μηδενικής ή αναιμικής ανάπτυξης με αποπληθωρισμό και αύξηση των κρατικών και ιδιωτικών χρεών παραπέμπει σε απόλυτο, στρατηγικού χαρακτήρα αδιέξοδο. Το αδιέξοδο αυτό υπογραμμίζει και επιτείνει ακόμη περισσότερο η επιβράδυνση των λεγόμενων Αναδυόμενων οικονομιών (BRICKS και όχι μόνο), που μεταξύ άλλων έχει συνέπεια τη μείωση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου, άρα της εξωτερικής ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στην Ευρωζώνη και την ΕΕ. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τόσο της Ευρωζώνης συνολικά όσο και της «πρωταθλήτριας» Γερμανίας αλλά και της Γαλλίας, μειώνονται.  

Η μείωση της εσωτερικής ζήτησης λόγω λιτότητας ταυτόχρονα με τη μείωση της εξωτερικής ζήτησης λόγω της επιβράδυνσης στις Αναδυόμενες οικονομίες οδηγεί σε στρατηγικό αδιέξοδο, αφού στα χρόνια της κρίσης οι αρνητικές επιπτώσεις της λιτότητας στην ανάπτυξη αντισταθμίζονταν σε ένα βαθμό από τις μεγάλες εξαγωγικές επιδόσεις των βασικών χωρών της Ευρωζώνης. Τώρα, αυτή η στρατηγική δεν είναι αποτελεσματικός «θώρακας» ούτε για την ίδια τη Γερμανία.

Οι φόβοι για νέα τραπεζική κρίση

Αφήσαμε τελευταίο σε αυτό το υποκεφάλαιο, το πρόβλημα που μπορεί να αποβεί  ξανά καθοριστικό, όπως και στο ξεκίνημα της κρίσης: το πρόβλημα των ευρωπαϊκών τραπεζών. Η σπερμολογία περί επανεμφάνισης του κινδύνου τραπεζικής κρίσης -με ορίζοντα μάλιστα τον ερχόμενο Ιούνιο- έχει σοβαρή υλική βάση και παραπέμπει σε τρία βασικά προβλήματα: Πρώτο, η οικονομική στασιμότητα υπονομεύει τις προοπτικές κερδοφορίας των ευρωπαϊκών τραπεζών, δεύτερο, η «ποσοτική χαλάρωση» του Μάριο Ντράγκι δεν απέτυχε μόνο σαν γιατρικό στον αποπληθωρισμό αλλά και σαν μέτρο για τη διολίσθηση της ισοτιμίας του ευρώ, που καθώς ενισχύεται απέναντι στο δολάριο και με αρνητικά επιτόκια, αποτυγχάνει στον παγκόσμιο πόλεμο για την προσέλκυση κεφαλαίων, τρίτο, τα ανοίγματα των ευρωπαϊκών τραπεζικών μεγαθηρίων στις Αναδυόμενες αγορές είναι μεγάλα και μεταφράζονται σε δυνητικά τρομακτικό ύψος ζημιών. Με πίεση στα κέρδη τους, με αύξηση των «κόκκινων» δανείων λόγω μείωσης των εισοδημάτων, με μείωση των δανειοδοτήσεων λόγω οικονομικής στασιμότητας αλλά και «ανοιγμάτων» και αποδυναμωμένες όσον αφορά τη δυνατότητα να προσελκύσουν διεθνή κεφάλαια, οι ευρωπαϊκές τράπεζες φλερτάρουν με μια νέα κρίση.

Ο αρθρογράφος των Financial Times κ. Mark Whitehouse προσθέτει και δύο ακόμη παράγοντες: α) ότι οι ευρωπαϊκές αρχές σπρώχνουν τα προβλήματα «κάτω από το χαλί» επιτρέποντας στις ευρωπαϊκές τράπεζες να έχουν επίπεδα κεφαλαιακής επάρκειας 2 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα από τα αντίστοιχα των τραπεζών των ΗΠΑ και του ηνωμένου Βασιλείου και β) ότι ταυτόχρονα επιτρέπουν να συνεχίζεται και να κλιμακώνεται το «πάρτι» με την απόδοση μερισμάτων και μπόνους σε μετόχους και μεγαλοστελέχη, που αδυνατίζει ακόμη περισσότερο την κεφαλαιακή βάση, άρα και τη δυνατότητα παροχής δανείων, άρα και την κερδοφορία. Τα ποσά που επιστράφηκαν στους μετόχους και στα μεγαλοστελέχη αυξήθηκαν από λιγότερο από 50 δισ. ευρώ το 2007 σε 250 δισ. ευρώ στα τέλη του 2010 και σε 400 δισ. ευρώ στα τέλη του 2015!  

Όλα αυτά «σκάνε» με τη μορφή προβλημάτων ακόμη και σε τραπεζικά μεγαθήρια όπως η Deutsche Bank (αύξηση «ανοιγμάτων» σε συνδυασμό με σημαντική μείωση κερδών), αλλά και με τη μορφή άμεσης ανάγκης τραπεζικών αναδιαρθρώσεων, όπως πρόσφατα στην Πορτογαλία και την Αυστρία, ενώ όλοι «κοιτούν» με τρόμο προς τις ισπανικές και ιταλικές τράπεζες.  

Έχει σημασία να θυμόμαστε ότι η κρίση του 2008 εκδηλώθηκε αρχικά σαν κρίση υπερπίστωσης και χτύπησε πρώτα τον τραπεζικό τομέα…  

Η πολιτική και θεσμική πλευρά της κρίσης

Στο έδαφος του οικονομικού στρατηγικού αδιεξόδου γονιμοποιείται η πολιτική και θεσμική κρίση, που είναι επίσης εκτός ελέγχου. Αν ένα χρόνο ή λίγους μήνες πριν μιλούσαμε για τα δημοψηφίσματα ανεξαρτησίας σε Σκωτία και Καταλονία, τώρα μιλάμε για κάτι πολύ σημαντικότερο: για το βρετανικό δημοψήφισμα για παραμονή ή όχι της Μ. Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν το ΟΧΙ, που προηγείται στις δημοσκοπήσεις, νικήσει, θα είναι ένα σεισμικό γεγονός που επιταχύνει δραματικά την κρίση συνοχής και τα διαλυτικά φαινόμενα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμά του μάλιστα, έχει ήδη προκαλέσει μια μη αντιστρέψιμη μεταβολή: την ενίσχυση των τάσεων για μια Ευρώπη πολλών «ταχυτήτων».

Οι συζητήσεις αλλά και οι προτάσεις και πρωτοβουλίες σε αυτή την κατεύθυνση αυξάνονται και πληθύνονται. Ιδού πώς συνοψίζει τα πράγματα σε άρθρο του στους Financial Times στις 6 Απριλίου o John Plender:

«Η απόφαση του Ντέιβιντ Κάμερον να διεξάγει δημοψήφισμα για την παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε. αποτέλεσε, ηθελημένα ή αθέλητα, το έναυσμα για μια ευρύτερη πολιτική κίνηση αναδιοργάνωσης της Ε.Ε. (…) Η συζήτηση για μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων γίνεται φυσικά εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά ποτέ πριν δεν είχε υιοθετηθεί από τόσο πολλές από τις βασικές δυνάμεις πίσω από το ευρωπαϊκό εγχείρημα».

Πράγματι, ποτέ άλλοτε στην ιστορία τους η Ευρωζώνης και η ΕΕ δεν βρέθηκαν τόσο έντονα μπροστά στο δίλημμα είτε της αναδιοργάνωσης με βάση την κεντρική ιδέα των πολλών «ταχυτήτων» είτε μια διαλυτική παρακμή.  

Καθώς το «μπαζούκα» του Ντράγκι έχει αχρηστευτεί, οι πολιτικές πρωτοβουλίες δίνουν και παίρνουν. Όμως -φευ!- οι επιδιώξεις των επιμέρους αστικών τάξεων είναι τόσο διαφορετικές και μη συντιθέμενες, ώστε το τοπίο γίνεται πιο χαοτικό. Για το βρετανικό δημοψήφισμα, που στριμώχνει τον εμπνευστή του Κάμερον πολύ περισσότερο απ’ ό,τι η ανάμιξή του στα panama papers, μιλήσαμε ήδη. Ο Ολάντ, για λογαριασμό του γαλλικού ιμπεριαλισμού, θέλει ο γαλλο-γερμανικός «άξονας» να γίνει ο ανθεκτικός καμβάς της πρώτες ταχύτητας της Ευρωζώνης, αλλά η πολιτική πυγμής (συνδυασμός επιτάχυνσης της λιτότητας και κράτους έκτακτης ανάγκης) βρίσκει αντιστάσεις στο κίνημα αντίστασης αλλά και σε τμήματα της γαλλικής άρχουσας τάξης, η δε γαλλική οικονομία είναι τόσο βαλτωμένη, ώστε αδυνατεί να στηρίξει τα μεγαλεπήβολα σχέδια του γαλλικού ιμπεριαλισμού.     

Ακόμη περισσότερο στον «αέρα» είναι η φιλοδοξία του ιταλικού καπιταλισμού να βρει μια θέση στην «πρώτη σειρά της πρώτης ταχύτητας». Τους τελευταίους μήνες, η Ιταλία έχει αναλάβει μια οιονεί καμπάνια για τη συγκρότηση «πρώτης ταχύτητας» στην Ευρωζώνη, που θα βαθύνει όχι μόνο την οικονομική αλλά και τη θεσμική - πολιτική, ακόμη και την αμυντική, ενοποίηση. Ο Ρέντσι το λέει σε κάθε ευκαιρία, ενώ ο υπουργός του των Εξωτερικών απέστειλε επιστολή προς τα άλλα πέντε ιδρυτικά μέλη της Ε.Ε. για να προτείνει ένα τέτοιο σχέδιο. Ταυτόχρονα, κοινό άρθρο των υπουργών Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας και της Ιταλίας ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο, υποστηρίζει μια πιο χαλαρή σχέση της Μ. Βρετανίας με την ΕΕ. Είναι φανερό: ο κ. Ρέντσι θέλει Ευρώπη (ΕΕ αλλά και Ευρωζώνη) πολλών «ταχυτήτων», ο ίδιος προτιμά την πρώτη «ταχύτητα» της Ευρωζώνης αλλά στηρίζει το δικαίωμα της Μ. Βρετανίας για πιο «χαλαρή» σχέση. Όμως -φευ- προς το παρόν η μόνη πρώτη «ταχύτητα» στην οποία συμμετέχει ο ιταλικός καπιταλισμός είναι της οικονομικής στασιμότητας, του αποπληθωρισμού και πάνω απ’ όλα του κρατικού χρέους…   

Όλα αυτά θέτουν το ύστατο και θεμελιώδες ερώτημα: ποια είναι η στρατηγική του γερμανικού ιμπεριαλιστικού κέντρου; Μπορεί και θέλει να αποτελέσει τη δύναμη που θα εγγυηθεί μια τέτοια πολιτική και θεσμική αναδιάρθρωση της ιμπεριαλιστικής Ευρώπης και θα την εγγυηθεί σε ρόλο ηγεμόνα; Πρόσφατα η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έκανε μια δήλωση γεμάτη πικρή αυτογνωσία: είπε ότι η Γερμανία πρέπει να ανταποκριθεί καλύτερα στο διεθνή πολιτικό της ρόλο. Το γεγονός ότι ο γερμανικός καπιταλισμός είναι σε συγκριτικά καλύτερη θέση από τους άλλους, δεν σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζει κι ο ίδιος στρατηγικού χαρακτήρα οικονομικά προβλήματα και διλήμματα. Το μεγάλο του έλλειμμα ωστόσο εντοπίζεται στο πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό του «κεφάλαιο». Καθώς λοιπόν η πολιτική και θεσμική κρίση μαίνεται και το «αίτημα» για Ευρώπη πολλών «ταχυτήτων» κερδίζει διαρκώς οπαδούς, καθώς οι «πληγές» μιας διαλυτικής θεσμικής και πολιτικής κρίσης πολλαπλασιάζονται (το προσφυγικό ανέδειξε όλες τις πληγές), ο γερμανικός ιμπεριαλισμός βρίσκεται ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων. Η αίσθηση πάντως πως όσο ο άξονας των εξελίξεων μετατοπίζεται από την οικονομία στην πολιτική ο γερμανικός ιμπεριαλισμός δεν μπορεί να παίξει έναν ενοποιητικό ηγεμονικό ρόλο, εντείνεται… 

Το ολλανδικό δημοψήφισμα και ο φόβος του «μοιραίου»

Με τόσα συσσωρευμένα αδιέξοδα, δεν είναι λοιπόν τυχαίος ο παθολογικός φόβος που κυριεύει τα αστικά μίντια και τους αναλυτές του συστήματος σε όλη την Ευρώπη μπροστά σε δυσάρεστα ξαφνιάσματα της συγκυρίας, καθώς αυξάνονται και πληθύνονται οι «Κασσάνδρες» που προβλέπουν μεγάλα δεινά ύστερα από κάθε πρόβλημα ή «αστοχία» που παρουσιάζεται. Αυτός ο φόβος μπορεί ενίοτε να εκδηλώνεται με σχεδόν παθολογικά χαρακτηριστικά, αλλά είναι εντελώς βάσιμος, από τη στιγμή που είναι παγκοίνως γνωστά τα αρνητικά θεμελιώδη δεδομένα αλλά και εντελώς πρόδηλη η «τάση προς το χειρότερο». 

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι οι αντιδράσεις και αναλύσεις που ακολούθησαν τη συντριπτική νίκη του ΟΧΙ στο ολλανδικό δημοψήφισμα. Πολλοί μίλησαν για «ανατροπή των δεδομένων στην ΕΕ», για πρόκριμα νίκης του ΟΧΙ στο βρετανικό δημοψήφισμα, για στρατηγικό πλήγμα στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Ουκρανίας κ.λπ. Πράγματι, αν εξαιρέσουμε ίσως τους δραματικούς τόνους, όλα αυτά έχουν βάση. Ο «άνεμος του ΟΧΙ» στη Μ. Βρετανία δυναμώνει σε ευθεία αναλογία με τέτοια «επεισόδια» όπου, σύμφωνα με μια στρατηγικού ύφους δήλωση της Μαρίν Λεπέν, κερδίζει νίκες η «Ευρώπη των κυρίαρχων εθνών». Και το ολλανδικό δημοψήφισμα ήταν όντως μια τέτοια περίπτωση, με σοβαρές «παράπλευρες απώλειες» στο ευαίσθητο πρότζεκτ του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Ουκρανίας. Και όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι το δημοψήφισμα δεν έχει αποφασιστικό παρά μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα! 

Τώρα, ο φόβος που στοιχειώνει τις ευρωπαϊκές καγκελαρίες είναι να νικήσει το ΟΧΙ στο βρετανικό δημοψήφισμα ή να εκδηλωθεί και νέα κρίση των ευρωπαϊκών τραπεζών ή, ακόμη χειρότερα, και τα δύο μαζί. Οι φόβοι για δευτερεύουσες «θρυαλλίδες», όπως μια υποτροπή της ελληνικής κρίσης ή πιθανή αστοχία των κυβερνητικών σχημάτων στην Ισπανία και την Πορτογαλία, επενδύονται σε αυτούς τους δύο κεντρικούς καμβάδες.       

Ιδεολογική κρίση και στρατηγικές απαντήσεις: οι κυρίαρχες δυνάμεις, η ακροδεξιά και η Αριστερά

Η άνοδος της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη, οι όψεις στρατηγικού αδιεξόδου, η οργιάζουσα κινητικότητα στην κατεύθυνση της Ευρώπης των πολλών «ταχυτήτων» και οι σωρευόμενες νίκες στη στρατηγική κατεύθυνση της «Ευρώπης των κυρίαρχων εθνών», αποκαλύπτουν και μια προϊούσα ιδεολογική κρίση: την κρίση της «ευρωπαϊκής ιδέας». Με τόσες διαψεύσεις και καταρρεύσεις, με το μαστίγιο της λιτότητας να σφυρίζει πάνω από τα κεφάλια των Ευρωπαίων εργαζομένων, με τις τράπεζες και τα κέρδη να είναι τα μοναδικά προστατευόμενα είδη στην ευρωπαϊκή επικράτεια, με τη Σένγκεν νεκρή, με την κάθε είδους ανασφάλεια να κυριαρχεί, με τον κίνδυνο του χειρότερου να καραδοκεί διαρκώς, με έναν καπιταλισμό που όχι μόνο δεν «αντέχει» τις ιστορικές δημοκρατικές και κοινωνικές κατακτήσεις που έδωσαν περιεχόμενο στην πάλαι ποτέ προοδευτική εκδοχή του «ευρωπαϊσμού» (από τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι το μεταπολεμικό κοινωνικό κράτος) αλλά είναι μια γιγάντια μηχανή που τις καταστρέφει συστηματικά, δεν είναι τυχαίο που η «ευρωπαϊκή ιδέα» είναι νεκρή και η αμφισβήτηση της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής ολοκλήρωσης διαρκώς διογκώνεται.     

Στο έδαφος των στρατηγικών αδιεξόδων και αυτής της ιδεολογικής κρίσης, ανεβαίνουν ξανά στην ιστορική σκηνή οι δυνάμεις που εκπροσωπούν τις στρατηγικές, δηλαδή τις ολοκληρωμένες-«οριστικές», απαντήσεις:

Πρώτο, οι κυρίαρχες συστημικές δυνάμεις, που στην ενότητα και τον ανταγωνισμό τους υποστηρίζουν μια στρατηγική γραμμή με βασικά συστατικά την υπερλιτότητα (με δευτερεύουσας σημασίας αποχρώσεις), «δημοκρατικές» εκδοχές ύπαρξης και νομιμοποίησης του κράτους «έκτακτης ανάγκης» και μια αναδιοργάνωση της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής ολοκλήρωσης με κάποια εκδοχή της γενικής φόρμουλας της Ευρώπης των πολλών «ταχυτήτων». Είναι η γραμμή όπου συγκλίνουν οι κυρίαρχες μερίδες του χρηματιστικού κεφαλαίου, τα δε ρήγματα και αρρυθμίες οφείλονται στη διάσπαση της «κοινής θέλησης» εξαιτίας των διαφορετικών αναγκών και συμφερόντων των επιμέρους κυρίαρχων αστικών τάξεων. Στο στρατόπεδο αυτό κυριαρχεί η ενότητα κι όχι ο ανταγωνισμός, αλλά στις δυναμικές που αναπτύσσονται μαζί με τα στρατηγικά αδιέξοδα, οι πιθανότητες να αδυνατίσει τόσο η ενότητα, ώστε κάποια στιγμή να πάρει το προβάδισμα ο ανταγωνισμός μόνο αμελητέες δεν είναι.

Δεύτερο, οι δυνάμεις της «λαϊκής», εθνικιστικής και φασίζουσας ακροδεξιάς με στρατηγική γραμμή την «Ευρώπη των κυρίαρχων εθνών». Με ανάκτηση της «εθνικής κυριαρχίας», ώστε το αναγκαίο μίγμα λιτότητας και κρατικού αυταρχισμού να μην κανοναρχείται από τις Βρυξέλλες, αλλά να επιλέγεται με βάση το «μεγαλείο» των επιμέρους εθνών, δηλαδή με βάση τις ανάγκες των επιμέρους αστικών τάξεων. Πιο επιθετικές μορφές ρατσισμού και του κράτους «έκτακτης ανάγκης» είναι βασικά συστατικά αυτής της στρατηγικής, που παραμένει μια εναλλακτική για το χρηματιστικό κεφάλαιο αλλά όχι η βασική επιλογή.

Τρίτο, οι δυνάμεις της Αριστεράς, οι οποίες διχάζονται ανάμεσα σε δύο στρατηγικές: τη στρατηγική της μεταρρύθμισης της «υπαρκτής» Ευρωζώνης και ΕΕ, από τη μια, και τη στρατηγική της ρήξης όχι μόνο με τη λιτότητα, τον κρατικό αυταρχισμό και το ρατσισμό της Ευρώπης-«φρούριο», αλλά και με την ίδια την Ευρωζώνη και την ΕΕ. Καθώς η στρατηγική της μεταρρύθμισης έχει αποτύχει σε όλες τις δοκιμασίες, χρειαζόμαστε μια πιο στιβαρή επεξεργασία της στρατηγικής της ρήξης, που κατά τη γνώμη μας πρέπει να εμπνέεται ταυτόχρονα από δύο στρατηγικές ιδέες: α) τη στρατηγική ιδέα του «αδύναμου κρίκου»: ότι εκεί που ωριμάζουν οι συνθήκες για μια ρήξη με τη λιτότητα, το κράτος «έκτακτης ανάγκης» και το ρατσισμό, η ρήξη αυτή θα πρέπει να ολοκληρώνεται αναπόφευκτα με έξοδο από την Ευρώπη αλλά και με ρήξη και απείθεια προς την ΕΕ με πιθανότατη αν όχι βέβαιη κατάληξη την έξοδο και από την ΕΕ, β) τη στρατηγική ιδέα της ανατροπής-διάλυσης της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής ολοκλήρωσης όχι για να οικοδομήσουμε την «Ευρώπη των κυρίαρχων εθνών ή κρατών» (δεν υπάρχει «αριστερή» εκδοχή της στρατηγικής της ακροδεξιάς), αλλά για να οικοδομήσουμε την ευρωπαϊκή σοσιαλιστική ομοσπονδία, ένα πανευρωπαϊκό σοσιαλιστικό σχέδιο σαν απάντηση στην καπιταλιστική κρίση, την ιμπεριαλιστική ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την κρίση της. Οι δύο αυτές στρατηγικές ιδέες όχι μόνο δεν είναι αντιφατικές ή ανταγωνιστικές, αλλά μπορούν και πρέπει να συγχωνευτούν σε μια ενιαία σοσιαλιστική στρατηγική, που θα ενσωματώνει τόσο την ανισόμετρη ανάπτυξη των αντιστάσεων και της δυναμικής της ρήξης στις επιμέρους ευρωπαϊκές χώρες όσο και την ανάγκη κοινού, διεθνιστικού σχεδίου, στόχων πάλης και στρατηγικού προσανατολισμού. Ώστε η ωρίμανση των προϋποθέσεων να σπάσουν αδύναμοι κρίκοι της ευρωπαϊκής ιμπεριαλιστικής αλυσίδας να «επενδύεται» σε μια κοινή - πανευρωπαϊκή σοσιαλιστική στρατηγική και αντίστροφα, η κοινή - πανευρωπαϊκή σοσιαλιστική στρατηγική να επιταχύνει και να δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για την ωρίμανση των «αδύναμων κρίκων».            

Η συγχώνευση σε μια ενιαία στρατηγική των δύο αυτών στρατηγικών ιδεών δεν είναι συμψηφισμός ούτε προσπάθεια να μένουν ανοιχτές οι γέφυρες με τη στρατηγική της μεταρρύθμισης της «υπαρκτής» ΕΕ και Ευρωζώνης, αλλά ο αναγκαίος «συγχρονισμός» και ολοκλήρωση της στρατηγικής της ρήξης. 

Η τύχη της Ελλάδας σε μια Ευρώπη «πολλών ταχυτήτων»

Υπ’ αυτούς τους όρους και σε ένα κλίμα που καλλιεργεί την αίσθηση της προσωρινότητας και ταυτόχρονα, ακόμη και αυθόρμητα ή υποσυνείδητα, την ιδέα ότι «όλα είναι πιθανά», αξίζει να αναρωτηθούμε για τη θέση και την τύχη του ελληνικού καπιταλισμού στο ενδεχόμενο να ξεδιπλωθούν εξελίξεις με βάση τη φόρμουλα της Ευρώπης των πολλών «ταχυτήτων»… Ότι η Ελλάδα θα είναι στην τελευταία «ταχύτητα» της Ευρωζώνης, θα πρέπει να θεωρείται περισσότερο από βέβαιο. Δεν είναι όμως καθόλου αμελητέα η πιθανότητα να μην περιλαμβάνεται καν στην «τελευταία ταχύτητα», αλλά να αποβληθεί με πρωτοβουλία των κυρίαρχων ιμπεριαλιστικών χωρών.

Σε κάθε περίπτωση, όταν σύμπασα η ιμπεριαλιστική Ευρώπη αντιμετωπίζει στρατηγικό αδιέξοδο, το να περιμένουμε ότι ο ελληνικός καπιταλισμός θα σταθεροποιηθεί, είναι ένδειξη υπερβολικής αισιοδοξίας για λογαριασμό του. Αντίθετα, το ενδεχόμενο να επανέλθει οξεία η ηγεμονική κρίση της άρχουσας τάξης, είναι μια δυνατότητα εγγεγραμμένη στη δυναμική των εξελίξεων. Αυτό έχει μεγάλη σημασία, και πρέπει να αποτελέσει το έδαφος για μια αναγκαία «άσκηση προσανατολισμού» και «πολιτικής ευθυγράμμισης» για την ελληνική Ριζοσπαστική και Αντικαπιταλιστική Αριστερά.